יסודות פון אמונה 1 כוזרי

[[NAMELESS]]

זיי האבן נישט געהאט א טעות אין אמונה נאר געגלייבט אז דער בעל האט א כח האט ער זיי געוויזן אז נאר גאט אליין האט א כח,

[מאטי]

כ'האב א בעסערע טענה. אויב וואלט דאס געווען אזא שטארקע הוכחה דאן פארוואס האט דאס נישט משכנע געווען הוגה פון ק"ש. אלא מאי איז א סימן אז אפילו מ'הערט דעם כוזרי'ס הוכחה איז נאך אלץ זיך שייך צו דינגן דערויף.

[פלאוויוס]

מען פארציילט אז דער רמב״ם האט אנגענומען יש מנהיג לבירה מכח אמונה פשוטה!. זיינע גרויסע חיבורים האט ער פארפאסט פאר תועה בינה, זיי צו טשעלענדזשען מיט רייד אויף די אנדערע זייט מטבע. אבער למעשה האט ער אליין אויך געדארפט צו קומען צו אמונה פשוטה. אמונה פשוטה מיינט איך גלייב מיין טאטע, וואס ער האט געגלייבט זיין טאטע, און ער זיין טאטע ביז ארויף לימי הקדמונים. דו קענסט אזא מענטש נישט אפשטויסן, ווייל אמונה פשוטה איז נישט געבויעט טעאריש.

איך ווייס נישט ווער ס'פארציילט אזוי, אבער איינער וואס קען דעם רמב"ם פארציילט דאס נישט איבער.

אויפ'ן פלאץ וואו דער רמב"ם באהאנדלט די הוכחות פון בריאת העולם (קדמות קעגן חידוש) ברענגט דער רמב"ם עטליכע הוכחות וואס די "מדברים" (מוכלאמין, אדער חכמי ה'כלאם') האבן פארמולירט. דער רמב"ם ווארפט אפ אלע באווייזן, און צום סוף דרוקט ער אויס לויב-ווערטער אויף איין איסלאמישן דענקער וואס האט געשריבן אז די איינציגע סיבה צו גלייבן אין חידוש העולם איז וויבאלד ס'איז אזוי געשריבן אין די כתבי הקודש (ד.ה. דער קוראן). דאס לשון פונעם רמב"ם איז ווי פאלגנד:

"המדברים חשבו זאת למגונה מאוד ובזו לאומרו. ואילו דעתי היא שמי מהם שאומר זאת הוא בעל דעה נכוחה מאוד, רחוק מלקבל הטעאה. כי כאשר לא שמע מדבריהם דבר שהוא הוכחה מופתית באמת ומצא שנפשו אינה משלימה עם מה שהם טענו שהוא הוכחה מופתית, אמר שאת הדבר הזה מבינים כמקובל מן השמע (מורה נבוכים א, עה)."

וואס דער רמב"ם אליין האט פארשטאנען איז אפן צו ענדלאזע ויכוחים צווישן פרשנים, אבער ווייניגסטנס איז קלאר אז דער רמב"ם האט געשעצט אמונה פשוטה מער פון דעם איפכא-מסתברא'דיגן פלפול'יזם וואס פירט נישט באמת אין ערגעץ. דער עיקר ציל פונעם מורה נבוכים איז געווען צו "ערמעגליכן" אמיתות התורה אין ליכט פון דער גריכיש-באזירטער טעאלאגיע, אבער ס'איז נישט געקומען צו פארוואנדלען אמיתות התורה אין א וויסנשאפטליכער פראגע.

אמונה פשוטה אין יסודות פון רעליגיע, ווען ס'פרובירט ווייניגסטנס צו שטימען מיט די אלגעמיינע לאגישע אינטואיציעס און געפינסן (ד.ה. ס'זאל נישט זיין קיין סתירה צווישן זיי), איז עס לויט'ן רמב"ם אן אויסגעהאלטענער מהלך.

*

פון דער אנדערער זייט איז נישט ריכטיג צו זאגן אז דער כוזרי האט באזירט זיינע הוכחות אויף "מאטעמאטישע" איבערווייזן, ווי ס'ווערט אפגעמאלן אין דעם אשכול. פאקטיש הייבט זיך אן די הקדמה צום כוזרי מיט'ן חלום פונעם מלך וואס האט געהערט פונעם מלאך די קלארע דיבורים "כוונתך רצויה ומעשיך אינם רצויים". דאס הייסט אז די גאנצע דעבאטע פונעם מלך קומט שוין נאך דער הנחה קדומה אז ס'איז דא א פאדערונג צו ריכטיגע מעשים מצד דעם באשעפער פון דער וועלט.

אינעם ערשטן קאפיטל טרעפט זיך דער מלך מיט'ן פילאזאף און יענער זאגט אים אז גאט פאדערט נישט קיין מעשים. דער מלך ווארפט אים אפ אויפ'ן סמך פון זיין פאראורטייל איבער א "גאט וואס איז גוט", און ממילא מוז זיין אז ער זאל האבן עפעס א פאדערונג צום מענטש, אז ער זאל וועלן טון גוטס. אט די הנחה ווערט נישט איבערגעוויזן אינעם כוזרי. דער כוזרי איז נישט דורכגעפאלן דא מיט א לאגישן פלאנטער, נאר ס'איז קלאר ביי אים אז דער יסוד צו רעליגיע מוז זיך אנהייבן אין געפיל – און ערשט נאכדעם קען מען אנאליזירן וועלכע רעליגיע אנצונעמען.

דער פסוק וואס דער כוזרי ניצט איז "טעמו וראו כי טוב ה'". פונקט ווי מ'קען נישט איבערווייזן דעם טעם פון א זאך, אזוי קען מען נישט איבערווייזן אז גאט איז גוט [אין אנדערע ווערטער, אז גאט פאדערט מעשים פונעם מענטש], אבער דער מענטש וואס איז גרייט צו פארמאכן די אויגן אויף א צייט און געבן דעם "שפרונג פון אמונה" צו גאט'ס שויס, איז אים פארזיכערט אז ער וועט דאס אליין פילן.

*

טראצדעם וואס דער רמב"ם קען דערהערן אזא באגריף ווי אמונה פשוטה, איז עס זייער אנדערש פונעם כוזרי'ס אמונה. לויט'ן רמב"ם מוז די אמונה אין גאט זיין א סוספענדירטע ידיעה – ביז ווי לאנג דער מענטש פילאזאפירט גענוג לאנג און ער באקענט דעם העכסטן פילאזאפישן גאט, וואס איז אין תוך תוכו העכער אלע רעליגיעס (לך דומיה תהילה). אבער לויט'ן כוזרי איז נישט שייך צוצוקומען צו דעם פילאזאפישן גאט אויף קיין שום אופן, נאר דער עיקר קשר ווערט געשאפן מיט'ן אברהמ'ישן גאט – דאס איז דער גאט פון נבואה. אט דער קשר ווערט געשאפן נישט דורך סוספענדירטער ידיעה, נאר דורך אן אינטימער איבערלעבונג ("טעמו וראו").

מיטן גאנצן כבוד צום רמב"ם, איז מסתבר אז דער "גאט פון תנ"ך" איז דער גאט וואס דער כוזרי שילדערט, און נישט דער גאט פון אריסטו. אויך די אמונה וואס די תורה פאדערט איז א געוויסע אינטימע איבערלעבונג (ואהבת את ה' אלקיך – נישט "ותאמין בה' אלקיך"). דאס אז מיר האבן י"ג עיקרים אין וועלכע מיר מוזן גלייבן, איז צו פארדאנקען דעם רמב"ם, ווי אויך די השפעה פון דעם קריסטליכן דאגמאטיזם, אבער דעם תנ"ך איז דער גאנצער באגריף פרעמד. דער מענטש באקענט גאט דורכ'ן פארזוכן זיין תורה, און נישט דורך פלפולים.

דאך, דער רמב"מ'ס מהלך איז זייער א שיינער, און פאר יענע מענטשן וואס זענען פארכאפט אין דעם גריכישן דענקערישן וועג, ווערט אויטאמאטיש פארהאקט דער כוזר'ישער וועג פון טראכטן, און דעמאלט בלייבט דער מורה נבוכים אן איינציגער אויסוועג. די מערהייט פון אונז איז פארכאפט בין תנור לכיריים, וויבאלד אונזער וויסנשאפטליכער וועג פון טראכטן שטימט מער מיט'ן רמב"ם ווי מיט'ן כוזרי, און מיר ווייסן נישט וויאזוי צו אפעלירן אן אנדערן קנה-מידה ווען ס'קומט צו רעליגיע. אויב וויל מען אבער ארויסגיין פונעם צמצום אין וואס דער מערב חינוך האט אונז אריינגעווארפן, קענען מיר צוריק אננעמען דעם אריגינעלן מהלך המחשבה פונעם מזרח, וואס איז באזירט אויף דעם נביאי'שן חוש אין דער מענטשליכער נשמה. און נאר נאכדעם וואס דער נביאי'שער חוש גייט איין אויף דעם יסוד פון רעליגיע, קען מען אונטערזוכן וועלכע רעליגיע זיך אויסצוקלויבן אויפ'ן סמך פון די כוזר'ישע הוכחות (אדער אויפ'ן סמך פון מסורה).

[יאיר]

הערליכע נקודות, פלאוויוס, כדרכך. נאר איין הערה: דער רמב"ם באנוצט זיך אויך מיטן כוזריס ראיה לגבי קבלת עול התורה אין הלכות יסודי התורה פ"ח, כאטש די וואס ווילן וועלן אודאי זאגן אז ער מיינט עפעס טיפער ווי דעם.

[[NAMELESS]]

ויפ'ן פלאץ וואו דער רמב"ם באהאנדלט די הוכחות פון בריאת העולם (קדמות קעגן חידוש) ברענגט דער רמב"ם עטליכע הוכחות וואס די "מדברים" (מוכלאמין, אדער חכמי ה'כלאם') האבן פארמולירט. דער רמב"ם ווארפט אפ אלע באווייזן, און צום סוף דרוקט ער אויס לויב-ווערטער אויף איין איסלאמישן דענקער וואס האט געשריבן אז די איינציגע סיבה צו גלייבן אין חידוש העולם איז וויבאלד ס'איז אזוי געשריבן אין די כתבי הקודש (ד.ה. דער קוראן). דאס לשון פונעם רמב"ם איז ווי פאלגנד:

"המדברים חשבו זאת למגונה מאוד ובזו לאומרו. ואילו דעתי היא שמי מהם שאומר זאת הוא בעל דעה נכוחה מאוד, רחוק מלקבל הטעאה. כי כאשר לא שמע מדבריהם דבר שהוא הוכחה מופתית באמת ומצא שנפשו אינה משלימה עם מה שהם טענו שהוא הוכחה מופתית, אמר שאת הדבר הזה מבינים כמקובל מן השמע (מורה נבוכים א, עה)."

וואס דער רמב"ם אליין האט פארשטאנען איז אפן צו ענדלאזע ויכוחים צווישן פרשנים, אבער ווייניגסטנס איז קלאר אז דער רמב"ם האט געשעצט אמונה פשוטה מער פון דעם איפכא-מסתברא'דיגן פלפול'יזם וואס פירט נישט באמת אין ערגעץ. דער עיקר ציל פונעם מורה נבוכים איז געווען צו "ערמעגליכן" אמיתות התורה אין ליכט פון דער גריכיש-באזירטער טעאלאגיע, אבער ס'איז נישט געקומען צו פארוואנדלען אמיתות התורה אין א וויסנשאפטליכער פראגע.

אמונה פשוטה אין יסודות פון רעליגיע, ווען ס'פרובירט ווייניגסטנס צו שטימען מיט די אלגעמיינע לאגישע אינטואיציעס און געפינסן (ד.ה. ס'זאל נישט זיין קיין סתירה צווישן זיי), איז עס לויט'ן רמב"ם אן אויסגעהאלטענער מהלך.

דער דוגמה וואס דו ברענגסט פונעם רמב''ם איז לכאורה נאר נאכדעם וואס יענער האט שוין אנערקענט אונעם אמת'דיגקייט פונעם כתב הקודש אין וואס ער גלייבט, טרעפט מען אויך א שעצונג צו אמונה פשוטה אויף די יסוד היסודות?

[שבת אחים]

איין זייטיגע קשיא האב איך וואס האט מיך נאך געבאַדערט אלץ קינד, אויב זאגסטו אז אונז דארפן אָנעמען אז די תורה איז פון הימל ווייל מיליאנען מענטשען האבן עס געזעהן און ס׳איז מקובל איש מפּי איש וויאזוי קען זיין אז אפּאר טעג שפעטער ווען משה האט זיך נישט באוויזן אפּאר טעג זענען זיי געגאַנגען מאכן א עגל און געזאגט אלה אלוקי וכו׳ ??? ווען איך זעה ווען די אלע ניסים פון די מכות קריעת ים סוף און דערנאך מעמד הר סיני מיט די אלע קולות וואלט איך נישט געמאכט קיין עגל!!!, און נאך די אלע מעשיות וואס מ׳האט קלאר געזעהן אלע ניסים ווי למשל די ענני הכבוד מיט די מָן איז נאכגעקומען קורח ועדתו ???
די ראשונים זענען מסביר אז די עגל איז געווען פאר אן אמצעי צווישען יודען און אייבערשטן אנשטאט משה רבינו.
און בכלל ווי קען מען גלייבן פּרימיטיוו מענטשען ??? ביז אפּאר הונדערט יאר צוריק האבן רוב מענטשען נישט געקענט ליינען און שרייבן און מ׳האט זיי געקענט איינרעדן וואס מ׳האט געוואלט , פון דעי מענטשען ברענגסטו א ראי׳??

ווען פונקטליך האבן זיך מענטשן אויסגעלערנט צו ליינען און שרייבן?

נישט צו לאנג צוריק, ווענדט זיך אין וועלכע לאַנד אדער קאַנטינענט דו רעדסט פון,
דרך אַגב מ׳דארף נישט צוריק גיין אזוי ווייט ס׳איז נאָך דא אסאך פלעצער היינטיגע טעג אין אפריקע און אין אינדיע ווי רוב מענטשען פונעם שטאָט זענען מורא׳דיג צוריק־געשטאַנען און זיי קענען נישט ליינען און שרייבן און מ׳קען זיי פארקויפן די ברוקלין בריטש עני דעי פון די וואָך

דו דינגסט זיך אויף דעם ?

[[NAMELESS]]

ווען דער מלך האט געפרעגט דעם חבר אין וואס גלויבסטו? האט ער געענטפערט, איך גלייב און דער גאט וואס האט ארויסגעפערט דאס אידיש פאלק פון מצרים, זיי געפירט מיט ניסים אין מדבר ביז א''י, און זיך באוויזן צו זיי ביים הר סיני און שפעטער צו די נביאים,
דאס הייסט דער כוזרי גלויבט נישט בלויז צוליב אן אינטימישע געפיל אליינס, נאר דורך א געפיל וואס קומט דורך אנערקענען אין די היסטארישע געשעענישן וואס כלל ישראל האט בייגעוווינט און איבערגעגעבן מדור לדור,

עס איז מיר זייער שווער צו פארשטיין אז א מעסיג קלוגער מענטש וואס זיין שכל טראכט, זאל קענען גלויבן בלויז ווייל זיין אינערליכע געפילן און זיין אינטואיציה זאגן אזוי אדער בלויז ווייל זיין מאמע האט אים אזוי געזאגט, ווייל אין וויפיל נאך דעצידירענדע אמונות גלויבסטו בלויז דורך געפילן און חינוך?
איך וואלט עקספעקטעד א מינימום ריעזענינג וואס זאל בארעכטיגן זיין גלויבן אין אזא מאסיווע סיסטעם וואס האט א השפעה אויף יעדע טריט אין שריט,

[הקטן]

[justify]ליינענדיג דעם שבת דער הפטרה פון אליהו בהר הכרמל און די מופת פון די פייער וואס איז אראפגעקומען פון הימל צו צייגן כלל ישראל דעם אמת איבער השי"ת און להבדיל בעל. איך גלייב אז דער הפטורה איז שטארקע באווייז אקעגן צוויי פון די א.ג. שטארקע יסודות באמונה.
1) די כוזרי'ס ראיה איבער די אומגעבראכענע מסורה קייט פון מעמד הר סיני.
2) די רמב"נ'ס געדאנק אין פרשת בא אז גאט טוט נישט באווייזן אותות און מופתים סתם אזוי, נאר אין מצרים און ביי יציאת מצרים איז עס געווען אן איינמאליגע זאך, און צוליב דעם מאכן מיר אזוי פיל זכר ליציאת מצרים.

אויב איז די כוזרי'ס מסורה אזוי שטארק (אזויווי מאנכע שרייבן אין דער אשכול) דאן פארוואס האט אליהו געדארפט מאכן די אלע שטיק מיט די פייער? פארוואס האט ער נישט געקענט אויפווייזען דעם אמת מיט די כוזרי? פארוואס האט ער נישט אויפגעהויבן א חומש אדער א ספר תורה, אויפגעמישט צו פרשת יתרו און זיי געצייגט דעם פסוק פון לא יהיה לך אלוהים אחרים על פני, דאס האבן ענקערע זיידעס מקבל געווען פארנט פון מיליאנער אנדערע מענטשן ביים בארג סיני, און מיר ווייסן דאס ווייל זיי האבן עס פארציילט פאר זייערע קינדער, אא"וו ביז היינט? איז נישט דער באווייז פון מסורה און אב אינו משקר א ראיה מוכרחת?
.[/justify]

זיי האבן קלאר געגלייבט אין גאט אויך - עד מתי אתם פוסחים על שתי הסעיפים - זייער היסטערי אין א"י איז נישט געווען אזוי לאנג, זיי האבן פשוט געלעבט דעם כוזרי.זיי האבן געוויסט אז דער בעל האט זיי נישט דארט געברענגט.

ווען אליהו רעדט צו אחאב פאריפט ער זיך אויף אלטע היסטערי (און אחאב פארלייקענט נישט די היסטארישע פאקט) ויאמר לא עכרתי את ישראל כי אם אתה ובית אביך בעזבכם את מצות יהוה ותלך אחרי הבעלים


די אידן האבן אויך געוויסט אז גאט האט געזאגט לא יהיה לך אלוהים אחרים על פני. אליהו האט זיי נישט אנדעקט דא א נייער גאט. זיי האבן געקענט דעם גאט פין די כוזרי
איך ווייס אויך אז מען טאר נישט רעדען קיין לה"ר, אבער ליידער רעדט איך אמאל יא.
איך לויף נאך געלט וואו דאס וואלט געווען גאט איך בין זיך בוטוח דעראויף חאטש איך גלייב אין גאט פין די כוזרי

אותות און מופתים זאגט דער פסוק איז קיין באווייז נישט אין א יעדער נבאי שקר קען דאס אהערשטעלן.
אויב דאס איז געווען זייער ספק וואלט קיין איינמאליגע פייער גארנישט געטוישט. די נביאי הבעל האבן זיך אויך געגרייט צי מאכן א פייער אין אויב זייער שפיצעל איז איינמאל דארך געפאלן וואלטן זיי נישט אויף געגעבן נאר געטרייט נאך אמאל.

(בנוגע די גאנצע פרשה קען זיי דאס איז געווען אזא shock therapy אז זיי זאלן עקפעריענסען גאט אויף אן אימאשענעל וועג און דאס וועט זיי העלפן זיך אפשאקלען פין די בעל - "טעמו וראו כי טוב ה'" )

[פלאוויוס]

[tag]גראדעמעכעלע[/tag], האסט פארפעלט א וויכטיגן פונקט פון דעם וואס איך האב געשריבן.

נאכדעם וואס דער נביאי'שער חוש גייט איין אויף דעם יסוד פון רעליגיע, קען מען אונטערזוכן וועלכע רעליגיע זיך אויסצוקלויבן אויפ'ן סמך פון די כוזר'ישע הוכחות (אדער אויפ'ן סמך פון מסורה).

דער מענטש מוז פריער ארויסווייזן א גרייטקייט צו דעם באגריף פון רעליגיע, און אט די גרייטקייט קען אים קיין שום הוכחה שבעולם נישט צושטעלן. דאס הייסט נישט אז מ'שאלטעט אויס דעם שכל, נאר דאס הייסט אז מ'לאזט עס איבער פאר דער צווייטער פאזע פון רעליגיעזיטעט. די ערשטע פאזע איז בסך הכל דער וועג צו א גאט וואס איז אינטערעסירט אין דעם וואס מענטשן טוען. (יעדער מאראליש-באוואוסטזיניגער מענטש בארירט די ערשטע פאזע באיזה אופן שהוא, אבער דער אידעאליסט פילט דאס מער בחוש און בויט זיך אויס א רעליגיעזע השקפה וואס איז באזירט אויף דעם. דערנאך קומט דער "חבר/כוזרי" אריין אין בילד כדי אויסצוקלארן וועלכן רעליגיע-סיסטעם אנצונעמען.)

[הקטן]

יסוד היסודות ועמוד החכמות, לידע שיש שם מצוי ראשון.

אויב דאס איז נישט דא איז נישט שייך צי גיין ווייטער.
אויף חכמה אין שכל וואס איז אהער געשטעלט געווארן דארך "רענדעם מיאטעשען" וואס איז נאר א צופאל און א עקסידענט קען מען גארנישט בויען. דאס איז קיין יסוד נישט.

די סיבה פארוואס מען קען ניצן שכל, אויף וויפיל מען קען דאס ניצען, איז נאר ווייל דאס איז א נברא פין השם.
און וואו א יעדער נברא האס דאס אויך גבילים.

ואם יעלה על הדעת שהוא אינו מצוי, אין דבר אחר יכול להימצאות.

including שכל און חקירה

== דאס איז דער רמב"ם ==

[פלאוויוס]

ווען דער מלך האט געפרעגט דעם חבר אין וואס גלויבסטו? האט ער געענטפערט, איך גלייב און דער גאט וואס האט ארויסגעפערט דאס אידיש פאלק פון מצרים, זיי געפירט מיט ניסים אין מדבר ביז א''י, און זיך באוויזן צו זיי ביים הר סיני און שפעטער צו די נביאים,
דאס הייסט דער כוזרי גלויבט נישט בלויז צוליב אן אינטימישע געפיל אליינס, נאר דורך א געפיל וואס קומט דורך אנערקענען אין די היסטארישע געשעענישן וואס כלל ישראל האט בייגעוווינט און איבערגעגעבן מדור לדור,

עס איז מיר זייער שווער צו פארשטיין אז א מעסיג קלוגער מענטש וואס זיין שכל טראכט, זאל קענען גלויבן בלויז ווייל זיין אינערליכע געפילן און זיין אינטואיציה זאגן אזוי אדער בלויז ווייל זיין מאמע האט אים אזוי געזאגט, ווייל אין וויפיל נאך דעצידירענדע אמונות גלויבסטו בלויז דורך געפילן און חינוך?

[tag]גראדעמעכעלע[/tag], קען זיין איך בין נישט גענוג קלאר געווען אין מיין שרייבן, וועל איך פרובירן זיך בעסער אויסצוקלארן:

1) איך האב נישט געשריבן אז אינטימע געפילן אליין שטעלן אוועק דעם גאנצן יסוד צו רעליגיע, נאר אז זיי שטעלן אוועק די גרייטקייט פאר רעליגיע.

2) דאס וואס דו שרייבסט אז א מעסיגער קלוגער מענטש קען נישט אננעמען דעם מהלך וואס באזירט זיך אויף געפיל, איז נאר צוליב דעם וואס מיר זענען שטארק אינדאקטרינירט געווארן אינעם מהלך המחשבה פון דער מערב-וועלט, אז כדי צו דערגרייכן אן אמת'ן מציאות זענען די פינף חושים דער איינציגער וועג. פאקטיש איז אבער מעגליך אז ס'איז פאראן א נישט-פיזישער מיטל צו באגרייפן מעטאפיזישע אמת'ן. אט דער וועג איז נישט די געווענליכע אינטואיציע, נאר ענדערש א מעדיטאציע.

ווען דער פסוק זאגט "ודע את אלקי אביך" האט דער פסוק גערעדט וועגן א באקאנטשאפט מיט די פינף חושים, אדער וועגן אן אינספירירטער איבערלעבונג (אויפ'ן שטייגער ווי "והאדם ידע את חוה אשתו" אדער ווי רש"י טייטשט אויף "כי ידעתיו למען אשר יצוה את בניו ואת ביתו אחריו")? אין דער העברעאישער שפראך איז דער פעל פון "ידיעה" נישט באגרעניצט צו די פינף חושים, נאר אויך צו עמאציאנעלע איבערלעבונגען וואס באקענען דעם מענטש מיט נייע מציאות'ן. אזא איבערלעבונג קען זיין ליבשאפט, און ס'קען זיין רעליגיע.

ווען מ'רעדט פון באקענען גאט דורך דעם מהלך, איז אייגנטליך פאראן א ספעקטרום פון גאנץ שוואכע באקאנטשאפט ביז גאר שטארקער באקאנטשאפט. די שוואכסטע ענדע פונעם ספעקטרום געפינט זיך אפילו צווישן קאלט-דענקערישע מערב-מענטשן, ווייל דאס איז די עטישע אוניווערסאלע באוואוסטזיניגקייט, און דער עקסטרעם אויף דער אנדערער זייט איז "נבואה", אדער נאנט צו דעם (דער כוזרי האלט אז כדי צו דערגרייכן "נבואה" אליין איז נישט גענוג אז דער מענטש זאל אריבערגיין אן אקטיווע מעדיטאציע, נאר ס'מוז נאך צוקומען דערצו די החלטה פונעם כביכול זיך צו עפענען פאר'ן מענטש. דער רמב"ם האלט אנדערש, אבער זיין בליק אויף נבואה איז סיי ווי נישט דאס זעלבע ווי דער כוזרי).

גילוי דעת: איך האב קיינמאל נישט דורכגעלערנט דעם כוזרי אדער דעם רמב"ם גופא. אלע מיינע ידיעות זענען פון שפעטערע פרשנים, אין צוגאב צו אויסצוגן וואס כ'האב געזען אין די דערמאנטע ספרים. ובכן בין איך נישט אויטאריזירט צו רעדן אין זייער נאמען, נאר איך שרייב וויאזוי איך האב פארשטאנען.

[יידל]

דוכט זיך מיר אז די פאלגנדע נקודה איז נאך נישט אויפגעברענגט געווארן.
איך וויל פארשטיין וויאזוי דער סיפור התגלות הזוהר פרעגט נישט אפ דעם כוזרי'ס ראיה (עכ"פ במקצת).

[פלאוויוס]

נאכאמאל, די פראגע איז וואס מ'וויל דערגרייכן מיט דער ראיה פונעם כוזרי. אויב וויל מען אראפשטעלן דעם יסוד צו אנטאלאגישע פראגעס איז עס טאקע אומקאמפעטענט, און דער כוזרי האט בכלל נישט אינזין געהאט דאס. אויב דער ציל איז אבער נאר צו העכערן דעם סטאנדארט פון אננעמען נבואות, אז מ'זאל נישט קענען צוגלייכן דעם מקור פון אידישער רעליגיעזיטעט צו אנדערע נבואות וואס קומען פונדרויסן, איז דער כוזרי גענוג שטארק.

די מאדערנע וויסנשאפט פון רעליגיע נעמט אן מער ווייניגער דעם צוגאנג פונעם כוזרי, בנוגע דעם יסוד צו רעליגיע. אין דער קריסטליכער וועלט האט סט. אויגוסטין געשפאנט אין דער ריכטונג (אנדערש ווי דער אלגעמיינער דאגמאטיזם וואס האט שפעטער איבערגענומען די קירכע), און אין דער תורת החסידות איז עס זיכער א יסוד (נישט בלויז "אמונה פשוטה" נאר א רעליגיעזע עקסטאזע). מארטין בובער, פון די פאטערס פון מאדערנער רעליגיעזיטעט, האט זיך שטארק באזירט אויף דעם מהלך, און האט אויף די יסודות אויפגעבויט זיין I-Thou טעאריע. פון א מאדערנעם בליק איז דער כוזרי, פונקט ווי סט. אויגוסטין, געלאפן אין ריכטונג פון מאדערנער רעליגיעזיטעט, אבער אין זייערע אייגענע אויגן האבן זיי געשפאנט אין די וועגן פונעם תנ"ך.

אויב איך האב נישט קיין טעות באציען זיך ביידע, סיי דער כוזרי און סיי סט. אויגוסטין, צום פסוק פון "טעמו וראו כי טוב ה'", און אז מ'נעמט אין באטראכט דעם פאקט וואס דער גאנצער תנ"ך האט נישט קיין רעפערענץ צו אמונה/חקירה, קען מען נישט צווייפלען אין זייער אויטענטישקייט. ביידע זענען געווען באקאנט אין דער גריכישער פילאזאפיע, אבער זיי האבן געזוכט צו רעסטארירן די אריגינעלע רעליגיעזיטעט. ס'איז א לאנגער שמועס און איך שטעל מיר פאר אז איך קום נישט ארויס גענוג קלאר, אבער איך פרוביר כאטש אראפצושטעלן די ראשי פרקים. אז איך וועל האבן מער צייט וועל איך עס בלי-נדר מער אויסשרייבן.

[יידל]

פלאוויוס, הונדערט פראצענט. אויב איך בין זיך נישט טועה איז דאס (עכ"פ בערך דאס) טאקע געווען די סיבה פארוואס דער גר"א און שד"ל האבן ביידע אוועקגעמאכט דעם רמב"ם'ס צוגאנג און האבן ליבערשט געוואלט נעמען דעם כוזרי אלץ טעאלאגישער וועגווייזער. מיין פראגע איז נאר געווענדט צו די וואס עקש'נען זיך דווקא יא צו נוצן דעם כוזרי אלץ א ראיה.

[געוואלדיג]

דער בעש"ט איז ביי אונז הייליג נישט ווייל ער האט געלערנט פון אחיה השילוני נאר ווייל ער איז ביי אונז הייליג גלייבן מיר אז ער האט געלערנט ביי אחיה השילוני וכן הוא בהזוה"ק ודו"ק כי קצרתי

[שבת אחים]

דער בעש"ט איז ביי אונז הייליג נישט ווייל ער האט געלערנט פון אחיה השילוני נאר ווייל ער איז ביי אונז הייליג גלייבן מיר אז ער האט געלערנט ביי אחיה השילוני וכן הוא בהזוה"ק ודו"ק כי קצרתי

ר׳ שמעון בר יוחאי האט געשריבן די זוהר אדערמשה דילאן?
אסאך אחרונים אריינגערעכנט ר׳ יעקב עמדין און דער חתם סופר האבן געהאלטן אז רשב״י האט עס נישט געשריבן ,

[געוואלדיג]

דער זוהר איז אנגענומען ביי אונז ווייל דער אר"י הק' ועוד גדולי עולפם עולם האבן געאלטן פון דעם זה היה תוכן הערתי לעיל

[געפילטע פיש]

דער זוהר איז אנגענומען ביי אונז ווייל דער אר"י הק' ועוד גדולי עולפם עולם האבן געאלטן פון דעם זה היה תוכן הערתי לעיל

משא"כ מתן תורה?

[שבת אחים]

דער זוהר איז אנגענומען ביי אונז ווייל דער אר"י הק' ועוד גדולי עולפם עולם האבן געאלטן פון דעם זה היה תוכן הערתי לעיל

אין זוהר ווערט אראפגעברענגט תנאים וואס האבן נישט געלעבט אין די צייטן פון רשב״י נאר אסאך שפּעטער ווי ער איז נסתלק געווארן , וויאזוי געסטו זיך א עצה מיט דעם ??? רוח הקודש?
און וויאזוי לערנסטו אָפּ דעם חתם סופר וואס זאגט קלאָר אז רשב״י האט עס נישט געשריבן ? און וויאזוי קען זיין אז אין קיין שום ספר ווערט נישט דערמאַנט א ווארט וועגן דעם זוהר ביז פאר 500 יאהר צוריק אין די צייטן פון משה דילאן ???

[געפילטע פיש]

שבת אחים, די דעבאטע צו די זוהר איז געשריבן געווארן דורך רשב"י צו נישט איז אומרעלעוואנט אהער, די פוינט איז אז גאנץ כלל ישראל, אדער עכ"פ רוב כלל ישראל, האט אנגענומען אז רשב"י האט עס געשריבן, ווען ס'איז געווען אומבאוויסט ביז דעמאלס, בלויז ווייל שפעטערע מקובלים, דער אר"י הקדוש והחבריא האבן געזאגט אזוי. די זעלבע וועג וואלט מען אויך געקענט זאגן פארן עולם אז ס'איז אמאל געווען א מתן תורה, און זאגן אז ס'איז " אנגענומען ביי אונז ווייל דער (אר"י הק') [חז"ל] ועוד גדולי עולם האבן געאלטן פון דעם".

[יידל]

ווי געפילטע זאגט, די שאלה פון זוהר איז אפגעזען צו מ'גלייבט אז רשב"י האט דאס געשריבן. (אדרבא, לויט די וואס גלייבן אז רשב"י האט דאס געשריבן איז נאך שווערער)

[ונבנתה העיר]

איז דען נישט א חילוק צו מען פארקויפט אז דיין טאטע האט געהערט פון זיין טאטע וכו' אז ער איז דארט געשטאנען, ביז אז מען האט געפונען א ספר און גלייב מיר אז פב"פ האט עס געשריבן?

[געוואלדיג]

נאר נאך מתן תורה האבן מיר א מעגליכקייט צו האבן גדולים וואס זאלן האלטן פון דעם זוהר און לכבוד דעם וועלן מיר דאס אננעמען, דהיינו מתן תורה איז ברור, ווען עס ווערט ברור פאר אונז אז א געוויסער איד איז א גדול לפי תורתינו הק' און ער נעמט אן די זוה"ק נעמען מיר דאס אויך אן