יסודות פון אמונה 1 כוזרי

[הקטן]

@הקטן, ווער זאגט דיר אז אפילו ביים סאמען ערשטער דור האבן אלע מיליאנען טאקע מסכים געווען אז ס'איז געווען א מעמד? אפשר זענען גאר געווען אזעלכע אויבער-חכמים וואס האבן דאן געזאגט לא היו ולא נברא, אבער די זעלעטס האבן פארמירט א קראפט און אויסגעהארגט די אלע סקעפטיקער למען ישמעו..(עיין תשא אחר שני) די איבריגע המון עם האבן זיך געביסן די ליפן און בע"כ אנגעהויבן קומען צום טיש יעדען פרייטאג צונאכטס, אונטער געשריבן אז זיי האבן א פילטער, און ווייטער איבערגעגעבן די מסורה פאר די קינדער עד היום הזה.

די קענסט אן ענדליכע מעשה. - סתם איך בין נייגעריג

(איך רעד נישט פין קימען צים טיש איך רעד וואו אלע חסידים אן אויסנאם זענען געווארן געצווינגן צי זאגן אז זיי האבן אליין געזען וואו די רבי לערענט מיט אחיה השילוני - און אזוי ארים ווייסט היינט אידער איינער אז טויזנעטער האבן געזען די רבי לערנען.)

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

[מאטי]

יא ס'איז געווען אסאך ענדליכע מעשיות, ענדליך האב איך געזאגט? יא ווייל ביי די מעשיות האבן די סקעפטיקער גובר געווען אויף די זעלאטס, און רוב המון עם זענען זיך צעלאפן און ס'איז גארנישט געבליבן פון זיי.

[[NAMELESS]]

ווי איך פארשטיי איז א עיקר פאר די כוזרי פרינספל אז אין די קאטאגאריע פון 'נאציאנאלע עדות' נישט פארהאן קיין שקרים ממילא איז מסתבר איז די נאציאנאלע איבערלעבעניש פון הר סיני אויך אמת, אויב איז אמת אז עס איז נישט דא קיין שקר איז דאס א הוכחה אל אף מען קען קוועטשען אהער און אהין, והא ריאה אזא זאך איז נאכנישט געשען, און אויב טרעפט מען יא שקרים איז עס ממילא מופרך מעיקרו און מען דארף נישט די אלע קליינע טענות,

[יאיר]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

[הקטן]

יא ס'איז געווען אסאך ענדליכע מעשיות, ענדליך האב איך געזאגט? יא ווייל ביי די מעשיות האבן די סקעפטיקער גובר געווען אויף די זעלאטס, און רוב המון עם זענען זיך צעלאפן און ס'איז גארנישט געבליבן פון זיי.

די קענסט איין אזא מעשה וואו די זעלאטס האבן גובר געווען. אויף אזוי ווייט אז ס'איז נישט געבליבן קיין זכר, און היסטערי ווייסט נישט היינט אז ס'איז געווען א מלחמה צווישען די זעלאטס און די סקעפטיקער?

איך האף די גייסט נישט זאגן אז די זעלאטס האבן גובר געווען ווייל מאיז געווען אין מדבר אפגעשוואכט פין מיצרים.

[הקטן]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

[מאטי]

ווער ס'איז שטערקער דער געווינט, וואס האט דאס מיט וויפיל מאהל ס'איז געשען?

[הקטן]

געווינט, יא!
א יעדער קימט צים טיש.
אין די מעשה מיט די זעלעטס ווערט נישט אינגאנצען פארגעסען פין היסטערי
די וועסט אבער אייביג קענען טרעסען מעררים. און א יעדען דור.
עיין ערך קדמת הזוהר ועוד

[מאטי]

געווינט, יא!
א יעדער קימט צים טיש.

??

[געוואלדיג]

געווינט, יא!
א יעדער קימט צים טיש.

??

[הקטן]

ווער ס'איז שטערקער דער געווינט, וואס האט דאס מיט וויפיל מאהל ס'איז געשען?

געווינט,דאס יא!
אין א יעדער קימט צים טיש.
אבער די מעשה מיט די זעלעטס ווערט נישט אינגאנצען פארגעסען פין היסטערי

די וועסט אייביג קענען טרעסען די מעררים. און א יעדען דור.
עיין ערך קדמת הזוהר ועוד

[יאיר]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.

[מאטי]

כ'מיין אז וואס הקטן וויל זאגן איז אזוי. דאס אז זעלאטס האבן זיך משתלט געווען אויפן ציבור מיטן איינרעדן פאר אזויפיל מענטשן א מעמד און ס'זאל ווייטער קליקן ביים ציבור, לייגט זיך נישט אויפן שכל. ווייל אויב איז דא א מעגליכקייט דאס צו טון איינמאל דאן וואלטן דאס זיכער מערערע אנדערע זעלאטס פרובירט נאכאמאל, און סטאטיסטיקלי איז לא ימלט אז ס'זאל זיך נישט געפונען אפילו נאך איין פאל וואו די זעלאטס זאלן האבן הצלחה. אלא מאי, איז דאס טאקע נישט מעגליך צו באווייזן, פארוואס נישט, איז נישט נוגע.

אויב אזוי מוז דאך בע"כ זיין אז די איינע מאהל וואס איז יא געשען איז טאקע געווען אן אמת'דיגע.

[יאיר]

שמעון: אלע מינים חיות וואס זענען היינט דא האבן אלעמאל עקזיסטירט.
ראובן: ווער זאגט? אפשר איז פארהאן געוויסע מינים חיות וואס זענען אלע אויסגעשטארבן און עקזיסטירן מער נישט.
שמעון: נישט אמת. פון די אלע חיות וואס זענען אויסגעשטארבן זענען נאך פארבליבן עפעס. והא ראיה, נישטא קיין איין חיה וואס מיר ווייסן אז עס איז אויסגעשטארבן.
שמעון: אודאי. אויב זיי זענען געשטארבן ווייסט מען נישט פון זיי.
ראובן: נו זעסטו דאך אז סאיז נישטא קיין איין אזא חיה!

[הקטן]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.

איך בין נישט דא פאר פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת
all im saying אז מיין שכל זאגט מיר אז די טשענסעס דאס זאל געשען איז קרוב לניל.
מאטי זאגט אז דאס איז א מעשה בכל יום.
יאיר זאגט - מאטי קען נישט ברענגן א ביישפיל.

[לעיקוואד]

איך קלער אז דער שמועס דא איז מקצין און מגזים וואס די סברא איז אז די צדדים זענען. ווי כאילו אז דא רעדט זיך פון א מאטעמאטישער פראגע און נישט פון היסטאריע און היסטאריאגראפיע. היסטאריע איז נישט מאטעמאטיק און אפילו נישט פילאזאפיע. יעדער זאך אפילו עס געשעהט יא זיכער האט טויזנט הסברים און וועגן אנקוקען און מסביר זיין. און משער זיין וואס איז געשעהן אין א פריערדיגע צייט האט ווייניג צוטוהן מיט די סארט שטארקע הוכחות וואס אנדערע ווילען דא נוצען. היסטאריע ארבעט פשוט נישט אזוי. דאס איז נישט קיין סוגיא גמרא ווי די אלע טענות ומענות זענען חל בכלל.

דער כוזרי'ס באמערקונג איבער די ייחודיות פון די עדות פון די תורה איז א גוטע באמערקונג. קען זיין עס איז דא נאך פלעצער מיט גרויסע מסורות ענליך צו דעם נעמט דאס נאכנישט אוועק פון די הערה. על כל פנים דער כוזרי באציט זיך נאר צו נצרות און איסלאם און לגבי זיי איז דאס אוודאי אן אינטרעסאנטע באמערקונג. הגם עס זענען דא גרויסע מופתים ביי זיי איז דאס נישט די עיקר מעשה זייערע. וואס פונקט צו מאכען פון דער באמערקונג קען זיין אסאך זאכען. מיר איז גאנץ קלאר מצד אחד אז עס איז סיי נישט א מין הוכחה אז די רעליגיע פון די שטריימאל גייער איז עפעס פיל מער "מוכח" ווי סיי אנדערע רעליגיע. און מצד שני קוקט מיר אויס לעכערליך די קאנספיראציע טעאריעס נוסח וואס מאטי שרייבט דא.

נאר וואס? היסטארישע ספעקולאציעס קען זיין אסאך פונקט ווי תורות קען מען זאגן אסאך. אבער די פאקטן זענען אז אידישקייט איז אייגענארטיג געבויט אויף א מסורת התגלות און הנהגה פון א פאלק, נישט פון יחידים. (אוודאי די פאלק ווי יעדער קבוצה מענטשען איז זיך סומך אויף יחידים אירע מנהיגים, פאר דעם איז די סארט "הוכחה" נאריש, אבער דאך מאכט דאס א חילוק במהות הדת). דאס ארבעט אויך משני הצדדים. מצד אחד, כמו שהכוזרי מקדים, דאס האט נישט קיין שייכות צו אנדערע פעלקער. אין אנדערע ווערטער עס איז נישט קיין אוניבערסאלער אמת וואס איז מחייב יעדער איינעם. און סיי מצד שני אז עס איז פאר דער גאנצער פאלק, נישט נאר פאר יחידים (אפילו יחידים צדיקים וחכמים כדעת הר"מ) אדער פאר מי שנשאו ליבו להכיר האמת. די פאקטן זעהט מען לאורך כל ההיסטוריה עס איז נישט עפעס א מעשה וואס מען דארף גלייבען אז עס איז אמאל געשעהן. און דאס איז מבדיל יהדות פון אירע שוועסטער נצרות און איסלאם. אויב דאס איז א מעלה אדער א חסרון קען מען זיך דינגען..

[הקטן]

אין היסטערי האט פארגעסן די מעשה מיט די זעלעטס

אויב היסטארי האט פארגעסן ווייסט מען דאך נישט דערפון.

דאס איז די סיבה פארוואס ס'קען נישט זיין אז מאטי ווייסט פין עפעס ענדליך!

א פאל וואס ס'דא וואס זאגן אזוי און ס'דא וואס לייקענען איז בכלל נישט ענדליך.

אין אנדערע ווערטער, דו גייסט נאר גלייבן מאטי'ס שפעקולאציע אויב ער ברענגט א ביישפיל. ווען ער גייט ברענגען א ביישפיל גייסטו זאגן אז סאיז נישט קיין אמתע ביישפיל והא ראיה מאטי ווייסט פון דעם ביישפיל. האבן מיר דאך א מוראדיגע פרוף אז מאטי'ס שפעקולאציע איז נישט אמת.

איבער נאכט איז מיר אנגעפאלן אן אנדערע "שפעקולאציע"

די מעמד הר סיני אין יציאת מיצרים איז קיינמאל קיינמאל געשען.
נאר וואס? פאר 10 יאר ציריק איז די מים שלנו געווען פאר'סמט סיי ביי די ארנים און סיי ביי די זאלונים, אין ווער עס טרינקט פין די וואסער פאנגט אן צו האלטן אז פאלשע פיש און די סיפר פין יציאת מיצרים האט אים זיין טאטע פארציילט אין עפעס דאכט זיך אים אויך אז זיין זיידע האט דאס געוויסט פין זיין עלטער זיידע ביז די מעשה איז ווירקליך געשען און ס'מאיז זיין אמת.
מיין "שפעקולאציע" זאגט אויך (היסטארישע ספעקולאציעס קען זיין אסאך פונקט ווי תורות קען מען זאגן אסאך) אז ווער עס ווייסט צי זאגן פין די וואסער באקימט גראד אן הארץ אטאקע און שטארבט. וועגן דעם ווייסן מיר נישט צי זאגן פין די וואסער

איך ווייס [tag]יאיר[/tag] אז אסך גייען לאכן פין מיר אין פין מיין "לעכערליך קאנספיראציע טעאריעס" און בעיקר ווייל איך האב נישט קיין וועג דאס אויפציווייזען אבער איך בעט דיך קיק צי די חשבון פין ראובן אין שמעון קען מען דא פינקט אזוי ניצען און העלף מיר ארויס.

[הקטן]

די פאקטן זענען אז אידישקייט איז אייגענארטיג געבויט אויף א מסורת התגלות און הנהגה פון א פאלק, נישט פון יחידים. און דאס איז מבדיל יהדות פון אירע שוועסטער נצרות און איסלאם.

ב. ד. וו. נצרות און איסלאם דיספיאטען נישט די "התגלות" נאר פארקערט זיי בויען דעראויף

אוודאי די פאלק ווי יעדער קבוצה מענטשען איז זיך סומך אויף יחידים אירע מנהיגים

און אידישקייט איז דאס אמת ווען עס קימט צי עסען קנאבעל פין א פידיון הבן.
אבער אויף אידישקייט זעלבסט איז אתם ראיתם גאר גאר אנדערש ווי ביי יעדער קבוצה מענטשען

[ווארט זאגער]

[justify]ליינענדיג דעם שבת דער הפטרה פון אליהו בהר הכרמל און די מופת פון די פייער וואס איז אראפגעקומען פון הימל צו צייגן כלל ישראל דעם אמת איבער השי"ת און להבדיל בעל. איך גלייב אז דער הפטורה איז שטארקע באווייז אקעגן צוויי פון די א.ג. שטארקע יסודות באמונה.
1) די כוזרי'ס ראיה איבער די אומגעבראכענע מסורה קייט פון מעמד הר סיני.
2) די רמב"נ'ס געדאנק אין פרשת בא אז גאט טוט נישט באווייזן אותות און מופתים סתם אזוי, נאר אין מצרים און ביי יציאת מצרים איז עס געווען אן איינמאליגע זאך, און צוליב דעם מאכן מיר אזוי פיל זכר ליציאת מצרים.

אויב איז די כוזרי'ס מסורה אזוי שטארק (אזויווי מאנכע שרייבן אין דער אשכול) דאן פארוואס האט אליהו געדארפט מאכן די אלע שטיק מיט די פייער? פארוואס האט ער נישט געקענט אויפווייזען דעם אמת מיט די כוזרי? פארוואס האט ער נישט אויפגעהויבן א חומש אדער א ספר תורה, אויפגעמישט צו פרשת יתרו און זיי געצייגט דעם פסוק פון לא יהיה לך אלוהים אחרים על פני, דאס האבן ענקערע זיידעס מקבל געווען פארנט פון מיליאנער אנדערע מענטשן ביים בארג סיני, און מיר ווייסן דאס ווייל זיי האבן עס פארציילט פאר זייערע קינדער, אא"וו ביז היינט? איז נישט דער באווייז פון מסורה און אב אינו משקר א ראיה מוכרחת? גיי פרעג ביי עני קירוב וואלונטיר וועט ער דיר עס זאגן. און דאס איז געווען ס"ה געציילטע דורות אפגערוקט פון די מעמד הר סיני.

און בנוגע די מופת פון די פייער, פארוואס האט דאס אויסגעפעלט? איז נישט געווען גענוג סתם צו דערמאנען דעם עולם איבער די געוואלדיגע אותות ומופתים וואס גאט האט געטון פאר אונזערע זיידעס אין מצרים? זעהט אויס אז נישט. איז דאך דער רמב"ן לכאורה נישט גערעכט.
.[/justify]

ערשטנס איז דער רד"ק מסופק אויב ס'איז געווען א ציווי ה' אדער אליהו הנביא האט עס אליינס געמאכט און ער האט מתפלל געווען אז ער זאל מצליח זיין. צווייטנס אונז פארשטייען נישט דעם באשעפערס חשבונות פונקט אזוי ווי מ'קען נישט פרעגן פארוואס איז געווען פונקט צען מכות. אפפרעגן מיינט אז מ'ווייזט אויף אז מעמד הר סיני איז נישט געווען. די אלע קשיות זענען שאלות וואס מ'דארף לערנען מפרשים עס פרעגט נישט אפ דעם כוזרי.

[ווארט זאגער]

פון דער אנדערער זייט איז נישט ריכטיג צו זאגן אז דער כוזרי האט באזירט זיינע הוכחות אויף "מאטעמאטישע" איבערווייזן, ווי ס'ווערט אפגעמאלן אין דעם אשכול. פאקטיש הייבט זיך אן די הקדמה צום כוזרי מיט'ן חלום פונעם מלך וואס האט געהערט פונעם מלאך די קלארע דיבורים "כוונתך רצויה ומעשיך אינם רצויים". דאס הייסט אז די גאנצע דעבאטע פונעם מלך קומט שוין נאך דער הנחה קדומה אז ס'איז דא א פאדערונג צו ריכטיגע מעשים מצד דעם באשעפער פון דער וועלט.
אויב איז עס געוען א מעשה שהי' איז זיכער נישט קיין קשיא אבער אפילו אויב ס'איז נאר אזוי געשריבן מיינט דאס נישט אז דאס איז דער יסוד דאס איז נאר דער שטופ צו זוכן דעם אמת און נישט בלייבן סטאק אינמיטען די פילאזאפישע חקירות.

אינעם ערשטן קאפיטל טרעפט זיך דער מלך מיט'ן פילאזאף און יענער זאגט אים אז גאט פאדערט נישט קיין מעשים. דער מלך ווארפט אים אפ אויפ'ן סמך פון זיין פאראורטייל איבער א "גאט וואס איז גוט", און ממילא מוז זיין אז ער זאל האבן עפעס א פאדערונג צום מענטש, אז ער זאל וועלן טון גוטס. אט די הנחה ווערט נישט איבערגעוויזן אינעם כוזרי. דער כוזרי איז נישט דורכגעפאלן דא מיט א לאגישן פלאנטער, נאר ס'איז קלאר ביי אים אז דער יסוד צו רעליגיע מוז זיך אנהייבן אין געפיל – און ערשט נאכדעם קען מען אנאליזירן וועלכע רעליגיע אנצונעמען.
דער מלך כוזר איז נאך נישט צוגעגאנגען מיט די צוגאנג פון יהדות און חוץ פון דעם פרעגט ער אויך אפ דעם פילאזאף מכח סברה אז קיין איין פילאזאף האט נישט זכה געווען לנבואה.

דער פסוק וואס דער כוזרי ניצט איז "טעמו וראו כי טוב ה'". פונקט ווי מ'קען נישט איבערווייזן דעם טעם פון א זאך, אזוי קען מען נישט איבערווייזן אז גאט איז גוט [אין אנדערע ווערטער, אז גאט פאדערט מעשים פונעם מענטש], אבער דער מענטש וואס איז גרייט צו פארמאכן די אויגן אויף א צייט און געבן דעם "שפרונג פון אמונה" צו גאט'ס שויס, איז אים פארזיכערט אז ער וועט דאס אליין פילן.
וואו ברענגט ער דעם פסוק? ער זאגט זייער קלאר אז מתן תורה איז א הוכחה ווי [tag]גראדמעכעלע[/tag] האט שוין נאך געברענגט שפעטער


אבער לויט'ן כוזרי איז נישט שייך צוצוקומען צו דעם פילאזאפישן גאט אויף קיין שום אופן, נאר דער עיקר קשר ווערט געשאפן מיט'ן אברהמ'ישן גאט – דאס איז דער גאט פון נבואה. אט דער קשר ווערט געשאפן נישט דורך סוספענדירטער ידיעה, נאר דורך אן אינטימער איבערלעבונג ("טעמו וראו").
די מהלך איז זיכער א מהלך אבער דער כוזרי האט זיכער נישט אזוי געהאלטען!! דער צמח צדק שרייבט אז ידעת הבורא איז דורך התבוננות בטבע ועוד (כולל אינטימע געפילען) אבער אמונה איז נאר אין סובב כ"ע.

מיטן גאנצן כבוד צום רמב"ם, איז מסתבר אז דער "גאט פון תנ"ך" איז דער גאט וואס דער כוזרי שילדערט, און נישט דער גאט פון אריסטו. אויך די אמונה וואס די תורה פאדערט איז א געוויסע אינטימע איבערלעבונג (ואהבת את ה' אלקיך – נישט "ותאמין בה' אלקיך"). דאס אז מיר האבן י"ג עיקרים אין וועלכע מיר מוזן גלייבן, איז צו פארדאנקען דעם רמב"ם, ווי אויך די השפעה פון דעם קריסטליכן דאגמאטיזם, אבער דעם תנ"ך איז דער גאנצער באגריף פרעמד. דער מענטש באקענט גאט דורכ'ן פארזוכן זיין תורה, און נישט דורך פלפולים.

דאך, דער רמב"מ'ס מהלך איז זייער א שיינער, און פאר יענע מענטשן וואס זענען פארכאפט אין דעם גריכישן דענקערישן וועג, ווערט אויטאמאטיש פארהאקט דער כוזר'ישער וועג פון טראכטן, און דעמאלט בלייבט דער מורה נבוכים אן איינציגער אויסוועג. די מערהייט פון אונז איז פארכאפט בין תנור לכיריים, וויבאלד אונזער וויסנשאפטליכער וועג פון טראכטן שטימט מער מיט'ן רמב"ם ווי מיט'ן כוזרי, און מיר ווייסן נישט וויאזוי צו אפעלירן אן אנדערן קנה-מידה ווען ס'קומט צו רעליגיע. אויב וויל מען אבער ארויסגיין פונעם צמצום אין וואס דער מערב חינוך האט אונז אריינגעווארפן, קענען מיר צוריק אננעמען דעם אריגינעלן מהלך המחשבה פונעם מזרח, וואס איז באזירט אויף דעם נביאי'שן חוש אין דער מענטשליכער נשמה. און נאר נאכדעם וואס דער נביאי'שער חוש גייט איין אויף דעם יסוד פון רעליגיע, קען מען אונטערזוכן וועלכע רעליגיע זיך אויסצוקלויבן אויפ'ן סמך פון די כוזר'ישע הוכחות (אדער אויפ'ן סמך פון מסורה).

ערשטנס דער כוזרי איז ריין מאטעמאטיק נישט אינטימע געפילען צווייטנס ווער עס וויל פארשטיין קען לערנען חובת הלבבות ער דארף נישט פלאנטערען אין מורה מיט די אלע שיטות וואס זענען שוין נישט רעלעוואנט אין היינטיגען סייענס. אבער לכו"ע אפילו לויטן רמב"ם וועט ער מוזן אנקומען צום כוזרי לגבי אמיתית התורה אזויווי [tag]יאיר[/tag] האט שוין נאכגעברענגט פון רמב"ם אין הלכות יסוה"ת

[לעיקוואד]

@ הקטן איר כאפט נישט וואס איך זאג.
די טענה אז זיי דיספיוטען נישט די התגלות פרעגט דאך טאקע אפ אייער גאנצער "הוכחה". מבחינתם איז די חילוק פון זיי און אונז אזויווי די חילוק וועלכע קוגל צו עסן. ביידע דינגען זיך אויף די שלשלת הקבלה (אגב איסלם איז נישט מקדש די אלטע טעסטעמאנט בכלל נאר האבען געוויסע פון די זעלבע אדער ענליכע מעשיות אין זייער ספר) און מבחינתם זענען זיי די אידישקייט וואס אתם ראיתם. וכבר דיברו בזה למעלה.

פארוואס מיינסטו אז בזמן משה רבינו איז ער נישט געווען די מנהיג אויף וועם אלע האבען זיך סומך געווען? דאס אז אלע האבען געזעהן אפשר עפעס א מופת צו עפעס אפילו ביי הר סיני לויט אייניגע מפרשים טוישט נישט קיין סאך. דאס איז פונקט ווי אלע אנדערע דער עולם האט זיך איבערגעצייגט אין משה רבינו און פון עם מקבל געווען די עיקרי הדת. (טאקע געווען קרח וואס האט זיך געדינגען)

אבער דאס איז שוין געמאלן וואסער.

[ווארט זאגער]

טרעפט מען אויך א שעצונג צו אמונה פשוטה אויף די יסוד היסודות?

יא קלאר אין מורה ח"א פל"ג אז קודם איז אמונה פשוטה פאר פשוטי עם און שפעטער ווען ער ווערט קלוגער זאל ער פארשטיין מיט זיין אייגענעם שכל. און פל"ד אז אויב וואלט נאר געווען געבויעט אמונה אויף חקירה וואלטן רוב מענטשן געשטארבן און נישט גענדיגט חוקר זיין אויב ס'דא א באשעפער!
אבער אוודאי האט דער רמבם געהאלטען אז פאר דער וואס קען חוקר זיין ער האט א מצוה חוקר צו זיין נישט ווי [tag]פלאוויוס[/tag] שרייבט:

פלאוויוס שרייבט
דער עיקר ציל פונעם מורה נבוכים איז געווען צו "ערמעגליכן" אמיתות התורה אין ליכט פון דער גריכיש-באזירטער טעאלאגיע, אבער ס'איז נישט געקומען צו פארוואנדלען אמיתות התורה אין א וויסנשאפטליכער פראגע.

[ווארט זאגער]

@שבת אחים די טענה פון די קריסטליכע רעליגיע קען אפשר זיין א טענה ווייל עס איז דומה צו די קאטאגאריע, אבער די זוהר נישט,

קריסטליכע רעליגיע איז אויך נישט קיין טענה ווייל ס'איז געבויעט אויף איין מענטש וואס איז שוין געשטארבן 100 יאר פריער וואס זיינע אלע מופתים זענען געשריבן געווארען ווען קיין איינער פון זיין דור האט שוין נישט געלעבט!