אינטערנעט אשכול (מחוץ ל'מאחורי)

[מאטי]

לאור די מאנכע וואס האבן זיך אפגערעדט אז געפילטע'ס אשכול איז אין איילעניש, מיט לעמפעלעך און סירענעס אריינגעפירט געווארן אין מאחורי אפהאקענדיג א שיינעם שמועס איבער די נושא פון מלחמת האינטרנט, און היות איך האב אפגעשריבן א תגובה וואס האט זיך אביסעלע פארלענגערט, האב איך מחליט געווען צו עפענן אן אשכול דורכצושמעוסן די חלקים וואס מ'קען יא רעדן אין פובליצירטן פורום.

כ'וועל אנהייבן מיט מיינע מחשבות.

די וועלט ווערט סאפיסטיקירט, טעכנאלאגיע ווערט פארגעשריטן, אלס, ממש אלס! איז מעגליך צו טון היינט אויף א שנעלערע/בעסערע אופן ווי אמאל. די וועלט איז אנגעפולט מיט "אין סוף טוב," האנט ביי האנט מיט "אין סוף רע,"  די אלע מכשירים זענען בעצם בלויז א מיטל אנצוקומען דארטן ווי די רצונות פירן דעם מענטש מיט א בחירה חופשית.

די טבע פון א מענטש, ווי דער חובת הלבבות שרייבט, איז אנצוקוקן זאכן אין די בריאה וואס ער ווערט אויפגעצויגן דערמיט ווי א חלק פון די לויטערע מציאות, ער וועט נישט מכיר טובה זיין אדער מזלזל זיין אין די זאכן ווי א באזונדערע חלק וואס איז בלויז באהאפטן צו די בריאה, נאר וועט קוקן אויף איר כאילו דאס איז בעצם א חלק המציאות, א בלויזער פאקט וואס שאפט זיך צווישן דעם מענטש אין די בריאה, און זיין עבודה איז נישט עוקר צו זיין אדער אוועקמאכן די זאך אויב ס'שאדט אים, אדער איר באשטעטיגן ווען ס'באפרידיגט אים. קען מען זיך דען שלאגן מיט די בריאה?  ער וועט דאס אנקוקן ווי א פערזענליכע פאקטאר, נישט ווי א חסרון אין די בריאה, אינערליכע נאטורן זענען דער גורם משפיע צו זיין לטוב ולהיפך.

אבער ריסיורסן וואס קומען צוגיין שפעטער אין לעבן, אין א צייט וואס אין דעם מענטשנ'ס געוויסן איז שוין פארהאן א אויסגעקאכטער לעבעדיגער בילד פון די בריאה, וועט דער מענטש אנקוקן די נייע ערפינדונגן אדער מיט חשד אדער מיט געוואלדיגקייט, ווי עפעס איז דא אנאקסירט געווארן צו די בריאה, און וויל איר אקופירן. מ'וועט אנלייגן די חסרונות אויף די פרישע טעכנאלאגיע,  מ'וועט דאס דיסאסוסיאירן מיט די בריאה ווי צו זאגן; "טשעפע נישט מיין שיינע בריאה, לאז איר געמאכט".

היים טעלעפאן איז זיכער מער סאפיסטיקירט ווי טעלעגראף, ס'איז אודאי דא מקום צו זאגן אז די טעכנאלאגיע פון היים-טעלעפאן איז א גורם אז מענטשן זאלן גרינגער קענען אנקומן צו שלעכטס. אבער, מיר קוקן דערויף ווי א חלק פון די בריאה, אויב עימיצער מיס-באנוצט א היים טעלעפאן צום שלעכטן וועט קיינעם נישט בייפאלן - אין א גוטע מינוט -  צו נעמען א האמער און צוברעכן דעם טעלעפאן אויף פיצלעך און דערנאך אריינשיקן דעם עפיזאד צום ליינערס-שרייבן אפטיילונג אינעם לאקאלן צייטונג. מ'וועט דאס ענדערש אנקוקן ווי א חסרון אין זיך אליינס, ווי עימיצער וואס איז נישט גענוג שטארק זיך צו ספראווען מיט די דברים בלתי נמנעים וואס פארבלייבט מיט אונז בע"כ ווי א חלק בלתי נפרד אין די בריאה.

אינטערנעט והמסתעף איז בעצם נאך א רינגעלע אין דעם קייט פון בעסערע טעכנאלאגיע, דאס וואס ווערט מיט די צייט איינס מיט די בריאה, טאקע גאר א גרויסע שרעקעדיגע סאפיסטיקירטע רינגעלע, אבער בלויז א רינגעלע.

אונז קענען מיר זיך נישט פארשטעלן א וועלט פון אונזערע אינגווארג וועלכע וואקסן אויף אין א וועלט וואס קומט שוין מיט אינטערנעט ביי דיפאלט, פונקט ווי מיר קענען מיר זיך נישט פארשטעלן ווי אזוי מענטשן וואס האבן נאך געזען פערד-און-וואגן קוקן אויף אוטומאבילן. 

וואס מיר קענען יא טון איז פארשטיין אז אלעס אלעס ווערט מיט די צייט א טרוקענע פאקט, א חלק פון לעבן, א שאד די מלחמות חרמות, נישט מעגליך צו לוחם זיין מיט די בריאה. וואס יא... אוועקשטעלן זיך אליינס! און די קינדער, צו זיין גענוג שטארק ארויסצוקעשן  דעם חלק הטוב וואס איז אויך בעסער געווארן דורך די ערפינדונג, און נהנה זיין דערפון צום מאקסימום.

[נהורא נפישא]

קילורין לעינים ומאד פשוטים, דאס זיך שלאגן מיט אזויגעריפענע פראבלעמען מאכט די עצם זאך פאר א פראבלעם, יעדער מענטש קען אדאפטירן אלעס אין יעדען מצב, מ'ברויך נאר אויסלערנען פאראנטווארטליכקייט און מאראלישקייט און קענען אנגיין מיט די פרינציפן און וואס מ'גלייבט און על אף וואס מ'פאלט בכל אופן דורך און געוויסע ענינים פון מאראל, און דאס צוימען העלפט נישט אין בעסטן פאל און אין ערגסטן פאל מאכט דאס נאך ערגער, און בוודאי אז איינער וויל אויסשטעלן און צופאסן זיין אינווייערנמענט גייענדיק אין קריג קעגן נאטור, נו כבר היה לעולמים וכן עשה מעשה ר'מתיא בן חרש, אבער ס'נישט פשט אז יעדער ווערט אויפגעפאדערט דאס נאכצוטאן, דער ענין איז זעלבסט רעלאטיוו און די מענטשליכע פסיכיק איז אויך רעלאטיוו און ס'פאסט זיך גוט אריין איינס מיטן אנדערן.

[נהורא נפישא]

עוד רגע אדבר, פארוואס מאכט מען אזויפיל שוועריגקייטן מיט מאחורי, און וואס איז שלעכט אז מ'לאזט האבן צוטריט אויך בחורים, אקעי איך פארשטיי אז אפשר איז נישט געאייגענט אז ס'זאל ממש זיין אויסגעמישט מיט די געווענליכע אשכולות, כדי נישט צו כאפן אין שאק די נפשות היפות, אבער איינמאל אז איינער ווייזט גרייטקייט אז ער וויל דוקא יא האבן צוטריט, פארוואס זאל ער עס נישט האבן אויף מער א ריעליסטשען אידישן אופן וויאזוי ער קען עס ערווארטען אין א חרדישע געזעלשאפט ווי איידער ער זאל אליין דארפן אפירזוכן אויף א אופן וואס קומט טיילמאל אין קאנטראסט פון וואס ער האט רעאליסטיש צו ערווארטן, איך מיין ווי דען זאל ער זיך ווענדן, די הארבסטע זאך וואס שמוץ קען ברענגען טעהנ'ן דא טייל איז כפירה, און איראניש אז העמק דבר איז יא אפען פאר יעדן.

[געפילטע פיש]

גיב אבאכט, דערמאן נישט די שם המפורש פא****ראפיע, רעד נישט פון דיין אייגענע עeספאוזשור צום שם המפורש אלץ בחור ווייל מ'וועט דאס אויך אריבערפירן קיין מאחורי, כדי א בחור וואס ווייסט נישט וואס עונה בינונית מיינט, עה.. סארי, ע**ה ב******ת, זאל נישט נכשל ווערן מיט אזעלכע אומווערדיגע דיבורים.

נהורא האקט.

[געוואלדיג]

נאר איין זאך יא, לכאורה איז טאקע ריכטיג צו אנערקענען די מציאות אבער עפעס א עצה דארף מען פארט טרעפן וויאזוי צו עס נוצן און פארט נישט ווערן פארשוועמט אין די מבול פון שמוץ און כפירה.

[לעיקוואד]

אינטרעסאנטע באמערקונג מאטי.

אגב, איינער ווייסט אז בחורים דרייען זיך בכלל אויף קאווע שטיבל אז מען זארגט זיך דא פאר זיי אדער איז דאס סתם אן איידלקייט אדער פחד פון משגיח אז מען באהאלט זאכן מאחורי הפרגוד?

[געוואלדיג]

יא, איך ווייס פון כמה וכמה.

[לעיקוואד]

מנהלים, שפארט אויס געוואלדיג ער איז א בחור

און די בחורים וואס איר קענט האבן אוודאי שטרענגע פילטערס און די ערגסטע וואס זיי קענען חלומו אויפ'ן מעט איז אביסעל שמועסען פון יונגעלייט אויף קש אז דאס דארף מען זיי באהאלטן.

[געוואלדיג]

גראדע בין איך נישט אין מאחורי עניוועי, און די בחורים וואס איך ווייס וועגן זיי הלוואי זאלן זיי האבן עפעס א פילטער.

[הבא ללמד]

למעש ווי אזוי דע פארשטענדליכע עסקנים באציען זיך היינט צי דע אינטערנעט איך רעד נישט פין דע חלק א טראר, גייט עס אויף דע מהלך, קענסט שוין היינט זיען צענדליגע ערליכע אינגעלייט מיט א סמארט פאן

יעצט וועגען דע חלק א טראר מצד המוסדות דאס ווייסט יעדער איינער אז דע גאנצע מטרה פין דיעם איז נישט וועגען אידישקייט, ווייל ווען יא וואלט ער דע צייט און געלט וואס ער לייגט אריין און דע מלחמה, וואלט ער אריינגעלייגט אריין צי ברענגען תורה ויר"ש און דע בחורים אין און דע אינגעלייט,און זיי וואלטען ממילא געשטאנען ווייט פין שמיץ, נאר וואס דען דאס איז סאך גרינגער מען שיקט אהיים א פאר צעטליך און פיניש, און מען קען זיך נאכדעים קלאפען דע בויך איך טיע פאר כבוד שמים

[גנדי]

יא. אויף א וואטעס גרופע וואס איך דריי זיך בין איך געוואויר געווארן אז בחורים זענען אויך דארט.

מען שיקט דארט ווערטער און בילדער וואס לייגען און שאטען אויסגעלאסענע שובבים תורות פון מרת טשוכעפאכע.

די יונגע יונגעלייט האלטן נאך אן די בחורישע ראמאנסען צווישען זיך פון ישיבה.

אבער ווען איינער לייגט דארט א לינק צו קאווע שטיבל מלפני הפרגוד זענען זיי מוחה.

דערמאנט מיר פון די אלטע אויסגעדראשענע תירוץ. פון א גואישע בילד ווייסט מען זיך צו היטען. אבער די יצר הרע מלובש אין אידיש איז אסאך ערגער...

סוף פסוק. א בחור וואס האט אינטערנעט. געווענדלעך איז דאס בצנעא. איינמאל דאס איז מוכרח בצנעא. האט ער מער נישט סיבה צו לייגען א פילטער... שוין איז מה הועילו חכמים בתקנתם?

באלד וועט איינער קומען שרייען אויף מיר. האומר מאי אהני לן רבנן איז אן אפיקורס... שוין בעסער צו שווייגען און נישטערן אויפן נעט...

[שמעקעדיג]

יא, איך ווייס פון כמה וכמה.

[לעיקוואד]

שוין, אויב איז דא דא בחורים, לאמיר זיי טאקע זאגען א וויכטיגע ווארט וואס איז נוגע דער שמועס מלפני הפרגוד. הערטס אויס בחורים טייערע. מיר גיין זיך נישט דא דינגען מיט אלע אזהרות און דברי מוסר פון דער רבי און משגיח אז א חסידיש בחור דארף זיין אפגעהיטען זיך היטען די אויגן די מחשבות וכו'. אבער מיר דארפן ארויסברענגען למעשה די נקודה. איר דארפט פארשטיין אז די סיבה פארוואס עס איז דא די אלע הגזמות און הפחדות אין ספרים און שמועסען, איז טאקע וויבאלד עס איז אזוי נפוץ אז אן שרייען די גרעסטע אזהרה וואס איז מעגליך וואלט קיינער בכלל נישט געהערט וואס מען זאגט (אויב דאס איז א גוטער טאקטיק דארף מען שמועסען, אבער עכ"פ דאס איז די סיבה דערפון).

דארפט איר אבער וויסען די מציאות, רבים שתו רבים ישתו. יעדער איינער כמעט איז דורכגעפאלן מיט קוקען טראכטען הערן און טוהן שמוץ. יא, דער מגיד שיעור, דער איידעלער יונגערמאן, דער רבי, אלע פון זיי (נישט ממש, יש יוצאים מן הכלל), האבען געטוהן די אלע זאכן, און טוהן אפשר נאך, אויף אלע מיני אופנים. דאס האט זיי נישט געשטערט אויסצושטייגן און אפשר פארקערט. דאס לעבן פארט ווייטער בגשמיות וברוחניות כל זמן איינער איז נישט עפעס ערנסט אין א מצב יוצא מגדר הרגיל איז נישטא וואס זיך צו זארגן. איר וועט טוהן עבירות, תשובה טוהן, חתונה האבען, אויפשטעלן פיינע שטובער, שטייגען אין תורה אין יראת שמים אין שלום בית אין ביזנעס אין וואס עס זאל נאר זיין. רעדסט ענק נישט איין פון די דרשות וואס איין קוק מאכט חרוב אז דאס איז כפשוטו אמת ח"ו. דאס איז נאר אזא מין הפחדה וגדר להרחיק האדם מן העבירה.

אלץ בחור האב איך געהערט א מעשה פון מיין רבי ר' מאטל וועגן א געוויסע ישיבה וואס די מצב דארט איז געווען אזוי שלעכט אז געווען גדולי ישראל וואס האבען געהייסען פארמאכען די ישיבה. שטעלט זיך ארויס מ'האט נאכגעקוקט אפאר יאר שפעטער און די אלע שרעקליכע פארדארבענע בחורים זענען געווען חשובע מרביצי תורה מוצלחים אסאך מער פון אסאך אנדער פלעצער. ער האט נישט דערציילט די מעשה מיט קיין נעמען ווייס איך נישט ווער דאס איז אבער מען דארף זיך דאס פארשטעלן אויף אסאך..

[ביבער]

מיין רבי איז זיכער פון די יוצאים מן הכלל.

[הבא ללמד]

מיין רבי איז זיכער נישט יוצא מן הכלל

[געוואלדיג]

כלעיקוואוד ועוד, וויל איך אייך זאגן בחורים, אז כאטש וואס עס איז טאקע זייער שווער די יארן און רוב רובם פון בחורים פאלן דורך איז עס פארט נישט קיין היתר, און יעדעס מאל אדער יעדעס ביסל וואס ענק זענען זיך מתגבר אפילו נאר אפשטיפן פאר איין מינוט איז זייער זייער חשוב אויבן אין הימל און עס לוינט זיך, ועוד אויך נאך די לחתונה איז דא נסיונות און נישט אלעמאל קען מען זיך אויסגעבן, סא ענק דארפן נישט מקנא זיין אזוי שטארק די אינגעלייט.

[[NAMELESS]]

ועוד אויך נאך די לחתונה איז דא נסיונות און נישט אלעמאל קען מען זיך אויסגעבן, סא ענק דארפן נישט מקנא זיין אזוי שטארק די אינגעלייט.

און עטס ווייסט דאך וואס דער ראש ישיבה זאל זיין געזונט זאגט אלעמאל; הלוואי קענמער אינז צוריק ווערן בחורים.

[[NAMELESS]]

ר' [tag]לעיקוואד[/tag], ווי אייביג מיט גוטע ארגומענטן און נאך בעסערע שפראך.

כ'וואלט נאר געוואלט ארויסברענגען איין נקודה וואס מ'פארזעט געווענדליך אין די סארט שמועסן.
דהיינו, אז אמת טאקע אז דאס רוב פאלט אדורך, זה פחות וזה יותר.
און אמת טאקע אז דאס הרג'עט נישט אוועק די מעגליכקייט אויסצושטייגן אפילו א חשוב'ע מרביץ תורה.
און אמת טאקע אז די לשונות וואס מ'נוצט גוזמא בעלמא קא נקט כדי להרחיק את האדם מן העבירהץ
אבער...

אבער דא עקא, אז די סארט יצר הרע איז אנדערש פון יעדע אנדערע יצר הרע, מיט דעם וואס א מענטש קען אסאך מאל פאשלעפט ווערן גאר ווייט - שלא כה'פראפארציע ביי אנדערע תאוות/עבירות/יצר הרע'ס. אנגעהויבן פון אן עדיקשאן צום מדבר פארן, וואס אפילו וועלטליכע דאקטוירים און פסיכיאטארן זאגן כסדר וואסערע שאדנס דאס ברענגט אלס אויף א מענטש. און ווי אויך קען דאס שלעפן סאך ערגערע עבירות, זנות וכו' וואס נאכדעם קען מען שיינערהייט אריינשפאצירן אין שאול תחתית ממש - אפילו מ'איז אים נישט מכריח דערצו. און כ'רעד שוין נישט פון די מציאות אז זיינע איידעלסטע יארן - ווען מ'איז נאך האקל, און יעדע קלייניגקייט לאזט איבער אן אומגעהויערן איינדרוק אויף א מענטש - ווערן פארגרעבט דורך דעם. פשוט א שאד!

און אודאי לא על הכלל כולו יצא. רוב בחורים קומען נישט אן צו ערנסטע פראבלעמען דורכדעם! אבער ס'דא אזא פראצענט, און וועגן דעם איז דא א שטיקל הסבר אינעם 'להרחיק את האדם מן העבירה'. ווייל דו קענסט נישט וויסן ווער ס'איז עמפינדליך צו די סארט ענינים. און ווען ס'איז ווען דא א מציאות אז פון יעדע טויזענט מענטשן וואס שפאצירן אין גאס ווערט איינער גע'הרג'עט פון אומפארזיכטיגקייט, דארף מען ווארענען דעם גאנצן כלל ווייל ווער ווייסט ווער דער הרוג וועט זיין.

והנלענ"ד כתבתי,
ובזה בעה"ח בק"ק פאקש [פאקש = פ'ה א'צל ק'אווע ש'טיבל],
הק' אדנירם.

[ביבער]

אויב די פראבלעם איז עדיקשאן וועט מער אויפטהון אויב מען עדיוקעיט אויף עדיקשאן, לאו דוקא פארן עדיקשאן נאר אלע עדיקשאן'ס, די זעלבע מיט זנות זאל מען ענדערש עדיוקעיטן אויף קריים, וואס איז דאס משוגע מאכן אינגע בחורים אז זיי זענען קראנק ווען זיי זענען נישט מער ווי געזונט?

[[NAMELESS]]

ביבער, די טעם פארוואס עדזשוקעיטן איבער דעם איז נישט אינגאנצן די סעלושען, איז זייער פשוט.

וויבאלד ווען מ'איז א בחור איז מען געבינדען. די הארמאנען ארבעטן און קיין ווייב איז נישטא. דערפאר קענסטו עדיוקעטן דעם בחור וויפיל דו ווילסט, ער קען זיך שווער ארויסזען פונעם פלאנטער [אויב איז ער פון די מיעוט הנ"ל וואס האט נישט קיין זעלבסט קאנטראל].

אלענפאלס, כ'האב מסביר געווען פארוואס די ישיבה צוגאנג איז נישט 'אינגאנצן' אפגעפרעגט. מ'דארף טרעפן דעם ריכטיגן אלטערנאטיוו.

[הבא ללמד]

@אדנירם די אלע פראבלימען וואס די רעדטס וואס קימט פאר ביי א בחור, קימען אפילו ווען מען האט נישט קיין ציטריט צי קייין אינטערנעט, איך קען בחורים וואס זיי האבען נישט געהאט קיין שום ציטריט צום אינטערנעט, אבער זיי האבען שוין געהאט אדיקשען, עכ"פ נאך פאר זיי זענען געגאנגען צום אינטערנעט

[[NAMELESS]]

הבא ללמד, איר זענט גערעכט.
אבער אויף דעם זאגט זיך דער משל פון חז"ל, מלך שהיה לו בן ונתן לו כסף ותלה לו בושם והניחו על פתחו של זונות, מה יעשה הבן שלא יחטא.
א בחור האט א יצר הרע, און טאקע פון א טינעידזשער, ער האט נישט קיין ווייב - פת בסלו, לייג אים אראפ פאר א אינטערנעט, מה יעשה הבן שלא יחטא.
דאס אז ס'דא אנדערע וואס האבן א דראנג אן דעם אויך, איז א דבר פשוט ומובן מאליו. אבער ווען דו געבסט אים די אפשן פון אינטערנעט, מה יעשה הבן שלא יחטא?!

[הקטן]

למעש ווי אזוי דע פארשטענדליכע עסקנים באציען זיך היינט צי דע אינטערנעט איך רעד נישט פין דע חלק א טראר, גייט עס אויף דע מהלך, קענסט שוין היינט זיען צענדליגע ערליכע אינגעלייט מיט א סמארט פאן

יעצט וועגען דע חלק א טראר מצד המוסדות דאס ווייסט יעדער איינער אז דע גאנצע מטרה פין דיעם איז נישט וועגען אידישקייט, ווייל ווען יא וואלט ער דע צייט און געלט וואס ער לייגט אריין און דע מלחמה, וואלט ער אריינגעלייגט אריין צי ברענגען תורה ויר"ש און דע בחורים אין און דע אינגעלייט,און זיי וואלטען ממילא געשטאנען ווייט פין שמיץ, נאר וואס דען דאס איז סאך גרינגער מען שיקט אהיים א פאר צעטליך און פיניש, און מען קען זיך נאכדעים קלאפען דע בויך איך טיע פאר כבוד שמים

איך האלט נישט אז זיי מיינען דאס נישט אמת'דיג און נישט לש"ש
נאר וואס? ס'איז א נערישע מהלך און קען נאר בעק פייערן.

דו ס"מ אליין האט אהער געשטעלט די אינטערנעט!!
כדי דו רבנים און געטרייע צרכי צובר זאלן ביזי זיין מיט נערישע מערכות.
ביסט גערעכט אויב זאל'מען אוועק נעמען דו קינדישרע מרכה וועט מען דארפן טרעפן אן אנדערע מיטל, און פין דעם האט די ס"מ מורא.