זיבן יאר טורמע פאר סקווערער צינדער

[הבא ללמד]

קנאות מיינט עקסטרעם

א נייע זאך, אפשר זאגט איר אינז פין ווי די נעמסט עס?

[ראש הישיבה]

איך האב געפרעגט א סקווערע. ער איז נישט קיין גלויביגער. וואס איז פשט אין די ווערטער מגדולי מקדשי השם? האט ער מיר געזאגט אז מען מיינט זיין התנהגות אין די תפיסה. ווי ער איז מקדש שם שמים ער האלט זיך שטארק אידיש און זיצט און לערנט דארט וכדומה. מען האט בכלל נישט אינזין געהאט זיין ערשטע מצוה פון שריפה.

[צדיק נסתר]

איך האב געפרעגט א סקווערע. ער איז נישט קיין גלויביגער. וואס איז פשט אין די ווערטער מגדולי מקדשי השם? האט ער מיר געזאגט אז מען מיינט זיין התנהגות אין די תפיסה. ווי ער איז מקדש שם שמים ער האלט זיך שטארק אידיש און זיצט און לערנט דארט וכדומה. מען האט בכלל נישט אינזין געהאט זיין ערשטע מצוה פון שריפה.

די דזשויק פון יאר

[פלאוויוס]

ראש ישיבה, האט מען געשריבן אזוי אויך אין די טיטלען אויף די בחורים וואס זענען געזיצן אין יאפאן? אדער אויף סיי וועלכע אנדערע אידישע ארעסטאנטן וואס זענען נישט אנגעקומען אין תפיסה דורך ענליכע "העראאישע מעשים"? פארגעס נישט אז אונזער בחור איז נישט בלויז א מקדש שם שמים, נאר ממקדשי השם המופלאים... ס'איז ליידער נישטא ווער ס'זאל לאכן (כאטש ס'קען טאקע זיין אז די וואס האבן אויסגעשטעלט דעם נוסח האבן אינזין געהאט אז דאס זאל זיין דער תירוץ אין פאל אז ס'ווערט אן איבערקערעניש פון דעם).

[ראש הישיבה]

מען האט געמאכט א מסיבה צו מחזק זיין אים וואס זיצט שוין אזויפיל יאהרן אין תפיסה און צו מחזק זיין זיינע עלטערן. עס זענען זיך צוזאם געקומען א גרויסע ציבור וואס העלפן ארויס די משפחה מיט דעם בחור אין דעם שווערן מצב. זיי האבן אלעס געטוהן נאר פאר דעם. דער אהנפירערס פון דעם מסיבה זענען געווען עסקנים וואס טוהן חסד כל היום אינקלאדינג אים צו שיקן באזיכעיר וכדומה.

כאטש עס קען זיין אז סקווער האט געמיינט אים אויסצולויבן, זעהט אבער אויס אז דא איז דאס נישט געווען די כוונה. על כל פנים עס מוז נישט זיין אז זיי האבן דאס געמיינט.

[געוואלדיג]

לאמיר עס מאכן נאך קלארער, ער זאגט אז עס איז אקעי צו פארברענען א הויז און מעגליך אויך מענטשן פאר די פרייז פון ארויס זעהן פון שטעטל די וועמען מען וויל.

[מנשה לוסטיג]

מנשה כהאב קיינמאל נישט פארשטאנען פארוואס די האלסט זיך פאר א לץ, פאר א בדחן.

איך וואלט מיך קיינמאל נישט געהאלטן פאר א לץ און פאר קיין בדחן, אויב נישט ענק וואס שטיצן מיר..
הערט אויף צו לאכן אויף מיינע שטיק!
און ערנסט גערעדט, בין איך א גלייביגע יוד ברמ''ח ושס''ה, כאטש איך טוה נישט אלעס וואס כ'וואלט געדארפט טון צודעם, אבער די אלע לאכערייקעס זענען פשוט א סייד דזשאב, נישט מיין לעבנס ציל, מיין לעבענס ציל איז 'למצוא חן בעיני אלוקים ואדם - אדם מיינט מען דעם צדיק, און טאמער איז ער צעפרידן פון מיר, דארף איך גארנישט מער.

[שמערל]

וואס מיינט אדם ווייס איך. אבער וואס מיינט אלקים?

[צדיק נסתר]

אדם מיינט מען דעם צדיק, און טאמער איז ער צעפרידן פון מיר, דארף איך גארנישט מער.

פון וואנעט ווייסטו אז ער איז טאקע צופרידן פון דיר?

והשנית, לשיטתך פארוואס דארף זיין נמצא חן בעיני אלקים ואדם, דהיינו סיי פון אלקים און סיי פון אדם וואס מיינט די צדיק, זאל שטיין נאר בעיני אדם פונעם צדיק און נאכדעם דארף מען שוין גארנישט?

[ישראל קאפקע]

מנשה כהאב קיינמאל נישט פארשטאנען פארוואס די האלסט זיך פאר א לץ, פאר א בדחן.

איך וואלט מיך קיינמאל נישט געהאלטן פאר א לץ און פאר קיין בדחן, אויב נישט ענק וואס שטיצן מיר..
הערט אויף צו לאכן אויף מיינע שטיק!
און ערנסט גערעדט, בין איך א גלייביגע יוד ברמ''ח ושס''ה, כאטש איך טוה נישט אלעס וואס כ'וואלט געדארפט טון צודעם, אבער די אלע לאכערייקעס זענען פשוט א סייד דזשאב, נישט מיין לעבנס ציל, מיין לעבענס ציל איז 'למצוא חן בעיני אלוקים ואדם - אדם מיינט מען דעם צדיק, און טאמער איז ער צעפרידן פון מיר, דארף איך גארנישט מער.

'אדם' מיינט מען געווענליכע מענטשן, פיר דיך אויף ווי א נארמאלער מענטש צווישן מענטשן אז זאלסט זיין באליבט אין די אויגן פון מענטשן.
דא אויף קאווע שטיבל ביזטו נישט זייער סוקסעספול...

[גאנצל]

רבוש"ע יהי רצון שתהפןך לב ליטוואק מלב אבן קשה ללב בשר

אזויפיל רשעות האבן אין זיך ? אנבעליוויבעל די בחור האט אויף זיך קיין שום שולד איך וויל דיר פרעגן ווען ער האט איין הו"א אז ער גייט זיין די ערשטע וואס גייט זיצן פאר אזא זאך וואלט ער עס געטון ?

עשה עצמו כאילו לא ידע איז א מדה פון פרעה פארוואס מאכסטוך ווי דו קענסט נישט קיין טבעיות פון אומדורכגעטראכטע און אובערגעאיילטע מעשה פון א בחור ? די טערם טינעיזשערס פארלייקנסטו אויך ? כדי צו קענען ווייזן דיין עקסטרעמקייט קעגן סקווירא ? א מין רשעות עשה עצמו כאילו לא ידע אויף יענעםס חשבון

איי די פארוקטע מנשה שרייבט אזעלכע מבהילדיגע שטותים קוק נישט אויף זיין זייט ער איז צודרייט לא עלינו און שוין

[ליטוואק פון בודאפעסט]

א מדינה און א סאסייעט"י מוז האבען געזעצען. מ'קען נישט צולאזען אז א טינעידזשע"ר זאל זיך קענען צו היצען און מיינען ער וועט זיך קענען באהאלטען נאך דעם. אזוי ווי אלע עונשים, דאס איז למען ישמעו ויראו.
ווען ער וואלט עפעס חרטה געהאט, וואלט איך אפשר אביסל רחמנות געהאט. אבער אויב מנשה איז גערעכט און ער האלט נאך ביי זיינס, האב איך טאקע נישט קיין רחמנות. ער איז געבוירען א מענטש און ער מעג נאך האבען אביסל אויגען אין קאפ צו לערנען פון זין איבערלעבענישען וויאזוי די וועלט דרייט זיך.

און הרב @הבא ללמד, איך ווייס נישט קלאר וואס דו ווילסט, אבער ווי דו ווילסט עס אנרופן, איז פארהאנען א חילוק צווישען דאס אז ער 'גלויבט שוין נישט אין דזישהאד', דאס הייסט אז ער גייט שוין נישט שלאגען אנדערע, אדער ער וועט אנערקענען אז דער וועלט דרייט זיך נישט ארום איהם, און א צווייטען האט פונקט אזא רעכט צו א דעה ווי ער האט.
אינטרעסאנט אז הרב חיים אהרן רט"ב איז אויפגעהאדעוועט אינ'ם סרחון פון סקווער, מ'האט איהם דערפיטערט דער זעלבע לאקשען תורות וואס מ'דערפיטערט יעדער. אבער למעשה חביבין יסורים. ווען מ'האט איהם צו קלאפט האט ער געזאגט א דרשה פונ'ם שפיטאל. מענטשען זענען נשתומם געווארען. מ'קען איהם אפשר נישט פערזענליך און נישט זיין מעשים, אבער ער האט קלאר ארויסגעהאט דער טענה אויפ'ן סקווערע מנהיג\רעבע. "ער האט זיך קיינמאל נישט פאררופען אויפ'ן תורה. ער וועט קיינמאל ניזט זאגען אזוי דארף מען טוהן ווייל אזוי שטייט אין תורה. אייביג רעדט ער פון שטעטעל, טאטע וכדו', אבער נישט פונ'ם תורה". אוי האט ער גוט געזאגט. אונזער מנשה'לע פלוידערט דער זעלבע. ער קען רעדען פון כאסידעס, פון מסורה, פון הייליגקייט אונ'ם מדרגה פון רבי'ן, אבער פון תורה וועט ער קיינמאל נישט ברענגען קיין מקור. ער סטראשעט אז ער גייט זאגען, אבער למעשה קיין ווארט נישט.

[מנשה לוסטיג]

ווי איז די מקור פון די תורה, פון מסורה, ווי איז די מקור פון מסורה, פון מנהיג צו מנהיג, אבער אז מיר זאלן אויסהערן וואס דעת בעל הבית זאגט, וועלן מיר זיך דערטרעפן מיט אזעלכע שטאפ גענז, ווי דיין 'הרב'.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מנשה, אז דו פארשטייסט נישט אן יסורין.......

[גאנצל]

א מדינה און א סאסייעט"י מוז האבען געזעצען. מ'קען נישט צולאזען אז א טינעידזשע"ר זאל זיך קענען צו היצען און מיינען ער וועט זיך קענען באהאלטען נאך דעם. אזוי ווי אלע עונשים, דאס איז למען ישמעו ויראו.

כ'האב מיך אלס געוואונדערט ווער די שוטרי בני ישראל אין מצרים זענען געווען .......

ווען ער וואלט עפעס חרטה געהאט, וואלט איך אפשר אביסל רחמנות געהאט. אבער אויב מנהש איז גערעכט און ער האלט נאך ביי זיינס, האב איך טאקע נישט קיין רחמנות. ער איז געבוירען א מענטש און ער מעג נאך האבען אביסל אויגען אין קאפ צו לערנען פון זין איבערלעבענישען וויאזוי די וועלט דרייט זיך.

דאס הייסט דיין גאנצע זאך וואס דו האסט נישט רחמנות אויף דעם בחור איז געבויעט אויף מנשה'ס אייגענע בויך סברות וואס ער האט געשריבען און ניטאמאל טראכסטו צוויי מינוט אז וואס מנשה שרייבט האט ניקס מיט דעם בחור צו טון

צוויי זאכן איז קלאר איינס אז א בחור וועט מער אזעלכע זאכן נישט טון און אז סקווירא איז פטור געווארן פון אזעלכע הר' חיים אהרן ראטענבערגס וואס האט פראבירט -מיט א ווידיאוי געכאפט דורך זיין שותף דער צווייטער פארזארגער פון כלל ישראל יוסף וואלדמאן- זיך אהער צו שטעלן ווי גאר א נארמאלער אומשולדיער גוטער פערזאן קיין איינער איז נאר נישט איבערגענומען געווארן פון זיין פאלשע געמויזעכץ חוץ דער איבערגעקלוגטער טיפער ארייןטראכטער און בלויז אמת זעיער ליטוואק

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך קען נישט זיין מעשים און נישט דער מענטש. איך האב געהערט דער דרשה און ער האט גוט געזאגט. איך האב אסאך געליינט אין דער בחצר הקודש אויסגאבע און דער סקווערער רעבע רעדט פוסטע שטותים. מער ווי דעם האב איך נישט געהנדל'ט

[גאנצל]

אה איך זעי שוין א גאנצע צייט אז דו ווייסט בכלל נישט וואס דא טוט זיך (כמנהג סקווירא לומר איך וועיס נישט ) אלנפאלס איך בעט דיך איבער אז דו ווייסט נישט ווייסטו דאך נישט

[פלאוויוס]

צוויי זאכן איז קלאר איינס אז א בחור וועט מער אזעלכע זאכן נישט טון און אז סקווירא איז פטור געווארן פון אזעלכע הר' חיים אהרן ראטענבערגס וואס האט פראבירט -מיט א ווידיאוי געכאפט דורך זיין שותף דער צווייטער פארזארגער פון כלל ישראל יוסף וואלדמאן- זיך אהער צו שטעלן ווי גאר א נארמאלער אומשולדיער גוטער פערזאן קיין איינער איז נאר נישט איבערגענומען געווארן פון זיין פאלשע געמויזעכץ חוץ דער איבערגעקלוגטער טיפער ארייןטראכטער און בלויז אמת זעיער ליטוואק

גאנצל טייערער, זיי מיר מוחל, אבער פון דער מינוט וואס דו רעדסט וועגן דעם וואס מ'איז "פטור געווארן פון ראטנבערג" ביסטו פסול צו רעדן א ווארט אין דעם גאנצן ענין. ס'טוט מיר לייד דיר צו זאגן אין פנים, אבער פון דיינע ווערטער איז משתמע אז דו ביסט צופרידן פונעם טעראר וואס איז אפגעטון געווארן. איך בין טאקע נישט באקאנט מיט דער אינערליכער סקווערער פאליטיק, אבער פון דער מינוט וואס מ'האט פארברענט א מענטש האט איבערהויפט נישט קיין זין צו רעדן וועגן זיינע אנגעבליכע עבירות.

פון דיינע ווערטער, ווי אויך פון מנשה (חוץ אויב ער איז סארקאסטיש), פארשטיי איך אז די פראבלעם איז פיל טיפער פון וואס מ'קען זיך נאר פארשטעלן. איר זעט אויס ווי פארשטענדליכע מענטשן, אבער מיט א סימפאטיע אויף געפערליכע מעשים. בין איך זיך ערגעץ טועה?

[חקרן]

מנשה זעט דיר אויס ווי א פארשטענליכער מענטש?

[געוואלדיג]

יא א פארשטענדליכער סקווירא'ער מענטש.

[רויטע וואנצעס]

זייער פאסיג טאקע צו שרייבן: ביים פייערדיגען סיום..

[שמעקעדיג]

"ער איז מקיים דעם להאיר מתוך החשיכה"... גענוי ווי פאר דעם..

[מנשה לוסטיג]

סקווירא איז פטור געווארן פון אזעלכע הר' חארא ראטענבערגס וואס האט פראבירט -מיט א ווידיאוי געכאפט דורך זיין שותף דער צווייטער פארזארגער פון כלל ישראל יוסף וואלדמאן- זיך אהער צו שטעלן ווי גאר א נארמאלער אומשולדיער גוטער פערזאן קיין איינער איז נאר נישט איבערגענומען געווארן פון זיין פאלשע געמויזעכץ חוץ דער איבערגעקלוגטער טיפער ארייןטראכטער און בלויז אמת זעיער ליטוואק

נישט יוסל וואלד-חזיר האט געכאפט די קליפס אין שפיטאל, נאר א צווייטער וואס כ'האב נאך א פיצל רחמנות, און כ'וויל נישט פורש בשמו זיין 'דערווייל', ווייל ער איז נאך א בחור, אבער דער יעניגער מיטן ראשי תיבות מ.ס. פון די דבר אח''ר גרופע, אויך פון מיר האט ער פראבירט מיט אלע שטיקעס אפצוכאפן א אוידיו, אבער מנשה איז דאך נישט קיין פרעמדער אין די ריקארדען וועלט, און כ'האב דער ווידיאו כאפער פיין מסדר געווען 'מענטאליש' [מיין אויפגאבע איז מענטאליש, ווייל פיזיש איז א צווייטע בריגאדע געשטעלט, בתוכם הקדוש שאולי שפיצער גיבור החיל.]
און דאס וואס מ'האט אזוי רחמנות אויפן בחור, זיבן יאר נעבעך, ווער פון אייך איז עהם בכלל געגאנגען באזוכן דארט? ווער פון אייך האט עהם בכלל אמאל געשיקט א בריוו, ווער פון אייך האט בכלל עפעס שייכות מיטן גאנצן ספעקטאקל אז איר עפענט אויף א מויל ווי דער תהום, און זאגט א מיינונג לריב לא לכם.
א מסור איז מחויב מיתה, און מ'טאר עהם נישט שוינען, און א פורש מן הציבור איז סתם אין חרם, און א מבזה תלמידי חכמים, סיי דעם דיין שליט''א, סיי ר' שלום פאללאק שליט''א, סיי פיעלע עסקנים וואס האבן דעם ראצנבערג מיט שיינעם געבעטן נישט צען מאל נאר הונדערט מאל, ביז בא פנחס וקינא למען השם.
צו מנשה איז יא קלוג צו נישט, דארף מען זיין א שוטה צו זען די קאנסעקווענצן, ווי איז סקווער און ווי איז ראצצנבער מיט זיינע טאכטוירים.
פארוואס אויב ער איז אזא רחמנות און בן תורה און דעת ישר, נעמט קיינער נישט זיינע שרצים פאר איידעם צו שנירן? פארוואס איז יוסל וואלד חזיר זיך נישט משדך מיט עהם? פארוואס האט סוס פערד שטיל געשוויגן קורץ נאכן פאסירונג?
פארוואס איז א. פ. נישט גוט פאר א איידעם זיינע, אויב אויף אויסלערנען מאראל און עבודת השם איז ער עהם יא גוט געווען אינעם מושב זקינים האוים וואס אויסער פעמפערס גערוך איז דאר קיינמאל קיין מקום תורה נישט געווען, און פלוצים זארגט ער זיך נישט פאר די האוים יעצט? פארווואס.
דער בחור וואס האט גענומען אויף זיך גלות אבי מסדר זיין וואס מ'דארף, נו, ער קומט שוין אט אט ארויס, נאך א צוויי האלב יאר, אבער אלעס ליגט אין פלאץ, אלעס פארט ווייטער ווי געפלאנט און געוואונטשן, מיר שפירן נישט בכלל קיין חרטה דא. ס'איז געווען דאס בעסטע אקט וואס שייך. און נאך מיט די זיידענסטע הענטשעך וואס שייך אינעם היסטאריע פון מלחמה לה' בעמלק בכל דור ודור.