דער מקור און אריגין פון אכשר דרא

[berlbalaguleh]

ס'עגבערט מיר שוין פאר א לאנגע צייט און איך וויל זייער שטארק דערגיין וואו און ביי וועלכן פונקט אין די אידישע היסטאריע האט זיך אנגעהויבן דער פענאמען פון "אכשר דרא". פארוואס איז אונז נישט גוט דער מצב פון אידישקייט און הלכה באשר הוא שם. אזוי ווי ס'איז. פארוואס שטרעבן מיר, אלס יחידים און אלס א רבים אויפצוקומען מיט נייע חששות און ספעקולאציעס אין אידישקייט. שטאטס זיך קאנצענטרירן אויף פארשטיין די הלכות פון שולחן ערוך און די נושאי כלים. און וואס די וועלט בארימטע רבנים האבן געשריבן איבער הלכה אין זייערע שו"ת ספרים.

איך טראכט איבער עטליכע סיבות און טעמים וועלכע האבן צוגעפיהרט צו דעם איצטיגן מצב. וואס אויב וועט עס נאך ווייטער אנגיין מיט דעם זעלבן אימפעט, וועט אויסקומען אז דער קומענדיגער דור וועט שוין אנקוקן אונזערע זיידעס און באבעס אלס גויים, וועלכע האבן זיך נישט געפיהרט אויף דעם אידישן וועג. נאר איך וויל הערן פון עולם וואס די סיבה און דער מקור פאר דעם וועג פון טראכטן איז.

וואס ס'האט מיך געברענגט שטארק אריין צו טראכטן אין דעם עניין איז אז איך בין נעכטן געווען ביי א בר מצוה און ווען דער בר מצוה בחור, וועלכער האט געדאוונט מעריב אלס ש"ץ האט געוואלט ציילן ספירה האט זיך א חשוב'ער איד אנגערופן אז ער זאלל נישט ציילן ספירה און מוציא זיין אנדערע ווייל ביז יעצט איז ער דאך געווען א קטן און האט נישט געקענט מוציא זיין אנדערע, און היינט איז דאך שוין אין מיטן ספירה, איז א ספק אויב ער מעג ציילן מיט א ברכה...! איך ווייס נישט צו כעלעם איז געווען אין די ליטא אדער אין פוילן...!

[נופת צופים]

ס'איז א לעגיטימע שאלה אין הלכה. דאכט זיך דער טור ברענגט עס. אפשר אין תפ"ט?
כ'געדענק נישט זיכער. אזוי קוקט מען אויס אז מ'לערנט נישט.

[כוכב]

ס'איז בכלל נישט קיין ווערטל נאר אן ערנסטע שאלה.
דער מנחת חינוך האט א שמועס דערוועגן.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

יעדער ברמצוה פשעטעל אין מיטן ספירה רעדט פון דער נקודה. איינער האט עס געהערט איין מאל צו פיל, און יעצט האלט ער אז ס'איז טאקע א שאלה און נישט א מקור צו א שטיקעל תורה.
איך האב שוין געשריבען מיין מיינונג פון וואנעט ס'קומט עיין דא ותמצא נחת.

[שמערל]

א לעגיטימע פשעטל אין מנחת חינוך, מאכט נאכנישט לעגיטים אוועקצושיקן און מבזה זיין א בחורל פונעם עמוד (ער זאגט סך הכל א ברכה הויעך), אלעס ווייל דעם שיינעם איד האט זיך יעצט פארגליסט א ספירה ברעטל.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב זיך נישט גוט מסביר געווען. איך האב געמיינט אז דער שטיקעל תורה איז אלס פארוואס למעשה מעג דער ברמצוה בחור ווייטער ציילען מיט א ברכה. אבער איינער וואס איז געבליבען ביי דער קשיא מיינט אז ס'איז אן ערנסטע פראבלעם. איך האב עס אנגעקוקט ווי א תמימות און א טפשות, דו קוקסט עס אן ווי זיך פארגליסטען א ברייטעל.

[שמעון וואלף]

ס'געפעלט מיר אסאך מאל הערט מען ווי איינער רופט זיך אן: איך ווייס נישט אויב מ'מעג עס טון וכדומה. האלא, אויב די ווייסט נישט דאן פאק אן און שעם דיך אז די ווייסט נישט, נישט דריי א קאפ פאר אנדערע.

דא אויכעט, טאמער האט דער שיינער איד געזאגט אז מ'טאר נישט ציילן מיט א ברכה ווייל ער האט מברר געווען די הלכה קען איך דערהערן, אבער טאמער האט ער געזאגט אז ס'איז א שאלה, איז ער סתם א נערווען קריכער

[ברסלבער]

דער וואס זאגט ספירה פארן עמוד איז סיי ווי קיינעם נישט מוציא.
אינטערעסאנט ווי רבי נחמן רופט עס אן. ער זאגט אז עס איז דא אזא "יצר הרע" ביי לומדים אז זיי ווילן דוקא אויפטרעפן עפעס א נייע הלכה.

שָׁמַעְתִּי מִפִּיו הַקָּדוֹשׁ שֶׁאָמַר שֶׁהוּא יֵצֶר הָרָע גָּדוֹל אֵצֶל הַלּוֹמְדִים לְהַמְצִיא חֲדָשׁוֹת, הַיְנוּ מַה שֶּׁכָּל אֶחָד רוֹצֶה דַּיְקָא לְהַמְצִיא דִּין חָדָשׁ

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אינטרעסאנט, ר' חיים וואלאזהינער שרייבט אז דער שפיץ פון לימוד התורה איז אויסצושפארען א נייעם דין פון די גמרא

[שמערל]

וואס איז אינטרעסאנט, אז ר' נחמן האט געהאלטן אז ר' חיים האט געהאט א יצר הרע?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ווען איך שרייב ערשט, פרעגסטו דער שאלה פאר ברסלבער?

[ברסלבער]

אינטרעסאנט, ר' חיים וואלאזהינער שרייבט אז דער שפיץ פון לימוד התורה איז אויסצושפארען א נייעם דין פון די גמרא

האמיר שוין א מקור פאר די אכשר דרא פענאמען...

וואס איז אינטרעסאנט, אז ר' נחמן האט געהאלטן אז ר' חיים האט געהאט א יצר הרע?

כל הגדול מחבירו יצרו גדול הימנו...

נאר אזעלכע יצר הרע'ס.

[שמערל]

ווען איך שרייב ערשט, פרעגסטו דער שאלה פאר ברסלבער?

ניין. ווייל די ווערטער פון ר' נחמן זענען באמת אינטרעסאנט, ווי אויך גאר טיף מיט א שטארקער מוסר השכל.
דאס אז ר' חיים וואלאזינער איז זיך מחולק אויף אים, איז פון א חסידישער פערספעקטיוו בכלל נישט קיין חידוש, ווייל לשיטתם האט דאך דער מתנגד שבע תועבות בלבו.
אין פון א נייטראלער פערספעקטיוו, בין איך דא מער אויף ר' נחמנ'ס זייט.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

וואס, אז ר' חיים וואלאזינער האט שבע תועבות בלב? מיט דעם ביסטו אויף דער זייט?
עכ''פ ווען מ'וועט זען א תשובה ספר פון ר' נחמן ענדליך צו דער פון ר' חיים וואלאזינער וועט מען האנדל'ן.
אדער ווען ס'וועט זיין אזא פאראכץ צום ציון פון ר' חיים וואלאזינער ווי קיין אומאן, וועט מען רעדען.
איז וואס איז שטערקער, א תשובה ספר צו א פאראכץ?

[ברסלבער]

סתם אויף קלארצושטעלן, רבי נחמן האט קיינמאל נישט געזאגט קיין שבע תועבות בלבו, אדער ענליכע ווערטער, נישט אויף רבי חיים וואלאזשענער און נישט אויף קיין אנדערן.

[שמערל]

ניין ליטוואק, לייגט צו אביסעלע קאפ און דערהערט וואס מען זאגט. איך בין מער נוטה אז מחדש זיין דינים איז א תאוה, ווי א שפיץ אין לימוד התורה.

ברעסלאווער האקט, ביי חסידים בכלליות האט מען אזוי גערעדט, פון וואס ברעסלאוו איז אין דעם נישט געווען קיין אויסזאגן, און ווען ר' נחמן האט אוועקגעמאכט מפורסמים האט ער נישט אפגעשוינט ר' חיים.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך טשעפע סתם. ביי ענק דרייט מען זיך טאקע מיט אזא מחשבה אויף ר' חיים וואלאזינער? אויב יא, וואס האט מען זיך אזוי גערעגט אויף דער 'הגאון' בוך? מ'רעדט נישט נאנט צו אזא שפראך דארט.

[שמערל]

פארט שוין צופיל אוועק פונעם נושא האשכול.
אבער בקיצור אמרים ביי חסידים האט מען גערעדט מורא'דיג בביטול אויף מתנגדים, אין חב"ד איז נאך געבליבן אביסל פון די מימרות, אבער וויבאלד מען רעדט פון זאכן וואס זענען נאר געווען מפה לאוזן און קיינמאל נישט געשריבן געווארן אלס די אפיציעלע חסידישע מיינונג, איז עס בכלל נישט קיין צושטעל צו וואס די מתנגדים האבן געטוהן מיטן אריינלייגן אין חרם גאוני עולם, און שרייבן אויף זיי מיט די ארגסטע לשונות של גנאי.
פאר מער קענט איר עפענען א אשכול איבער דעם.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך פרעג נישט וואס איז געווען דעמאלס! איך וויל וויסען פון היינט צו מ'דרייט זיך מיט אזעלכע מחשבות

[שמערל]

כ'ווייס נישט.
איך בין נישט קיין חסיד.

[berlbalaguleh]

א לעגיטימע פשעטל אין מנחת חינוך, מאכט נאכנישט לעגיטים אוועקצושיקן און מבזה זיין א בחורל פונעם עמוד (ער זאגט סך הכל א ברכה הויעך), אלעס ווייל דעם שיינעם איד האט זיך יעצט פארגליסט א ספירה ברעטל.

שמערל: דאס איז טאקע טייטש צידקות מיט פניות. כל הדורש לעצמו דורש...!

[berlbalaguleh]

אינטרעסאנט, ר' חיים וואלאזהינער שרייבט אז דער שפיץ פון לימוד התורה איז אויסצושפארען א נייעם דין פון די גמרא

אין די ווערטער פון ר' חיים וואלאזשינער איז דא צוויי פשטים. איינס. אז מ'זאל מחדש זיין א נייע הלכה וואס איז נישט משמע אויבנאויף. די צווייטע פשט. אז די העכסטע דרגא פון לימוד התורה איז אז ס'איז נישטא קיין שום הלכה מחדש צו זיין...אנדערש ווי דער פשוטו של מקרא....!

[berlbalaguleh]

וואס, אז ר' חיים וואלאזינער האט שבע תועבות בלב? מיט דעם ביסטו אויף דער זייט?
עכ''פ ווען מ'וועט זען א תשובה ספר פון ר' נחמן ענדליך צו דער פון ר' חיים וואלאזינער וועט מען האנדל'ן.
אדער ווען ס'וועט זיין אזא פאראכץ צום ציון פון ר' חיים וואלאזינער ווי קיין אומאן, וועט מען רעדען.
איז וואס איז שטערקער, א תשובה ספר צו א פאראכץ?

ביידע: ס'וועט זיין א קבוצה פון ליטווישע ברסלב'ער חסידים וועלכע וועלן לערנען די חידושי סוגיות פון ר' חיים ביים ציון אין אומאן, אום ער"ה...!