בַּחֹדֶשׁ הָרִאשׁוֹן, בְּאַרְבָּעָה עָשָׂר לַחֹדֶשׁ--בֵּין הָעַרְבָּיִם: פֶּסַח, לַיהוָה. ו וּבַחֲמִשָּׁה עָשָׂר יוֹם לַחֹדֶשׁ הַזֶּה, חַג הַמַּצּוֹת לַיהוָה: שִׁבְעַת יָמִים, מַצּוֹת תֹּאכֵלוּ. ז בַּיּוֹם, הָרִאשׁוֹן, מִקְרָא-קֹדֶשׁ, יִהְיֶה לָכֶם; כָּל-מְלֶאכֶת עֲבֹדָה, לֹא תַעֲשׂוּ. ח וְהִקְרַבְתֶּם אִשֶּׁה לַיהוָה, שִׁבְעַת יָמִים; בַּיּוֹם הַשְּׁבִיעִי מִקְרָא-קֹדֶשׁ, כָּל-מְלֶאכֶת עֲבֹדָה לֹא תַעֲשׂוּ. {פ}
ט וַיְדַבֵּר יְהוָה, אֶל-מֹשֶׁה לֵּאמֹר. י דַּבֵּר אֶל-בְּנֵי יִשְׂרָאֵל, וְאָמַרְתָּ אֲלֵהֶם, כִּי-תָבֹאוּ אֶל-הָאָרֶץ אֲשֶׁר אֲנִי נֹתֵן לָכֶם, וּקְצַרְתֶּם אֶת-קְצִירָהּ--וַהֲבֵאתֶם אֶת-עֹמֶר רֵאשִׁית קְצִירְכֶם, אֶל-הַכֹּהֵן. יא וְהֵנִיף אֶת-הָעֹמֶר לִפְנֵי יְהוָה, לִרְצֹנְכֶם; מִמָּחֳרַת, הַשַּׁבָּת, יְנִיפֶנּוּ, הַכֹּהֵן. יב וַעֲשִׂיתֶם, בְּיוֹם הֲנִיפְכֶם אֶת-הָעֹמֶר, כֶּבֶשׂ תָּמִים בֶּן-שְׁנָתוֹ לְעֹלָה, לַיהוָה. יג וּמִנְחָתוֹ שְׁנֵי עֶשְׂרֹנִים סֹלֶת בְּלוּלָה בַשֶּׁמֶן, אִשֶּׁה לַיהוָה--רֵיחַ נִיחֹחַ; וְנִסְכֹּה יַיִן, רְבִיעִת הַהִין. יד וְלֶחֶם וְקָלִי וְכַרְמֶל לֹא תֹאכְלוּ, עַד-עֶצֶם הַיּוֹם הַזֶּה--עַד הֲבִיאֲכֶם, אֶת-קָרְבַּן אֱלֹהֵיכֶם: חֻקַּת עוֹלָם לְדֹרֹתֵיכֶם, בְּכֹל מֹשְׁבֹתֵיכֶם. {ס} טו וּסְפַרְתֶּם לָכֶם, מִמָּחֳרַת הַשַּׁבָּת, מִיּוֹם הֲבִיאֲכֶם, אֶת-עֹמֶר הַתְּנוּפָה: שֶׁבַע שַׁבָּתוֹת, תְּמִימֹת תִּהְיֶינָה. טז עַד מִמָּחֳרַת הַשַּׁבָּת הַשְּׁבִיעִת, תִּסְפְּרוּ חֲמִשִּׁים יוֹם; וְהִקְרַבְתֶּם מִנְחָה חֲדָשָׁה, לַיהוָה (ויקרא כג)
שִׁבְעָה שָׁבֻעֹת, תִּסְפָּר-לָךְ: מֵהָחֵל חֶרְמֵשׁ, בַּקָּמָה, תָּחֵל לִסְפֹּר, שִׁבְעָה שָׁבֻעוֹת. י וְעָשִׂיתָ חַג שָׁבֻעוֹת, לַיהוָה אֱלֹהֶיךָ--מִסַּת נִדְבַת יָדְךָ, אֲשֶׁר תִּתֵּן: כַּאֲשֶׁר יְבָרֶכְךָ, יְהוָה אֱלֹהֶיךָ (דברים טז).
וַיַּחֲנוּ בְנֵי-יִשְׂרָאֵל, בַּגִּלְגָּל; וַיַּעֲשׂוּ אֶת-הַפֶּסַח בְּאַרְבָּעָה עָשָׂר יוֹם לַחֹדֶשׁ, בָּעֶרֶב--בְּעַרְבוֹת יְרִיחוֹ. ה,יא וַיֹּאכְלוּ מֵעֲבוּר הָאָרֶץ, מִמָּחֳרַת הַפֶּסַח--מַצּוֹת וְקָלוּי: בְּעֶצֶם, הַיּוֹם הַזֶּה (יהושוע ד).
כיצד הן עושין שלוחי בית דין יוצאין מערב יום טוב ועושין אותן כריכות במחובר לקרקע כדי שיהא נוח לקצור כל העיירות הסמוכות לשם מתכנסות לשם כדי שיהא נקצר בעסק גדול כיון שהחשיכה אומר להן בא השמש אומר הין בא השמש אומר הין מגל זו אומר הין מגל זו אומר הין קופה זו אומר הין קופה זו אומר הין בשבת אומר להן שבת זו אמר הין שבת זו אמר הין אקצור והם אומרים לו קצור אקצור והם אומרים לו קצור שלש פעמים על כל דבר ודבר והן אומרים לו הין הין הין כל כך למה מפני הבייתוסים שהיו אומרים אין קצירת העומר במוצאי יו"ט(משנה מנחות).
תנו רבנן מה קלקול קלקלו הבייתוסין פעם אחת בקשו בייתוסין להטעות את חכמים שכרו שני בני אדם בד' מאות זוז אחד משלנו ואחד משלהם שלהם העיד עדותו ויצא שלנו אמרו לו אמור כיצד ראית את הלבנה אמר להם עולה הייתי במעלה אדומים וראיתיו שהוא רבוץ בין ב' סלעים ראשו דומה לעגל אזניו דומין לגדי קרניו דומות לצבי וזנבו מונחת לו בין ירכותיו והצצתי בו ונרתעתי ונפלתי לאחורי ואם אין אתם מאמינים לי הרי מאתים זוז צרורין לי בסדיני אמרו לו מי הזקיקך לכך אמר להם שמעתי שבקשו בייתוסים להטעות את חכמים אמרתי אלך אני ואודיע להם שמא יבואו בני אדם שאינם מהוגנין ויטעו את חכמים אמרו לו מאתים זוז נתונין לך במתנה והשוכרך ימתח על העמוד באותה שעה התקינו שלא יהו מקבלין אלא מן המכירין (ראש השנה כב).
ת"ר אלין יומיא דלא להתענאה בהון... מתמניא ביה ועד סוף מועדא איתותב חגא דשבועיא דלא למספד שהיו בייתוסין אומרים עצרת אחר השבת ניטפל להם רבן יוחנן בן זכאי ואמר להם שוטים מנין לכם ולא היה אדם אחד שהיה משיבו חוץ מזקן אחד שהיה מפטפט כנגדו ואמר משה רבינו אוהב ישראל היה ויודע שעצרת יום אחד הוא עמד ותקנה אחר שבת כדי שיהו ישראל מתענגין שני ימים קרא עליו מקרא זה אחד עשר יום מחורב דרך הר שעיר ואם משה רבינו אוהב ישראל היה למה איחרן במדבר ארבעים שנה אמר לו רבי בכך אתה פוטרני אמר לו שוטה ולא תהא תורה שלמה שלנו כשיחה בטילה שלכם כתוב אחד אומר תספרו חמשים יום וכתוב אחד אומר שבע שבתות תמימות תהיינה הא כיצד כאן ביום טוב שחל להיות בשבת כאן ביו"ט שחל להיות באמצע שבת (מנחות סה - סו).
רבי יוסי אומר ממחרת השבת ממחרת יום טוב אתה אומר ממחרת יו"ט או אינו אלא ממחרת שבת בראשית אמרת וכי נאמר ממחרת השבת שבתוך הפסח והלא לא נאמר אלא ממחרת השבת דכל השנה כולה מלאה שבתות צא ובדוק איזו שבת ועוד נאמרה שבת למטה ונאמרה שבת למעלה מה להלן רגל ותחילת רגל אף כאן רגל ותחילת רגל (שם).
יום הנפת העומר
די בייתוסים האבן געלערנט ממחרת השבת, שבת בראשית. יום הנפת העומר איז אלס געווען זונטאג. וועלכע זונטאג? אין קאנטעקסט, שטייט עומר אין ויקרא באלד נאך פסח. אלזא, די ערשטע זונטאג נאך פסח. די בייתוסים זענען מער נישטא, אבער די קראים גיין מיט די זעלבע שיטה.
די שומרונים לערנען ווי די בייתוסים, אבער טייטשן אויס די קאנטעקסט נאכן גאנצן יו"ט פסח. עומר איז געקומען די ערשטע זונטאג נאך שביעי של פסח. ביתא ישראל פאלאשן פירן זיך ווי די שומרונים.
ספר היובלים, פון די כת איסיים, לערנט אויך ווי די שומרונים, אבער ספר היובלים איז נישט מקדש קיין חדשים. די לוח איז שנת חמה בלבד. יעדע יאר האט 365 טעג, 12 חדשים, 4 וואכן אין א חודש, 4 יומי פיגועים וואס זענען נישט אין קיין שום חודש. פסח איז אלס אויף א מיטוואך, שביעי של פסח אויף א דינסטאג, און עומר אלס אום זונטאג נאכן שליסל חלה, דאס קומט אויס צו כ"ו ניסן.
די פרושים האבן געלערנט אז יום הנפת העומר איז אלס געווען דעם צווייטען טאג פסח. חז"ל זענען די יורשים פון די פרושים, און יהדות הרבנית די יורשים פון חז"ל.
שבועות
אלע לערנען אז שבועות איז פופציג טעג נאכן עומר. לויט די בייתוסים \ קראים איז שבועות אויף א זונטאג צווישן ו' און י"ג סיון. לויט די שומרונים \ ביתא ישראל איז שבועות אויף א זונטאג צווישן י"ב און י"ט סיון. לויט די איסיים איז שבועות אלס זונטאג ט"ו סיון, און לויט די פרושים \ אידן איז שבועות אלס אום ו' סיון, אפגעזען וועלכע טאג אין וואך.
ממחרת השבת
וויאזוי לערנט מען די פרשה?
פשטות איז פשט ווי די קראים--דערפאר זענען זיי דאך קראים, זיי גייען מיט פשט המקרא. ממחרת השבת, מיטן הא הידוע, הייסט שבת בראשית. שבע שבתות, אנעם הא הידוע, מיינט וואכן. תמימות תהיינה, מיינט גאנצע וואכן, פון זונטאג ביז שבת. עד ממחרת השבת השביעית, ווידער מיטן הא הידוע, מיינט ביז נאכן זיבעטן שבת.
חז"ל ברענגן אויף קשיות אויף דעם טייטש. רבי יוסי פרעגט אז ס'שטייט דאך נישט וועלכע שבת. קען דאך זיין יעדע שבת פון יאר? באמת קען נישט זיין יעדע שבת ממש. מ'רעדט דאך דא פון זמן ראשית קצירכם. ניסן איז חודש האביב. פרשת העומר שטייט נאך פרשת פסח. בסך הכל איז די שאלה צו די ערשטע שבת נאך פסח, די צווייטע ווי די שומרונים, אדער אפשר גאר די דריטע שבת אין ניסן, אויב ס'מאכט זיך. קען מען זאגן אין מעבירין על המצוות, און מ'שניידט די ערשטע זונטאג נאך פסח.
די איבריגע קשיות וואס די גמרא פרעגט זענען נאר קשה לפי הדרש, און די קראים דארפן זיך נישט מזדקק זיין צו דעם.
וויאזוי האבן חז"ל געלערנט די פרשה?
פון רבי יוחנן בן זכאי קוקט אויס ווי ער איז מודה צו די פשט פון די בייתוסים. ער האט נאר א דרש פון חמישים יום. כלומר, ס'דא אמאל ווען מ'ציילט פופציג אפגעזען פון ממחרת השבת און שבע שבתות תמימות, און די אמאל איז ווען פסח געפאלט אויס נישט אויף א שבת. לויט ריב"ז איז די דרש עוקר פשוט פשט.
די אנדערע תנאים קומען אלע מיט פארשידענע דרשות וואס שטעלן אוועק די זמן עומר אום צווייטן טאג פסח. קיינער קימערט זיך נישט מיט קוועטשן פשט, ווייל זייערע דרשות זענען עוקר די פשט הפשוט, אזויווי ביי לא תבערו אש, לא תבשל גדי בחלב אמו, לא יטמא בעל בעמיו, און ביי אנדערע מצוות.
די פרשני המקרא פרובירן יא צו מיישב זיין די פסוקים לפי קבלת חז"ל. שבת טייטש יו"ט וואס ווערט אויך אנגערופן שבתון. אדער פסח הייסט שבת מלשון תשביתו שאור. שבע שבתות מיינט אבער זיכער נישט זיבן ימים טובים אדער זיבן פסחים, און דאס זעלבע מיט עד ממחרת השבת השביעית מיינט דוקא יא וואכן. שבת מיינט צוויי אנדערע זאכן אין די זעלבע פרשה. מ'קען זאגן ס'איז על דרך לשון נופל על לשון, ווי מ'טרעפט אין אנדערע פלעצער אין די תורה.
די כוזרי גייט מיט א נייעם מהלך. די תורה שטעלט נישט אוועק קיין באשטימטע טאג פארן עומר. ווען אימער דער עולם הייבט אן שניידן ברענגט מען דעם עומר און מ'ציילט פופציג. ממחרת השבת איז על דרך משל. למשל אז מ'ברענגט דעם עומר ממחרת השבת, דאס הייסט זונטאג, ציילט מען עד ממחרת השבת השביעית, ביזן זיבעטן זונטאג, און מ'מאכט שבועות. מ'קען אבער מקריב זיין דעם עומר אבער אויך מאנטאג אדער דינסטאג, און נישט דוקא דעם צווייטן טאג פסח. למעשה אבער האבן חז"ל קובע געווען זמן העומר דעם צווייטן טאג, און אזוי איז דאורייתא'דיג געווארן עומר קבוע בזמן.
פארוואס עפעס דעם צווייטן טאג פסח? ווייל חז"ל טיילן איין די יאר אין פיר סעזאנען. חצי ניסן הייבט זיך אן זמן קציר. חצי ניסן איז דאך יו"ט, שנייד מען דאך נישט. איז דעם ערשטן טאג חוה"מ, זאל מען שניידן. ס'איז זיכער א דבר האבוד צו לאזן די געצייטיגטע זאנגן שטיין אין פעלד. היום קצ"יר והמלאכה מרובה.
די פשט האט א שטיקל ראיה פון דברים ווי ס'שטייט סתם שבעה שבועות תספור לך מהחל חרמש בקמה, אן קיין שום שבת און אן קיין שום מחרת'ער. אבער אין ויקרא איז עס א דוחק, און כ"ש איז א דוחק צו זאגן אז איינמאל מ'האט קובע געווען ווערט עס א דאורייתא'דיגער חיוב נישט צו קובע זיין אנדערש, עד כדי כך אז מ'שנייד אפילו אום שבת. בכלל, כל כמה וויל ער מיישב זיין שיטת חז"ל, און חז"ל האבן זיכער נישט געלערנט ממחרת השבת ע"ד משל.
אין יהושוע שטייט מ'האט געגעסן מעבור הארץ ממחרת הפסח. טייל פרשנים טייטשן פסח יום ט"ו, און ממחרת הפסח ט"ז כפי שיטת חז"ל. אנדערע טענה'ן אבער אז אין תנך מיינט אלס פסח יום הקרבת הפסח, דאס הייסט י"ד, און ממחרת הפסח איז ט"ו(אבן עזרא). צו פרי לויט אלע דעות. ע"כ האט מען נישט געהאלטן חדש דאס ערשטע יאר.
יובל
יובל גייט צו מיט אן ענדליכע סיסטעם פון שבועות. זעקס יאר ארבעט מען אין פעלד, און די זיבעטע יאר איז שמיטה, און נאך זיבן שמיטות האלט מען אפ יובל אין די פופציגסטע יאר. שבת בראשית גייט אויך אויף אזא מהלך. זעקס טעג ארבייט און די זיבעטע שבת. שבועות איז דער יובל פון שבתות בראשית.
ס'איז מסתבר צו זאגן אז אין ספירה זאל אויך זיין יעדע זיבעטע קודש. דאס ארבייטן זיך נאר אויס לפי שיטת הקראים ווי יעדע זיבעטע טאג איז שבת.
פולמוס
ווי שטייט אין מגילת תענית, איז די מחלוקה צווישן די בייתוסים און די פרושים געסעטלט געווארן אום ח' ניסן בזמן רבי יוחנן בן זכאי. ריב"ז איז שוין געווען בזמן החורבן. די בייתוסים זענען שוין נישט געווען קיין ערנסטע כח. ס'נאר געווען עפעס איין זקן מפטפט דארטן. נישט ער האט געברענגט ערנסטע ראיות לדבריו און נישט ריב"ז האט אים געענפערט מילין של ויכוחין. דרשות איז נישט אינטערעסאנט פאר די בייתוסים וועלכע גלייבן נישט אין תורה שבעל פה.
עס שטעלט זיך די פראגע וואס האט מען געטון פארן חורבן ווען זמן הנפת העומר איז נאך געווען אקטועל? די צדוקים האבן מער ווייניגער אנגעפירט מיטן ביהמ"ק פון נאך תקופות חשמונאים ביזן חורבן, און די צדוקים האבן לכאורה געהאלטן ווי די בייתוסים. לכאורה, ווייל די צדוקים זענען נישט געווען משועבד צו די מסורת חז"ל. וואס פונקטליך זיי האבן יא געהאלטן איז נישט קלאר ווייל זיי האבן נישט געשריבן גארנישט.
נאר נאכן חורבן, ווען די כתות כהנים צדוקים און בייתוסים זענען געווארן אויס קאפעלוטש מאכער, זענען זייערע פראקציעס אונטערגעגאנגען. רבי יוחנן בן זכאי האט זיך אבער ארויסגעזען פונעם באלאגערטן ירושלים, אויפגעשטעלט א סנהדרין אין יבנה מיט די גוטהייסונג פון די רוימער, און נאר דאן האבן די פרושים געוואונען דער ויכוח. די איבערגעבליבענע בייתוסים האבן נאך פרובירט צו שאנטאזשירן די חכמים דורך פיקסן ראש חודש לויט זייער חשבון אז שבעות זאל אויסגעפאלן זונטאג, ביז די סנהדרין האט דאס אויך אפגשטעלט.
ווילאנג דער עומר איז אבער אנגעגאנגען האבן די צדוקים געהאט דער אויבערהאנט, און די צדוקים האבן לאו דוקא געשניטן דעם צווייטן טאג. איי די משנה שילדערט מיט פארבן וואס מ'האט אלס געטון להוציא מליבן של בייתוסים? הלכתא למשיחא, אדער וויאזוי מ'האט געטון אין די יארן ווען ס'האט זיך געמאכט אז די פרושים האבן יא אנגעפירט די זאך. דאס זעלבע די שילדערונג מיטן סיסטעם פונעם פרה אדומה. נאך מער, ביי די פרה אדומה האט מען געדארפט פיל מען אינוועסטירן. מ'האט געדארפט האדאווען כהנים קינדער פאר זיבן יאר בטהרה. ס'שווער זיך פארצושטעלן אזא אונטערנעמונג בלויז פאר די שאנס אז דער כהן גדול וועט יענסמאל זיין סימפאטיש צו די פרושים. נאר דאס זענען געווען משנת חז"ל, וויאזוי מ'וואלט ווען געטון ווען זיי האבן ווען די מעגליכקייט.
טעם
צוריק צום ענין. ווי מיר זע מיר זענען די פשט הפסוקים נוטה לשיטת הבייתוסים. שטעלט זיך דער פראגע, פארוואס האבן חז"ל געזען דוקא נישט צו טון ווי עס שטייט?
פארשטייט זיך אז די פשוט'ע ענטפער איז ווייל אזוי האבן זיי געהאט מקובל עפ"י תורה שבעל פה. מ'זעט אבער אין די גרעסערע בילד אז ווען די פרושים זענען מחולק געווען מיט די בייתוסים \ צדוקים \ איסיים זענען די פרושים געווען אויף די זייט פון די תקנה פונעם פאלק. די פרושים האבן מתיר געווען ווארעמס שבת, מתיר געווען עונה בשבת, מתיר געווען גיין ביז א תחום שבת, מתקן געווען עירובין, געטייטש עין תחת עין ממון, געטייטש ברור לו מיתה יפה, און נאך אנדערע פעלער. ווי איז געגאנגען דאס ווארט? הותרו פרושים את הדבר. ס'דא א גאנצע ליסטע מיט תקנות ריב"ז, וואס זענען צושטאנד געקומען ווען די פרושים האבן געוואונען די טאג.
אלזא, קען מען ביי שבועות אויך טרעפן א תקנה. ערשטנס, פשוט חז"ל האבן נישט געגליכן יו"ט נעבן שבת. אי משום מתיא אי משום ירקיא (ראש השנה כ). יא, אמאל געפאלט אויס שבועות זונטאג, אבער יעדעס יאר זונטאג איז שוין צופיל. אבער נאך מער, נאכן חורבן ביהמ"ק, ווען ס'איז נישטא מער קיין עומר און קיין שתי הלחם, וואס איז אונז געבליבן פונעם גאנצן שבועות? פסח איז זמן יציאת מצרים, סוכות כי בסוכות הושבתי את בני ישראל, אבער שבועות האט דאך נישט מיט מצרים און קרבנות ברענגן מיר דאך נישט. דערפאר האבן חז"ל געוואלט צושרייבן א נייע מיינונג אין שבועות, זמן מתן תורתנו. פארדעם פעלט זיך אויס אז שבועות זאל אלס זיין ו' סיון. כאטש לויט שיטות בז' ניתנה תורה, קען זיין מ'זאל מאכן ניסן חסר. די יבנה סנהדרין האט נאך מקדש געווען עפ"י ראיה.
חלב
צום שלוס, די שומרונים פירן זיך צו עסן שבועות אויפדערנאכט מילכיגס, ווייל ערב שבועות איז שבת ווען מ'קען נישט קאכן אדער ווארעמען קיין פלייש (לא תבערו אש, געדענקסט?).[/justify]
