בעטוף עולל ויונק: למאי נפקא מינה?

[moshav zekeinim]

עס זאגט מיר היינט א פרייער איד, אז זיין ווייב איז זיך נוהג נישט צו עסן קיין פלייש פון יונגע באשעפענישן, אזוי ווי ניי געבוירענע קעלבער, אדער שאף, זי קען נישט פארנעמען אז מען הארגעט בעיביס.
דערצייל איך עס שפעטער פאר א גוי מיין מיטארבייטער, זאגט מירי ענער אז ער ווייסט גראדע פון עטליכע מענטשן וואס ווילן נישט עסן קיין פלייש פון ניי געבוירענע באשעפענישן, וויבאלד זיי קוקן אויס קיוט און אינעסענט און עס רייסט ביים הארץ צו עסן זייער פלייש.

עס איז ברייט אנגענומען אין די מערב וועלט עטיק, צו זיין שטארק פארזיכטיג אויפן געפילישן חלק פונעם טשיילד, כאטש עס איז אויפן חשבון פונעם ערוואקסענעם. א טראגעדיע אדער מעשה אכזריות דערהערט זיך א סך שטערקער אין פאל עס איז דא קינדער אינוואלווד, ווי ווען עס האנדלט זיך מיט בלויז ערוואקסענע מיט האלב גרויע בערד.

אין תנ"ך און אין קינות, אין פאלקס לידער און אין אלטע באשרייבונגען, איבעראל ווי א טראגעדיע נעמט אריין קינדער, ווערט די צרה ארויסגעהויבן פיל פאכיג.

איז מיין שאלה: איז דער קינדס בלוט רויטער ווי פון אן ערוואקסענער מיטל יעריגער מענטש? אדער אפשר איז דאס קינדס טראגעדיע בלויז א בעסערע טרערן קוועטשער, צוליב זיין אומשולדיגער זיסער געשטאלט, אזוי ווי די ניי געבוירענע בעלי חיים?!

דער ענין פון אומבאהאלפן קייט קומט דא נישט אריין, ווייל בעת אן אטאקע פון א שטערקערע שונא זענען די ערוואקסענע פונקט אזוי אומבאהאלפן. און בנוגע באוואוסטזייניגקייט איבערן צרה זענען טיילמאל די ערוואקסענע מער ווי די יונגע. אין איין ווארט: די יסורים, פיזיש צו גייסטיש, קען ביים ערוואקסענעם זיין פונקט אזוי שטארק ווי ביים קינד, אבער אויף צו קוועטשן טרערן וועט מען שרייען "בעטוף עולל ויונק"

אבער איז עס באמת א נפקא מינה ווער עס איז זיך מתבוסס בדמיו?

[[NAMELESS]]

moshav zekeinim, גוט געפרעגט.

אין מיינע אויגן זעט אויס די תשובה דערצו, וויבאלד די וועלט אמאל איז געווען גלויביג, האט יעדער פארשטאנען אז אויב איינער ווערט גע'הרג'עט אדער געשעדיגט, איז עס אן עונש מן השמים וואס איז געקומען צוליב זיין זינד [און נאכן התפשטות 'תורת הגלגולים' איז דאס אסאך פארגרינגערט געווארן, ווייל ביי יעדן צדיק ורע לו קען מען ענטפערן אז ער קומט אפ צוליב א פריערדיגן גלגול]. און אזויווי הלל האט געזאגט צום קאפ וואס איז געשווימען אין וואסער על 'דאטפת אטפייך, וסוף מטופייך יטופון'.

משא"כ א קליין קינד שלא טעם טעם חטא וואס ליידט נעבעך צאם, שפירט מען מער א הרגשה פון למה יחרה אפך ביונקי שדיים שלא חטאו וגמולי חלב שלא פשעו. און וואס יונגער מען איז, אלס מער שפירט מען א רחמנות געפיל צו אים.

אבער אפילו היינטצוטאגס - וואס דער וועלט איז מער ליבעראל געשטימט, און ס'דא גענוג אפיקורסים, איז נאכאלס דא דער זעלבער בליק צוליב דעם זעלבן טעם. אן עלטערער מענטש ווערט אנגעקוקט ווי איינער וואס האט שוין מן הסתם בא'עוול'ט אנדערע מענטשן אין זיין לעבן, און האט שוין אנגעמאכט גענוג הארץ ווייטאג פאר אנדערע בחייו, אזוי אז מען שפירט - סוב-קאנטשעסלי - אז ס'קומט זיך יענעם למחצה לשליש ולרביע (פארשטייט זיך, אז דאס איז נאר ווילאנג מען קען נישט יענעם פערזענליך, און היות די יחיד'ס בליק אויפן רבים איז נישט אינגאנצן אפטעמיסטיש, דערפאר שפירט מען אזוי במושכל ראשון. אבער ווען מ'קען יענעם פערזענליך און אויף א פאזיטיווע וועג, איז טאקע אנדערש), אבער א יונג קינד שפירט מען גלייך אז ער איז נאך אינגאנצן ריין און דער מיטגעפיל איז סאך שטערקער.

והנלענ"ד כתבתי.

[moshav zekeinim]

הכלל, דו זאגסט אז הגם דער געפיל איז פונעם אונטערבאוואוסטזיין וואס דער מענטש קען נישט ערקלערן, איז עס אבער א בארעכטיגטע געפיל.

אבער מיין עפיזאד פון די התנזרות מבשר גורי בעלי חיים צייגט אז נישט דאס איז די סיבה פארוואס קינדער טראגעדיעס ערוועקט מער די הרגישים, ווייל ערוואקסענע שאף זענען פונקט אזוי אומשולדיג ווי ניי געבוירינע. (חוץ טאמער איך וועל זאגן אז די רחמנות אויף גורי בעלי חיים איז געבויט אויף די רחמנות מאדעל אויף מענטשן).

[[NAMELESS]]

כ'האמיך אויך געמוטשעט מיט דעם, און כ'האב געטראכט אזויווי דיין סוגריים.

למעשה יעצט טראכט איך, אז ס'איז אפשר א תוצאה פון די ליבשאפט געפיל וואס מענטשן שפירן צו א ניי געבוירן קינד. און כנ"ל, וואס יונגער דער מענטש איז, אלס מער האט מען אים ליב. און דאס זעלבע איז גראדע ביי חיות אויך, ווען מ'זעט א ניי געבוירן עלעפאנט אדער שעפעלע, שפירט א מענטש עפעס מער ליבשאפט וכדו' ווי צו אן עלטערע חיה. אפשר איז דאס די סיבה פאר די הרגש פון נישט וועלן הרג'ענען א יונגע חיה אויך, און ה"ה א יונג קינד.

הרבה יש להאריך בענינים אלו ע"פ תורת הפסיכולוגיה, וכנראה שהכל מקשה אחד יעשה להם. השאלה היא, מה תוצאה ממה, ודו"ק.

[מפוזרי]

בפשטות איז די ווייטאג אויף די החמצה און חוסר הזדמנות צו האבן א שאנס אויף דער וועלט. אן עלטערער מענטש האט שוין ווי נישט ווי עפעס אפגעלעבט אויף דער וועלט און געהאט א טשענס צו פרובירן זיין גליק. ביי א קינד איז עס בבחינת נטע כרם ולא חללו, וואס מ'טרעפט שוין אין די תורה אלץ עניין פון מורא'דיגער עגמת נפש.
אז מ'גראבט טיפער, קען זיין אז ס'איז כאב כללי פון יאוש און חוסר תקווה. יעדער מענטש הייבט אן זיין לעבען מיינענדיג אז ער וועט אייננעמען די וועלט אבער ביז ער געט זיך א דריי זענען אלע חלומות שוין אויסגעוועפט. אבער ער האט נאך א האפענונג אויפן קומענדיגען דור, מילא איך האב שוין פארפאטשקעט מיין לעבן אבער פון זיי וועט נאך עפעס ווערן. ווען מען זעהט א קליין קינד זעהט מען האפענונג. און ווען אזא איינער וואס האט דער וועלט אפען פאר אים ווערט פריצייטיג פארשניטן, ברענגט עס ארויס דעם דערדריקענדער געפיל פון "על מה שוא בראת כל בני האדם" מיטן גאנצער שארפקייט.

[געוואלדיג]

איך טראכט יעצט אז עס איז אויך די אומבאהאלפנקייט פון א קליין קינד וואס גיבט צו צו די רחמנות געפיל, קוים געבוירן נאכנישט טועם געווען טוב ורע גלייבט נאך אין די גוטס פון די וועלט, זיין לעבן איז נאך געפארבט לעכטיג פינק, און דא קומט אזא טראגעדיע און דרייט איבער זיין וועלט צו א גרויסע שווארץ רויטע פלעק אן קיין מעגליכקייט צו אליין באגרייפן די ביטערקייט פון דעם מצב.

[שמעקעדיג]

ביי קינדער קען איך נאך דערהערן, עס איז א נאטורליכע געפיל וואס דער בורא האט איינגעפלאנצט אין די בריאה, אז א בעבי איז קיוט, זיס, אומשולדיג, און א אומגליק פון א בעבי מאכט א שטארקערן רושם ווי פון אן עדאלט.
אבער שכל'דיג איז עס זיכער נישט, אויב עפעס איז נאר איפכא מסתברא, אן עלטערער מענטש וואס האט שוין אזויפיל אינוועסטירט אין זיין לעבן, האט לכאורה א שטארקערע חשיבות און value ווי א קינד וואס האלט נאך פארן לערנען די א"ב.

אבל אי קשיא הא קשיא, פארוואס אין די היינטיגע ליבעראלע וועלט זענען פרויען חשוב'ער פון מענער?
כ'האב שוין דוכט זיך ערגעץ אין שטיבל אויסגעשמועסט דעם ענין, ווי למשל ביים טיטאניק טראגעדיע. פארוואס ראטעווען פרויען און קינדער בעפאר די מענער? ווי שטעקט זייער חשיבות? אדער איז עס טאקע צוליב דעם ווייל זיי קוקן אויס מער אומבאהאלפן?
כ'מיין נאך אלעם האבן קיינער פון די מענער זיך נישט געראטעוועט... אלע זענען דערטרונקען געווארן צו זייער גרויזאמען טויט... אלזא וואס איז פשט? איז עס בלויז געפילן? ווייל מענטשן האבן מער געפילן צו פרויען און קינדער? בלויז געפילן אן א טראפ שכל?

[[NAMELESS]]

כ[tag]שמעקעדיג[/tag] ועוד לקרא.
שוין לאנג וואס איך זוך א הסבר אויף דעם וואס מ'ראטעוועט א פרוי בעפאר א מאן, הלמאי?! איך טראכט אולי ליגט אונטערן באוואוסטזיין פונעם מענטש, א געוויסע אהבה צום מין הנשי, וואס לכבוד דעם גייט ער זוכן איר צו ראטעווען [כאטשיג ס'איז קלאר אז ער וועט גארנישט נהנה זיין פון איר]. אבער כ'ווארט אויף א בעסערע הסבר.

אגב, ווי באקאנט איז אין פראנקרייך א נארמאלע זאך, אז אויף באסעס, באנען, וכדו', איז דא דער כלל 'לעידיס פוירסט'. כאטש אין פראנקרייך דייקא בין איך זיי נישט חושד מיט אומשולדיגע כוונות [די פראנצויזן זענען די גרעסטע פרויען-ליבהאבער, די פארגייער פון ליבעראליזם בעניני אישות], דאך קען מען עס מסביר זיין אז פרויען קענען זיין שוואך צוליב א וסת, עיבור, יולדת, אדער סתם אזוי זענען זיי שוואכער, און דערפאר געבט מען איבער פאר זיי א זיץ בעפאר א מאן.

אבער ווען ביידע זענען אין א סכנת חיים, און אויב כ'ראטעווע דעם פרוי שטארבט דער מאן, ממאי חזית דדמא דידה סמיק טפי מדמי דידיה?!

[א איד]

כמפוזרי ועוד, טראכט איך צו צולייגן מיין געפיל דערויף, ווען עס געשעהט א טראגעדיע און עלטערע מענטשן זענען אינוואלווד, עס ציפט ביים הארץ אבער עס איז דא אן המשכה פון עם ווייטער, ער האט איבערגעלאזט א זכר נאך זיך.
משא״כ א קינד/בחור/אינגערמאן vs מיידל/ווייבל וואס שטארבט אן דורות, איז עס פילפאכיג שטערקער, ער איז אפגעשניטן דא ענדיגט זיך זיין קייט.

[א איד]

כ׳האב א חבר נישט קיין היימישער, ער קומט פונדערהיים פון א חסידישע משפחה, און נאך די קריג זייענדיג א אינג קינד, אן קיין קרוב וגואל איז ער אויפגעוואקסן אינעם ציוניסטישן שמעלץ טאפ, שפעטער האט ער זיך צוריקגעכאפט.
לעצטנס האט ער פארלוירן א קינד, וואס איז געווען א גרוש און ער האט קינדער וואס זיי האבן אפגעהאקט מיט עם (צוליב די העץ פון די מאמע א פרענקינע פון ישראל) בשעת די שבעה האב איך אסאך פארברענגט מיט די טאטע, ער איז געווען שטארק צובראכן פון די פטירה, זאגט ער מיר ער האט שוין פארלוירן א קינד יארן צוריק, אבער דא פילט ער סאך א שטערקערע ווייטאג, ווי כאילו ער איז אוועק אן קיין קינדער, און עס איז נישטא קיין דורות נאך עם, זיין פאריגע קינד האט יא איבערגעלאזט קינדער.
כהאב עם פרובירט צו שטארקן אז למעשה האט ער איבערגעלאזט דורות, קינדער קענען זיך נישט גט׳ן ער האט מיר אנגעשריגן אז איך פרוביר עם צו מחזק זיין מיט דעם, ביי מיר זענען זיי טויט.