"דער איד"

[היסטאריקער]

אז מרעדט פונעם איד טאר מען נישט אויסלאזן בשבחו. דורכן גאנצן קאנפליקט האט דער איד אייביג זיך געהיטן פון פוגע זיין בכבודו פון דיינים ומו"צים פונעם צד שכנגד, אפילו ווען זיי האבן זיך ארויסגעשטעלט געוויסע צייטן אפן אין די מערכה האט זיך דער איד קיינמאל נישט געגליטשט. -- לעומת זה דארף ארויסגעברעגט ווערן לדראון וויאזוי דער בלאט האט חוזק געמאכט פון אזעלעכע אידן ווי ריח"מ פר"מ (פאסט טרעגער) און פון רז"ל פילאפף, און פון רש"ל וו"ב און נאך און נאך ממש וואך נאן וואך מיין האר האט זיך אויפגעשטעלט וויזוי וואגן זיך אינגע ראצערס צו טיהן אזאנס?

ווען ר געציל ב"וו פון קר"י האט גע'פסק'ט איבער די סידור קידושין אין קר"י האט זיך דער איד געוואגע צו שרייבן איין שלעכט ווארט אויף דעם גאון? -- קוק א חילוק צווישן איין נארמאלער צייטונג וואס ווייסט וואו איין וואו אויס, און א געלער בלעטעל וואס ווערט געפירט אן א דעת תורה און אן א פראפעסיאנאליזם.

איך וועט מיט דיר אז די בלאט האט "קיינמאל" נישט געשריבן פאסט טרעגער אויף ריח״מ אדער אנדערע דיינים
די פארמישט זיך מיט היידפארק

רופן ר׳ געציל "דומ״צ קיט״ל" אנשטאדט "דומ״צ קרית יואל" צו וואס ער איז נתמנה געווארן דורך רביה״ק זי״ע איז גענוג בזיון

[גאלד]

אז מרעדט פונעם איד טאר מען נישט אויסלאזן בשבחו. דורכן גאנצן קאנפליקט האט דער איד אייביג זיך געהיטן פון פוגע זיין בכבודו פון דיינים ומו"צים פונעם צד שכנגד, אפילו ווען זיי האבן זיך ארויסגעשטעלט געוויסע צייטן אפן אין די מערכה האט זיך דער איד קיינמאל נישט געגליטשט. -- לעומת זה דארף ארויסגעברעגט ווערן לדראון וויאזוי דער בלאט האט חוזק געמאכט פון אזעלעכע אידן ווי ריח"מ פר"מ (פאסט טרעגער) און פון רז"ל פילאפף, און פון רש"ל וו"ב און נאך און נאך ממש וואך נאן וואך מיין האר האט זיך אויפגעשטעלט וויזוי וואגן זיך אינגע ראצערס צו טיהן אזאנס?

ווען ר געציל ב"וו פון קר"י האט גע'פסק'ט איבער די סידור קידושין אין קר"י האט זיך דער איד געוואגע צו שרייבן איין שלעכט ווארט אויף דעם גאון? -- קוק א חילוק צווישן איין נארמאלער צייטונג וואס ווייסט וואו איין וואו אויס, און א געלער בלעטעל וואס ווערט געפירט אן א דעת תורה און אן א פראפעסיאנאליזם.

און וואס טוט זיך מיטן פוגע זיין בכבודו פון ר' אהרן, האבן דער איד גוט געגליטשט, און גליטשט נאכאלס, נו וואסי איז די מציאה מיט דער איד

[קלאר]

פין ווי דער איד נעמט די נייעס...

[זר זהב]

איך האב בשעתו געפרעגט דעם נפתלי שיף איבער דעם באריכט, ער האט מיר געזאגט אז דער המודיע האט קיינמאל קיין רשות נישט געפרעגט פון זיי צו איבערדרוקן דעי נייעס. אויך האט ער מיר געזאגט אז דער ציפער פון 600,000 איז נישט מער ווי א סייענטיפיק צענזוס און מ'קען נישט באזירן גארנישט דערויף. ער דרייט זיך לעצטענס מער אין אנטווערפן זינט זיין פעטער איז דא אויפגענומען געווארן פאר רב, איך קען אים איבערפרעגן אויב נויטיג.

[יידל]

דער ציפער פון 600,000 איז נישט מער ווי א סייענטיפיק צענזוס און מ'קען נישט באזירן גארנישט דערויף.

וואס מיינט דאס?

[זר זהב]

איך ווייס נישט, איך זאג איבער וואס נפתלי א. שיף האט מיר געזאגט ביי די הכתרה פון זיין פעטער

[קלאר]

נפתלי האט דעמאלטס געזאגט, אז ער האט יא געגבן רשות פאר די המודיע (געהערט פין איינעם וואס האט עס פין אים געהערט דעמאלטס)
אין די המודיע האט אים געזאגט אז קיינער האט פין זיי נישט געבעטן רשות צו שרייבן ווייטער

סוי קום נישט זאגען בשם נפתלי
פראביר עפעס אנדערש

[זר זהב]

(געהערט פין איינעם וואס האט עס פין אים געהערט דעמאלטס)

דאס איז שוין א כלי שני, איך האב עס געהערט פונעם מקור אליינס

[יידל]

מ'דארף נישט בעטן קיין רשות איבערצושרייבן א נייעס. מ'דארף נאר שרייבן פון וועם מ'נעמט עס. המודיע'ס עולה ליגט אין נישט שרייבן אז דאס קומט פון די בלאט.

[זר זהב]

און דער איד'ס עוולה איז אז זיי האבן נאכגעשריבן פונעם המודיע אן נאכגיין פון וועלכען "אידישן צייטונג" זיי רעדן.

[נפתלי]

און דער איד'ס דורכפאל איז אז זיי האבן נאכגעשריבן פונעם המודיע אן נאכגיין פון וועלכען "אידישן צייטונג" זיי רעדן.

[עס עפעס]

איך האב בשעתו געפרעגט דעם נפתלי שיף איבער דעם באריכט, ער האט מיר געזאגט אז דער המודיע האט קיינמאל קיין רשות נישט געפרעגט פון זיי צו איבערדרוקן דעי נייעס. אויך האט ער מיר געזאגט אז דער ציפער פון 600,000 איז נישט מער ווי א סייענטיפיק צענזוס און מ'קען נישט באזירן גארנישט דערויף. ער דרייט זיך לעצטענס מער אין אנטווערפן זינט זיין פעטער איז דא אויפגענומען געווארן פאר רב, איך קען אים איבערפרעגן אויב נויטיג.

גאנצעטע נייעסן ערשיינען יעדע וואך אין דער בלאט און אין דער איד איבערגעשריבן ווארט ביי ווארט פון המודיע. דאס איז אזא unspoken agreement אז יעדער נעמט פונעם צווייטן.

[זר זהב]

מיינסט פונעם העברעאישן המודיע?

[עס עפעס]

מיינסט פונעם העברעאישן המודיע?

פון ביידע. נעם די ביידע המודיעס יעדע וואך, און קוק איבער ביידע אידישע צייטונגען. וועסט ערשטוינט ווערן.

[זר זהב]

איך ווייס אז דער ענגלישער המודיע איז איין שטיק AP

[איך אויך]

איך האב בשעתו געפרעגט דעם נפתלי שיף איבער דעם באריכט, ער האט מיר געזאגט אז דער המודיע האט קיינמאל קיין רשות נישט געפרעגט פון זיי צו איבערדרוקן דעי נייעס. אויך האט ער מיר געזאגט אז דער ציפער פון 600,000 איז נישט מער ווי א סייענטיפיק צענזוס און מ'קען נישט באזירן גארנישט דערויף. ער דרייט זיך לעצטענס מער אין אנטווערפן זינט זיין פעטער איז דא אויפגענומען געווארן פאר רב, איך קען אים איבערפרעגן אויב נויטיג.

גאנצעטע נייעסן ערשיינען יעדע וואך אין דער בלאט און אין דער איד איבערגעשריבן ווארט ביי ווארט פון המודיע. דאס איז אזא unspoken agreement אז יעדער נעמט פונעם צווייטן.

זה דבר ידוע ומפורסם, ספעציעל מיט די בלאט/עברית משפחה.

[עס עפעס]

איך ווייס אז דער ענגלישער המודיע איז איין שטיק AP

די טעגליכע ווערסיע איז טאקע איין שטיק אסאשיעטעד פרעס, אבער ענדע וואך?? האבן זיי אוצרות מיט נייעסן, באזונדערע אפטיילונגען מיט נייעסן פון אלע אידישע ווינקלען איבער די וועלט

[זר זהב]

איך פלעג קוקן יעדע וואך די וועכענטליכע און געזען ווי ממש א יעדע נייעס סיי פון פאלטיק סיי פון געזונט אלעס אלעס כמעט האט געהאט אן AP ביים סוף! -- אפשר לעצטענס נישט.

[עס עפעס]

איך קויף עס שוין פאר איבער א יאר, און יעדע וואך האבן זיי גאנצעטע בלעטער מיט אידישע נייעסן, אליינס געשריבן -אנלעס עי. פי. ווייסט פון אנטוויקלונגען פון די אידישע קהילות אין מאנטרעאל אדער וואו תו"א רבי וועט זיין קומענדיגן שבת...

[זר זהב]

איך האב פארשטאנען אז דו רעדסט פון וועלטליכע נייעס. הייסט ווילסטע זאגן אז דער איד'ס קהילות אפטיילונג איז נאכגעשריבן פונעם המודיע? המממ.. ס'סאונד פישי.

[עס עפעס]

איך האב פארשטאנען אז דו רעדסט פון וועלטליכע נייעס. הייסט ווילסטע זאגן אז דער איד'ס קהילות אפטיילונג איז נאכגעשריבן פונעם המודיע? המממ.. ס'סאונד פישי.

נעה, וועלטליכע נייעסן איז דא גענוג און נאך גרינגערע וועגן פון וואו נאכצושרייבן. מ'דארף נישט צוקומען צום כלי שלישי פון המודיע. אוודאי האבעך גערעדט פון אידישע נייעסן.

[עס עפעס]

פשי הא!

פונקט טרעף איך יעצט אז אינעם נ"י טיימס מאגאזין פון קומענדיגן זונטאג וועט זיין א לאנגער ארטיקל איבער די קאנטראווערסיע פון "כתר ארם צובא" -די אור-אלטע היסטארישע שטיקער פארמעט און ספר תורה וועלכע איז יארן לאנג געליגן אין חאלאב, סיריע, און שפעטער האט מען עס געברענגט קיין ארץ ישראל. עס איז דא א קאנטראווערסיע איבער דעם, ווייל שטיקער פונעם היסטארישן דאקומענט איז פארשוואונדן געווארן.

אט איז דער ארטיקל:
http://www.nytimes.com/2012/07/29/magaz ... wanted=all

דער איינציגסטער פראבלעם???

די עברית און ענגלישע משפחה האבן געהאט כמעט דעם גאנצן ארטיקל ווארט ביי ווארט מיט עטליכע מאנאטן צוריק!

איך באשולדיג נישט אז דער שרייבער אינעם ניו יארק טיימס איז א פלאגיאטאר, און כ'גלייב אז ער האט געריסורטש די גאנצע זאך אליינס, אבער דאך איז מאדנע אז ס'זעהט אויס ממש געבויעט ווארט ביי ווארט אויפ'ן משפחה ארטיקל.

(אגב, האט דער בלאט -אינעם אוצר אפטיילונג- געהאט דעם משפחה ארטיקל געציילטע וואכן נאכדעם וואס די משפחה האט עס געשריבן)

אנבעליוועבל!

[יידל]

די משפחה האט דאך אינטערוויוט דעם פארשער פונעם קאנטראווערסיע און דער מחבר הבוך "די אלעפא קאדעקס וכו'", מתי פרידמן. דער ניו יארק טיימס ארטיקל - ווי אויך די משפחה ארטיקל - איז נישט מער ווי א קיצור פונעם בוך.