דעת תורה

[אויבערלענדער חכם]

כבוד מוריי ורבותיי באי שער ״קאווע שטיבל״ איש כניקו הטוב יבורך!
היינט צוטאגס ווייסען שוין כמעט יעדער איינער וואס געהערט צו די חרדישע געזעלשאפט, אז פאר מען נעמט א גרויסע שריט אין לעבען מוז מען זיך דורך רעדען מיט א "וועגווייזער". א מאל איז דער וועגווייזער א ״רבי״ (אדמו״ר), א מאל איז ער א ראש ישיבה, און א מאל איז ער א חכם. פעמים די שריט איז א שידוך, פעמים איז עס פרנסה, פעמים געזונט אד״ג. ״מען טוט נישט אן פרעגען״ איז שוין א הנחה פשוטה אין אלע קרייזען. די חילוק צווישען איין קרייז און א צווייטע ליגט נאר אין ווי עקסטרעם די מנהג איז. צי די ״רבי״ וועלט די נאמען, צי ער זאגט נאר אז עס ״שטימט״.
די שאלה וואס איך וויל מציע זיין צו די חברי הקאווע שטיבל איז פון וואו נעמט זיך די הנהגה? איז אלע מאל אזוי געווען? אויב נישט, פארוואס איז אזוי געווארען? ווער פארדינט פון דעם?
איך בין זייער אינטערסירט אין הערען וואס די עולם האט צו זאגען, אבער איך וויל אויך מיטטיילען וואס איך אליין קלער דעריבער.
עס זעהט מיר אויס אז די הנהגה שטאמט פון אדמורי״ם. איך בין נישט קיין היסטוריון, אבער לבי אומר לי אז די אדמורי״ם האבען איינגעפירט די מהלך אז ״מען טוט נישט אן פרעגען״.
פשיטא לי כביעתא בכוחתא, אז אויב מיין השערה איז גערעכט, איז עס געווען לשם שמים ולשם אהבת ישראל, אבער איך וויל ארויס ברענגען א נקודה וואס קען מסביר זיין די תופעה פון א ביסל אן אנדערע שפאקטיב.
מלפנים בישראל כשישבו רבנים בעלי תריסין במשנה וגמרא, בקיאים בד׳ חלקי שו״ע בסברא ישרה, און די רבנים האבען שופט געווען את העדה בכל עת בין דין לדין ובין דם לדם דברי ריבות בשעריך, איז די הנהגה נאטורליך געווען אין די הענט פון גדולי האומה.
מלפנים בישראל בקהילות הקדושות איז די עסענווארג געווען אונטער די הערשאפט פון רבנים תלמידי חכמים. די רב האט געהאט די שליסעל צו די שלאכטהויז. די מקווה איז געווען אין זיין הענט. ווי אויך די בית החיים. ממילא איז די רב נאטורליך געווען די מנהיג.
כח הנהגה נעמט זיך פון אנגעהענגענקייט. א קינד איז אנגעהאנגען אין טאטען, ממילא מוז ער עם הארכען. א פרוי ווען זי מוז אנקומען צו איר מאן פאר פרנסה האט א געוויסע מאז הכנעה פאר עם. א פועל איז אנגעהאנגען אין זיין בעל הבית אד״ג.
כלל ישראל ווי לאנג זיי פירען זיך ע״פ תורה זענען זיי אנגעהאנגען אין די גדולי התורה וואס ווייסען צו זאגען את המעשה אשר יעשון. נאר א בקי אין או״ח יו״ד אבה״ע און חו״מ קען האבען אבסעלאט כח איבער די פרומער אידענטום. ווי לאנג מען האט נישט מחדש געווען די ענין פון ״בעטען אן עצה פארן ווישען די נאז״ האבען מענטשען וואס זענען נישט גדולי תורה והוראה זיך נישט געקענט אנלייגען אויף כלל ישראל.
די נודע ביהודה האט געפירט אונזער פאלק ווייל ער איז געווען די גרעסטער בעל הוראה בדורו (ואפשר בעוד דורות). שידוכים האט מען געקענט שליסען אן עם. מסתמא האט די שטאטס שדכן בודק געווען אויב די ״נעמען שטימען״, אבער די גט מקליווע האט ער אליין מחליט געווען.
ווען ״צדיקים״ האבען אנגעהויבען זיצן בראש העדה, איז געווארען א פראבלעם. פון כבוד און ערע אליין וואס מען פארמאגט כלפי זיי שעפט מען נישט קאנטראל. מען דארף אנגעהאנגענקייט. איז געווארען א נייע געברויך: מען טוט נישט אן פרעגען!
צו שרייבען תשובות דארף מען דאך עפעס קענען. לא כל הרוצה ליטול את השם יכול לבא וליטול. לאו כולי עלמא דיני גמירי. וחזקת האב לא מהני לבנו. מה שאין כן לגבי וויסען "אויב די נעמען שטימען" און געבען עצות אויף געזונט, דארף מען דאך גארנישט קענען. מעשים בכל יום אז מענטשען וואס האבען נישט געלערענט פרק אחד בהלכות רפואה זענען מחליט אויב מען זאל יא אפארירען אדער נישט וכו' וכו'. החיים והמוות ביד הלשון.
יעצט אז מען ערקלערט מענטשען אז מען מוז זיך דורך רעדען אלעס מיט די "וועגווייזער", איז ער דער מענטש דאך אנגעהאנגען אין עם. מען קען דאך נישט שליסען א שידוך, געבען א נאמען, שיקען א קינד אין ישיבה, מאכען אן אפעראציע אויף א טאטע, שליסען א גרויסע געשעפט אן די "וועגווייזער". יעצט איז ער דער מנהיג ווייל עס איז דא א געברויך וואס ער איז ממלא.
דער גאנצע ענין וואס מיר שמועסען איז געווען איינגעצוימט צו די חסידים. אבער אין כללות עם ישראל איז נאך אלץ געבליבען די הנהגה ביד הרבנים. לעצטענס האבען די ראשי ישיבה איבער גענומען די הנהגה מיד הרבנים אין די "עולם הישיבות" [ואכ"מ להאריך כיצד התהווה תופעה זו].
די ראשי ישיבה, כאטש זיי האבען יא געדארפט עפעס קענען צו זיצען אויפן בענקל, אבער עס איז נישט געווען עניני הוראה. ממילא האבען זיי אויך געהאט א פראבלעם. ווי לאנג די בחור'ל איז אין ישיבה דארף ער דאך אנקומען צו זיי אויף צו וויסען פשט אינעם רשב"א. אבער ווען ער ווערט עלטער, זעלטען וואס א מענטשען'ס גרעסטער דאגה איז פשט אין רשב"א [הלואי אז יא] און ממילא האט ער נישט קיין גרויסע נוץ פון זיין ראשי ישיבה. אויב אזוי איז א פראבלעם, פון וואו קען די ראש ישיבה שעפען זיי כח, עס איז דאך מער נישט דא קיין אנגעהאנגענקייט אין עם?
האבען זיי זיך אפגעלערענט פון די חסידים. און אנגעהויבען אויסלערנען זייער ציבור פון קינדווייז אן אז מען קען נישט נעמען קיין גרויסע שריט אן זיך דורך רעדען!
שידוכים זענען היינט די ראשי ישיבה מחליט. וועלעכע כולל? צו מען זאל אפלאזען כולל? וועלכע ארבייט? חינוך הבנים, וועלכע ישיבה שיקען וכו' וכו', אלעס רעדט מען זיך דורך מיט די ראשי ישיבה. היינט איז מען שוין אנגעהאנגען אין עם, ממילא איז ער דער מנהיג.
אויב מענטשען וועלן זיך לערנען צו פרעגען רפואה שאלות ביי דוקטורים. פרנסה שאלות ביי מומחים אין יענער עסק. חינוך הבנים זיך דורך רעדען מיטן קינד'ס מלמד און מנהל. שידוכים מיט א ביסל שכל און מיט קלוגע מענטשען וואס קענען די בעלי דברים וכו' וכו'. נישט נאר וואלטען זיי מער מצליח געווען נאר מען וואלט גלייך איינגעזעהן אז מיר זענען א סאך מער אנגעהאנגען אין די דיין, די מו"צ, ווי אין די מנהיג.
דאס וואלט באפרייט די דיין און מו"ץ פון דארפען זיין אונטערגעטעניגט און ער וואלט געקענט מדריך זיין בעניני תורה והוראה וואס ער האט געהארעוועט אויף דעם א גאנץ לעבען מיט אן דארפען שפילען די פוליטיק פון די פירער.
איך מיין נישט צו מוציא לעז זיין אז אפילו איין גדול בישראל אדער צדיק האט א מאל דורך געטראכט די אויבען דערמאנטע סברות און מחליט געווען אזוי צו טוהן כדי צו האבען קאנטראל, איך מיין נאר ארויס צוברענגען א מציאות ווי אזוי עס שפילט זיך אויס, און ווי איין זאך ברענגט צו א צווייטער. איך פארלאז זיך אויף די חכמים און נבונים דא וואס וועלען פארשטיין אז דא ליגט נישט קיין פגיעה אין קיין רבי'ס אדער ראשי ישיבות, נאר א אנדערע שפאקטיב אויב די ענין וואס רופט זיך היינט "דעת תורה". א מאל איז געווען די טייטש פון "דעת תורה" - "די מיינונג פון די תורה", היינט מיינט עס "אן עצה פון א וועגווייזער". צו קענען זאגען די מיינונג פון די תורה דארף מען דאך איר לערנען, צו קענען געבען אן עצה דארף מען נאר ווערען א "וועגווייזער".
מען קען נאך מאריך זיין אין די נושא, אבער ישמע חכם ויוסיף לקח.
[הערה צו די גבאים: אויב עס איז שוין דא די נושא אין קאווע שטיבל, ביטע זייט נישט מפרסם די אשכול]

[[NAMELESS]]

וועגן פריוואטע שאלות אויפן אייגענעם לעבן ספעציפיש ווייס איך נישט, אבער וויאזוי דער געדאנק האט זיך געשאפן ביי די ליטווישע קרייזן בנוגע הנהגת הכלל האט איר דא אן איטערעסאנטע דאקטארין.

[א איד]

די געדאנק ביי די חסידישע עולם האט זיך פשטות אנגעהויבן ווען די רביס זענען נאך געווען קדושים וטהורים וכו'.
און דערנאך איז עס אריבער צו די דורות הבאים, איך פערזענליך פרעג אן מיינע שאילות ביי מורי ורבי מ............ שליט"א.
און עס איז געווען פלאפס אויך ווען די מופת איז נישט אלץ געלונגען

[אויבערלענדער חכם]

וועגן פריוואטע שאלות אויפן אייגענעם לעבן ספעציפיש ווייס איך נישט, אבער וויאזוי דער געדאנק האט זיך געשאפן ביי די ליטווישע קרייזן בנוגע הנהגת הכלל האט איר דא אן איטערעסאנטע דאקטארין.

איך האב שוין א מאל געזעהן די ארטיקל פון בני בראון אויף דער נושא פון דעת תורה.
מען דארף וויסען אז עס איז דא א גרויסע אונטערשייד צווישען ״דעת תורה״ אין ארץ ישראל און אין חוצה לארץ. דארט האבען די ״גדולים״ פוליטישע מאכט, ווי אויך עקענאמישע (הן כתוצאה מחלק הפוליטי והן כתוצאה ממקורות כספיים מחוצה לארץ שהם שולטים עליהם). אין חוצה לארץ זענען די המון עם נישט אנגעהאנגען אין די רבנים לגבי ממונות (אדרבה עיני הרבנים לעשירי העם) און פוליטיק שפילט קאם א ראלע. בני בראון רעדט נאר פון עולם הישיבות אין ארץ ישראל און דארט איז די ״דעת תורה״ א סאך מעכטיגער. מחלוקת איז אויך א סאך מער אין ארץ ישראל אין די עולם הישיבות ווייל עס ליגט אמת׳ע מאכט אין די הענט פון ראשי ישיבות. מחלוקת שפראצט ארויס איבער געלט וכו׳ (אין מריבה מצויה בתוך ביתו של אדם אלא על עסקי קמח) און נישט איבער וועלכע מסכת מען זאל לערנען אין ישיבה.
א ענדליכע אונטערשייד דארף מען מאכען צווישען חצרות האדמורי״ם באירופה בשנים קדמוניות, ווען די מוסדות זענען געווען אין די הענט פון די רבנים, און דער צדיק האט נאר געהאט א כח צו משפיע זיין אויף זיינע מעריצים, אבער די צדיקים האבען נישט געהאט בתי חינוך, ישיבות, בתי שחיטה, און מקוואות וכו׳, און היינט אז די אדמורי״ם הערשען איבער אלע מוסדות. אבער משום איזו סיבה איז אלעמאל געווען מחלוקת וצע״ג.

[ראש הישיבה]

עס איז צוויי שאלות. אין זכרון ליגט מיר אז מען האט שוין א לאנגע צייט צוריק אויסגעשמועסט די נושא.

שאלה א' וואס מיינט און וויאזוי איז מען מגדיר דער געדאנק פון דעת תורה? ובכלל זה ווער האט דאס און וויאזוי קען מען דאס האבן?

שאלה ב' איז עס א תועלת אז מען זאל כסדר פרעגן דעת תורה? אויב יא ווער בענעפיט פון דעם?

[אויבערלענדער חכם]

עס איז צוויי שאלות. אין זכרון ליגט מיר אז מען האט שוין א לאנגע צייט צוריק אויסגעשמועסט די נושא.

שאלה א' וואס מיינט און וויאזוי איז מען מגדיר דער געדאנק פון דעת תורה? ובכלל זה ווער האט דאס און וויאזוי קען מען דאס האבן?

שאלה ב' איז עס א תועלת אז מען זאל כסדר פרעגן דעת תורה? אויב יא ווער בענעפיט פון דעם?

נאר די לעצטע נקודה, דהיינו ״ווער בענעפיט פון דעם״ איז נכלל אין מיין הערה, אלעס אנדרעש איז אין כאן מקומו. דאס אויך איז נישט די עיקר אבער עס איז עכ״פ מענינא.

[ראש הישיבה]

כדי צו קלאר ארויסהאבן די נושא מוז מען עס מברר זיין מכל הצדדים. אז נישט וועט מען נישט יורד זיין לסוף הענין.

עניוועי על פי רוב האט עס נישט קיין כללים עס איז מער א געפיל זאך. רוב מאל ווייסט דער מענטש פאר ער גייט פרעגן וואס די תשובה וועט זיין. ער דארף נאר סעקיוריטי און א ברכה פון אן אזויגערופענע דעת תורה.

[געוואלדיג]

די ענין פון זיך דורך רעדן מיט א צדיק איז שוין אזוי אלט ווי כלל ישראל, און אזוי ווי דער רמב"ן שרייבט אין פרשת יתרו (שמות יח טו)

כי יבא אלי העם לדרוש אלהים. השיב משה לחותנו צריכים הם שיעמדו עלי זמן גדול מן היום, כי לדברים רבים באים לפני, כי יבא אלי העם לדרוש אלהים להתפלל על חוליהם ולהודיעם מה שיאבד להם, כי זה יקרא ''דרישת אלהים'', וכן יעשו עם הנביאים כמו שאמר (ש''א ט ט) לפנים בישראל כה אמר האיש בלכתו לדרוש אלהים לכו ונלכה עד הרואה, וכן ודרשת את ה' מאותו לאמר האחיה מחלי זה (מ''ב ח ח), שיתפלל עליו ויודיענו אם נשמעה תפלתו, וכן ותלך לדרוש את ה' (בראשית כה כב), כמו שפירשתי שם, ועוד שאני שופט אותם, כי יהיה להם דבר בא אלי ושפטתי. ועוד אני מלמד אותם תורה, והודעתי להם את חקי האלהים ואת תורותיו:

נאר דעמאלטס איז ביידע געווען אינאיינעם דער רב האט אויך משמש געווען באדמורות משא"כ היינט וואס עס איז צוטיילט.

[[NAMELESS]]

[tag]אויבערלענדער חכם[/tag], ווען נישט כ'האב שוין געזען דיינע קאנסערוואטיווע שיטות ביהדות אין אנדערע אשכולות, וואלט איך דיר געקלאפט אין רוקן זאגנדיג: 'א גוט שטיקל השכלה'...

כ'האב געשריבן א תגובה, וכיון שנתארכה יותר מדי, האב איך געעפנט פאר דעם אן אשכול בפנ"ע, עיי"ש ותמצא נחת.

[אויבערלענדער חכם]

[tag]אדנירם[/tag] און [tag]געוואלדיג[/tag] עס איז דא גאר א שיינע שמועס אויף די נקודות וואס ענק כאפען אן פון הגאון רבי יעקב קמנצקי וואס איז וועל אי״ה מרחיב זיין הדיבור אויף אם יזכני השי״ת ברוב רחמיו וחסדיו.

[[NAMELESS]]

די תופעה פון פרעגן דעת תורה איז א פשוט'ע תוצאה פון מענטשליכע שוואכקייט, מענטשן האבן נישט קיין אייגענע זיכערקייט צו מאכן החלטות זיכען זיי צו פרעגן איינעם וואס זיי האלטן פאר קליגער און העכער פון זיך אליינס,

די סיבה פארוואס ביי חסידים איז דאס געווען מער פארשפרייט איז לכאורה ווייל זיי האבן מער געגעלייבט אז זייער רבי האט א נביאיש שכל אויף אלע ענינים משא''כ אלגעמיינע רבנים איז עיקר כחם געווען אין הוראת הלכה און זיי האבן נישט געטון אין אלגעמיינע זאכן, פון דארט האבן עס די ליטאים מאדיפיצרט צו א אוניווערסעלע מושג פון דעת תורה אז יעדער וואס פארשטייט א שטיקל גמרא פארשטייט צו שלום בית חינוך וכו'

דאס איז חוץ דעם וואס דער מושג האט זיך דעוועלאפט צו נאך א שטאפל אז די א.ג. דעת תורה איז בינדענד,

Sent from my SGH-T599N using Tapatalk

[[NAMELESS]]

די ענין פון זיך דורך רעדן מיט א צדיק איז שוין אזוי אלט ווי כלל ישראל, און אזוי ווי דער רמב"ן שרייבט אין פרשת יתרו (שמות יח טו)

כי יבא אלי העם לדרוש אלהים. השיב משה לחותנו צריכים הם שיעמדו עלי זמן גדול מן היום, כי לדברים רבים באים לפני, כי יבא אלי העם לדרוש אלהים להתפלל על חוליהם ולהודיעם מה שיאבד להם, כי זה יקרא ''דרישת אלהים'', וכן יעשו עם הנביאים כמו שאמר (ש''א ט ט) לפנים בישראל כה אמר האיש בלכתו לדרוש אלהים לכו ונלכה עד הרואה, וכן ודרשת את ה' מאותו לאמר האחיה מחלי זה (מ''ב ח ח), שיתפלל עליו ויודיענו אם נשמעה תפלתו, וכן ותלך לדרוש את ה' (בראשית כה כב), כמו שפירשתי שם, ועוד שאני שופט אותם, כי יהיה להם דבר בא אלי ושפטתי. ועוד אני מלמד אותם תורה, והודעתי להם את חקי האלהים ואת תורותיו:

נאר דעמאלטס איז ביידע געווען אינאיינעם דער רב האט אויך משמש געווען באדמורות משא"כ היינט וואס עס איז צוטיילט.

דער רמב''ן רעדט פון תפילת צדיקים און נביאה, וואס האט דאס א שייכות מיט דעת תורה וואס איז חכמה און הבנה?

Sent from my SGH-T599N using Tapatalk

[שמעון וואלף]

ס'דא נאך א סיבה פארוואס מ'זאל גיין צו א צדיק זיך איבערשמועסן, כאטשיג ער איז גאנץ קנאפ באהאווענט אין די ענינים ווי רפואה, ביזנעס וכדומה. מיר זענען צוגעוואינט צו הערן וועגן רוח הקודש כאילו דאס מיינט אז א צדיק ווייסט זאכן וואס זענען געשען און וואס וועלן פאסירן. די רבינו בחיי און פרשת בהעלתך זאגט אבער אז רוח הקודש איז גאנץ עפעס אנדערש.

וז"ל בפרשת וזאת הברכה

וענין רוח הקדש הוא שימצא האדם בעצמו לב רחב ויזדמנו בפיו דברים נפלאים ויגיד העתידות ולא יתבטלו הרגשותיו כלל, אבל יוציא הדברים מפיו כפי מה שישים בפיו רוח הקדש, והוא אינו יודע מאין באו לו הדברים

לפי"ז קען זיין אז איינער וואס איז אויסגעארבעט קען צוקומען צו מדריגת רוח הקודש ווי די באשעפער שטעלט אריין ווערטער אין זיין מויל, און ווען איינער איז זיך שואל עצה אפילו אין אן ענין ווי ער איז נישט די גרעסטע מבין, וועט ער באקומען א תירוץ וואס איז געזאגט געווארן מיט רוה"ק.

[געוואלדיג]

יא, א ענין פון מושכל ראשון.

[[NAMELESS]]

אז מ'האט שוין דערמאנט מושכל ראשון איז כדי צו דערמאנען אז מיט דעם האט מען זיך בעיקר באנוצט ביי חסידים ד.מ. דער ערשטער תשובה וואס דער רבי ענטפערט. דאס הייסט אז די סיבה פארוואס מ'האט געפרעגט דעם רבי'ן איז נישט דוקא געווען אלס דעת תורה, נאר ס'האט געמיינט אסאך מער, אזוי ווי אנפרעגן האט אליין כביכול. און דאס איז געווען דער ענין פון מושכל ראשון, ס'איז געווען אזוי ווי א סימן אז דער תשובה קומט פון הימל, אבער נאכן איבערפרעגן א צוויטע מאל האט שוין דער רבי גענטפערט דעת עצמו וואס דאס איז שוין נישט דער עיקר. ס'דא פארשידענע מקורות אויף דעם.

[אויבערלענדער חכם]

[tag]אויבערלענדער חכם[/tag], ווען נישט כ'האב שוין געזען דיינע קאנסערוואטיווע שיטות ביהדות אין אנדערע אשכולות, וואלט איך דיר געקלאפט אין רוקן זאגנדיג: 'א גוט שטיקל השכלה'...

כ'האב געשריבן א תגובה, וכיון שנתארכה יותר מדי, האב איך געעפנט פאר דעם אן אשכול בפנ"ע, עיי"ש ותמצא נחת.

[tag]אדנירם[/tag]
שאלה: ווען איר שרייבט "קאנסערוואטיווע" שיטות ביהדות, מיינט איר צו זאגען מיט א קאפיטאל "C" אדער מיט א לאווער קעיס "c"?
ביטע זיי א ביסל מער מסביר מען זאל נישט צו קומען דא צו קיין הוצאת שם רע לבטלה וכדומה.
לגבי אייער נייע אשכול וועל איך בלי נדר לעת מצוא מעיר זיין אויפן ארט.

[אויבערלענדער חכם]

די תופעה פון פרעגן דעת תורה איז א פשוט'ע תוצאה פון מענטשליכע שוואכקייט, מענטשן האבן נישט קיין אייגענע זיכערקייט צו מאכן החלטות זיכען זיי צו פרעגן איינעם וואס זיי האלטן פאר קליגער און העכער פון זיך אליינס

וואס מיר זוכען צו מברר זיין איז צי דאס מענטשליכען שוואכקייט איז צוליב מען האט זיי "אויסגעלערענט" אז "מען טוט נישט אן פרעגען" און ממילא פילט ער אז ער האט נישט די כוחות זיך אליין העלפען, אדער זיך ווענדען צו די מומחה אין דער ענין וואס איז עם נוגע, צי דאס איז בעצם אזוי?
בקיצור: פון וואו שטאמט די "שוואכקייט", פון די חינוך וואס די "וועגווייזערס״ האבען עם געגעבען, און ממילא איז דער מענטש שוואך, אדער פון די מענטש אליין און ממילא איז געווארען א צורך פאר "וועגווייזערס"?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך מיין אז פון דעם אז דער בעל התניא פארדאמט אזוי שטארק דער מושג איז א ראיה אז ס'האט אייביג עגזיסטירט. און צוליב דעם דארף מען עס אנהאלטען.

[[NAMELESS]]

[tag]אויבערלענדער חכם[/tag], ווען נישט כ'האב שוין געזען דיינע קאנסערוואטיווע שיטות ביהדות אין אנדערע אשכולות, וואלט איך דיר געקלאפט אין רוקן זאגנדיג: 'א גוט שטיקל השכלה'...

כ'האב געשריבן א תגובה, וכיון שנתארכה יותר מדי, האב איך געעפנט פאר דעם אן אשכול בפנ"ע, עיי"ש ותמצא נחת.

[tag]אדנירם[/tag]
שאלת תם: ווען איר שרייבט "קאנסערוואטיווע" שיטות ביהדות, מיינט איר צו זאגען מיט א קאפיטאל "C" אדער מיט א לאווער קעיס "c"?
ביטע זיי א ביסל מער מסביר מען זאל נישט צו קומען דא צו קיין הוצאת שם רע לבטלה וכדומה.
לגבי אייער נייע אשכול וועל איך בלי נדר לעת מצוא מעיר זיין אויפן ארט.

כ'האב געמיינט פרומערע סארט שיטות, נישט קאנסערוואטיוו בדומה לרעפארמער.

[אויבערלענדער חכם]

די ענין פון זיך דורך רעדן מיט א צדיק איז שוין אזוי אלט ווי כלל ישראל, און אזוי ווי דער רמב"ן שרייבט אין פרשת יתרו (שמות יח טו)

כי יבא אלי העם לדרוש אלהים. השיב משה לחותנו צריכים הם שיעמדו עלי זמן גדול מן היום, כי לדברים רבים באים לפני, כי יבא אלי העם לדרוש אלהים להתפלל על חוליהם ולהודיעם מה שיאבד להם, כי זה יקרא ''דרישת אלהים'', וכן יעשו עם הנביאים כמו שאמר (ש''א ט ט) לפנים בישראל כה אמר האיש בלכתו לדרוש אלהים לכו ונלכה עד הרואה, וכן ודרשת את ה' מאותו לאמר האחיה מחלי זה (מ''ב ח ח), שיתפלל עליו ויודיענו אם נשמעה תפלתו, וכן ותלך לדרוש את ה' (בראשית כה כב), כמו שפירשתי שם, ועוד שאני שופט אותם, כי יהיה להם דבר בא אלי ושפטתי. ועוד אני מלמד אותם תורה, והודעתי להם את חקי האלהים ואת תורותיו:

נאר דעמאלטס איז ביידע געווען אינאיינעם דער רב האט אויך משמש געווען באדמורות משא"כ היינט וואס עס איז צוטיילט.

[tag]געוואלדיג[/tag] האט דא מציין געווען צו גאר א וויכטיגע רמב"ן, און נאך מער צו א פסוק מפורש אין נביא אז שאול איז געגאנגען צו שמואל הנביא כדי צו טרעפען זיין אייזלין. [tag]אדנירם[/tag] אין זיין אשכול וואס האט ארויס געשפראצט פון די אשכול רעדט ארום די זעלבע מראה מקומות. איך וויל דא מגיב זיין אויף די ביידע, און נישט דארט, ווייל יענע אשכול איז געווארען א דיון איבער די היינטיגע פוליטיק אין די עולם הישיבות אין ארץ ישראל און דאס איז שוין ווייט אוועק געקראכען פון אונזער נושא.

ערשטענס דארף מען ארויס ברענגען אז צו ווייזען אויף א מעשה אין תנ"ך אלץ מקור צו די היינטיגע מציאות, מיט אן ווייזען א המשך ביז היינט, איז דומה צו איינער וואס וויל זאגען אז די שיינע בעקעשעס שטאמט פון יוסף הצדיק'ס כתונת פסים. אבער דאס איז יא ריכטיג אז אויב טאקע עס געפינט זיך אין תנ"ך, קען מען מוכיח זיין אז דאס איז א פאזאטיבע זאך בעיני התורה. אבער דער תנ"ך דארף מען קענען ריכטיג אפלערנען.

די פסוק (שמואל א פרק ט) זאגט:

לְפָנִים בְּיִשְׂרָאֵל כֹּה־אָמַר הָאִישׁ בְּלֶכְתּוֹ לִדְרוֹשׁ אֱלֹהִים לְכוּ וְנֵלְכָה עַד־הָרֹאֶה כִּי לַנָּבִיא הַיּוֹם יִקָּרֵא לְפָנִים הָרֹאֶה:

שאול, המיועד להיות מלך, איז מחליט צו גיין צו שמואל "הרואה", עם צו בעטען הילף אין געפינען זיין פעטער'ס פארלוירענען אתונות. די מעשה ענדיגט זיך מיט דעם אז שמואל באקרוינט עם מלך על ישראל. אין דער מיט איז דא אן "editor's note" אז דאס וואס רופט זיך היינט "נביא" האט זיך א מאל גערופען "רואה".

רבי יעקב קמנצקי (אמת ליעקב עמ"ס אבות עמוד יח ואילך וע"ע קובץ ישורון חלק יב עמוד שנט - בענין שופטים ומלכים בישראל) איז מסביר אז דא האט זיך אפגעטוהן א גרויסע שינוי אין די הנהגה פון כלל ישראל. ביז שאול המלך איז געווארען קעניג זענען די מנהיגי האומה פון משה רבינו, יהושע און אלע שופטים און ווייטער געווען אחד שהוא שניים. דאס מיינט די שופט איז געווען סיי די מנהיג האומה און סיי די מוסר התורה. די נביאים פון יענע צייטען האבען נישט געהייסען נביאים ווייל זיי זענען נישט געווען מנהיגים נאר פריוואטע צדיקים וואס האבען געגעבען עצות מיט זייער רוח הקודש.

כלשונו: "אדם פרטי בעל סגולה נבואית".

מענטשען האבען זיך באנוצט מיט זיין "טאלענט" און זיך שואל עצה געווען ביי עם סיי בענינים רוחניים און סיי צו טרעפען אתונות. אבער ער איז נישט געווען די מנהיג האומה און אויך נישט די מוסר התורה.

כלשונו: "בשל סגולה זו הוא יעץ והנהיג את העם בבעיות והכרעות פרטיות של כל יחיד ויחיד, החל משאלות של עלייה רוחנית וכלה באיתור עדרי אתונות. ברם בשאלות של כלל ישראל הכריע השופט מכח תפקידו הרחב ולא מכח היותו "רואה"".

דער תקופה וואלט איך צוגעגליכענט צו התקופה הקרובה יותר לימינו, ווען אין מקומות וואס זענען געפאלען אונטער די השפעה פון חסידים [לאפוקי שאר העם, ומכאן הערה אויף [tag]אדנירם[/tag] אין זיין אשכול הנ"ל, אז ער קוקט אן די גאנצע פרשה דורך די אויגען פון חסידות, און זעהט גאר א שמאלע בילד] זענען די רבנים נאך אלץ געווען מנהיגי האומה, און די "צדיקים" האבען געזעצען אין ווינקל און מען איז געקומען צו זיי בדבר ישועה ורחמים או ליהנות מהם עצה ותושיה בעניני גשם ורוח.

צוריק צום תנ"ך. יעצט שמואל הנביא האלט ביים ממנה זיין שאול המלך. פון היינט ווייטער וועט מער נישט זיין די הנהגת האומה און די מסורת התורה משולב אין איין מענטש. עס ווערט אפגעטיילט צווישען די "מלך" - מנהיג האומה - און די "נביא" - א נייע נאמען פאר די געטליכע מענטש וואס איז די "מנחיל מסורת הקדושה". יעצט איז פון א "רואה" געווארען אויך א "נביא". נישט נאר איז ער מייעץ אנשים פרטיים, נאר ער פירט די רוחניות אפטיילונג פון עם ישראל.

כלשונו: "התפקידים אותם מילא בעבר השופט חולקו עתה בין שנים בין המלך והנביא. כמובן הנביא המשיך לייעץ ולהנהיג את היחידים בשאלות אישיות שהתעוררו להם כפי שעשה בעבר הרואה, אלא שעתה הוא מכונה "נביא" מכח מעמדו כמנהיג הרוחני של עם ישראל ונושא המסורה".

דער פסוק וואס מיר האבען דא געברענגט קומט ארויסברענגען די שינוי וואס איז ממש חל געווארען בשעת יענע מעשה. די משיחה פון שאול האט גענומען די נביא פון זיין ארט אלץ "רואה" און עם אריין געפירט אין א נייע ראלע פון "נביא".

גאר א שיינע פשט אין פסוק!

למעשה סיי די רמב"ן און סיי די פסוק אין שמואל האט נישט קיין שייכות צו אונזער עיקר שמועס. אויב מען האט א service וואס קען העלפען טרעפען פארלוירענע אתונות, why not use it? וואס האט דאס מיט מחנך זיין א דור פון מענטשען מיט די כלל "מען טוט נישט אן פרעגען"? אויב שאול וואלט געוואוסט וואו די אתונות זענען וואלט ער נישט געגאנגען זיך אדורך רעדען מיט'ן "רואה". אויב איינער דארף א עצה און דער "רואה" ווייסט די ענטפער, מי פתי לא ילך אליו, אבער נישט איבער דעם רעדט מען. מיר רעדען פון א מציאות אז נישט נאר שאלת נשים, שאלת ממונות וכו' בין דם לדם בין דין לדין ובין נגע לנגע מוז גיין צום "דעת תורה", נאר יעדער חלק פון לעבען, פון געבען א נאמען א קינד ביז עניני רפואה בסוף החיים, ליגט אין האנט פונעם "וועגווייזער".

[[NAMELESS]]

א שיינע געביידע אויפגעבויט אויף לופט.
סארי, אבער כ'פארשטיי נישט פון וואו די יסודות קומען. דער דיוק איז ניטאמאל ווערט די שפייעכץ פון מויל פאר אזא אינטרעסאנטע טעאריע. למעשה איז ביז שאול המלך געווען פונקט פארקערט, די הנהגה האט באלאנגט אך ורק צום נביא והדומה לו, פון יהושע ביז שמואל, און נאר נאכדעם איז געווארן אזא מציאות ווי א מלך וואס זאל זיין דער מנהיג גשמי, און אפילו הכי איז געווען גדול עומד על גבו, ווען דער נביא האט געהאט די עיקר דעה אפילו אויפן מלוכה [מעין די אייאטאלא'ס אין איראן - להבדיל אא"ה].

איבער דיין טענה אויף מיינע ווערטער, ליין דא.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ווי שטייט אז אהוד בן גרא איז געווען א נביא? און די אלע שופטים, וואס גדעון הייסט אין דער גמרא 'קלי עולם', און אפ"ה איז ער באשטימט געווען פון הימל אלס שופט. איך האב נאך נישט געזען דער אמת ליעקב, און די ראיות זענען נאך נישט קלאר, אבער ביז 'נישט ווערט די שפייאכץ' איז אביסך ווייט אויף א גדול בתורה וואס האט טאקע געקענט היסטוריא, ניין?

[אויבערלענדער חכם]

ווי שטייט אז אהוד בן גרא איז געווען א נביא? און די אלע שופטים, וואס גדעון הייסט אין דער גמרא 'קלי עולם', און אפ"ה איז ער באשטימט געווען פון הימל אלס שופט. איך האב נאך נישט געזען דער אמת ליעקב, און די ראיות זענען נאך נישט קלאר, אבער ביז 'נישט ווערט די שפייאכץ' איז אביסך ווייט אויף א גדול בתורה וואס האט טאקע געקענט היסטוריא, ניין?

עס שטייט אין דער משנה (אבות א, א) "ויהושע לזקנים, וזקנים לנביאים". די שאלה איז ווער זענען די "זקנים"?

שיטת רש"י -שופטים הם מוסרי התורה
רש"י (שמואל א - א, א) זאגט: הכל לפי הסדר: משה מסר ליהושע וכו' ושופט מסר לשופט עד שהגיע לעלי וממנו לשמואל וכמו ששנינו "וזקנים" לנביאים, עכ"ל. קומט אויס קלאר אז רש"י האלט אז די שופטים זענען געווען די מוסרי התורה, און אויף זיי איז גאזאגט געווארן "משה קבל תורה מסיני וכו' וזקנים לנביאים".

רבינו שמחה ויטרי הלך בעקבות רבו
רש"י'ס תלמיד "מחזור וויטרי" פאלגט עם נאך אין זיין פירוש אויף אבות און זאגט אויך: דלשופטים קרי להוא "זקנים" מפני שהם מניהגי האומה, עכ"ל.

סדרי ספרי תנ"ך ע"פ הנ"ל
רבי יעקב איז שיין מסביר, אז לויט די שיטה קומט אויס אז די ספרי תנ"ך גייען אויף די גאנג פון "משה קבל תורה מסיני ומסרו ליהושע ויהושע לזקנים וזקנים לנביאים."
[center]משה = תורה
יהושע = ספר יהושע
זקנים = ספר שופטים
נביאים = ספר שמואל[/center]

צ"ע קושיית [tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag]
ווי אלע גוטע מהלכים, איז עס נישט אן קיין שווערקייטן, ווייל ווי אזוי קען רש"י זאגען אז אלע שופטים זענען געווען מוסרי התורה, אויב עס קוקט נישט אזוי אויס פון די פסוקים? וכמו שהקשה אדם קשה כברזל הר"ר לפ"ד שליט"א [אמנם מה שהקשה שלא היו השופטים נביאים, אינה קשיא, שהרי מעולם לא אמרנו שהיו נביאים רק "מוסרי התורה" בנוסף למנהיגי הציבור שהיו לוחמים מלחמותיהם וכו']. אבער ווי מען וועט באלד זעהן איז די רמב"ם'ס מהלך נאך שווערער.

שיטת הרמב"ם
דער רמב"ם זאגט אז "יהושע לזקנים" גייט נישט ארויף אויף די שופטים, נאר אויף די "זקנים" שהאריכו ימים לאחר מות יהושע. לויט'ן רמב"ם האבען מיר נישט קיין ראיה אז די שופטים זענען געווען מוסרי התורה.

תמיהת האברבנאל על הרמב"ם
דער רמב"ם'ס שיטה איז נאך א סאך שווערער פון שיטת רש"י. די גמרא זאגט אין שבת (קה, ב) אז די זקנים האבען נאר "מאריך ימים" געווען און נישט "מאריך שנים" געווען - ימים האריכו שנים לא האריכו. אויב אזוי ווי קען זיין "זקנים לנביאים" וואס דאס גייט קלאר ארויף אויף תקופת עלי [כמפורש ברמב"ם] וואס איז געווען 400 יאר שפעטער. דער אברבנאל איז מדחה שיטת הרמב"ם מכוח די קשיא. [אמנם יש ליישב הקושיא ע"פ דברי האומרים שפינחס האריך ימים מלאחר מות יהושע עד תקופת עלי, ועיין במהדיר לאמת ליעקב הנ"ל שציין לדברי הגר"א שכתב עד"ז].

העולה לנו מכל הנ"ל
דברי רבי יעקב בנויים על יסוד דברי הראשונים. אמת אז מען קען פרעגען אויף זיין ווערטער, אבער א חכם פארשטייט אז רבי יעקב האט געוואוסט א ביסל וועגען תנ"ך, און מען זאל ערשט אריין קוקען אין די מראה מקומות וואס איך האב מציין געווען פאר זיך אויסדריקען אזוי שטארק.

ביאור השיטה בקצרה
[tag]אדנירם[/tag] עס זעהט אויס איר האט נישט גוט געכאפט די מהלך. וועל איך מסביר זיין בקצרה. די שופטים האבען געהאט א dual role. זיי זענען געווען סיי די מוסרי התורה, אזוי ווי רש"י זאגט קלאר, און סיי די מנהיגי האומה, אזוי ווי מען זעהט פון די פשטות הפסוקים. פון משיחת שאול און ווייטער האבען זיך די צוויי ראלעס צוטיילט צווישען די "נביאים" - מוסרי התורה, און די "מלכים" - מנהיגי האומה. היות די "נביאים" זענען יעצט געווארען "מנהיגים תורניים" האט זיך זייער טיטל געביטען פון "רואה" צו "נביא".