הג"ר מאיר שפירא זצ"ל - ז' חשון תרצ"ד

[משה געציל]

אזוי ווי טויזענטער אידן גרייטן זיך מסיים צו זיין ש"ס אי"ה קומענדיגע וואך במסגרת דף היומי איז אינטערעסאנט צו וויסען אביסעל איבער די תולדות פון רבי מאיר, וואס איך שרייב דא איז צוזאמגענומען פון פארשידענע באשרייבונגען, בעיקר האב איך מיך באנוצט מיט די ווערק פון זיינס א תלמיד דוד הלחמי (ווייסברויט) וואס האט ארויס געגעבן א ביכל איבער די לעבן פון זיין רבי און פון די ישיבה. 

רבי מאיר איז געבוירען געווארען ז' אדר תרמ"ז אין שאץ וואס געפונט זיך אין באקאווינע (דרום רומעניע) צו זיין טאטע הרב יעקב שמשון שפירא, א זון פון רבי יהודה מאיר, א זון פון רבי דוב, א זון פון הרב רבי יהודה מאיר שפיטובקער, א זון פון רבי פנחס'ל קאריצער זי"ע, און צו זיין מאמע מרגלא א טאכטער פון הרב שמואל יצחק שור דער בעל מנחת שי פון גאליציע. נאך אלטס יונגע בחור איז ער שוין באקאנט געווארן מיטן טיטול ״דער עילוי פון שאץ״. ער האט באקומען סמיכה אין עלטער פון פופצן יאר פון זיין גרויסען זיידע דער בעל מנחת שי, און פון הגאון ר' מאיר אריק (בעל מנחת פתים, שו"ת אמרי יושר, ועוד), און פון הגאון ר' אברהם שטיינבערג פון בראדי.

נאך זיין חתונה מיט זיין ווייב הרבנית מלכה טויבא די טאכטער פון הנגיד יעקב דוד ברייטמאן, איז ער אריבערגעגאנגען וואוינען אין טארנאפאל (אין גאליציע) ווי זיין שווער האט געוואוינט, דארטן איז ער געזעצן און געלערנט אויף קעסט ביי זיין שווער. שוין אלס אינגערמאן האט ער זיך ערווארבן א נאמען אלס א גאר טאלאנטפולער רעדנער, זיין כח הדיבור האט ער אויסגענוצט צו אויפטון פאר אידישקייט, נאך זייענדיג אין טארנאפאל האט ער געגרינדעט א פאראיין מיטן נאמען "תפארת הדת" וואס האט זיך אפגעגעבן צו מחזק זיין און ראטעווען אידישקייט אין טארנאפאל.

אין טארנאפאל האט ער אויך געדריקט זיין ערשטען ספר "אמרי דעת" על התורה, די ספר איז געווען פלפולים אויסגעשטעלט לויט די סדר הפרשיות, למעשה האט ער נישט זוכה געווען די ספר זאל פארשפרייט ווערן צוליב א פייער וואס האט אויסגעבראכן ביי אים אין דירה וואס האט פארברענט אלע ספרים וואס ער האט געהאט.

אין יאר תר"ע אלט זייענדיג בלויז דריי און צוואנציג יאר האט ער באקומען א איינלאדענונגס פאר א רבנות פאסטען אין שטאט גלינא (גאליציע), נאכען דורכרעדן מיט זיין רבי דער טשארטקובער, האט ער אנגענומען דעם פאסטען.

גלינא איז דעמאלטס געווען א שטאט ווי די השכלה ווינטען האבען זייער שטארק געבוזשעוועט, רבי׳ מאיר האט געדינט אלס א פאנצער אנטקעגן די ווינט. בכדי אפצוראטעווען דאס יוגענט האט ער אויפגעשטעלט א תלמוד תורה אין צענטער פון שטאט, די תלמוד תורה האט געדינט אלס א חדר פאר די קינדער, און אלס ישיבה פאר די בחורים. א באזונדערע שטאק האט ער אויפגעשטעלט אין דעם בנין וואס האט ענטהאלטן א שולע פאר די בחורים זיך צו לערנען א פאך א חלק פונעם טאג. באזונדער האט ער געגרינדעט א ישיבה פאר בחורים מצוינים ביי זיך אינדערהיים, צו דינען פאר מורי הוראה פארן קומענדיגען דור.

אין יאר תר"פ האט ער באקומען א איינלאדענונגס פון די קהילות אין ווארשע צו קומען דינען אלס די שטאטס רב, ער האט אבער נישט אנגענומען די רבנות, נישט אנגעבענדיג קיין טעם דערויף. שפעטער אין יאר האט ער באקומען א צווייטען אנבאט דאס מאל פון די שטאט סאנוק (אויך אין גאליציע) צו דינען אלטס רב, אין סאנוק האט רבי מאיר יא אנגענעמען דאס רבנות.

פונקט וואו אין גלינא האט רבי מאיר אין סאנוק אויך געארבעט איבערמידלעך מתקן צו זיין אלע ענינים וואס האבן געדארפט א תיקון, ער האט אויך אויפגעשטעלט א תלמוד תורה מיטן נאמען "בני תורה" ווי עס האבן געלערענט ארום צוויי הונדערט און פופציג קינדער. זיין ישיבה וואס ער האט אויפגעשטעלט אין גלינא האט ער אריבער געברענגט קיין סאנוק, אין סאנוק האט ער אנגעפאנגען ארויס צוגעבען די אשכול קובץ ווי די תלמידי הישיבה האבען געשריבען זייערע חדושים.

רבי מאיר האט געדינט אויף די שטעלע ביז די ענדע פון תרפ"ב, ווען ער איז ערוועלט געווארן מטעם אגודת ישראל צו דינען אלטס פארשטייער פון די אידישע אינטערעסען אין די נידריגע הויז פון די פוילישע פארלמענט, א אמט וואס ער האט אנגעהאלטן פאר די קומענדיגע פינף יאר.

ג' אלול יאר תרפ"ג איז אפגעהאלטן געווארן די היסטארישע רבנים פארזאמלונג באקאנט אלטס די כנסייה הגדולה, א מעמד וואס עס האבן זיך באטייליגט אלע רבנים ואדמורי"ם פון אייראפע. ביי יענעם מעמד האט מען מכבד געעוען רבי מאיר צו געבן א רעדע, רבי מאיר האט מיט זיין אויסערגעווענליכע רעדנער אייגענשאפט באצויבערט דעם גאנצן עולם, ווי ער האט פארגעשטעלט זיינע צוויי גרויסע פראיעקטן מיט וואס ער וועט ביז היינט דערמאנט.

צום ערשט האט ער פארגעשטעלט זיין פלאן, צו פאראייניגן גאנץ כלל ישראל דורכן לערנען צוזאמען דעם זעלבן דף גמרא יעדן טאג. די פלאן האט געלויטעט אז אנגעפאנגען ראש השנה תרפ"ד זאל גאנץ כלל ישראל אנפאנגען צוזאמען דעם ערשטען דף אין מסכת ברכות און לערנען א בלאט א טאג. 

מיט זיין געשמאקן שפראך האט ער געזאגט "אויב גאנץ כלל ישראל אין יעדן פלאץ וועלען לערנען אין איין טאג דעם זעלבן בלאט גמרא, איז דען דא א שטערקערע פאראיינוגונג צווישן דעם באשעפער די תורה און די אידן?!... פארט זיך א איד און אונטער זיינע ארעמס האלט ער א גמרא מסכת ברכות, ער פארט אויף צוויי וואכן צו אמעריקא... ער קומט אן, ער שטייט שוין אויף די ערד אין אמעריקע, ער גייט אריין אין א בית המדרש, ער טרעפט אידן זיצן און לערנען דעם זעלבן דף וואס ער לערנט, און מיט איין שמחה זעצט ער זיך מיט לערנען מיט זיי, ער איז זיך מפלפל מיט זיי און זיי ענטפערן צוריק, אזוי ארום ווערט זיין גרויסע נאמען געשטארקט און געהייליגט"...

נאכדעם האט ער מציע געווען א צווייטע זאך, צו בויען א וועלטליכע ישיבה, וואו עס וועלען לערנען די בעסטע בעלי כשרונות אזוי ארום וועלן זיי קענען דינען אלס מורי הוראות און רבנים פאר די אידן איבער די וועלט.

ביידע פלענער זענען אנגענומען געווארען מיט גרויס עקסטאז, און ראש השנה תרפ"ד האבן טויזענטער אידן אנגעפאנגען "מאימתי קוראין" מיטן ציל צו ענדיגען חמשה עשר בשבט תרצ"א מסכת נדה. צווישען די פילע אידן האט זיך אויך געציילט רבנים ואדמורי"ם, דער אמרי אמת האט ראש השנה ביינאכט נאכן דאווענען זיך פארשפארט אין זיין צימער וואו ער האט געזאגט פאר די גבאים אז ער גייט יעצט לערנען דעם דף היומי.

זיין צווייטע פראיעקט פון בויען א ישיבה איז אויך אויפגענומען געווארען זייער ווארעם ביי די פארזאמעלטע, און ל"ג בעומר תרפ"ד האט ער געפייערט דעם מעמד הנחת אבן הפינה פאר זיין ישיבה אין שטאט לובלין. במשך זיבן יאר האט ער געבויט זיין ישיבה, ער האט עס פארענדיגט כ"ח סיון תר"צ. צווישען די יארן האט ער ארום געוואנדערט אין פילע לענדער - אריינגערעכענט אמעריקע - וואו ער האט געהאלטען צוויי הונדערט צוויי און פערציג רעדעס אויף צו טרייבן געלט פאר זיין ישיבה.

אין יאר תרפ"ד איז ער אויפגענומען געווארען אלס רב אין שטאט פיטריקוב, ווי ער האט ארויסגעגעבן זיין שו"ת "אור המאיר". ער האט געדינט אויף די פאזיציע פאר זעקס יאר ווען נאך זעקס יאר האט ער געמוזט פארלאזן די שטאט צו פירן די ישיבה.

אין כ"ח - כ"ט סיון תר"צ האט רבי מאיר געפייערט די עפענונגס פון די ישיבה אין לובלין, א געשאצטע איבער צוואנציג טויזענט פוילישע אידן האבן זיך באטייליגט ביים מעמד, אין שפיץ פון זיין רבי׳ דער טשארטקובער און דער אמרי אמת פון גור.

אין לובלין האט רבי מאיר געדינט אלס ראש ישיבה ווי מיט א קורצע צייט האבן אים די ראשי קהלה פון די שטאט אויפגענומען אויך אלס שטאטס רב. במשך די קומענדיגע פיר יאר איז רבי מאיר ארום געפארן איבער די וועלט שאפן געלטער פאר זיין ישיבה.

ז' חשון תרצ"ד איז רבי מאיר נפטר געווארן אין יונגען עלטער פון פיר און זעכציג יאר פון די טיפוס קראנקהייט וואס האט אים באטראפן, אזוי ווי עס איז געווען דאנערשטאג ביינאכט האט מען אפגעשטופט די לוויה אויף זונטאג, וואו עס האבן זיך באטייליגט א געשאצטע ארום הונדערט טויזענט מענטשן. מען האט אים באגראבן אין די נייע בית החיים אין לובלין. נאכן קריג האט מען מפנה געווען זיין קבר און מען האט אים ארויף געברענגט קיין ירושלים וואו ער ליגט אין הר המנוחות. 

[משה געציל]

פאלגענד איז א בילד פון די ישיבה בשעת׳ן חנוכת הבית, און ווי אזוי עס קוקט היינט אויס

[אשכנ]

יישר כח פאר די הערליכע ווערטער. הלוואי וואלט אונזער דור זוכה געווען צו אזא גדול וואס נעמט אונטער גרויסע און נייע פרויעקטען לטובת גאנץ כלל ישראל.

[משה געציל]

ווי באקאנט איז ר׳ מאיר שפירא געווען א גרויסע קאמפזירער, פאלגענד איז א ליסטע פון א טייל באקאנטע ניגונים, גענומען פון א אלבוים וואס איינער הרב קליין האט ארויס געגעבען מיט א חלק פון זיינע ניגונים.
א) ותגלה ותראה (שנעל).
ב) בך בטחו (ווערט אויך אסאך געזונגען אין חב״ד).
ג) אשרי אדם עוז לו בך.
ד) זרעא חיא (אידיש, די ניגון האט ער פארפאסט לרגל די צווייטע כנסי׳ הגדולה).
ה) עצו עצה (ווערט אויך געזונגען אין חב״ד).
ו) אבינו מלכינו אין לנו מלך אלא אתה (ווערט געזונגען אין חב״ד אן די ווערטער און די הויכע פאל זינגען זיי אנדערשט).
ז) להתודע ולהגלות.
ח) אם אמרתי מטה רגלי.
ט) צמאה נפשי (ליבי ובשרי אבן עזרא).
י) יבנה המקדש (געוואלד געוואלד וכו׳).

[משה געציל]

[center]שו״ת אור המאיר וואס רבי׳ מאיר זצ״ל האט מחבר געווען, דאס האט ער געגעבען פארן ליבאוויטשער רבי׳ זצ״ל פאר דרשה געשאנק ווי ער האט צוגעשריבען ״מתת דרשה לענבי הגפן בני אבהן עילאין קדישין, ביום החתונה ג' וישלח תרפ"ט בעיר ווארשא יצ"ו, מאת המחבר".[/center]

[center][/center]

[center]דא איז א בריוו ווי ער שרייבט צום ליבאוויטשען רבי׳ן דער מהרי״ץ זצ״ל, איך האב נישט געקענט אפליינען פונקטליך וואס שטייט.[/center]
[center][/center]

[גלות יוד]

ווי באקאנט איז ר׳ מאיר שפירא געווען א גרויסע קאמפזירער, פאלגענד איז א ליסטע פון א טייל באקאנטע ניגונים, גענומען פון א אלבוים וואס איינער הרב קליין האט ארויס געגעבען מיט א חלק פון זיינע ניגונים.
א) ותגלה ותראה (שנעל).
ב) בך בטחו (ווערט אויך אסאך געזונגען אין חב״ד).
ג) אשרי אדם עוז לו בך.
ד) זרעא חיא (אידיש, די ניגון האט ער פארפאסט לרגל די צווייטע כנסי׳ הגדולה).
ה) עצו עצה (ווערט אויך געזונגען אין חב״ד).
ו) אבינו מלכינו אין לנו מלך אלא אתה (ווערט געזונגען אין חב״ד אן די ווערטער און די הויכע פאל זינגען זיי אנדערשט).
ז) להתודע ולהגלות.
ח) אם אמרתי מטה רגלי.
ט) צמאה נפשי (ליבי ובשרי אבן עזרא).
י) יבנה המקדש (געוואלד געוואלד וכו׳).

א פלא, א חלק פון די ניגונים זינגט מען סטעדי אין וויזשניץ אין אויכט די באוויסטע כבודו פון וויזשניץ איז זייער ענדליך צי בך בטחו איינער ווייסט ווי וויזשניץ האט זיך באגעגענט מיט איהם? דאכט זיך מיר אז די אהבת ישראל האט איהם געגעבן א ברכה ער זאל זיין א מנהיג

[איך אויך]

מיט וואס איז כבודו ענדליך צו בך בטחו? אפשר א טראפ די צווייטע פאל.

[גלות יוד]

בנוסף אז מען זינגט אסאך זיינע ניגונים איז עס מערקווירדיג

[משה געציל]

אין חב״ד זינגט מען אויך אסאך פון זיינע ניגונים, דער ניגון בך בטחו זאגען זיי אז ער האט אויפגעפיקט פון חב״ד.

[פאר הדור]

ב"ה
מיהם הרבנים שאליהם פנה הגרי"מ ישפירא מלובלין זצ"ל לברכה בעבור פתיחת ישיבתו?
לי על על מרן הגאון הרב קוק זצוק"ל שאליו כתב הרב שפירא מלובלין:
'חכימא דיהודאי, רב האי גאון ודגול מרבבות קודש, שר התורה ופאר הדור, מרא דארעא דישראל כש"ת אברהם יצחק הכהן שליט"א רב ראשי בא"י'. וכן באותו מכתב מבקש מרב קוק: "יאציל נא כבוד גאון תורתו מהודו עלינו... ישא נא כפיו הטהורות בתפילה ויברך גבולנו בתלמידים הגונים וגדול יהיה כבוד הבית שיגדלו בו תורה ויראה".

[משה געציל]

ב"ה
מיהם הרבניםאליהם פנה רק מירי יהודה שפירא לברכ בעבור פתיחת ישיבתו.
לי על על הרב קוק שאליו כתב הר שפירא מלובלין:
'חכימא דיהודאי, רב האי גאון ודגול מרבבות קודש, שר התורה ופאר הדור, מרא דארעא דישראל כש"ת אברהם יצחק הכהן שליט"א רב ראשי בא"י'. וכן באותו מכתב מבקש מרב קוק: "יאציל נא כבוד גאון תורתו מהודו עלינו... ישא נא כפיו הטהורות בתפילה ויברך גבולנו בתלמידים הגונים וגדול יהיה כבוד הבית שיגדלו בו תורה ויראה".

אבקש ממעלת כבודו שיועיל נא בטובתיה להביא המכתב שהגר"מ שפירא כותב להרב קוק בלשונות הנ"ל.
דרך אגב, יש לך איזה ידיעות נוספת מהגר"מ שפירא חוץ מהערצה שהיה לו להרב קוק?

[פאר הדור]

ב"ה
מיהם הרבניםאליהם פנה רק מירי יהודה שפירא לברכ בעבור פתיחת ישיבתו.
לי על על הרב קוק שאליו כתב הר שפירא מלובלין:
'חכימא דיהודאי, רב האי גאון ודגול מרבבות קודש, שר התורה ופאר הדור, מרא דארעא דישראל כש"ת אברהם יצחק הכהן שליט"א רב ראשי בא"י'. וכן באותו מכתב מבקש מרב קוק: "יאציל נא כבוד גאון תורתו מהודו עלינו... ישא נא כפיו הטהורות בתפילה ויברך גבולנו בתלמידים הגונים וגדול יהיה כבוד הבית שיגדלו בו תורה ויראה".

אבקש ממעלת כבודו שיועיל נא בטובתיה להביא המכתב שהגר"מ שפירא כותב להרב קוק בלשונות הנ"ל.
דרך אגב, יש לך איזה ידיעות נוספת מהגר"מ שפירא חוץ מהערצה שהיה לו להרב קוק?

1. המכתב היה קצר וזה רובו ועיקרו של המכתב.
סריקת המכתב מופיעה כאן באות ט"ז (עמ' 28): http://www.scribd.com/doc/2402596/%D7%A ... 7%90%D7%9C

2. בוודאי שיש לי ידיעות נוספות עליו כפי שיש לאחרים כיוון שהוא היה מאוד מפורסם.
דבר שיש כאלו שלא יודעים הוא שהיו לו שני שמות פרטיים ורק השני הוא מאיר כשהראשון הוא יהודה, לכן זה בעצם הגרי"מ שפירא ולא הגר"מ.
השם הכפול ניתן לו על שמו של בן מרן הגאון ר' פנחס שפירא מקוריץ זצוק"ל שהרב שפירא מלובלין הוא צאצא ישיר שלו בן אחר בן. הגאון ר' יהודה מאיר שפירא מקוריץ זצוק"ל כמעט ונפטר בילדותו בגיל 7 ורי"מ שפירא מלובלין דיבר על כך שקיבל את חייו במתנה וכו' (לא זוכר את דבריו המדויקים בעניין זה.

[מנחם ציון]

א לעצטיגע דאקומענטרי איבער דאס לעבן און שאפן פון ר' מאיר, און ארגינעלע שמועסן מיט עטליכע תלמידי יח"ל

איך פרוביר כסדר זיך פארשטעלן וויאזוי די וועלט וואלט אויסגעזעהן, ווען דער אבנארמאלער איש האשכולות וואלט ווען מאריך ימים געווען, און איבער געלעבט די קריג אויך.

וויאזוי וואלט אידישקייט אויסגעזעהן, מי יגלה עפר מעיניך ר' מאיר...

[לכבוד שבת קודש]

א פלא, א חלק פון די ניגונים זינגט מען סטעדי אין וויזשניץ אין אויכט די באוויסטע כבודו פון וויזשניץ איז זייער ענדליך צי בך בטחו איינער ווייסט ווי וויזשניץ האט זיך באגעגענט מיט איהם? דאכט זיך מיר אז די אהבת ישראל האט איהם געגעבן א ברכה ער זאל זיין א מנהיג

ר' מאיר האט געשטאמט פון וויזשניצע חסידים, זיין פאטער איז געווען אן אנטיניער חסיד און געדאוונט אין אן אנטיניער קלויז. לעצטנס איז אפירגעקומען א קאסעטע פון א ראדעוויצער אייניקל (א צווייג פון קאסוב), ווי דער אלטישקער זינגט פאר זיין זוהן די זמירות שבת, ווי אזוי ער האט עס מקבל געווען פון זיינע עלטערן און זיידעס ביז ארויף. צווישן די ניגונים זענען פארהאן פיל ניגונים וואס היינט איז עס אנגענומען אלס ניגוני ר' מאיר שפירא. אבער דער אלטער האט עס געהערט פון זיין טאטע, וואס האט געוואוינט אין אן אנדערן גלילות, ער האט עס נישט געהערט פון רבי מאיר. לכאורה האט ר' מאיר מפרסם געווען עטליכע אלטע ניגונים, וואס בטעות איז דאס צוגעשריבן געווארן צו זיין נאמען, אבער למען האמת איז דאס קאסובע ניגונים אדער סתם אלטע ניגונים.