די אויסוועלטניקעס

[[NAMELESS]]

די וועלט זאגט א ווערטעל אז זייט די לויה פון רבי יוסף חיים זאנעפעלד ווען מ׳האט מען אויסגערופן א ביטול מלאכה האבן אלע ארץ ישראל׳דיגע אידן גענדיגט ארבעטן און היות מ׳האט עס נאך קיינמאל נישט מבטל געווען האבן זיי קיינמאל נאך נישט צוריק אנגעהויבן. דאס איז א גוטע ווערטל אבער ס׳איז פארהאן אזא סיפור אין עכט און גאר מיט ערגערע רעזולטאטן.

ס׳איז אויס וועלט האט רבי עזריאל דעמאלטס געשריגן, פשט אין די ווערטער איז כפשוטו ״אויס וועלט״ פערטיג, דא האט זיך אלעס אפגעשטעלט, אלעס וואס איז געווען ביז דאן איז אויס.

אז איר מיינט אז דאס איז א שפריך ווארט מאכט איר א טעות, איך האב אנגעהויבן אריינצוטראכטן אין די מצב פון געוויסע מענטשן און איך האב מיר איבערצייגט אז דאס איז עס, -ווי זאגן די ליצים- רבי עזריאל האט געהאט א ווייטע בליק, ס׳איז דא אידן וואס זינט כ״ו אב האט זיך ביי זיי אויסגעלאשן דאס חיות, זיי זענען ממש אויס.

אידן דרייען זיך ארום צובראכן אויף שברי שברים, מ׳הערט פון זיי געפערליכע דעפרעסיע לשונות אלל דעי לאנג, פון די גאנגבארע שפריך ווערטער ביי די דור דעה איז א שטייגער ווי; נעה... א רחמנות אויף די יוגענט... זיי האבן נישט ׳קענען געלערענט׳ דעם רבין.... וואס פארשטייען זיי... ועוד ועוד כל מיני לשונות של יאוש וואס דו חברה פרייען זיך ארויס צו לייגן פון צונג בכל עת ועידן. וואס פארשטייט די יוגענט? אמאל איז געווען א וועלט, געווען א וועלט, פשוט, וואס זאל איך אייך זאגן.... מהאמיר גארנישט היינט....

אויף יעדע מאורע וואס וועט ארויף קומען אין זייער סדר החיים וועלן זיי האבן א ידיעה ברורה וואס די רבי האט געהאלטן דערוועגן, אפילו דאס זאל זיין אזאך וואס איז נאכנישט געווען בחייו פון רבין וועלן זיי שוין וויסן צו דערציילן א מעשה רב וואס זיי ׳אליין׳ זענען אנוועזנד געווען בשעת מעשה, וועט זיך אבער אייביג מאכן אז פונקט ווען דער יעניגער ענדיגט דערציילן זיין סיפור וואקסט ארויס א צווייטער אויסוועלטניק פון דער דור דעה שידע את יוסף און ווייסט צו פארציילן פונקט פארקערט, און נישט נאר דאס נאר אפילו די דאטומ׳ס וואס דער האט אנגעגעבן שטומען נישט ווייל פונקט דאן איז די רבי געווען אין בעל הארבער, בקיצור ס׳ווערט פארפירט א מלחמה קריג, שטייען דא צוויי אידן מיט ערשט האנטיגע סיפורים שסותרים זה את זה, און ביידע ווילן ארויף צווינגען זייער ווערסיע אויפן אנדערן, און דאס געשעהט געווענדליך כאטש צוויי מאל א טאג ביי שחרית און ביי מנחה מעריב, נו איז דען נישט אויס וועלט?

תמיד וועט מען הערן פון די אידן ערשט האנטיגע סיפורים וואס זיי האבן נאך ביז איצט קיינעם נישט פארציילט און ווילן אצינד אויך נישט זאגן די נעמען מפני הכבוד, אבער געווענדליך אז מפרעגט זיי נישט די נאמען וועלן זיי באקומען די סעטיספעקשאן אויס צו זאגן די נאמען שטיל-הויעך, (דהיינו אזוי ווי די קליינע קינדער זאגן ברוך שם גענוג הויעך אז יעדער זאל הערן.) דאס וועט פאסירן ביי יעדע מאורע, זאל עס זיין די סדר פסח ביינאכט אדער תשעה באב נאכמיטאג, א שידוך שליסונג פון א קינד ביז ביים זיצן שבעה, כסדר וועט מען הערן די שפייעכץ רינען ביי די צוויי כאוו׳ס פון ז׳כרונה לבר׳כ׳ה וואס איז אמאל שווער צוזאם צו כאפן כאחת, מ׳זאגט אויף עטליכע פון די אידן אז אויב האבן זיי נישט דערמאנט דרייסיג מאל א שעה די ווארט רביזכרונהלברכה מוז זיין אז זיי זענען הייזעריג. קלוג זענען די בעלזא אז זיי האבן צוזאם געלייגט די גאנצער קאפיטל אונטער דריי אותיות: מר״ש.

געווענדליך דערציילט זיך אזא מעשה בהאי לישנא; הער וואס איך זאג דיר, איך בין דעמאלטס אראפגעפארן קיין שעראן ספרינגס, געווען א לאנג ער מהלך, נאכנישט געווען די טרוועי ווי היינט, די רבי האט זיך נישט גוט געשפירט, זריל האט געזאגט אז נישט דא וואס צו רעדן-מ׳קען יעצט נישט אריינגיין, מאיר דייטש׳ן האט אבער געשתדלט אז מיר זענען רבי טובי הערשעל׳ס קינדער, די רבי איז דעמאלטס געווען אנגעלאנט אויפן פאטעל מיט די פיס ארויף, ס׳איז געווען נאכן רויז פון שנת תש״כח, (והוא מחולל מפשעינו) ווי נאר די רבי האט אונז געזעהן האט ער געגעבן ווי אזא שיין אויף, ער האט זיך אזוי ארויף געלייגט די האנט אויפן שטערן, ווען די רבי האט געליינט דעם קוויטעל איז ער ווי איינגעשלאפן, די רבי האט געהייסן יאסל׳ן זאל שוין רופן דעם רעבעצין פרעגן דאקטער בענדער׳ס נומבער, ווי נאר מיר זענען ארויס פון רבינס צימער האמיר געפילט ווי א שטיין איז אונז אראפ פון האלטז, וכך הוי, דער דאקטער האט געזאגט אז די מאמע האט סך הכול געהאט פיבער און מזאל נעמען א אספרין.

די אידן זענען מער נישט מיט אונז, די וועלט האט זיך שוין ביי זיי גענדיגט, זיי לעבן אין אנדערע פלאנעט. ווען די זעסט די צוויי אידן אין פאליש זיך טענהן צו די רבי האט אזוי געטאהן אדער נישט, למשל צו די רבי האט יא אדער נישט געזאגט יוצר שבת שקלים ווען דאס איז זיי ביידע נישט נוגע ווייל בשעת וואס דער עולם זאגט די יוצר זענען זיי סייווי זיך פארנומען טענה׳ן זאלסטו וויסן אז דאס איז אונזערע אויסוועלטניקעס.

[[NAMELESS]]

געהערט נישט אין שמייכל, ס'איז יענץ געלעכטער ליידער. אריין אין געזעלשאפט.

[berlbalaguleh]

עזריאל: ייש"כ. דו האסט עס אזוי גוט אראפגעלייגט, אז כ'האב מורא אז דער אריגינאלער ר' זריל מדבר מתוך גרונך...
אויב אזוי. האביך דיך צופרעגן א שאלה...ווער, פונקטליך האט

[שבת אחים]

אין יעדע געזעלשאפט אדער חסידות אויב בינדעט מען אלעס צו איין מענטש און ער ווערט ממש גאט במלוא מובן המילה איז עס צו ערווארטן אז ווען ער וועט שטארבן זאלן די מענטשען מיינען אז ס׳איז אויס וועלט! אין וויזניץ איז גארנישט געוועהן אנדערש ביי די אמרי חיים זצוק״ל לוי׳, אידן האבן גע׳חלשט אין גרויסן, פרעג נאר דעם תולדות אברהם יצחק רבי ער האט גע׳חלשט אפאר מאל ביי די לוי׳ און ער פאסט נאך היינט יעדען פרייטיג ווייל דער א״ח איז אוועק פרייטיג. און די זעלבע זאך איז איבעראל, סאטמאר איז געוועהן אפשר אביסל שטערקער ווייל ער האט נישט געהאט קיין קינדער און א געהריגע יורש.

בד״וו איך בין אויך געוועהן ביי סאטמארער רב׳ס לוי׳, איך געדענק פארשטייט זיך גארנישט, ווייל איך בין געוועהן גאר א קליין קינד, מיין מאמע איז דעמאלסט געוועהן ביי א באזוך ביי אירע עלטערן אין ארץ ישראל און מיין טאטע האט נישט געקענט טרעפן א בעביסיטער אין וויליאמסבורג, ער האט זייער שטארק געוואלט גיין צו די לוי׳ פון זיין רבינ׳ס רבי (ר׳ מאטעלע זז״ג איז א תלמיד און א געשוואוירנע חסיד פון סאקמאר רב) האט ער מיך מיט געשלעפט קיין מאנרא, אזוי פארציילט ער,

למעשה קען מען דעס נישט דיפאזיטן אין די באנק וועל איך טאקע יעצט מוזן גיין ווייטער ארבעטן.

[[NAMELESS]]

[tag]עזריאל[/tag] [גליק?...], דו ביזט אייזן גוט!

יעצט האמיר א ריכטיגע הכנה דרבה צום יומא דהילולא כוא"ב.

[יואב]

אשפגתי עד למאוד.

[שמערל]

אך וואס ווייסן די היינטיגע אינגעלייט, דער רבי זיכרוינעלבראכע איז נאר געפארן קיין שעראן ספרינגס אין די געזונטע יארן, ווען זריעל מיט מאיר דייטשן האבן נאכנישט משמש געווען.
איי ס'איז אויס וועלט

[[NAMELESS]]

איך ליין שוין איבער צום דריטן מאל, צוקער! עמיר עס שוקען צו באקאנטע זאלן זיי אויך א שמייכל (און א קרעכטץ) געבן אוי די רבי איז שוין נישט דא...

[יעקב מענטש]

זריעל ס'איז צוקער זיס, נאר א שאד איך וועל נישט האבן אזוינע דראמאטישע מעשיות צו פארציילן פאר מיינע קינדער אין 36 יאר פון איצט,

[ברסלבער]

זייער גוט אראפגעלייגט, עזריאל. ממש דברים כהוויתן.
איך בין געווען היינט ביים ציון אין קר"י. מיין געשמאק ביים ציון איז צו שטיין צווישן אזויפיל טויזנטער אידן וואס גיסן זיך אויס זייער פעקל צרות פאר'ן אייבערשטן. עס רעדט זיך גאר אנדערש צום אייבערשטן, ווען מען איז ארומגענומען מיט אזא סביבה.
אויפ'ן וועג אהיים האב איך געגעבן א היטש פאר א איד אשר ידע את יוסף, און קומענדיג אין שטיבל זע איך זיינע ווערטער מער ווייניגער אפגעשריבן אין דעם אשכול.
עס איז ממש אזוי. די אידן האבן זיך נאכנישט געטרייסט. אדער איז עס ווי יענער האט געזאגט "ער האט נישט קיין קשיות, ער האט תירוצים". אז דער רבי ז"ל איז שוין נישטא, און עס איז מער גארנישט דא היינט, אזא שוואכער דור, נו, וואס קען מען שוין פארלאנגען? ברויך מען טאקע גארנישט טון מער.

[שמעקעדיג]

מיין געשמאק ביים ציון איז צו שטיין צווישן אזויפיל טויזנטער אידן וואס גיסן זיך אויס זייער פעקל צרות פאר'ן אייבערשטן. עס רעדט זיך גאר אנדערש צום אייבערשטן, ווען מען איז ארומגענומען מיט אזא סביבה.

א ברסלבער? דאס איז דאך א סתירה מיט התבודדות....

[דולה ומשקה]

פאר איינער וואס האט געזאגט (אזא גראבא שקר בפני אלפים בישראל) "דא שטייט פאר אייך א איד, וואס דער רבי איז אויסגעגאנגען אין זיין האנט..."
דער קען זאגען "...ס'איז אויס וועלט, ס'איז שוין נישט דא קיין וועלט..."

[ליפא]

rps20150812_110538.jpg

[ברסלבער]

מיין געשמאק ביים ציון איז צו שטיין צווישן אזויפיל טויזנטער אידן וואס גיסן זיך אויס זייער פעקל צרות פאר'ן אייבערשטן. עס רעדט זיך גאר אנדערש צום אייבערשטן, ווען מען איז ארומגענומען מיט אזא סביבה.

א ברסלבער? דאס איז דאך א סתירה מיט התבודדות....

חיי מוהר"ן סימן רמ"א: שָׁמַעְתִּי בִּשְׁמוֹ שֶׁאָמַר מָתַי יֵשׁ לִי הִתְבּוֹדְדוּת וְאָמַר שֶׁבְּשָׁעָה שֶׁכָּל הָעוֹלָם עוֹמְדִים סְבִיבָיו וְהוּא יוֹשֵׁב בְּתוֹכָם אָז יֵשׁ לוֹ הִתְבּוֹדְדוּת.

[שמעקעדיג]

קומט אויס אז די אלע וועלדער-קריכער האבן עס פשוט ראנג..???
אדער הא לן והא להו, וירא שמים יוצא ידי שניהם וכו'.

[ברסלבער]

דאס איז באמת א לענגערע שמועס. דאכט זיך אז איך האב שוין געשריבן דערוועגן ערגעץ אין שטיבל. די נקודה איז ‏אז רבי נחמנ'ס הויפט זאך איז געווען אז מען זאל רעדן צום אייבערשטן, וואס, ווי אזוי און וואו מען קען נאר. ער ‏האט גערעדט און געשריבן פון דעם דאס מערסטע. ער האט געזאגט אז דאס איז די גרעסטע זאך וואס א איד קען נאר ‏טון, און דאס וועט ברענגען א איד צו די גרעסטע מדריגות. ער שרייבט אויך אין ליק"מ אז עס איז דא אן ענין צו גיין ‏אין א פארשטופטע פלאץ אין וואלד, אויף א פלאץ וואו קיינער דרייט זיך נישט דארט אפילו בייטאג, און דארט רעדן ‏צום אייבערשטן. דאס איז אבער נישט די נקודה פון התבודדות, נאר דאס איז אויך זייער א גוטע זאך.‏
יעצט ווען א מענטש וויל טאקע מאכן התבודדות קען ער עס טון ווי אזוי ער וויל. ווען איינער וויל אבער ‏ארויסשטארן מיט דעם, איז אים נישט גענוג צו רעדן צום אייבערשטן ביי זיך אינדערהיים, אין קאר אדער אין שול. ‏מוז ער מאכן א מצב דערפון.‏
דאס וואס עס איז עדוועטייזט אז עס פארט א ווען דאנערשטאג נאכט אין וואלד צו מאכן התבודדות איז סתם א ‏ליצנות. ווייל ווען איינער וויל טאקע דאס מקיים זיין, דארף עס טון אליין, און נישט אז אנדערע זאלן דאס מיטהאלטן, ‏ווייל אויב יא איז דאס גאר ווייט פון אמת, און די גאנצע זאך איז שוין נישט אינטערעסאנט. קרוב ה' לכל קוראיו לכל ‏אשר יקראוהו "באמת".‏

[berlbalaguleh]

מיין געשמאק ביים ציון איז צו שטיין צווישן אזויפיל טויזנטער אידן וואס גיסן זיך אויס זייער פעקל צרות פאר'ן אייבערשטן. עס רעדט זיך גאר אנדערש צום אייבערשטן, ווען מען איז ארומגענומען מיט אזא סביבה.

א ברסלבער? דאס איז דאך א סתירה מיט התבודדות....

ניין: מ'זאגט נאך בשם צדיקי אמת, מגדולי החסידות אז די קונץ איז אז א מענטש זאלל קענען האבן התבודדות אין א שטוב פול מיט מענטשן...!

[שעפטל]

צוריק צום נושא...

עס איז געוואלדיג ארויסגעברענגט געווארן. איך בין גראדע מחולק מיט אפאר פון דא אז די אידן האבן פשוט קיינמאל נישט רעקאווערט. זיי האבן קוים געהאט פון וואס צו ריקאווערן, זיי האבן פלעין אויסגעניצט יענע מינוט פאר אייגענע הנאות אויף די שפעטערע יארן...

יא, ס'איז אמת אז ס'איז געווען א ווייטאג יענעם ביטערן זינטאג, איך וואלט עס אפשר אפילו אדורך געלאזט אז מ'זאל עס רופן "שאק", טראץ דעם וואס די רבי איז נישט געזינט געווען 11 1/2 יאר, האבן זייי טאקע נישט געטראכט אז דער יום המר והנמהר גייט איין טאג אנקומען? פון די אנדערע זייט, ניין! זיי האבן אפשר געוויסט אז ס'גייט זיין, אבער נישט אריינגעטראכט דערין (חוץ די פאר לצים, און שטוב מענטשן וואס האבן שוין געוועבט זייערע פלענער פון יענע שבת שקלים תש-כח...) און האבן נישט געוואלט טראכטן וואס ס'גייט זיין.

אבער ממש אז מ'האט געמיינט אז דאס איז עס?? דאס איז איבערגעטריבן! ס'איז פשוט א מענטעלעטי וואס מענטשן האבן, און אסאך מאל גרופעסווייז איז עס מער אינטערסאנטער צו קענען מאכן א מצב פון א זאך וואס יענער קען נישט.

קיינער פון די אידן וואס זענען געווען ביום כוא"ב אין קרית יואל וואלטן דיר נישט איבערגעשריבן זיין הויז אויף דיין נאמען, ווייל די וועלט גייט סייווי אונטער... יעדער מיט א ביזנעס האט געוויסט יענעם זינטאג פונקטליך וויפיל און וואספארא סחורה עס דארף געשיקט ווערן מאנטאג צופרי נאכן "זין אויפשיין"... יא ס'איז געווען ביטער, ס'האט געהערשט א צוקלאפעניש, א צומישעניש, א פארלוירענקייט, אבער מער אין אזא געפיל פון וואס גייט "דא" זיין ווייטער, און "דא" מיין איך מיטן קהילה, מוסדות, ווען איך וועל האבן א צרה ביי וועם וועל איך מיך קוויטלן??, דעצאול, נישט איבער סתם טאג טעגליכן לעבן!

די גרעסטע ראי' דערצו איז, אז רוב מענטשן פון אונטער די 60 ביז די 36 געדענקן שוין נישט דעם רבי'ן אין די געזינטע יארן. אבער ס'איז א נארמאלע זאך צו הערן א איד וואס איז 55 יאר, וואס איז ביים סטראוק אלט געווען 3 יאר, זאל קרעכצן, איי וואס ווייסט דער יוגענט..? ער איז אלט געווען קנאפע 18-19 יאר ביים הסתלקות, געזעהן דעם רבי'ן ממש געציילטע מאל יעדעס יאר, געהערט אפשר אפאר תורות אויך נישט קלאר, אבער פארקויפט אז די רבי איז אים געווען ממש א טאטע...

נאר וואס דען??? ס'איז א ספארט ווי אלע ספארטס צו קענען רייטן אויף די יוגענט און זיי קענען זאגן "הייסט דאך שוין יואלי, איי וואס ווייסט עטץ??"

ס'איז בכלל נישט אויסוועלט געווען, ס'איז געווען (אויב עפעס) א שווערע צייט אין די וועלט! די אידן האבן געטראפן א גוטע סיבה אויף וואס צו זיין דיפרעסט. דעציט

[[NAMELESS]]

חברה, גארנישט קיין וויץ, ס׳איז אויס וועלט.

[שעפטל]

ויש חולקים

[יעקב מענטש]

איך מיין אז די ריכטיגע סיבה פארוואס די אויסוועלטניקס זענען אויסוועלטניקס איז, ווייל אין יענע צייט האבן די סאטמערע חסידים 'געלעבט' מיט רבי'ן זי"ע אויף אזא אופן וואס מ'זעהט נישט היינט, -אדער מ'זעהט גאר ווייניג-.

אוודאי איז היינט אויך דא חסידים וואס האלטן עולמות פון זייער רבי'ן און זענען הייסע אנהענגער, און פארפאסן נישט קיין טיש, נעילת החג, שריפת חמץ, מים שלנו, קראמפאמפעל, וכו', אבער לויט ווי איך פארשטיי, איז עס געווען פי כמה ביים רבי'ן, משום כמה סיבות:
1) דער רבי איז געווען 'יוניווערסעלי' אקצעפטירט אלץ צדיק וקדוש, ביי זיינע חסידים און קעגנער צוגלייך, (אפי' א הייסע חסיד פון א היינטיגע רבי פארשטייט אז רוב וועלט האלט נישט אזוי ווי ער פון זיין רבי, און אויב ווייסט ער נישט, קען ער קומען דא אויף ק"ש, און קליקן אויף זיין רבי'ס אשכול...)
2) ער איז געווען נישט נאר פון די עלטערע רבנים פונעם דור, נאר אויך א רבי וואס איז שוין געווען א פאוערהאוז נאך אינדערהיים, א זוהן פון קדושת יום טוב, בקיצור נישט סתם א האלאקאוסט סורווייווער ערליכע יוד, פון וואס ס'איז געווען מערערע דעמאלטס,
3) די דעמאלטסדיגע שארית הפליטה יודן האבן באמת גארנישט געהאט, ווער ס'איז געווען מזלדיג, האט געהאט א ברודער, אדער א קאזין, און רוב האבן מן הסתם דאס אויך נישט פארמאגט, וואס האט פארשטעקערט דעם קשר פון רבין מיט זיינע תלמידים, און דאס איז איבער געגאנגען צום נעקסטן דור,

אלץ רעזולטאט, איז דער רבי געווארן דער פוסק ראשון ואחרון ואמצעי, פון אלע שאלות וואס קען זיך נאר מאכן, פון א שאלה צו מ'זאל אפלאזן א שידוך ביז צו מ'זל נעמן טיילענאל ווס. עדווייל ווען מ'האט קאפ ווייטאג,

במילא קען איך פארשטיין די 'אויסוועלט' מענטאליטי,

[קאסטנער]

בעלזא האט גלייב איך אויך געהאלטן אז עס איז אויס וועלט ביי זייער רבין אין די זעלבע אין טאהש אין אין א יעדע פלאץ ווי די רבי פארנעמט די אינמיטן האבן האלטן די אמתע חסידים אזוי געזאגטערהייט צי נישט,
די חילוק פין א סאטמערע אין א צווייטן איז אז אלס סאטמערער ווייסטו ניטאמאל אז עס איז דא איינער וואס האלט אז די וועלט גייט אן געהעריג,
בסך הכל לעבט ער אין געניג א גרויסע קבוצה וואס ביי אים איז דעס די ראשון אמצעי אין אחרון פין די וועלט.

[שמעון וואלף]

בעלזער רב ז"ל איז געווען זייער פארמאכט נאכ'ן קריג און כמעט קיינער האט נישט געהאט קיין גאר נאנטע שייכות מיט אים. ס'איז טאקע געווען א ריזיגע פארלוסט פאר זיינע חסידים ווען ער איז אוועק אבער אינו דומה צו סאטמאר רב וואס איז געווען אינוואלווד אין יעדע קליינע דעטאל פונ'ם טאג טעגליכע לעבן.