שנונות ומשונות - לבית בריסק

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב זיך פאררופען אלס בריסקער? יא, איך האב געלערנט דארט און מיין ברידער לערנען נאך דארט, אבער שטותים בלייבט שטותים.

[לית דין בר נש]

צו וועמען רעדסטו?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ס'איז דא אסאך פון 'חיים דער רב'ס', בפרט אויף פרשת וירא.
אשת לוט האט זיך אומגעדרייט, האט זי געזאלט בלייבען אין די עונש פון סדם, וואס איז געווארען גפרית ומלח, דעריבער איז זי געווארען א נציב מלח. איי, רש"י זאגט "במלח חטאה במלח לקתה", אז ס'איז אן עונש פאר'ן בעטען זאלץ פון די שכנט'עס? דאס איז מסביר צו זיין פארוואס זי איז נישט געווארען א נציב גפרית!

[berlbalaguleh]

איך האב זיך פאררופען אלס בריסקער? יא, איך האב געלערנט דארט און מיין ברידער לערנען נאך דארט, אבער שטותים בלייבט שטותים.

די שאלה איז נאר. ווער ס'רעדט די שטותים און לעבט אין פאנטאזיעס...דער דברי חיים איז נישט געווען א חסידי'שע רבי...לאל, ואשפ"ג חיברו יחדיו...!
אויף אלעם האסטו א הסבר ממשיך צו זיין דיינע פאנטאזיעס. יעצט פארשטיי איך שוין דעם מאמר חז"ל אין מס' סוכה...וואו די גמ' פרעגט (רעטאריש)..."אם אין דעת, הבדלה, מניין...?!...ווער ס'קען נישט מבחין זיין צווישן דעם רבי'ן ר' מענדעלע וויטעבסקער און ר' מענד'לי שקלאווער, דער לעבט אין זיין אייגענע פאנטאזיע כל ימיו...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דו האלט'ס נאכאנאנד די זעלבע גרייז.
The ability to entertain a thought without accepting it is the hallmark of an educated mind
איך האב דערמאנט א שמועה וואס איך האב געהערט. דו זאגסט אז ס'איז נישט אמת. איז וואס? יעצט האב איך עס נישט געהערט? יעצט גלויבען זיי נישט אזוי אין בריסק? וואס האט עס אהער?
והיינו טעמא דנטורי קרתא נמי. אז מ'קען יענעמ'ס מיינונג נישט נאכזאגען, וויבאלד מ'האלט נישט אזוי.

[וואלווי]

נאך א חיים דער רב'ס:

מדוע את הולכת אליו היום לא חודש ולא שבת וגו' וואלט געדארפט שטיין שבת קודם ווייל שבת איז תדיר, נאר אויף "נישט" איז ר"ח מער תדיר

די "מעתיקי השמועה" וואלטען געדארפט ארויסגעבן א חידושי ר' חיים הלוי האחרון ס'וואלט אפשר בעסער פארקויפט געווארן ווי די גר"ח הראשון בפרט א מהדורת "סטענסיל"....

[געוואלדיג]

מען פארציילט אויף בריסקער רב'ס טאכטער ליפשא, זי פלעגט יעדער וואך ביים ליינען אריינשרייען פון די אנדערע זייט מחיצה צום בעל קורא מיט אירע דיוקים, דער בעל קורא האט געפילט אין א מצב פון 'עד כאן'! ביי פרשת וישב האט ער געליינט "שכבה עמו" זי גיט א קוויטשע: שכבה עמי!!!

פון דאן און ווייטער האט מען פון איר שוין נישט געהערט...

א בעל קורא פלעגט זיך אלץ צוזאם ליידן פון עפעס א פרוי אין ווייבער שוהל וואס פלעגט איהם אלץ פארעכטן, האט ער מחליט געווען איהר צו מסדר זיין איינמאל פאר אלעמאל, ווען עס איז געקומען פרשת וישב האט ער געליינט אז פוטיפר'ס ווייב האט געזאגט פאר יוסף "שכבה עמו" שרייט די פרוי פון ווייבער שיהל נו.. שכבה עמי... שרייט ער איך וויל נישט....

פון דא

[[NAMELESS]]

דער סבה פאר'ן אויסלאזען דער חידושי הרי"ם איז בדייקא. זיי האלטען איהם פאר א קרומע. מ'האט געזאגט פאר דער גרי"ז אז אלע שטיקלעך ר' חיים שטייט שוין אין חידושי הרי"ם. האט ער גע'ענטפערט "יא, אבער דארט שטייען אנדערע זאכען אויך!"
וועגען דער דברי חיים האב איך געהערט אז זיי זאגען ער איז גארנישט חסידיש געווען. אזא מעשה האב איך געהערט. ווען מ'האט זיך געשלאגען מיט רוזין, האבען די סאדגערער חסידים געזאגט אז דער דברי חיים ווייסט נישט פון חסידות בכלל, "ווי האט ער געלערנט? ביי וועמען?"
די צאנזער קינדער האבען גע'ענטפערט אז בעיקר האט ער געלערנט פון די ספר וואס מ'האט מייחס געווען צו ר' מענדעלע וויטעבסקער.
למעשה איז דער ספר פון ר' מענדעלע שקלאווער מתלמידי הגר"א. דעריבער איז ער גארנישט חסידי'ש געווען.
עכ"פ כך שמעתי ברחוב הבריסקאי

די חי' הרי"ם האבן זיי נישט געגליכן ווייל ער איז געגיינגען בדרך הפילפול - די דעמאלסטיגע אנגענומענע דרך הלימוד אין פולין - וואס איז נאך געקומען פון זיינע רבי'ס די ר"ר בונם מיט'ן יהודי הקדוש (אפשר האבן זיי עס גאר איינגעפירט?) אבער דער שפת אמת וואס האט משנה געווען פארשידענע זאכן, האט אויך משנה געווען דעם דרך הלימוד (און אסאך האבן טאקע נישט געגליכן דעם שפת אמת בתחילת ימי נשיאותו). אבער די בריסקער האבן זיך גאר שטארק צוגעכאפט צו זיינע ספרים, און זיי האבן עס אסאך געניצט. ליטוואק, יא?

ס'ווערט דערציילט אז מ'האט אמאל געוויזן פאר'ן גרי"ז א שפת אמת על התורה. אריינקוקנדיג, האט ער פשוט נישט געוואלט גלייבן אז דאס איז די זעלבער בעל מחבר. ער האט נישט געקענט פארשטיין ווי אזוי די זעלבער מענטש קען מחדש זיין אזעלכע שיינע סברות אין גמרא און צו די זעלבע צייט אזעלכע טיפע תורות..

[ירח בן יומו]

[הערת אדנירם: ער איז טאקע געווען א פארביסענער, אבער קיין היסטאריקער אין חסידות איז ער נישט געווען. דער צאנזער רב, און אפילו דער שפ"א'ס פאטער - דער חידושי הרי"ם, [[tag]אדנירם[/tag], עס פאסט נישט פאר דיר] זענען געווען ריזיגע ת"ח לכו"ע. חוץ מזה האבן נישט געפעלט אנדערע רבי'ס ת"ח. איך האב געמאכט א רשימה וואס האלט דערווייל ביי קרוב צו הונדערט רבי'ס, וואס איך האב געזען ספרים פון זיי עהש"ס וכדומה, אדער לפחות קטעים וואס זענען פארבליבן פון זיי].

שפת אמת איז געווען אן אייניקל פון די חי' הרי"ם

[[NAMELESS]]

נאך א חיים דער רב'ס:

מדוע את הולכת אליו היום לא חודש ולא שבת וגו' וואלט געדארפט שטיין שבת קודם ווייל שבת איז תדיר, נאר אויף "נישט" איז ר"ח מער תדיר.

כבר קדמוהו. דאס ווארט שטייט שוין אין מאור ושמש אויפן הפטרה לשבת ר"ח (סוף פרשת משפטים) בשם רבי ישעיה פיק ז"ל.

מאור ושמש.png

[berlbalaguleh]

דו האלט'ס נאכאנאנד די זעלבע גרייז.
The ability to entertain a thought without accepting it is the hallmark of an educated mind
איך האב דערמאנט א שמועה וואס איך האב געהערט. דו זאגסט אז ס'איז נישט אמת. איז וואס? יעצט האב איך עס נישט געהערט? יעצט גלויבען זיי נישט אזוי אין בריסק? וואס האט עס אהער?
והיינו טעמא דנטורי קרתא נמי. אז מ'קען יענעמ'ס מיינונג נישט נאכזאגען, וויבאלד מ'האלט נישט אזוי.

ליטוואק פון בודאפעסט. דו מאכסט מיך זייער שטארק לאכן...
איך האב דא נישט גענומען קיין סורוועי וואס א יעדער האלט צו מ'האלט אז דער דברי חיים מצאנז איז יא, אדער נישט געווען קיין חסידיש'ער רבי. דאס איז דאך א פאקט און איבער פאקטן איז זיך נישט שייך צו מתווכח זיין. סך הכל פון וואס כ'האב געזאגט איז, אז איינער קען נישט מבחין זיין צווישן ר' מנדל'י מ'שקלאוו און דעם רעבי'ן ר' מענדעלע וויטעבסקער, איהם האט דער מאמר חז"ל געמיינט...!
איבער די נטורי חרתא איז אנ'אנדער געשיכטע. לכתחילה האביך געמיינט אז זיי זענען סתם טיפשים און שוטים. אבער ס'ווייזט זיך ארויס אז זיי זענען פארשטינקענע, שטינקעדיגע רשעים אויך. ווען דו זעהסט א גרופע נאציס, וואלסטו זיך אונטערגעשמייכלט און געזאגט...מהיכי תיתי. אדער דו וואלסט זיי געשאלטן און באקעמפט בכל כח ועוז...?!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אויפ'ן הפטרה פון פרשת וירא איז דא נאך א שטיקל.
ויאמר לה שאי בנך. נאכ'ן מחיה מתים זיין, האט אלישע געזאגט פאר די שונמית שאי בנך. שטעלט זיך די פראגע, ער האט געקענט גייען אויף די אייגענע פיס, ט'וואס האט זי איהם געדארפ'ט טראגען?
דער תירוץ איז "א מחיה מתים איז אלישע געווען, אבער נישט קיין רופא חולים. ער איז נאך אלס א חולה געבליבען"!

[[NAMELESS]]

.

[[NAMELESS]]

א באקאנטער וויץ אויף די בריסקער ווערט פארציילט כדלהלן. א בריסקער שנה ראשונה אינגערמאנטשיק איז אהיים עשרה בטבת אינדערפריה, נאכן פארברענגען עטליכע מינוט פרעגט ער פארוואס איז נישט דא קיין פרישטאג אויפן טיש.
וואס הייסט? ס'איז א תענית היינט, אזוי צו מיקל זיין?
נע, ס'איז קיין קולה ניט, גאר א חומרה! ונשמרתם מאוד לנפשותיכם.
אינמיטן בריקעווען אויף ביידע באקן טאמעיטע אייער ברויט זעט ער ווי זי זעצט זיך צו צו עסן פרישטאג, אויף זיין תמוה'דיגן גרימאסע ענטפערט זי בחכמתה: "איך וויל אויך מקיים זיין די מצוה ונשמרתם".

נע, די ראאב האט געזאגט: "חומרות איז ניט פאר ווייבער".

[ליטוואק פון בודאפעסט]

און נאך אויף יענע הפטרה.
מדוע את הולכת לא חודש ולא שבת היום ותאמר שלום.
דער שאלה איז געווען ווי קען זי גייען מיט'ן קנעכט, ס'איז דאך אן איסור יחוד. פאר שבת און יו"ט איז שיירות מצויות און דער גאס איז נישט קיין יחוד.
האט זי גע'ענטפערט שלום, אז בשעת השלום איז אויך שיירות מצויות און ס'איז נישט קיין פראבלעם פון יחוד

[וואלווי]

"א מחיה מתים איז אלישע געווען, אבער נישט קיין רופא חולים. ער איז נאך אלס א חולה געבליבען"!

וועגען זאגט מען ביי שמו"ע מחיה מתים אתה "רב להושיע", ווייל דערנאך איז מען ממשיך מכלכל חיים וכו' ורופא חולים וואס לכאו' קומט עס נישט אריין אין ברכת מחיה מתים, נאר ווען די באשעפער איז מחים מתים איז עס נישט ווי א מלאך אין אפי' אויך נישט ווי א צאדיק, הי גויס אלל דע וועי ביז ער שטעלט דעם מת אוועק לאיתנו הראשון

[[NAMELESS]]

"א מחיה מתים איז אלישע געווען, אבער נישט קיין רופא חולים. ער איז נאך אלס א חולה געבליבען"!

וועגען זאגט מען ביי שמו"ע מחיה מתים אתה "רב להושיע", ווייל דערנאך איז מען ממשיך מכלכל חיים וכו' ורופא חולים וואס לכאו' קומט עס נישט אריין אין ברכת מחיה מתים, נאר ווען די באשעפער איז מחים מתים איז עס נישט ווי א מלאך אין אפי' אויך נישט ווי א צאדיק, הי גויס אלל דע וועי ביז ער שטעלט דעם מת אוועק לאיתנו הראשון

סאו די מיינסט צוזאגן אז חיים האט גוט צוגעטראפן? הא?

[וואלווי]

נאך א חיים דער רב'ס:

מדוע את הולכת אליו היום לא חודש ולא שבת וגו' וואלט געדארפט שטיין שבת קודם ווייל שבת איז תדיר, נאר אויף "נישט" איז ר"ח מער תדיר.

כבר קדמוהו. דאס ווארט שטייט שוין אין מאור ושמש אויפן הפטרה לשבת ר"ח (סוף פרשת משפטים) בשם רבי ישעיה פיק ז"ל.

מאור ושמש.png

אזוי גייט דער כבר קדמוהו געווענליך: חיים בריסקער, סאטמארער רב, ר' מאיר שפירא, לאדזשער רב, ר' אייזל חריף וכו' וכו' הה"ד פיה פתחה בחכמ"ה ותורת חס"ד על לשונה, די אלע חכמות בארגט מען זיך איינער דער צווייטער

[וואלווי]

סאו די מיינסט צוזאגן אז חיים האט גוט צוגעטראפן? הא?

אין בריסק וואלט מען גען געזאגט אז דער דער בעל תפילה אין בעל מפטיר האב'ן צי געטראפן צי חיים

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ס'איז דא א שטיקל שפ"א אינ'ם צווייטען פרק פון זבחים וואס די בריסקער זאגען אויף דעם 'פארט א חסידיש'ער רבי'. דאס איז ביי קידוש ידים ורגלים, ווי ס'שטייט אז טאמער א כהן שלאפט איין מוז ער נאכאמאל מאכען קידוש ידים ורגלים. זאגט דער שפ"א אז דאס איז ווייל זיין נשמה גייט ארויס און קומט צוריק כמבואר בזהר, דעריבער דארף ער וואשען די הענט און פיס, אזוי ווי איינער וואס גייט ארויס פיזיש

[יב הלוי סאלאווייטשיק]

״חיים״ בן הגרי״ז.
איז אמאל מכובד געווארן מיט ברכת המזון על הכוס ביי א חזון איש ניק אינדערהיים אויפהייבנדיג דו כוס נישט נארמאל הועך....
האט דערנאך מסביר געווען אז אויב נאר אזא גרויסע כוס איז א רביעית, א״כ דארף מען אויפהייבן אזוי הועך אז סזאל זיין א ׳טפח׳ מעל השלחן ...

[[NAMELESS]]

נאך א חיים דער רב'ס:

מדוע את הולכת אליו היום לא חודש ולא שבת וגו' וואלט געדארפט שטיין שבת קודם ווייל שבת איז תדיר, נאר אויף "נישט" איז ר"ח מער תדיר

די "מעתיקי השמועה" וואלטען געדארפט ארויסגעבן א חידושי ר' חיים הלוי האחרון ס'וואלט אפשר בעסער פארקויפט געווארן ווי די גר"ח הראשון בפרט א מהדורת "סטענסיל"....

אין איינע פון די קובצי ישורין איז געווען א ליקוט פון זיינע ווערטער,

Sent from my SGH-T599N using Tapatalk

[[NAMELESS]]

דער סבה פאר'ן אויסלאזען דער חידושי הרי"ם איז בדייקא. זיי האלטען איהם פאר א קרומע. מ'האט געזאגט פאר דער גרי"ז אז אלע שטיקלעך ר' חיים שטייט שוין אין חידושי הרי"ם. האט ער גע'ענטפערט "יא, אבער דארט שטייען אנדערע זאכען אויך!"
וועגען דער דברי חיים האב איך געהערט אז זיי זאגען ער איז גארנישט חסידיש געווען. אזא מעשה האב איך געהערט. ווען מ'האט זיך געשלאגען מיט רוזין, האבען די סאדגערער חסידים געזאגט אז דער דברי חיים ווייסט נישט פון חסידות בכלל, "ווי האט ער געלערנט? ביי וועמען?"
די צאנזער קינדער האבען גע'ענטפערט אז בעיקר האט ער געלערנט פון די ספר וואס מ'האט מייחס געווען צו ר' מענדעלע וויטעבסקער.
למעשה איז דער ספר פון ר' מענדעלע שקלאווער מתלמידי הגר"א. דעריבער איז ער גארנישט חסידי'ש געווען.
עכ"פ כך שמעתי ברחוב הבריסקאי

קודם כל, אויב דער חידושי הרי"ם האט געשריבן אנדערע זאכן אויך, ווערן נישט די רעשט זאכן נפסל... אבער אפילו אן דעם, איז נישט מסתבר אז לכבוד דעם זאל ער זיין א קרומער. ומכ"ז אעלים עיני למען הנקודה העיקרית: צו ער האט געזאגט תורה וואס פאסט יא אדער פאסט נישט פארן בריסקער חדר, איז אבער קלאר לכו"ע אז א ריזן ת"ח איז ער געווען. ומכאן צ"ע אויפן ווערטל אז א חסיד'ישע ת"ח קען קיין חסידים נישט האבן, וק"ל.

ווייטער איבערן צאנזער רב. די סאדיגורא חסידים האבן געזאגט אז דער דברי חיים וואס נישט פון קיין חסידות בכלל? 'וואו האט ער געלערנט? ביי וועמען?' בכלל נישט מסתבר. קודם כל, צאנזער רב איז געווען א רעכטער תלמיד פון ראפשיצער רב, פון די גרעסטע תלמידי החוזה מלובלין [אפילו נאך געווען ביים רבי'ן ר' אלימלך אויב כ'דענק גוט], עכ"פ האט אים דען געפעלט א רבי אין חסידות? ווייטער אז מ'רעדט שוין, פון וועמען איז דער רוזשינער זעלבסט געווען א חסיד? לכאורה פון קיינעם נישט. זיין טאטע איז אוועק יונגערהייט [רבי שלום שכנא מפראהביטש], און ער איז געווען אין א געוויסע הינזיכט א סעלף מעיד מען. זאת ועוד, ער האט מחדש געווען א נייע קו אין חסידות [וואס איז ליידער דער גורם צום היינטיגן קארופציע] פון 'דרך מלכות', ואכמ"ל. 'וואו האט ער געלערנט? ביי וועמען?' - איז א שאלה וואס פאסט ענדערש פארן רוזשינער חדר ווי פארן צאנזער חדר.

די צאנזע קינדער האבן געענטפערט אז ער האט געלערנט פון א ספר פון רבי מענדעלע וויטעפסקער? וויפיל אמעראצעס קען ליגן אין אזעלכע נישטיגע רייד. קודם כל, צאנזע קינדער האבן נישט גערעדט אזוי. חוץ מזה, האבן זיי זיך נישט געדארפט פארענטפערן פאר די רוזשינע אפגעפרעגט חברה [אין זייערע אויגן]. אזוי אויך, איז נישטא קיין שום מראה מקום צו אזא מימרא. אבער דער עיקר איז, אז די מאס טיפשות פון אזא סטעיטמענט איז להפליא: צאנזע רב האט נישט געהאט קיין שום ספר זיך צו לערנען חסידות אן קיין ספר פון רבי מענדעלע וויטעפסקער? ס'נישט געווען קיין מאור עינים, זכרון זאת, זאת זכרון, תולדות יעקב יוסף, ליקוטי אמרים תניא, צפנת פענח, רב ייב"י, ואטו כי רוכלא?! שוין אפגערעדט פון וואס כ'האב געשריבן פריער, אז ער האט געהאט א לעבעדיגע רבי ביי וועמען ער האט געלערנט חסידות!

ווייטער דער ספר איז פון רבי מענדל שקלאווער מתלמידי הגר"א. וואס איז פשט אין אזא אגדה? דו ווייסט אפשר דער נאמען פונעם ספר? האסט אמאל געהערט אזא מאדנע מעשה? א ספר וואס שרייבט חסידות שרייבט נישט די ליטווישע מהלך! ער האט נישט געוואוסט וואס איז דאס חסידות? פון קיין נפש החיים האט ער נישט געוואוסט צו זאגן? אגב, ס'דא א טיפע ספר פון רבי מענדעלע וויטעפסקער, 'פרי הארץ', וואס איז בעצם דער גרונדשטיין צום תניא, דאס איז א שטיק חסידות. ער האט נישט געזען דעם ספר?

הקיצור, טיפישע בריסקע תורה. ער ווייסט כלומר'שט וואס טוט זיך ביים חסיד, ווען דער בריסקער ווייסט נישט מימינו ומשמאלו פון חסידות צו זאגן...