וואס ווילסטו פון מיר? איך האב געזאגט אז ער ווערט א קרומע פון זאגען נאך זאכען? איך האב געזאגט אז דער צאנזער רב האט נישט געלערנט חסידות ביי קיינעם? ווייז אויף ווי איך האב אזוי געזאגט, נאך דעם וועל איך דיר ווייזען ווי אין תורה שטייט אז מ'דארף הרגנ'ען.
געדענקט אלע, אונז זע'מיר יעצט אין שמייכעל
The greatest obstacle to discovery is not ignorance--it is the illusion of knowledge.
(Daniel J. Boorstin) דא
[center]15.[/center] דער בריסקער ראש ישיבה, רבי בערל [הגרי"ד בהגרי"ז], האט אמאל דערציילט ווי פאלגענד: איינמאל בין איך געפארן פון בריסק קיין ווארשע, און כ'בין אריין אין א חסיד'ישע שטיבל. הער איך ווי איינער זאגט צום צווייטן וואס ער האט געהערט פון זיין רבי, אז נישט אומזיסט ליגט אדמו"ר פלוני לעבן די חוזה פון לובלין, ווייל ער איז געווען פון די שורש נשמה פונעם חוזה וכו'. האב איך זיך אנגערופן צו זיי: רבותי, איך קום יעצט פון בריסק, און אויפן וועג בין איך אדורכגעפארן די ביה"ח פון לובלין און כ'האב געזען אז יענער אדמו"ר ליגט גאר לעבן דער אייזערנער קאפ - רבי עזריאל אבד"ק לובלין! האט זיך דער חסיד אנגעהויבן צו דינגען, אז ער האט אליינס געהערט פון זיין רבי'ן אז יענע אדמו"ר ליגט לעבן דער חוזה! און ר' בערל טענה'ט צוריק 'איך קום יעצט פון דארט'! אזוי אהין און צוריק.
בקיצור, רבי בערל האט געזאגט פאר יענעם חסיד: ווייסטו וואס? לאמיר יעצט ביידע אהינפארן און מ'וועט זען צו ער ליגט לעבן די חוזה אדער לעבן רבי עזריאל דער מתנגד'ישער רב. קוקט אים יענער חסיד אן מיט אזעלכע בליקן, און זאגט אים: וואס האקסטו אין קאפ אריין? דער רבי האט אליינס אזוי געזאגט, וואס וועט העלפן וואס מיר וועלן זען אין בית החיים אליינס?!...
[center]***[/center] די מעשה איז נאכנישט פערטיג, עס האט א שענערע סוף:
רבי בערל'ס זון, דער היינטיגער [גרויסע] בריסקער ראש ישיבה, ר' אברהם יהושע, איז הולך בדרכי אבותיו אפצולאכן פון חסידים, און איינמאל האט ער בתוך הדברים איבערדערציילט די מעשה פון זיין טאטן. איז דארטן געווען א חסיד'ישע בחור, און ער האט זיך אנגערופן צו רא"י אז ער איז אליינס געווען אין לובלינע בית החיים, און ער האט געזען ווי יענער צדיק ליגט טאקע לעבן דער חוזה, און נישט לעבן רבי עזריאל!
רבי אברהם יהושע האט אים געענטפערט מיניה וביה: וואס רעדסטו? איך האב אליינס געהערט פונעם טאטן אז יענער צדיק ליגט לעבן רבי עזריאל און נישט לעבן דער חוזה!... ויהי לפלא. [ודו"ק].
כ'האב געהערט, אז דער בחור האט עפעס צוריקגעענטפערט מעין אז אט דאס האט ער געוואלט הערן פונעם ראש ישיבה, אז יעדער גלייבט וועם ער וויל גלייבן, אפילו א צווייטער זאגט אז ער האט געזען מיט די אייגענע אויגן פארקערט. און רא"י האט ארויסגעווארפן דעם בחור פאר זיין חוצפה [צו גוט געענטפערט טויג אויך נישט...].
ייש"כ. דארט זעט מען אז ער האט געלערנט אין א געוויסע ספר פון רבי מענדל שקלאווער וואס ער האט געמיינט אז ס'איז פון רבי מענדעלע וויטעפסקער. פון דארט ביז צו זאגן אז 'פון יענע ספר האט ער זיך געלערנט חסידות', איז אזויווי צו זאגן אז סאטמארער רב האט מקבל געווען זיין דרך פון ליקוטי מוהר"ן, ווייל ער האט זיך אפיציעל אמאל אויסגעדריקט אז ער רעדט צום היינטיגן דור...
ריכטיג האט געשריבן:דא קען מען נאשן א סך. די מעשה פון שש איז אות פב בשינוי קצת.
כ'בין אדורך יענע קונטרס'ל. כ'ווייס נישט ווער דער מחבר איז, אבער ס'שמעקט פון אזא קנאי [ועוד...] ווי רבי אליקים שלעזינגער. במחילה מכבודו של הגרי"ז, אבער נאכן ליינען דעם קונטרס'ל באווייזט זיך נישט אזא ליבליכע גאון ווי מ'וויל אים פארקויפן אין די אפיציעלע מעשה ביכלעך אויף אים.
-------------- לעצם הענין, איז כמעט אלעס דברי השקפה וכדומה, חוץ פון די צוויי גוטע פאלגענדע מעשיות:
[center]10.[/center] דער גרי"ז האט געזאגט, אז דער גרעסטער תלמיד חכם צווישן די אדמורי"ם, איז געווען דער אבני נזר פון סאכאטשאוו, און טאקע דערפאר האט ער קוים געהאט חסידים... איי דער שפת אמת פון גור האט געהאט א ריזן ציבור, כאטש ער איז געווען א ריזן תלמיד חכם, איז דער סיבה - ווייל זיינע חסידים האבן נישט געוואוסט אז ער קען לערנען...
[הערת אדנירם: ער איז טאקע געווען א פארביסענער, אבער קיין היסטאריקער אין חסידות איז ער נישט געווען. דער צאנזער רב, און אפילו דער שפ"א'ס פאטער - דער חידושי הרי"ם, זענען געווען ריזיגע ת"ח לכו"ע. חוץ מזה האבן נישט געפעלט אנדערע רבי'ס ת"ח. איך האב געמאכט א רשימה וואס האלט דערווייל ביי קרוב צו הונדערט רבי'ס, וואס איך האב געזען ספרים פון זיי עהש"ס וכדומה, אדער לפחות קטעים וואס זענען פארבליבן פון זיי].
ואפשר ליישב אז די אנדערע רביים האבן ניט ׳געקענט לערנען׳ במושגים של בריסק ווארום זייער דרך הלימוד איז געווען די דרך הפולפול, משא״כ די אבני נזר מיטן שפת אמת וואס זייער דרך הלי׳ איז מער קאנצעטרירט אויף הבנה.
ייש"כ נהורא נפישא. איך האב געוואוסט אז ס'איז ברייט באקאנט אז ס'איז געשען דארט א גרייז מיט די ספרים. אינטרעסאנט, איך האב א חסידיש'ע חבר אין לעיקוואוד וואס האט מיר אמאל געדארשנ'ט פארקערט פון וואס יענער דארט אין בחדרי חרדים וויל אויפטוהן. פון דאס אז מ'קען זיך אויסמישען איז א ראיה אז די גאנצע התנגדות איז געבויט אויף אומוויסענשאפט.
The greatest obstacle to discovery is not ignorance--it is the illusion of knowledge.
(Daniel J. Boorstin) דא
ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:אין בריסק האלטען זיי אז דאס איז א קרומע. וואס ווילסטו פון מיר? איך האב נאכגעברענגט קוריאזען פון בריסק, האסטו טענות אז ס'איז קוריאז? !
טעיתי כשה אובד. איך האב געמיינט אז דו ברענגסט דאס נאך כלומר אז דו האלסט גענוי ווי זייער אגדה. נישט געכאפט אז דו ברענגסט דאס נאך אין דעם אשכול צו ווייזן אביסל די 'מאדנע' זייט פון בריסק.
האב איך אומזיסט געשריגן אויף דיר, אבקש מחילת כבודך בפני כל קהל עם ועדה!
אמר ונבנתה: אל עבר החלון נשקפתי ונתתי אל לבי כי שבת האדם ממנו, חומר וגשם – ורוח אין, בחנתיו, והנה הוא תולדת מקריו – כאשר ילך המקרה כך יתעצב לבו ודמותו, לרגעים אבחננו, כאשר יאמר החכם כי אין הוויית רגע מול רגע נוצרת כי אם בהתחדש מקריו, ואל מי יקר המקרה?
ליטוואק פון בודאפעסט האט געשריבן:וועגען דער דברי חיים האב איך געהערט אז זיי זאגען ער איז גארנישט חסידיש געווען. אזא מעשה האב איך געהערט. ווען מ'האט זיך געשלאגען מיט רוזין, האבען די סאדגערער חסידים געזאגט אז דער דברי חיים ווייסט נישט פון חסידות בכלל, "ווי האט ער געלערנט? ביי וועמען?" די צאנזער קינדער האבען גע'ענטפערט אז בעיקר האט ער געלערנט פון די ספר וואס מ'האט מייחס געווען צו ר' מענדעלע וויטעבסקער. למעשה איז דער ספר פון ר' מענדעלע שקלאווער מתלמידי הגר"א. דעריבער איז ער גארנישט חסידי'ש געווען. עכ"פ כך שמעתי ברחוב הבריסקאי
זייענדיג א דולה ומשקה מפי הרב מוואדריזש שליט"א בין איך סורפרייזט אז די ברענגסט עס נישט בשמו. איך האב עטליכע מאל געהערט פון אים די מעשה. די כתבים זענען אנגעקומען צום דברי חיים און ס'אעז געשטאנען אז די מחבר איז הגאון ר' מנדל מטבריה (סיימתי ר' מנדל משקלאוו און סיי ר' מנדל וויטעפסקער האבן דארט געוואינט). נאכ'ן פטירה פון צאנזער רב האט מען געדריקט די ספר און געשריבן אז די מחבר איז ר' מנדלע וויטעפסקער. די קינדער פון צאנזער רב האבן געשריבן א ווארימע הסכמה. שפעטער איז מען אבער געוואר געווארן אז ר' מנדלע שקלאווער איז גאר געווען די מחבר. די וואדריזשע רב האט צוגעלייגט אז די שינאווא רב האט נישט אינטערגעשריבן די הסכמה און כנראה אז מן השמים האט מען אים אפגעהיטן ווייל ער איז געווען מפורסם אלץ דער איש אמת.
