דרך הלימוד, בקיאות אדער עיון?

[[NAMELESS]]

לדעתי האט סאטמאר רב פיין פארשטאנען צו ישיבות, נאר ער האט פשוט גוט פארשטאנען זיין פעלד, די אונגארישער מענטאליטעט זענען מער באלעבאטיש גענויגט און ער האט פרובירט צו מאכן פון זיי דאס בעסטע וואס שייך.

[[NAMELESS]]

מעניין לעניין באותו עניין...

ס'יז באקאנט אז סאטמער רב האט זיך אויסגעדריקט אז ער איז די אחצנטע דור וואס האט נישט פוגם געווען.

געהערט אמאל פרשנות אזוי, דאס איז אמאל זיכער אז בעלזא רב זיבעצן דורות האבן נישט פוגם געווען (געווען צדיקים וקדושי עליון) די זעלבע לגבי די בית ישראל, אמרי חיים וכו' די נקודה וואס ער האט געמיינט ארויסצוברענגן איז 'איך יא און דו נישט' והמבין יבין...

לייגט אראפ אן הנחה און ער זאגט... אפשר צייכענסטו צו א מקור, אלס א סאטמער תלמיד האב איך קיינמאל געהערט דערפון.

און אויפן צד ער האט דאס יא געזאגט מהיכא תיתי ער מיינט לאפוקי? אפשר מיינט ער איך אויך און יענער אויך,

פאר דו שרייבסט עפעס טראכט עס איבער צו עס מאכט סענס צו נאר דיין נארישע שנאה צו סאטמער רב האט דיר געשטיפט...

[קל וחומר]

מעניין לעניין באותו עניין...

ס'יז באקאנט אז סאטמער רב האט זיך אויסגעדריקט אז ער איז די אחצנטע דור וואס האט נישט פוגם געווען.

געהערט אמאל פרשנות אזוי, דאס איז אמאל זיכער אז בעלזא רב זיבעצן דורות האבן נישט פוגם געווען (געווען צדיקים וקדושי עליון) די זעלבע לגבי די בית ישראל, אמרי חיים וכו' די נקודה וואס ער האט געמיינט ארויסצוברענגן איז 'איך יא און דו נישט' והמבין יבין...

לייגט אראפ אן הנחה און ער זאגט... אפשר צייכענסטו צו א מקור, אלס א סאטמער תלמיד האב איך קיינמאל געהערט דערפון.

און אויפן צד ער האט דאס יא געזאגט מהיכא תיתי ער מיינט לאפוקי? אפשר מיינט ער איך אויך און יענער אויך,

פאר דו שרייבסט עפעס טראכט עס איבער צו עס מאכט סענס צו נאר דיין נארישע שנאה צו סאטמער רב האט דיר געשטיפט...

דעי מימרא האב איך כמה פעמים געהערט פון עלטערע סאטמערע תלמידים, און איך האב פארגעסן צו צולייגן אז ער האט דאס געזאגט לגבי די בחירות אז מ'דארף אננעמען ווי אים ווייל ער האט סייעתא דשמיא זייענדיג די אחצענטע דור.

(אגב מיטן פרובירן צו לייקענען די מאמר קומט אויס אז טאמער וועט דיר נתברר ווערן אז ס'איז יא ריכטיג ביסטו מודה צום פרשנות...)

[[NAMELESS]]

נאכאמאל איך אלס סאטמער תלמיד און אלס ליינער פון מושיען של ישראל האב דאס קיינמאל געפירט,
און עס לייגט זיך בכלל נישט אויפן שכל אז ער זאל דאס זאגן.
איך ווייס נישט פון וועלכע תלמידים דו רעדטסט אפשר זאגסטו מיר אין אישי

דאס האב איך יא געהערט אז ער האט געזאגט אז ער האלט אז דאס וואס ער האט געהאט א סייעתא דשמיא לגבי ציונות איז בזכות אבותיו און נישט בזכותו

[קל וחומר]

נאכאמאל איך אלס סאטמער תלמיד און אלס ליינער פון מושיען של ישראל האב דאס קיינמאל געפירט,
און עס לייגט זיך בכלל נישט אויפן שכל אז ער זאל דאס זאגן.
איך ווייס נישט פון וועלכע תלמידים דו רעדטסט אפשר זאגסטו מיר אין אישי

דאס האב איך יא געהערט אז ער האט געזאגט אז ער האלט אז דאס וואס ער האט געהאט א סייעתא דשמיא לגבי ציונות איז בזכות אבותיו און נישט בזכותו

אדרבה, פרעג זיך נאך. כ'גלייב אז אלס סאטמארער תלמיד האסטו ביי וועם נאכצופרעגן.

לגבי מושיען של ישראל איז קיין גרויסע ראיה נישט ווייל ווי באקאנט איז א טייל פונעם ספר פאבריצירט.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אביסל א סתירה מיניה וביה. מ'האט אנגעהויבען מיט דרך הלימוד, און מ'האלט שוין ביי דער שטותים פון דער אכצענסטע דור.ס'איז נערישקייטען, און טאמער ער האט עס געזאגט איז א ראיה אז אפילו א קלוגער איד זאגט אמאל נערישקייטען.

אגב האב איך געהערט אז דער בעלזער רב האט געזאגט אז דאס וואס ער האט זיך נישט טועה געווען אין בחירות אזוי ווי מאנכע, איז בזכות אבותיו.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

און לגבי דער וואס וויל נידערען אלע אונגארישע אידען, איך בין נישט אזא ראסיסט. ווען מ'וואלט אויסגעלערנט א ציבור דער וויכטיגקייט פון לערנען, וואלטען זיי געווען אונגארישע אידען וואס לערנען בעיון. וכמו דמרגלא בפומיה פונ'ם וואודרידזשע רב זז"ג 'תורה האט נישט קיין מאפע'ס'.
און איך קלער אז דער מציאות איז פארקערט. אז מ'ווייסט אויף איינער אז ער וועט בלייבען א יושב אהל כל ימיו, זאל מען איהם ענדעריש דערפיטען מיט ש"ס אויף א לייכטע אופן איידער ער הייבט אן דער עיון. אזוי וועט ער האבען א ברייטע רקע אויף וואס צו בויען דער עיון. פאר'ן פשוט'ער מענטש וואס וועט גייען ארבעטען אין די אנהייב צוואנציג יארען, זאל ער וויילען שוין א שטיק צייט מיט'ן לערנען בעיון כדי צו האבען א יסוד אין ליגען אין עפעס דערהויבען, עפעס טיפער ווי דער אויבערפלעכליכער בעלעבאטישע לעבען. אזוי וועט איהם לייכטער זיין בייצושטייען נסיונות שפעטער, און ער וועט האבען אן אחיזה אין וואס מ'זוכט ביים לערנען כדי מיטצוהאלטען ווען ס'איז איהם שווער.

[[NAMELESS]]

@ליטוואק איך ווארט נאך צו הערן וועגן די סקווירא דיינים אין סאטמער,
אז מען רייסט ארינטער א מנהיג און זיין קהילה דארף מען האבן דעקונג...

[ליטוואק פון בודאפעסט]

און וועגען דער מאמענט ארטיקעל האב איך טאקע געלאכט. הייסט'ס אז מ'ווערט באשריבען אין צייטונג אלס ת"ח מיינט עס א ת"ח און אז נישט איז נישט? ס'פאלט נישט ביי אז די שרייבער'ס האבען געטראפען די לייכסטע אדרעס און פון דארט אנגעהויבען? אין לעיקוואוד האט דער מאמענט קיינער, האבען זיי נאר איין ת"ח באשריבען. אין וומסב"ג קענען זיי פשוט מער, האבען זיי מער באשריבען. קיינער האט זיך נישט געשטעלט פארהערען פאר דער ארטיקל.

[[NAMELESS]]

גערעכט איך האב פארשטייט זיך נישט דאס געמיינט, נאר פשוט אז עס איז פשוט פיין געווען תלמידי חכמים אין סאטמער אנדערש ווי דו האסט ארויס געברענט פריער.

@ליטוואק האסט נעכטן ארויס געשטעלט האסטפולע נעגעטיווע סטעיטמענט קעגן סאטמער רב וקהילתו איך בעט שוין דעקונג דערויף צום דריטן מאל ואין עונה,
און אז דו האסט נישט קיין דעקונג מודה דרבנן היינו שבחייהו,
דאס איז אמאל זיכער וויפיל איר האט נישט קיין ידיעה בעולם החסידות האט איר אסאך קלענערע ידיעה אין סאטמער, און איר ווייסט נאר פון די נעגעטיווע צד אויך פאלטשערהייט מלא פאלטשע אינפורמציה.

[[NAMELESS]]

ליטוואק, דער סאטמאר רב איז נישט געווען דער איינציגסטער אין דעם, פון אלע אונגארישע ישיבות זענען כמעט אלע תלמידים געווארן בעלי בתים, א יוצא מן הכלל איז געווען דער אבי ישיבות אונגארן, פרעשבורג. דאס איז געווען זייער מענטאליטעט, רוף עס ראסיזם צו וואס דו ווילסט, איך בין אן אייניקל פון אונגארישע אידן און איך בין נישט מאזאכיסט אדער א סעלף העיטער, איך גיי פארן אמת און איך האב בכלל נישט אריינגערעדט צו דאס איז חסרון צו נישט.

[[NAMELESS]]

איך בין נישט באקאנט אין די היסטורי פון כלל ישראל, אבער לפי הגמרא והרמב"ם און לפי סדר טבע הבריאה דארף רוב כלל ישראל עוסק זיין בפרנסה און נאר א מיעוט בני עלי' וואס די רמב"ם רופט זיי אן שבט הלוי בלייבן אלס תורתו אומנתו.
די חזון איש האט זיך געדונגען און געהאלטן אז ווי לאנג מען האט ברויט צום עסן איז א חיוב צו בלייבן ביים לערנען, א חידוש.

איך האב געהערט אמאל איך ווייס נישט אויב קראנט אז די מציאות אין לעיקוואד האט זיך עס נישט אויסגעארבייט און ר' שניאור האט געשיקט א גרויס ציבור ארבייטן

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דאס איז נישט יעצט דער נושא. לערנען איז וויכטיג פאר יעדער איינער, נישט נאר יושבי אהל

[יעקב מענטש]

הרב עמעזאן, די מימרא איז גאר באקאנט, און איך האב עס שוין געהערט פון יונה לאנדא, און איך האב עס געזעהן געדרוקט אין א בוך, איך געדענק נישט אז ס'זאל האבן עפעס שייכות מיט די בחירות. הגם איך פארשטיי נישט פשט אין די מימרא, איז דער רבי נישט געווען קיין הוילער בעל דמיון און נישט געשאסן קיין סטעיטמענטס אין די וועלט אריין, און הרב ליטוואק וואלסט געמעגט האבן א טראפ מער רעספעקט און נישט עס באצייכענען אלץ 'שטות', איז עס א נפק"מ להלכה ? ניין! נעם עס נישט אן, וועסט נישט קריגן קיין גיהנם אדער גלגול שלג דערפאר, אבער ביטע רוף עס נישט אן נאריש ווען דער בעל המימרא איז געווען א אויסגעארבעטע איד ביי וועם ארויסזאגן א ווארט איז געווען דורכגעטראכט.

אז מ'וויל ארומשומעס'ן די ישיבות און זייערע דרכים איז נאך דא וואס צו שמועס'ן.
א. טאמער ס'איז טאקע ריכטיג אז די ליטווישע האבען משנה געווען וועגען השכלה, ט'ווער האט געזאגט אז ס'גילט נישט היינט?

קען זיין ס'גילט יא, אבער דער דיון איז צו ס'איז דער 'ריכטיגער' וועג צו לערנען ווען איינער וויל לערנען תורה לאמיתו אן קיין פארדרייענישן, דאס אז קען זיין אז ס'איז נאך וויכטיג צו מאכן די תורה פאר kosher entertainment מיינט נאך נישט אז דאס איז דער 'ריכטיגער וועג!

ב. די סאטמארער ישיבות, עכ"פ בחיי דער רבי'ן, זענען געווען געפערליך במלא מובן המילה. זיי האבען אלס געמוזט אנקומען צו פרעמדע פאר תלמידי חכמים. ריחמ"פ קומט דאך פון בית מדרש עליון ועוד. דיינים האט מען באקומען פון סקווער. בקיצור די ישיבה האט קיין סאך נישט פראדוצירט אחוץ פוס זעלנער פאר'ן פארטיי. מ'האט צוביסלעך משנה געווען און אוועק געשטעלט א בעסער'ן גייסט, אבער זיי האבען נאך וואס צו לערנען.

איך ווייס נישט צו דער שינוי איז לטובה אדער פארקערט, די היינטיגע יוצאים קענען גארנישט, ניטאמאל די פשוטסטע זאכן וואס יעדע 'סאנדס סט.' תלמוד קען אויסעווייניג.
ג. א סאטמארער תלמיד איז אמאל אריין צום ישיבה פון סאוטה פאלסבערג אין זומער נאך ר"ח אב. די זענען די לעצטע טעג פון די זמן און סתם אזוי איז דער זומער גאר א שוואכע צייט אין א ישיבה אין די קעטסקיל"ס. ער האט געזען ווי בחורים רעדען אין לערנען צווישען זיך און נישט געקענט קומען צו זיך פון התפעלות. ער האט קיינמאל נישט געזען ווי יונגע בחורים זאלען זיך אזוי אריינטוהן אין א זאך. אוודאי איז נישט אזוי אין יעדער ישיבה וואס לערנט אויף די מהלך, אבער דאס זעט מען און יעדער קען זיך איבערצייגען. דער סאטמארער רבי האט נישט געהאט קיין וועג פון פיהרען א ישיבה וואס זאל אוועקשטעלען א גייסט אז לערנען איז ברום המעלה, און אזוי האט דער לערנען געליטען טאקע. ס'איז קיינמאל נישט געווען קיין שטופ צו ליגען אין לערנען און צו לעבען דערין. זיין פרום, יא, אבער לערנען נישט. ס'איז גאנץ קלאר אז ער האט עס נישט געשעט צו פיל. מ'הערט טאקע אסאך מימרות פון איהם אויף ישיבות וואס ווייזען ווי ווייט ער האט נישט פארשטאנען וואס א ישיבה איז און וואס מ'דארף טוהן מיט בחורים.

דא ליגט די יסודותדיגע חילוק פון סאטמער ווס די ליטאים, א שיינע פראצענט בחורים וואס וואס וואלטן אין א ליטווישע ישיבה ארויסגעפאלן, זענען געבליבן ערליך און פרום, און 'לכתחילהדיגע' בחורים ווייל זיי האבן געלערנט אין סאטמער, דער רבי האט געהאט א שיטה אז די ישיבה זאל קעיטרען צו די ניינציג פראצענט בחורים וואס גייען עווענטועל גיין ארבעטן, אנשטאט צו די 10 פראצענט וואס גייען בלייבן אין די כלי קודש אינדוסטרי, נישט ווייל איך האלט אז די צוויי זאכן מושן זיין א סתירה, און ס'האט אויך נישט מיט וואספארא סארט דרך הלימוד די לערנסט, נאר ענדערש מיט די 'אויר' אין ישיבה.
ד. דאס וואס מ'דארף געבען בחורים געשמאק אין לערנען איז נאך אזוי וויכטיג היינט ווי אמאל. מ'קען אריינגייען אין סיי וועלכע ישיבה וואס לערנט בעיון, וואס גראבט און זוכט צו דערגייען די עומק הדבר, און מ'וועט זיך איבערצייגען אז די בחורים לעבען אין לערנען. די וואס לייגען זיך אריין אין די זאך נוצען זייער כוחות און טראכטען כסדר פון די סוגיא. אין די ישיבות ווי מ'וויל אנהאלטען דאס אלטע דרך, און ס'איז דא אזעלכע ליטווישע אויך, קען מען זען אפשר התמדה פון אסאך שעות, אבער די קאפ און די נייגער איז נישט אין לערנען. מ'האלט חשבון וויפיל מ'האט געלערנט, מ'לאזט זיך אפשר פארהערען, אבער מ'ליגט נישט דערין. ווען מ'וויל איבערגעבען פאר א בחור וואס מיינט עס א לעבען פון לערנען, האט מען ביזדערווייל נישט געזעהן אז די וואס האלטען זיך צו די אלטע האבען עפעס באוויזען דערמיט.
נישט ריכטיג, ער האט איז זיך נישט מעמיק וויאזוי די גמ' קען שטימען ווען מ'נוצט די סברה אדער פונקט די פארקערטע, ער איז אבער זייער נייגעריג צו וויסן וואס מאכט א נפק"מ למעשה ווען מ'לערנט ווי די רשב"א אדער דער רמב"ן. אוודאי קען ער נישט האבן דעם זעלבן עקסייטמענט ווי דער ליטאי וואס האט נאר וואס באוויזן צו מאכן א נייע חילוק וואס איז מיישב די סוגיא על מקומו, אבער צו זאגן אז ער האט נישט קיין געשמאק און ער האלט אין איין ציילן בלעטער איז נישט ריכטיג

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'האלט נאכאנאנד מיט די זעלבע טעות. לערנען בעיון האט גארנישט מיט'ן בלייב'ן א יושב אהל. דער ניינציג פערצענט וואס וועט גייען ארבעט'ן דארף אויך לערנען בעיון, און אין א געוויסע זינען דארפען זיי ערשט לערנען בעיון. זיי האבען א תועלת דערפון וואס די יושב אהל האט נישט. נעמליך, די מעגליכקייט פון ביישטייען נסיונות וואס זיי האבען פיל מער ווי דער יושב אהל.
ווען א מענטש איז א פויער און ער פארשטייט נאר גראבקייט, סיי צו ער גייט זיין א יושב אהל סיי אן ארבעט'ס מענטש, וועט ער בלייבען א פויער. אדער א פוסק\מו"צ\ר"י\מגי"ש\אדמו"ר א פויער, אדער אן ארבעטארער א פויער. ווען ער לערנט זיך אויס דקות, ער לערנט זיך אויס די טיפקייט פון יעדער זאך, מאכט עס יעדער טריט פון זיין לעבען מיט א טיפקייט און דער ערנסטקייט פון וויסען וואס ער טוט.
דאס לערנען בעיון אין ישיבה גיבט צו דער קוק צו א מענטש'ן. אפגעזען וואס איז זיין פרנסה.