געדאווענט נוסח ספרד ביים עמוד?!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ר' יעק'ל האט יארן לאנג געווארט אויף די גרויסע טאג. ער איז אויפגעשטאנען פארטאגס שוין, נישט קענענדיג בלייבען אין בעט אויף אזא דערהויבענע שבת. זיין בכור, זיין עלטסטער זון, ווערט היינט בר מצוה און זיין הארץ איז איהם פול מיט בענקעניש און פרייד. אט אט וועט ער זוכה זיין צו האבען געהאט געברענגט א קינד ביז צום טאג וואס ער איז מקבל עול התורה והמצוות, אט אט וועט ער זאגען א הויכע ברוך שפטרני, זיין משפחה און חברים וועלען איהם באגריסען, אלע וועלען זיך מיטפרייען און מיטבענטשן. ווארום ר' יעק'ל איז א באליבטע מענטש צווישען מענטשן. ער איז אייביג רואיג מיט א שמייכעל, אייביג האט ער א זיס ווארט צו זאגען, און איבערהויפט קען ער יענעם אויסהערען אן זיך אריינמישען מיט'ן אייגענע דעה, טאקע נישט צו קלוג, אבער ער ווייסט וואס ער איז, און יעדער איינער פארגינט איהם אלעס. זיין גוט גליק פון היינט איז אויך א פרייליכע טאג ביי זיין באקאנטע וואס קענען איהם אלס א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

ר' יעק'ל שטייט אויף אזוי פרי, אזייגער פיהר דרייסיג פארטאגס, און זייענדיג א ליטוואק, ווייסט ער נישט פון גייען אין מקוה צו וואס, אבער ער זיצט זיך לערנען מיט א געשמאק. ער חזר'ט דער דף פון נעכטן, ער לערנט דער היינטיגע דף. קיין גרויסע חידושים נישט מחדש, נישט געלערנט תוס', ווי מ'האט פריער דערמאנט קיין גרויסע חכם איז ער דאך נישט, נאר א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

ס'קומט צייט צו דאווענען, גייט ער מיט'ן משפחה אין ביהמ"ד חניכי הישיבות ביי איהם אין געגענט. ער איז פון די מייסדים פון דער ביהמ"ד. ווען מ'האט געוואלט עפענען א ביהמ"ד אין געגענט פאר מענטשען וואס ווילען דאווענען כמנהג הישיבות הקדושות, שטאט און ערליך, נישט שלעפען און נישט כאפען, נישט זינגען און נישט גארגלען, נאר איידל אויסגעזאגט יעדער ווארט, און ליינען מיט א קלארן דקדוק און ליינען די הפטרה פון א קלף, מיט מנחה פאר'ן שקיעה און מעריב נאך רבינו תם, מיט שחרית פאר סוף זמן ק"ש (די לעצטער, מ'האלט דאך נישט ביים פייניגען דער עולם אזויפיל), און גלאטע תקיעות ר"ה אן קיין שום קוויטש, האט מען געליידענט ר' יעק'ל צו זיין א חלק פון די מייסדים, זייענדיג א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

מ'הייבט דאך אן צוואנציג נאך אכט, אבער ער קומט אן צען מינוט פרי, צוזאמען מיט זיין קינדער, כדי זיך איבערצוצייגען אז אלס איז אינדערארדנונג פאר'ן בר מצוה און קידוש וואס וועט נאכפאלגען. ער איז נישט קיין גרויסע עושר, ער מאכט א פשוט'ער קידוש מיט מזונות הערינג און קוגעל, אן קיין חכמות און קונצן, אבער פאר איהם איז עס א פולע סעודה. ער פאדערט נישט קיין סאך פונעם לעבן, ער איז נאר א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

ער מאכט א חשבון מיט די כיבודים צו ער געדענקט אלס וואס ער האט געדארפט. 'אה יא, פעטער שמואל האט דאך אייביג ליעב דער עמוד, און ס'וועט איהם שטארק שטערן ווען ער האט עס נישט'. ער גייט צו צום גבאי און זאגט איהם אז ער האט א פעטער וואס דאווענט שיין און לכבוד דער שמחה וואלט ער געוואלט אז מ'זאל איהם צושיקען צו שחרית. פארשטייט זיך ער זאגט נישט אז זיין פעטער דארף עס האבען, ווייל דעמאלס וועט דער גבאי איהם זיכער אפזאגען, קיינער זאגט נישט מיכל גבאי ווער 'דארף' דער עמוד, 'ער האט יארצייט היינט פאר א טאטן? פארוואס דארף ער דער עמוד?' וועט ער אוודאי פרעגן. אבער הערענדיג אזוי אז ער דאווענט שיין, קען גוט נוסח און קוויטשעט נישט צו לאנג, האט מיכל'ן זיך געפרייט אז דער עול פון שחרית איז אראפ פון זיין קאפ, און ער האט גלייך צוגעשאקעלט דער קאפ יא. ס'איז לייכט נאכצוגעבען א בקשה פון ר' יעק'ל וויבאלד ער איז אזא פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

פעטער שמואל איז אריינגעקומען א פאר מינוט פרי, כלומר'שט ווייל ער וויל זיך זיכער מאכען מיט א פלאץ, אבער ר' יעק'ל האט גוט געוואוסט וואס ער וויל און ער איז איהם גלייך צוגעגאנגען בעטענדיג אז ער זאל מכבד זיין דער עולם מיט שחרית. "כעע כעע, איך ווייס נישט, ס'איז דאך מסתמא דא אנדערע דא, פארוואס זאל מען מיר וועלן? איך בין אויפגעשטאנען אביסל הייזעריק. נו, שוין. זאל זיין יא". ר' יעק'ל האט צופרידען געשטעלט זיין פעטער, גייט ער צוריק צו זיין פלאץ, מיט א שמייכל זייענדיג דער פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

שוין, מ'הייבט אן דאווענען, יעדער מיט'ן טלית אין פלאץ, און מ'דאווענט רואיגעהייט. מאנכע קומען צו צו ר' יעקל'ן מיט א האנט אויסגעשטרעקט אבער ער איז אין מיט'ן פסוקי דזמרה און ער לאזט זיך נישט שטערען, נאר מיט א שמייכעל. דער רב זיצט אויף זיין פלאץ דער עולם אויף זייער'ס. פונ'ם עק אויג באמערקט ר' יעק'ל זיין בכור זיצענדיג מיט זיין נייעם הוט אויף זיין אויערן, דאווענענדיג ערליכעהייט פון א סידור. ס'איז געווען קענטיג אז דער אינגעל נעמט זיין נייער מצוות פליכט ערנסט, און קודם כל רעכט ער אפ אן איידעלע דאווענען פון אנהייב ביז'ן סוף. 'הלוואי ווייטער' מורמלט ר' יעק'ל צו זיך ווען ער זעט אזוינס, מיט זיין הארץ פול מיט עפעס א נייע פרייליכע געפיל וואס ער האט אין לעבן נישט געשפירט פאר היינט. 'אל הנער הזה התפללתי' איז געווען דער אויסדרוק פון זיין געפיל, ווען ער וואלט עס געקענט אויסזאגען מיט'ן מויל, איך בין אנגעקומען ווי איך האב געוואלט, מיין חלום האט זיך אויסגעארבעט. אלע אנדערע אין שול וואס פערצופאל ווארפען א בליק אויף ר' יעק'ל און זיין בכור פארגינען איהם מכל הלב, וויבאלד ער איז דאך א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

נו, ס'איז שוין צען פאר ניין און מיכל גבאי צייכענט פאר פעטער שמעון ער זאל צוגייען. יעצט באלעמוטשעט ער שוין נישט, ער האט מורא מ'עט איהם נאך זאגען 'מוחל טובות', ומלכותו יתן המלך לרעותו הטוב ממנו. ער איילט זיך צום עמוד, מיט'ן טלית אויפ'ן קאפ מיט א ברייטע עטרה, ער גיבט א היס'ל און ער הייבט אן 'שוכן עד מרום וקדוש שמו'. ווען פעטער שמעון זינגט און גארגל'ט איז דער וועלט טויט. ער איז אין הויכע עקסטאז און ער זעט גארנישט, מערקט גארנישט און ווייסט פון גארנישט, ס'איז איהם מיט זיין ניגון און מער נישט. דער עולם זאגט נאך פאלגזאמעהייט, 'שוכן עד מרום וקדוש שמו', עכ"פ די וואס האבען אנגעיאגט באצייטענ'ס צו ענדיגען נשמת ווען דער בעל שחרית גייט צו. אבער פלוצלונג הערט זיך א מורמ'ל צווישען דער עולם. פעטער שמעון גארגל'ט זיך ווייטער 'בפי ישרים תתרומם', און דער עולם קוקט זיך איינער די צווייטער; "ס'איז יוכ"פ היינט? וואס זאגט ער תתרומם? מ'דארף דאך זאגען 'בפי ישרים תתהלל', אזוי שטייט דאך אין סידור!" ווייטער זינגט ער אויס 'ובשפתי צדיקים....', וואס איז דער 'בשפתי'? ס'שטייט דאך 'ובדברי' צדיקים, אפילו אום ר"ה יוכ"פ?! וואס טוט זיך דא? וואס איז געווען שלעכט מיט'ן אלגעמיינעם נוסח התפלה פון אנשי כנה"ג אז מ'האט געדארפט עפעס פאררעכטען? ר' יעק'ל איז אביסל צוטומעלט ביי זיך, אבער קיין סאך מאכט ער זיך נישט צוטוהן דערפון. ער איז דאך א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

חיים יוסף איז אייביג געווען אביסל א טשיקאווע מענטש. ער האט געוואוסט זאכען וואס אנדערע האבען נישט געוואוסט. ווען ער איז געווען א בחור און מ'איז געגאנגען לערנען אין (ווי דען?) בריסק, האט ער גלייך געכאפט א שייכות מיט א פאר ירושלימ'ער אידען (ער צאלט היינט טאקע די פרייז דערפאר, אבער דאס איז נישט וויכטיג), און ער האט ארויסגעהאלפען אנדערע ווען זיי זענען געווארען פארלוירען אויפ'ן וועג צו בעלז אדער מנחת יצחק אדער ביידע פאר א שבת סעודה. ער איז דער וואס האט געוואוסט פאליטיק ווי אימער ס'איז געשען, און ער האט געהאט מבינות אויף יעדער רב פוסק ראש ישיבה וואס קומט אין שטאט באזוכען\שנאדערען. ער הערט די בעל תפלה מיט זיין חידושים און ער דערמאנט זיך אן אין עפעס, ס'קלינגט איהם אין זכרון אט די ווערטער. ער לויפט צום ספרים שאפע און טרעפט ערגעץ אן אנדערע סידור, א רויטע. דער סידור איז פארדעקט מיט א גראבע שיכטע שטויב וויבאלד דער סידור ניצט קיינער נישט, נאר צומאל א גאסט פון ערגעץ אונטער די הרי חושך. ער שלעפט עס ארויס, קוקט אויפ'ן רוק פונ'ם סידור און ער זעט דער ווארט 'ספרד' געדרוקט מיט גאלדענע אותיות. ער קוקט אריין, ער מישט אויף שבת דאווענען, און אט אט דא איז עס! ער טרעפט אויס אז אונזער ר' שמעונ'ן, נישט מער און נישט ווייניגער, וואגט זיך צו דאווענען נוסח ספרד דאהי אין ביהמ"ד. דאס איז דאך וואס מ'איז געקומען אויסראטען מיט'ן חניכי הישיבות ביהמ"ד! ער ווייזט עס פאר יהודה ברוך לעבן איהם. 'קוק קוק', מאכט ער מיט די הענט אזש ס'דוכט זיך דער גאנצע רמ"ח און שס"ה שאקלען צו ווייזען ווי דער הונט ליגט באגראבען. 'נו נו נו', זאגט יהודה ברוך, אבער נישט א סלחנ'דיגע 'נו נו, וואס איז דער חילוק, אבי מ'דאווענט', נאר א שטרענגע 'נו נו נו, מ'דארף עפעס טוהן דערוועגען'. א צווייטער קוקט איבער זייער אקסל און ער כאפט שוין וואס טוט זיך. דער עולם מורמל'ט און ברומט אונטער'ן וואנצע (די זענען שוין ערוואקסענע יונגעלייט וואס גייען שוין בערד, די וואס גאלען זיך נאך האבען נייע ווייבער, נייע דירות און נייע קאר'ס, זיי האבען נישט קיין פלאץ אין קאפ זיך צו זארגען וועגן די זאכען, און איבערהויפט, זיי גייען דאך אפט צום טאטע\שווער אויף שבת, ממילא זענען זיי קיינמאל נישט קיין פולקאמער מעמבער'ס אין ביהמ"ד). נאר ר' יעק'ל מערקט גארנישט, ער איז דאך א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

איין יונגערמאן, א קורצע פעשליכע יונגערמאן, מיט אן ערנסטע געזיכט, דערמאנט זיך עפעס א הלכה אין חפץ חיים צו וואס, אז סתם זיך דרייען מיט טענות איז נישט אויסגעהאלטען און צו'ערשט דארף מען עפעס זאגען פאר'ן מענטש אליינס. ער גייט צו צום עמוד אינמיטן גארגעל'ן פון ובמקהלות און ווייזט איהם אין סידור אז עפעס טויג נישט. פעטער שמעון איז אבער אין עקסטאז און ער כאפט נישט קיין רמז און קיין וואונק, ער מיינט ס'איז אפשר א קאמפלימענט וואס דער יונגערמאן האט נישט געקענט איינהאלטען אין בויך ביז קריאת התורה און ער גיבט עס איהם שוין, און ער גארגלט ווייטער. ער קומט אן צו ישתבח און ער לאזט אויס מיט א נוסח תנועה וואס ער געדענקט פון אלס בחור ווען ער האט געדאווענט אין א ביהמ"ד'ל אין די איסט סייד און אן אלטע איד, ר' פייוועל, האט עפעס געזינגען און ס'איז איהם שוין דעמאלס געפאלען. 'ברכות והודאות לשמך הגדול והקדוש ומעולם ועד עולם....', מ'זעט אז ער טוט נישט קיין תשובה. ער גייט ווייטער מיט'ן שייגעץ שטיק פון דאווענען נוסח ספרד אין ביהמ"ד חניכי הישיבות! אין סידור שטייט דאך 'ברכות והודאות מעתה ועד עולם ברוך אתה...'. מ'ווייסט נישט וואס צו טוהן, די בלוט איז אויפגעקאכט. דער רב האלט זיין נאז אין זיין סידור פעסט פארשטעקט, ער וויל קיין חלק נישט אין דער סומאטוכע. מצד איהם קען מען זאגען וואס מען וויל, 'דער אויבישטער פארשטייט דאך אלס' טראכט ער צו זיך, אבער ארום איהם קען מען פילען דער אנגעצויגענקייט. קינדער הערן אויף צו קאמאנדעווען און דער קענד"י מע"ן טיילט נישט קיין צוקערלעך. דער א-ל אדון געלונגט זייער שוואך אי ווייל דער עולם איז נאך פארנערווט, אי ווייל מ'איז נישט צוגעוואוינט דאס צו זינגען בכלל, נאר צומאל ביי א שמחה צו שבת יו"ט ר"ח חנוכה וואס פאלט אויס אויף ר' אהרן קאטלער'ס יארצייט. ר' יעק'ל בלייבט רואיג, ער זעט זיין קינדער דאווענען ווייטער, און דאס איז איהם גענוג, ער איז דאך א פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

מ'דאווענט ווייטער און מ'שטעלט זיך שאקלען א שטילע שמו"ע. אין זייט פונ'ם ביהמ"ד זיצט זיך א שטילע יונגערמאן ר' מנחם דוב. געווענדליך באמערקט מען איהם נישט, מ'הערט נישט קיין סאך פון איהם, נאר עליות באקומט ער אסאך ווייל ער איז א כהן. שמח"ת זעט מען ביי איהם אביסל אויפ'ן פנים וואס טוט זיך אינעווייניג, ווען ער שפרינגט ביי משה אמת ווי א קליין קינד וואס זיין טאטע ווארפט איהם ארויף אין די לופט. אבער א גאנץ יאר איז ער נאר א פלאץ אין ביהמ"ד. ער האט נאר טעכטער, ממילא האט ער קיין קינדער לעבן זיך אויך נישט. ער דאווענט געווענליך גאנץ א לאנגע שמו"ע אבער היינט ענדיגט ער פרי, ער שטייט פון די זייט, און ווען ער זעט דער בעל תפלה אויסטרעטן עושה שלום, גיבט ער א שפרינג צו און ער כאפט דער עמוד און ער הייבט אן הויכע שמו"ע. ער ווארט נישט פאר'ן רב, נאר זיכער צו מאכען אז פעטער שמעון זאל נישט קענען ווייטער אנגייען מיט זיין חוצפה זינגט ער אויס א 'ברוך אאאתה ה'....'. דער עולם שמייכעלט צווישן זיך, מ'איז שוין פרייליך און בארואיגט, דידן נצח. דער תכלית פונ'ם ביהמ"ד צו זיין א קיבוץ פון ישיבה'לייט וואס האלטען אן די אלטע וועג איז נאכאמאל דערגרייכט געווארען. פעטער שמעון שטייט אין דער זייט, פארשעמט, פארקלעמט און אביסל צושטורעמט. ער כאפט נישט פונקט וואס האט זיך דא אפגעטוהן, "וואס ווילען זיי? דער ניגון מיינער האט זיי צושטערט? ווי איז שייך אזוי? ס'איז דאך אזוי שיין, פון ר' פייוויל פונ'ם אלט'ן שטיבל אין דער איסט סייד." און ווייטער כאפט ער נאך עפעס "און אויב ס'שטערט זיי יא, פאר דעם ווארפט מען אוועק פונ'ם עמוד?!". פארטראכטעהייט שטייט דארט ווי א גולם ביז צום הוצאת ספר תורה, ווען ער כאפט זיך אז יעדער קיינער קוקט איהם אן און ער קריכט צוריק צום ווינקעל ווי ער האט אנגעהויבן מיט'ן פנים פארשמירט אין רויט, זיין שבת איז צושטערט און צורודערט. ר' יעק'ל פון זיין עק פון ביהמ"ד קוקט צו מיט שרעק וואס האט זיך דא אפגעטוהן. ער איז שוין נישט אזא פרייליכע רואיגע באליבטע מענטש.

מ'ענדיגט צו דעם דאווענען, מ'איז מפייס פעטער שמעון מיט א ששי, אבער ס'העלפט גארנישט. (אפשר ווייסט ער אז דא איז שלישי דער מכובד'יגע עליה). זיין געשמאק און זיין זעלבסשעצונג האט געכאפט א געפערליכער קלאפ. וואס פאר א הנאות האט ער אין די וועלט? אביסל דאווענען פאר'ן עמוד, און מער נישט! ער שלעפט נישט, ער ציט נישט אויס דער נשמה, און ער שטערט נישט קיינעם. ט'וואס וויל מען פון איהם פאר א גוט יאר? די שלעכטע ליטוואקע'ס מיט זייער מעשה'ס און ענינים! פארוואס בין איך בכלל געקומען צו דער שמחה? און פארוואס גייט דער יעק'ל דאווענען אין אזא פלאץ? ער האט נישט געקענט טרעפען קיין היימישן מנין צו דאווענען? ער הערט פון אנדערע רעדענדיג איבער דער געשיכטע און ער כאפט ארויס אפאר ווערטער, און פלוצלונג כאפט ער שוין. ער האט גארנישט געוואוסט אבער יעצט ווייסט ער. דא דאווענט מען נוסח אשכנז, און ער האט געדאווענט דער נארמאלע אלגעמיינע נוסח. און פאר דעם דארף מען מיר אוועקווארפען פון דעם עמוד?

ביי די טיש'ן פון די קידוש האט זיך געטומלט פייערדיגע שמועסן. חיים יוסף האט הויך גערעדט, מיט א פולע מויל מיט קוגעל און הערינג האט ער גע'דרשנ'ט "פארוואס קומען זיי ביי אונז צו שטערן? קען איך גייען ביי זיי און דאווענען אשכנז ביים עמוד? וואס וואלטן זיי געטוהן ווען מיר גייען ביי זיי און מיר פאלגען נישט זייער הנהגה'לעך וואס מ'האט גע'ירשנ'ט פון א זיידע זייערע פון מערב קארפאטא-רוס? לא תהא כהנת כפונדקית! דער נוסח התפלה פון די ראשונים איז נישט ווייניגער ווי עפעס וואס זיי האבען ממציא געווען צווישען דער פיש און די גאלא!"

יעקב נחמן האלט אבער אנדערש. "וואספארא רעכט האלטן מיר צו מבייש זיין א מענטש ברבים? אפילו ווען ער האט אן עוולה געטוהן!"

ברוך בער לייגט צו, "מיט וואס זענען מיר בעסער ווי זיי? ווייל זיי טוהן אזעלכע מעשים פון זיך שלאגען אין ביהמ"ד און מיר נישט, ביי זיי טוט דער מטרה פארהייליגען אלע מיטלען און ביי אונז נישט! יא, זיי ווארפען ארויס מענטשן און מיר טוהן עס נישט! יעצט זענען מיר פונקט ווי זיי. דו געדענקסט נישט דער מעשה מיט ר' שלמה קלוגער?". יעדער האט געשמייכעלט צו זיך, געדענקענדיג ווי ר' אברהם יהושע האט פארציילט די מעשה פון ר' שלמה קלוגער לאכענדיג אויפ'ן קול.

אבער רוב עולם האט זיך צוגעשטימט מיט חיים יוסף. "דער גאנצע וועלט איז זייער'ס, דער קליין ווינקל ווי מיר זענען דארף נישט ווערען צושטערט פון זיי". איינער ווייסט צו דערמאנען א תשובה אין אבני נזר דערוועגען, און אנדערע זענען סתם צופרידען פון זיך.

און ר' יעק'ל האט זיין שמחה צושטערט. פעטער שמעון זיכער באשולדיגט איהם פאר די גאנצע מעשה, זיין מאמע וועט איהם שוין געבן א פארציע אויך. און דער עיקר איז ביי איהם, ער האט געמיינט אז ער שטייט שוין ביי א געשמאקע שמחה און ער וועט פיהרען זיין זון לעול התורה והמצוות. און דערווייל איז אלס צושפאלטען, דער שמחה איז פארגעסען און דער קידוש איז פארוואנדעלט געווארען פון א פרידליכע פרייליכע הארצליכע ברודערליכע פארברענגען צו א מושב פון העצעריי און פארביסענקייט. ער זעלבסט ווייסט נישט וועמען צו באשולדיגען, זיך פאר'ן נישט אנגרייטען זיין פעטער פאראויס? פעטער שמעון פאר'ן נישט זיך צושטעלען? דער עולם פאר'ן נישט לאזען וואוילגייען דער פרצה? דער רב פאר'ן נישט נעמען א קלארן שטעלונג דערוועגען? מנחם דוב פאר'ן צוכאפען דער עמוד?

דער רב זיצט אין זיין פלאץ און הייבט נישט אויף זיין קאפ. זיין קידוש דרשה אויסצורימען ר' יעק'ל האט ער געהאלטען ביי זיך אין מאגן, ער האט שוין נישט געקענט דרשנ'ן אין אזא אטמאספערע. ער האט נאר איין האפענונג - אז מ'זאל איהם נישט פרעגן זיין מיינונג. ער ווייסט אז יעצט איז זיין צייט צו ווערען פארשוואונדען פאר א שטיק צייט, ביז מ'קומט זיך אויס צווישן זיך.

עכ"פ דער טאג איז א צושטערטע.

--------------------
טייערע ליינער, אן ענליכע עפיזאדע האט זיך אפגעשפילט אפאר וואכן צוריק אין א ביהמ"ד אין לעיקוואוד. איינער פון די רבנים אין שטאט האט עס מיר פארציילט און געזאגט אז צווישען די רבנים ווייסט מען נישט ווער ס'איז גערעכט. יא, איך האב אריינגעלייגט זאלץ און פעפער צום מעשה, איך האב נאר געהערט אז איינער האט געדאווענט פאר'ן עמוד לכבוד א שמחה, און געדאווענט נוסח ספרד, און ביי חזרת הש"ץ האט מען איהם צוגעכאפט דער עמוד. די איבעריגע האב איך צוגעלייגט לשבר את האוזן.

פרעג איך ענק, וואס האלט איהר? ווער איז גערעכט? אבער פאר'ן ענטפערן טראכט ווי וואלט געווען ווען ס'איז פארקערט, אז ער דאווענט אשכנז אין א חסידיש'ע בית המדרש, אדער ער פארגעסט א קץ ביי 'יענער חברה', וואס האלט מען אז מ'וואלט געדארפט טוהן?

[מור וקציעה]

אבער פאר'ן ענטפער'ן טראכט ווי וואלט געווען ווען ס'איז פארקערט, אז ער דאווענט אשכנז אין א חסידיש'ע בית המדרש, אדער ער פארגעסט א קץ ביי 'יענער חברה', וואס האלט מען אז מ'וואלט געדארפ'ט טוהן?

WOW שעיקספיר
אייזן אראפגעלייגט איך האב מיך ממש געשפירט דארט, אבער ממוז האבן געדאווענט אין א ישיבישע ביהמ''ד צו כאפן ווי גוט די לייגסט עס אראפ
און יאך האב שוין מיטגעהאלטען ענליכע מעשיות ביי ליטאים וחסידים כאחד

ווער געדענקט נאך די נוסח הגר''א ותיקין מנין אויף 16 & 44 וואס אויב א גאסט וואס איז אריין געפאלען האט בטעות גענטפערט בהוב''ש ביי הויכע שמונה עשרה האט ער באקומען אזעלכע שפיזיגע בליקן אז ער האט געקענט מיינען אז ער איז בטעות אריינגעפאלן אין אן אראבישען מאסק ווי מ'וויל אים דערווערגען ר''ל

פון מיין עקספיריענס איז די בעסטע שאנס מזאל נישט משוגע מאכן אדער גאר ציקירען איינער וואס דאווענט אן אנדער נוסח איז א יונג איזראעל אדער או יו שול ווי קיינער טשעפעט נישט וועגען א נוסח

[געוואלדיג]

ליטוואק, דיין שאלה איז עכט נישט נוגע ווייל אין די קץ פלעצער ווייס מער דאך זייער גוט וואס מען טוהט, אבער צו עס איז ריכטיג אדער נישט איז מיין איך קלאר אז כאטש ווען א בע"ת גייט צו צום עמוד דארף ער דאווענען די נוסח פון יענעם ביהמ"ד אבער אז ער וייסט נישט און ער טוהט אנדערש אפילו למשל דו זאלסט קומען אין א חסידיש ביהמ"ד און דאווענען נוסח אשכנז טאר מען נישט טוהן אזאנס, ופשוט הוא.

[[NAMELESS]]

אינטרעסאנט, כ'האב געמיינט אז נאר אין סקווער איז א מצוה צו פארשעמען אנדערע אידן, אבער יעצט זע איך אז די ליטוואקעס זענען גארנישט הינטערשטעליג.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איבעראל טרעפט מען מענטשען וואס טרייבען איבער קטנות. אין יאנג איזרע'אל אויך. מ'שלאגט זיך אומעטום איבער דער נוסח, פענסטער אפען פענסטער פארמאכט, דער עמוד, דער הערינג ביים קידוש און וואס נישט. איך קלער אז די רעפארמער האבען עס אויך.

[[NAMELESS]]

ביי חסידים איז אהבת ישראל געווען פון די ערשטע יסודות החסידות

[וכדומה..]

דו מיינסט עס ערנסט ווען דו פרעגסט צו מ'האט גוט געטוהן? א איד האט געמאכט א אומוויסענדע טעות דארף מען אים אזוי פארשעמען? און וואס'עט געשעהן אז חלילה וחס די בעל תפילה וועט ענדיגן שחרית נוסח ספרד? הימל און ערד וועט צאמקראכען, וואס? וואו איז א טראפעלע טאלערענץ? מקען מיינען מרעדט פון געלט דא? ס"ה א גאסט וואס גייט פארשוואונדען ווערן אזוי שנעל ווי ער איז אנגעקומען.

אנטשולדיגט, אבער נאר איינער מיט א רויע שלעכטע געבורט נאטור און אומפארשעמטע מדות גרועות קען טוהן אזא דערנידערנדע אקט, פאר אזא קליינקעפיגע סטופיד ריזען ווי ננננננננננוססססח התפילה גאט זאל אפהיטן.

[[NAMELESS]]

איך מיין אז אין אן אלגעמיינע חסידישע ביהמד''ר לאפוקי די אפיציעלע בתי מדרשים ווי ראדני - הופער וכדו' און אויך נאר ביים אופציעלע מנין פון רבין, וואלט מען זיך נישט צו טון געמאכט פון א נוסח, אפשר נאכן דאווענען וואלט א עלטערע נערוועזע לעפקאוויטש געצימבלט אביסל.

מעשים בכל יום ווי ליטפאקעס דאווענען אין חסידישע בתי מדרשים אן די ויצמח און די סקווירא אין סאטמער מיט א קץ בכל רם ואין פוצה ומצפצף.

איך בין נישט קלאר אבער אזוי דוכט זיך מיר

[[NAMELESS]]

זעט אויס איך בין דער איינציגסטער צו פארשטיין די נקודה באופן ההפוך, להפוך הקערה על פיה.

אודה ולא אבוש, ווען ליטוואק האט אזוי רייך און פליסיג געשילדערט די דראמא [אוודאי איז ער פון בודאפעסט. קענט איר זיך פארשטעלן א ריכטיגער איד פון די ליטא מיט אזא לשון לימודים? ער מוז זיין פון אחינו בשרינו ממדינת הונגריה], האב איך געשפירט א גאנצע צייט, אז צום סוף גייט קומען קאלאר-וואר, ווען ליטוואק וועט איינפאך ערקלערן אז מ'דארף פשוט פארדרייען די מעשה, וואס האט ווירקליך פאסירט אין א חסיד'ישן שטיבל אין בארא פארק מיט א ליטווישע בעל תפילה...

לגוף הענין: שטעלט אייך טאקע פאר אזא זאך פאסירט אין א חסיד'ישע שטיבל מיט א טיפש פון א ליטוואק וועס זאגט 'בעלמא די ברא כרעותיה וימליך מלכותיה, בחייכון וביומייכון'. אן קיין 'ויקרב משיחיה' [אפילו אן די 'קץ'...]. וואס וואלט מען געטראכט? און אויב קומט ער אן צום קל אדון, און דערוואגט זיך עס צו 'זאגן' בדרך נוסח אנשטאטס זינגען א ראפשיצע מארש, וויפיל שפיזיגע בליקן וואלט ער באקומען? וכו' וכו'. ווער איז גערעכט? קיינער נישט!

דער בעל תפילה איז א בהמה גסה פארן נישט קלערן א רגע אז ער דאוונט אין א ביהמ"ד מיט א פארקערטע נוסח התפילה ווי זיין צוגעוואוינטע נוסח. און די מתפללים וואס זענען אים משלח פון ברעטל זענען בהמות פארן זיך משוגע מאכן איבער זייער 'נוסח המקום'. פארט אבער זענען לדעתי די מתפללים ערגער, פשוט ווייל מבייש זיין א איד איז לדעתי סאך מער חמור.

פארט אבער, ליינענדיג ליטוואק'ס ארטיקל - זיך רעכענדיג אז צום סוף וועט ער ארויסברענגען אז די חסיד'ישע מתפללים האבן פארטריבן דעם ליטווישן בעל תפילה, האב איך זיך גערעגט אויף די חסיד'ישע מתפללים. היינו, מיין מיינונג איז ריין אביעקטיוו.

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: ייש"כ. זייער הערליך אראפגעלייגט די מעשה. נאר ביי אונז אין ביהמ"ד. (איך זאג נישט אין וועלכע שטאט. און וועלכע חסידות.) איז דא זייער א סאך שינויי נוסחאות, אפילו פון אנדערע, אלגעמיינע חסידישע בתי מדרשים. און אויב ס'קומט א בעל תפילה פון ערגעץ אנדערשוואו, און ער איז נישט אינפארמירט איבער די ספעציעלע נוסחאות התפילה און לאקאלע משוגעת'ן, געט ער זיך אוועק אין די ערשטע צוויי מינוט וואס ער הייבט אן דאוונען פאר'ן עמוד. און ווער שמועסט נאך ביי חזרת הש"ץ און קדושה (סיי ביי שחרית און אויך ביי מוסף). אבער קיינער גייט נישט צו אדער מ'שרייעט אריין פאר'ן בעל תפילה, איהם צו פאררעכטן. נאר דער עולם שמייכלט זיך א ביסל אונטער... די שאלה איז נאר. ווער דארף לאכן פון וועם...?!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

א. דער מעשה איז געשען מיט נוסח ספרד אין אן אשכנז ביהמ"ד. איך האב צום סוף צוגעלייגט כדי מ'זאל זיך האלטען אביעקטיוו.
ב. כפי זכרוני, עכ"פ אין לעיקוואוד, קען מען גייען אין סיי וועלכע חסידיש'ע ביהמ"ד און דאווענען וואס פארא נוסח מ'וויל. וכן כתוב מיט על ידי נביאיך, אלע ספרדיש'ע הוספות פון תולדות אהרן ועוד ועוד. נאר נוסח אשכנז איז פארווערד. טאמער אבער איז דער בעל תפלה א בעלזער, מעג ער דאווענען אשכנז, ווייל ער האט עס פארהייליגט מיט א חסידיש'ע נאמען.
ג. איך בין נישט אזוי באקאנט אין דער לאנגע רשימה פון אונגארישע ליטעראטישע פיגור'ן. איך קען נישט קיין איינס. שלום עליכם און אייזיק סינגער זענען דוכטזיך גאליציאנער. רוסישע ליטווישער איז דא אן א שיעור. נאר אונגארישער קען איך נישט.
ד. פראביר צו גייען אין א ספרדיש'ע שול אין פלאטבוש אדער בית ישראל און נישט זאגען 'חיים שבע וישועה... '. זיי אנערקענען אויך נישט די טאלעראנץ. ס'האט נישט מיט התנגדות.
ה. דער וותיקין מנין אין 44 און 16 האב איך שוין ערגעץ דערמאנט אויף ק"ש. מ'קען קיין ראיה נישט ברענגען פון די חברה. טאמער איינער קען, זאל מען מאכען א מאווי וועגען יענער מנין. ס'איז א קולטורישע ערשיינונג וואס מ'דארף אנהאלטען אין א מוזיאום

[קאווע טרינקער]

גוט אז מנחם דוב האט נישט קיין אינגלעך, שלא ירבו כמותו בישראל.

[שטיינער]

ני שוין, נארמאל קומט אז דער גבאי צו סיי ווער עס שיקט צו צום עמוד אנצוזאגן דעם בעל תפילה אויפן נוסח, אין קפידות המקום, אבער אויב נישט? חס ושלום צו פארשעמען א איד. נישט קיין חסיד אין נישט קיין מתנגד.

די זעלביגע קומט פאר אין אסאך שוהלן איבער די קדיש יתום'ס. ני שוין!

[יהושע חיים]

ביי א מעריב אין דעם באקאנטע ווינקל דריי און פופציג און דרייצן (אין די סוכה) האט מיר געדאכט אז ביים ערשטער קדיש האט דער בעל תפילה נישט געזאגט ויצמח פאר קדיש תתקבל האב איך דאס אויפמערקזאם געמאכט פאר א חבר נעבן מיר אז עס איז אינטערסאנט אז עס איז נישט דא (פון א ציבור פון איבער צוואנצוג אירע) קיין איינער וואס האט א פראבלעם דערמיט זאגט ער מיר ער האט נישט באמערקט ער שטייט און ווארט און דער בעל תפילה פאנגט אן קדיש און עס שטעלט זיך ארויס אז איך האב איך האב געהאט א טעות פון די אנדערע זייט הער איך שרייען "נו!!! ויצמח! כאפ איך א בליק ווער דער פארשוין איז און עס איז נישט קיין צווייטע ווי א מגלח



משה מצגר איז זיין נאמען


Sent from my LG-P659 using Tapatalk

[ברסלבער]

זייער שיין אראפגעלייגט די מעשה.
עפ"י תורה טאר מען נישט מבזה זיין א איד ווייל ער דאווענט א צווייטן נוסח, וכן ראיתי נוהגים אין חסידישע שולן. אין ליטווישע בין איך נישט געווען.
אלעפאלס מיין איך אז אין די מעשה איז דא נאך א צווייגל. נניח אז מען דארף אים יא אוועקשיקן פון עמוד און א צווייטער דארף איבערנעמען צו דאווענען לויט מנהג המקום, וואלט דער יעניגער כאטש אזויפיל געדארפט טון צו זאגן פאר'ן פעטער אז דא דאווענט מען נוסח אשכנז און צוליב דעם זאל ער אפטרעטן און צולאזן א צווייטן. דאס וואלט אים געגעבן דער געפיל אז מען האט גארנישט קעגן זיין שיינעם דאווענען, נאר מען וויל פשוט זיך האלטן צום מנהג המקום. דאס "אויסכאפן" דעם עמוד אזוי פלוצלינג איז זיכער נישט אויסגעהאלטן.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב נישט קיין סאך צייט יעצט, אבער איך וויל יעצט צולייגען צום געשיכטע א נייעם בליק. לאמיר זיך אריינטוהן אינ'ם נאטור פון חיים יוסף, מנחם דוב ועוד און זעהן וויאזוי מ'קען עס אנקוקען פון אן אנדערע זייט.

איינער פון מיין מערסטע באליבטע מעשה'ס האב איך געהערט מיט עטליכע יארען צוריק פון הרב משה בראווערמאן. זיין זיידע ר' זרח בראוערמאן (א תלמיד פון ר' יהושע לייב) פלעגט גייען צו די בעקערייען אין ירושלים ע"ש נאך מיטאג און ער פלעגט נעמען די איבערגעבליבענע חלות און אהיימגענומען. ארימעלייט פלעגען קומען בעטען חלות אויף שבת. איין פרייטאג איז איינער געקומען צו איהם בעטען חלות. ער האט געקוקט און געזען אז ס'איז גארנישט איבערגעבליבען. ווען ער האט אזוי געזאגט פאר יענעם, האט יענער זיך איינגע'אקשענט אז ער מוז איהם געבען חלות. צום סוף האט יענער דערלאנגט פאר ר' זרח'ן א פאטש. ר' זרח איז צוגעגאנגען צו די טיש, גענומען די אייגענע חלות און איבערגעגעבען. זיין משפחה האט איהם דערנאך געפרעגט 'מעיקרא מאי קסבר ובסוף מאי קסבר', (אינטרעסאנט, זיי האבען נישט געכאפט א פשוט'ער תרוץ אז ווען יענער הייבט הענט, הייבט מען פיס!). האט ער געזאגט אזוי "ווען יענער בעט חלות פון מיר, בין איך פונקט ווי איהם, און חייך קודמין, איך בין נישט מחוייב אוועקצוגעבען מיין חלות פאר יענעם. ווען ער דערלאנגט אבער א פאטש, זעט מען אז ס'מיינט דא גאר עפעס אנדעריש. נו, פאר דעם בין איך נישט בעסער ווי איהם, האב איך איהם געגעבען מיין חלות"
דערנאך האט מען געהערט ווי ר' זרח מורמל'ט צו זיך "זרח זרח, אן א פאטש פארשטייסט דו נישט?"

א גרויסע לקח קען מען לערנען פון די מעשה.

[ירא שמים]

ס׳געווען אמאל אן ענדליכע מעשה מיט א רבי וואס זיין מנהג איז געווען אנצוהייבן ביי עד הנה אנשטאט שוכן עד און האט אזוי געטוען אמאל ווען ער איז געקומען צו א גרויסע רבישע חצר אנגעהויבן עד הנה וההמשך ידוע…
בערל אפשר ענדיגסטו די מעשה?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עד הנה געדענק איך נאך דער מעשה!

[berlbalaguleh]

זייער שיין אראפגעלייגט די מעשה.
עפ"י תורה טאר מען נישט מבזה זיין א איד ווייל ער דאווענט א צווייטן נוסח, וכן ראיתי נוהגים אין חסידישע שולן. אין ליטווישע בין איך נישט געווען.
אלעפאלס מיין איך אז אין די מעשה איז דא נאך א צווייגל. נניח אז מען דארף אים יא אוועקשיקן פון עמוד און א צווייטער דארף איבערנעמען צו דאווענען לויט מנהג המקום, וואלט דער יעניגער כאטש אזויפיל געדארפט טון צו זאגן פאר'ן פעטער אז דא דאווענט מען נוסח אשכנז און צוליב דעם זאל ער אפטרעטן און צולאזן א צווייטן. דאס וואלט אים געגעבן דער געפיל אז מען האט גארנישט קעגן זיין שיינעם דאווענען, נאר מען וויל פשוט זיך האלטן צום מנהג המקום. דאס "אויסכאפן" דעם עמוד אזוי פלוצלינג איז זיכער נישט אויסגעהאלטן.

ברסלב'ער: חוץ די גרויסע עבירה פון הלבנת פנים ברבים, זעהט עס אויס ווי א מעשה קונדס פון עטליכע אנגעטרונקענע יודן ביי מוסף פון שמחת תורה. וואו מ'כאפט אויס דעם מוסף פונ'ם בעל תפילה...!
פון א פסיכאלאגישן שטאנדפונקט קענמען אנאליזירן דעם אויסכאפער, אז ער איז א פארצרה'טער איד. ס'גייט איהם גאנישט גוט אין לעבן. נישט בענייני פרנסה. נישט בענייני שלום בית. און אין א בחינה פון כאן מצא בעל חוב לגבות את חובו, האט ער געפיהלט אז דא איז פאהאן א גוטע געלעגנהייט צו באפרידיגן זיין "עגא"...! אויף עפעס א קליינעם וועג...!

[יהושע חיים]

עד הנה געדענק איך נאך דער מעשה!

עד הנה געדענק איך נאך דעם עד הנה

Sent from my LG-P659 using Tapatalk

[diff]

שולדיג אדער גערעכט דא איז דער גבאי. און עם דארף קהל באוואשן כנהוג בכתפצ"י
אויך, א (תפלת) נדבה נעמט מען וואס מ'געט. משא"כ בחיוב שמחייב

[ירא שמים]

ס׳געווען אמאל אן ענדליכע מעשה מיט א רבי וואס זיין מנהג איז געווען אנצוהייבן ביי עד הנה אנשטאט שוכן עד און האט אזוי געטוען אמאל ווען ער איז געקומען צו א גרויסע רבישע חצר אנגעהויבן עד הנה וההמשך ידוע…
בערל אפשר ענדיגסטו די מעשה?

איז וואס האלט די עולם ווער איז געווען גערעכט? די חסידים וואס האבן געציפט אדער די רבי וואס האט אנגעהויבן ביי עד הנה?, איך האלט די חסידים ווייל כגלייב אז ער האט גאנץ גוט געוויסט אז מהייבט אהן ביי שוכן עד.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

[tag]diff[/tag]
איך פארשטיי נישט
אני לא מבין
I don't understand
Je comprends pas
Ich versteh nicht