צוואת הרה"ג ר' דוד פריזנהויזן ז"ל

[דענקער]

הרה"ג ר' דוד פריזנהויזן ז"ל (תקט"ז-תקפ"ח) איז געווען א גאון עולם אין תורה ווי אויך אין וועלטליכע חכמות. ער האט מחבר געווען ספר כליל החשבון אויף מאטעמאטיק, אויך ספר מוסדות תבל אויף אסטראנאמיע לויט די מאדעל פון קופערניקוס.

ער האט סוף ימיו געוואוינט אין אוהעל אין איין צייט מיט דעם ישמח משה ז"ל. אנפאנג איז ער געווען בידידות מיט אים, על אף וואס ער איז נישט געווען קיין חסיד. שפעטער איז ער געווארן אנטוישט אין אים. אין דעם מוסדות תבל איז געדריקט א צוואה פאר זיינע קינדער וואו ער שרייבט זיינע איינדרוקן איבער דעם ישמח משה און חסידות בכלל.

[דענקער]

ב

[דענקער]

ג

[דענקער]

ד

[דענקער]

ה

[דענקער]

ו

[דענקער]

ז

[דענקער]

ח

[דענקער]

ט

[mevakesh]

זייער אינטערסאנט איז דא ערגעץ נאך אינפארמאציע איבער דעם?

[איש את רעהו]

ער איז געווען פון די משכילים ??
ביוגרפיה[עריכת קוד מקור | עריכה]
דוד בן מאיר הכהן נולד בכפר פריזנהאוזן שבבוואריה בשנת 1756. למד תורה בעיר פירת (פיורדא) שבקרבת נירנברג עד גיל 30, אז החל ללמוד מדעים במשך כ-10 שנים נוספות. בשנת 1788 עבר לברלין, ובהּ פרסם את הספר "כליל החשבון" – ספר חשבון וגאומטריה ומבוא לאלגברה בעברית.‏‏‏[1] בשנת 1796 הוא יצא למסע ברחבי אירופה כדי למכור את ספרו ולאסוף מנויים לספר נוסף שלו, "מוסדות תבל", המתאר את מבנה היקום על פי קופרניקוס.

בעקבות אכזבתו מהרדיקליות של תנועת ההשכלה בברלין,‏‏‏[2] עבר פריזנהאוזן לעיירה אונסדורף שבהונגריה בסביבות שנת 1800, ונתמנה בה לדיין. במקביל עסק במסחר. בשנת 1806 עבר לתקופה קצרה לפשט, אך בהיעדר מקור פרנסה שם, שב במהרה לאונסדרף. באותה תקופה הגיש לקיסר האימפריה האוסטרו הונגרית הצעה להקמת שלושה בתי מדרש לרבנים, בהונגריה, בגליציה ובמורביה. תוכנית הלימודים המוצעת כללה בנוסף ללימודי תלמוד גם תנ"ך ולימודים כלליים. ההצעה נדחתה על ידי השלטונות, אך עוררה עליו רוגז רב מצד רבני הונגריה.‏‏‏[3]

בין השנים 1808–1816 כיהן פריזהאוזן כדיין בעיירה אוהלי (בהונגרית: Sátoraljaújhely), ונודע כמתנגד לחסידות. בשנת 1816 יצא למסע שני באירופה, לשם גיוס מנויים לספרו "מוסדות תבל"; בעקבות הצלחתו לגייס מספיק מנויים, ובהם הרב משה סופר ואהרן חורין, יצא הספר לאור בווינה בשנת 1820. בנוסף לחלק האסטרונומי, כולל הספר הוכחה לפתרון הבעיה ה-11 של אוקלידס, וכן צוואה רוחנית, שבה מספר פריזנהאוזן על תוכניתו לייסוד בית מדרש לרבנים. סוגיית מידת תמיכתו בשינויים דתיים הייתה לסלע מחלוקת בין היסטוריונים שחקרו את כתביו.

[טאמבל סאס]

ואולי גם עצת אשתו היה בעכרו [emoji2] He's not telling us all

[דענקער]

די גאנצע מעשה מיט די משכילים איז נישט שווארץ און ווייס. עס זענען געווען גענוג ערליכע רבנים מדקדקים בקלה כבחמורה וואס האבן געשטיצט לימודים כלליים. און דערפאר זענען זיי - אין אונזער ווערסיע פון היסטאריע - אפגעסטעמפלט געווארן אלס משכילים. כאטש וואס זיי האבן זיך געשלאגן קעגן די פורקי עול פון די משכיל'ישן חדר פונקט אזוי.

[[NAMELESS]]

זייער אינטערסאנט איז דא ערגעץ נאך אינפארמאציע איבער דעם?

אינעם בוך "שוחרי השם בהרי הקרפטים" באשרייבט ער אביסל די פרשה.

[[NAMELESS]]

זייער אינטערסאנט איז דא ערגעץ נאך אינפארמאציע איבער דעם?

כ'דענק יארן צוריק, אז כ'האב געליינט א באשרייבונג פון די קהילה בשנות הישמח משה, וואו זיי דריקן אויס זייער אנטריסטונג מיטן ישמח משה'ס כעס אויסברוכן. עפעס אזוי. מעגליך אז כ'בין זיך טועה און די מדובר איז זיין זון רבי אלעזר ניסן, צו די אייניקל דער ייטב לב. כידוע איז דאס די עיקר סיבה פארוואס דער ייטב לב האט נישט געקענט בלייבן אוהעלער רב [מעגליך אז פאר די זעלבע סיבה האט רא"נ געדארפט גיין וואנדערן קיין דראהביטש, פארבלייבנדיג א פארהעלטנמעסיג אומבאקאנטער פערזאן].

[טאמבל סאס]

ווי איז דאס אז אזוינע צוויי פארקערטע עקסטרימען ווי אהרן חורין און דער חתם סופר האבן ביידע געזען א תועלת אין זיין ספר?

[[NAMELESS]]

ווי איז דאס אז אזוינע צוויי פארקערטע עקסטרימען ווי אהרן חורין און דער חתם סופר האבן ביידע געזען א תועלת אין זיין ספר?

ווייל נאר מיט די אכשר דרא'דיגע ברילן ווערט דער חת"ס אנגעקוקט ווי דער שווארץ זעער הנקרא 'קוצו של יו"ד', 'חדש אסור מן התורה', און אהרן חורינער איז אח"ר.

אין פאקט, איז דער חת"ס געווען אביסל געלערנט, און אזעלכע מדע ביכער איז שוין געווען א כשר'ע זאך נאך ווען דער גר"א - א קיצוני פאר זיך - האט געהייסן זיין תלמיד ארויסגעבן דעם אוקלידוס.

און מצד שני - אח"ר האט באקומען הסכמות פונעם נודע ביהודע ביז ער האט געוויזן זיינע חזיר פיסלעך. נישט אומזיסט האט מען געפירט אזא העפטיגע מערכה אנקעגן אים, ער איז געווען א בארימטער גאון עצום בעפאר.

[[NAMELESS]]

אותיות מחכימות.

צו זען די ווערטער אין ספר מוסדות תבל דירעקט, הייבט אן פון דא און ווייטער.

[רימון]

די אשכול איז מיר זייער נישט צום הארצן וחוששני משום כל המספר אחר מיטתן של תלמידי כש''כ חירוף וגידוף אויף א רבן של ישראל.
ס'איז כדאי צו געדענקען אז אויף משה רבינו האט מען גערעדט ערגערס, און וואס איז שוין נאמן א מענטש וואס ווידמעט זיין '' ספר'' צו באשמוצן א צווייטן, און ס'איז כדאי נאכצוקוקן די בריוון פונעם חתם סופר צום ישמח משה הין און צוריק ווי מזעט דאס חשיבות פונעם ישמח משה בעיניו כאטש זיי האבן געהערט צו אנדערע חדרים.

[טאמבל סאס]

און אז מ'רעדט שוין


https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7 ... 7%95%D7%91

https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7 ... 7%95%D7%9F

https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7 ... 7%9C%D7%99

https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7 ... 7%9E%D7%9C



https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7 ... 7%A8%D7%98

[[NAMELESS]]

אוי האסטו דא געמאכט א קוגל.

רבי ברוך שקלאווער און רבי יקותיאל גארדאן זענען טאקע גוט, איינער אלס תלמיד הגר"א און איינער אלס תלמיד הרמח"ל [ביידע בעלי מקובלים], וואס זענען געווען אנשי מדע.

דער דריטער איז ממש נישט אין פלאץ. בתקופת הראשונים זענען געווען אן א שיעור אזעלכע גדולי עולם, וואס זענען געווען גרויס אין אסטראנאמיע וכו'.

דער פערטער, דער רנ"ק, און דער פינפטער, שי"ר, זענען למעשה יא היבש פראבלעמאטיש. זיי זענען נישט געווען אזוי תמימות'דיג ווי די אנדערע. זיי האבן זיכער געהאט פייגלעך אין קאפ, די שאלה איז נאר צו די פייגלעך זענען געווען כשר צו נישט... ולע"ע אקצר.

[ירא שמים]

יעדער וואס האט געשטיצט וועלטליכע לימודים איז געווען פאררעכנט ווי א משכיל?

[נהורא נפישא]

The way a lot of hasidim look at the early Hasidic Rebbes like they were somehow Angeles and everyone who came in contact with them were on the spot persuaded that they are people with supernatural abilities, now when they see a report of someone who claims to have known him well and if he indeed wasn't persuaded, there is reason to assume that this rabbi was indeed a phony, but of course it's more complicated than that, we know that the Yismach Mosha had his shortcomings, because we know he was human, we actually know that he was very sensitive and demended a lot of respect as the Chasm Sofer clearly writes in his responsa, now we also see that Friedenshon is a Maskil who obviously had an ageda against the fanatic hasidim, now let's say this, the same description could be written and is actually written about his grandson Reb yolish who also had a lot of baggage especially the battles he fought to gain the Rabbinate pre ww2