דער געזעלשאפטליכער ריס צווישן די צוויי זייטן פון דער מחיצה

[אלאדין]

הקדמה

מיר אלע קענען דעם שמועס איבער ווי הויך די מחיצה דארף זיין, פון צען טפחים ביז צוואנציג איילן, וכל המוסיף מוסיפין לו. האט אבער איינער געקלערט אמאל ווי דיק די מחיצה דארף זיין? מיין פראגע איז אייגנטליך מעטאפאריש: ווי ווייט דארף דורכלויפן די געזעלשאפטליכע מחיצה צווישן די צוויי מינים? מ'קען באטראכטן פארשידענע אספעקטן וואס האבן א שייכות מיט די באציאונגען צווישן מענער און פרויען אין דער היימישער וועלט, און ס'איז דא א ברייט פעלד צו דעבאטירן וועגן דעם, גענוג טעמע פאר מערערע אשכולות אויף קאווע שטיבל. איידער איך וועל קענען אליין שרייבן וועגן דעם וועל איך דארפן מסדר זיין מיינע מחשבות, אבער קודם כל וויל איך דערציילן וואס ס'האט מיך געברענגט צו טראכטן וועגן דער טעמע.

דער גורם וואס האט ערוועקט מיין אינטערעס איז א בינטעלע בריוו וואס איך האב ערהאלטן פון א חבר, א היימישער יונגערמאן, וואס אנטהאלט א קארעספאנדענץ צווישן אים און א היימישע פרוי, וואו זיי שמועסן דורך די טעמע פון באציאונגען צווישן מענער און פרויען אין אונזער סביבה. זייער באקאנטשאפט האט זיך אודאי געקענט שאפן נאר דורך סאציאלער מידיע, און נישט אויף דער גאס וואו היימישע מענער און פרויען קומען נישט אין בארירונג כמעט. איך ווייס נישט צי די צוויי זענען עמטליכע שרייבער, אבער ווייניגסטנס אין דעם בריוו אויסטויש ווייזן זיי ארויס טאלאנט, און איך האב זיי געבעטן רשות צו פובליצירן אפאר בריוולעך, כדי צו ערוועקן א פלפול חברים.

די ערשטע פאר בריוו זענען נישט דירעקט אדרעסירט פון איינעם צום צווייטן, נאר ס'איז באזונדערע ארטיקלען וואס זיי האבן אויסגעטוישט צווישן זיך אבער מ'קען זען ווי איין ארטיקל קארעספאנדירט צום אנדערן. ערשט דערנאך ווערן די בריוו אדרעסירט מער דירעקט פון איינעם צום צווייטן. וואס ס'איז אינטערעסאנט איז די פערספעקטיוו פון וועלכער זיי באטראכטן די פראגע פון "טיילונג צווישן מענער און פרויען." מיר זענען געווענליך געוואוינט צו קוקן אויף דעם פון א פרומקייט שטאנדפונקט, אבער אין זייער קארעספאנדענץ דערקענט זיך א גאנץ אנדער קוק – אן אוניווערסאלע מענטשליכע פערספעקטיוו.

אין דעם בריוו אויסטויש ווערט אויפגעברענגט די פראגע, צי דער פארנעם פונעם ריס צווישן מענער און פרויען אין אונזער געזעלשאפט איז בכלל בארעכטיגט. דאס הייסט, דער געדאנק אין די שורות איז נישט קיין פארזוך צו צעברעכן די מחיצה אין די ספערעס פון צניעות, נאר הויפטזעכליך אין די ספערעס פון נארמאלע מענטשליכע באציאונגען. זיי ביידע גלייבן, ווי ס'קוקט אויס פון זייערע שריפטן, אז אין אונזער היימישער וועלט איז נישטא קיין געהעריגע קאמוניקאציע צווישן די צוויי מינים, און ס'גייט פיל ווייטער פון דעם וואס וואלט זיך געפאדערט צוליב פרומקייט. אין זייערע ווערטער דערקענט זיך אן אומצופרידנהייט מיטן מצב און א פרואוו דאס דורכצוקומען. (דער בריוו אויסטויש אליין קען באטראכט ווערן ווי אזא פרואוו.)

ווען איך האב אריינגעקלערט האב איך דערזען אז זיי בארירן א ריכטיגע נקודה. די טיילונג צווישן די צוויי מינים אין אונזער געזעלשאפט הייבט זיך נישט אן ווען מ'ווערט עלטער נאר פון גאנץ קליין. פון די דריי יאר און ווייטער גיט מען אכטונג אז די צוויי זייטן זאלן זיך צוזאמקומען ווי ווייניגער. ווען מ'נעמט אין באטראכט די קינדער מאגאזינען וואס קומען ארויס אויף אידיש, ווי למשל די "קינדליין" אדער די קינדער אפטיילונג אינעם "מאמענט", לאזט זיך באמערקן אז ס'איז געשטעלט מיט א דגש אויף א יונגלישער-מענערישער זייט, אויפ'ן זעלבן שטייגער ווי די ערוואקסענע וועלט אין וועלכער מיר לעבן. ס'איז זיכער אז ביידע מינים פארלירן פון דעם וואס זיי קענען נישט פירן קיין דיאלאג, און די דיפערענץ וואס שאפט זיך מיט דער צייט איז צומאל ווי פון צוויי באזונדערע פעלקער.

ס'איז א שאד איך זאל מאכן לאנגע הקדמות ווען איך האלט סיי ווי ביים ארויסשטעלן עטליכע בריוו, אז מ'זאל קענען זען פון וואס ס'רעדט זיך. איך האב באקומען נישט מער ווי עטליכע בריוו און זיי זעען מיר אויס אינטערעסאנט. איך האב געבעטן רשות עס ארויסצושטעלן אויף קאווע שטיבל, און איך האף אז דאס וועט זיי מוטיגן צו שרייבן ווייטער און אדרעסירן די טעמע פון יעדן מעגליכן קוק ווינקל. איך וועל ארויסשטעלן נאר איינס אדער צוויי בריוו אויפאמאל, כדי צו געבן א געלעגנהייט צו קאמענטירן און דעבאטירן די געדאנקען וואס ווערן ערווענט אין די שריפטן פון ביידע זייטן.

איך דארף נאר באצייכענען דעם פאקט אז די פרוי האט געשריבן אירע בריוו אויף ענגליש, נישט אויף אידיש, אבער איך וועל יעדן בריוו איבערזעצן אויף מאמע לשון פאר'ן ארויסלייגן אויף קאווע שטיבל. דער פאקט אז היימישע ווייבער ניצן אן אנדערע שפראך ווי די מענער, איז נאך אן אנדייט אויף דעם שפאלט וואס האט זיך געשאפן צווישן די צוויי זייטן. איז דען נישט די שפראך דער סימן פון א פאלק? אויב אזוי, וואס א פנים האט עס ווען פופציג פראצענט פון א גרופע ניצט אן אנדערע שפראך ווי די אנדערע פופציג פראצענט? דאס וואס מיר רופן "מאמע לשון" פארלירט ביי אונז צוביסלעך דעם פעמינינען חן ווען די מאמעס הערן עס אויף צו ניצן. ווער איז שולדיג אויף דעם?

אויף מיין פראגע צו דעם יונגערמאן, צי ער האט שוין אמאל פערזענליך געטראפן די פרוי מיט וועמען ער פירט א שריפטליכן דיאלאג אויף סאציאלער מידיע, האט ער געענטפערט אז זיי האבן זיך געזען נישט מער ווי איין מאל אויף א קורצער צייט, אבער ס'איז געווען אונטער א דרוק און ער געדענקט ניטאמאל וויאזוי זי קוקט אויס (ער האט עס געזאגט מיט א טאן פון אנטוישונג). אין מיינע אויגן האט עס צוגעלייגט צו דער רעלעוואנטקייט פונעם בריוו אויסטויש, ווייל ס'פארקערפערט פאקטיש א דיאלאג צווישן צוויי זייטן וועלכע קענען זיך נישט צוזאמקומען אויף א נארמאלן באגעגעניש צוליב די אומשטענדן פון דער סביבה. איך גלייב אז זיי וואלטן גערן אויסגעטוישט זייערע געדאנקען אויף א גלעזל קאווע אין א לאקאלער קאפע, אבער דער געזעלשאפטליכער מציאות מאכט עס מער קאמפליצירט.

אויך דער סטיל פונעם שרייבן איז אנדערש צווישן די צוויי. דאס שרייבן פונעם מאן איז דאכט זיך מער וויזיאנעריש, בשעת דאס שרייבן פון דער פרוי איז פשטות'דיג און אפנהארציג (וועלכע געפעלט מיר דוקא מער). די צוויי פארשידענע סטילן קען אפשר אויך זיין אן אפשפיגלונג פון דער טיילונג צווישן די צוויי זייטן פון דער מחיצה, אדער ווייזט עס סתם אזוי אז זיי האבן פארשידענע כאראקטערן. דאס וועל איך לאזן פאר אנדערע צו באשטימען. איין זאך איז אבער קלאר, אז זיי זענען פאראייניגט אין דעם וואס דרוקט זיי, און אין דער האפענונג אז ס'זאל געפונען ווערן א לעזונג צו דעם. אפילו אויב מיר וועלן נישט מסכים זיין מיט זייערע מיינונגען וועט עס זיין אן אינטערעסאנטער אנהויב פאר א דעבאטע.

צו ליינען די בריוו פון דער פרוי אין דער אריגינעלער [ענגלישער] ווערסיע, זעט דעם אשכול.

[אלאדין]

ישראל מ.:
ניו יארק

[center]א ריס וואס פאדערט א רפואה[/center]

האט איר שוין אמאל געהערט עמיצן רעדן וועגן דעם אז די מענטשהייט דארף מאכן שלום צווישן זיך? אז פעלקער, רעליגיעס און קולטורן דארפן זיך פאראייניגן צו אויסלייזן די וועלט? על פי רוב רעדט מען וועגן דעם מיט א מאך מיט דער האנט, ס'איז אליין א מין אמונה אין וואס מ'גלייבט – אז די וועלט מוז זיין אזוי און אזוי – און ס'איז נישט אויסגעשלאסן אז אט די אמונה גופא זאל זיין א גורם אפצוטיילן צווישן מענטש און מענטש. דאס פאסירט דעמאלט ווען דער שטרעבן צו שלום איז מער נישט קיין עכטער, נאר אן אויסגעדראשענער, א רעליגיע פון פאליטישער קארעקטקייט.

וואס זאל מען טון? סוף כל סוף איז די צרה פון שנאה אן אלוועלטליכער פראבלעם, און נאר געציילטע סענסיטיווע מענטשן קענען פילן דעם צער פון אזא גרויסן באגריף ווי ס'איז "די מענטשהייט". אין תוך גערעדט איז עס אן ענליכער מין צער צו דעם וואס צדיקים האבן אויף דער "גלות השכינה". דאס הייסט, אז מ'טראכט נישט מאמענטאל וועגן זיך, וועגן די אייגענע קליינליכע פראבלעמען, נאר וועגן דער גרויסער אלגעמיינער צרה פון דער בריאה – די מחיצות וואס טיילן אפ צווישן מענטש און גאט, וואס וועט פארראכטן ווערן נאר ביי דער גאולה שלימה. איז עס דען עפעס וואס דער געווענליכער ביזנעסמאן קען טראכטן וועגן דעם? אודאי נישט. ס'איז אן איידעלער וואונטש פון גוטע מענטשן מיט א סענסיטיוון הארץ.

ס'איז אבער דא אמאל וואס אפילו דער פראסטער מענטש קען דערפילן דעם צער פון דער מענטשהייט, און דאס איז ווען ער שטויסט זיך אליין אן אין דער גרעניץ וואס טיילט אפ צווישן מענטש און מענטש. ווען ער אליין וויל דערגרייכן ערגעץ און ער קען נישט, ווען ער אליין וויל אויסשטרעקן א האנט צו א געליבטן וואס געפינט זיך אין אן אנדער גלויבן, אדער אין אן אנדער פאלק, צו וועלכן ער קען נישט צוקומען, דארט דערוועקט זיך מיטאמאל זיין אינערליכן פארדרוס אויף די מחיצות וואס מענטשן האבן אויפגעבויט צווישן זיך. דער ווייטאג ביי אזא מענטש איז קאנקרעט און ממשות'דיג, ער פילט עס אויף דער אייגענער הויט און ס'רייסט אים גענוג ביים הארצן.

איין אזא ביישפיל איז פארגעקומען מיט א געוויסן נאצי, אויגוסט לאנדמעסער, וועלכער האט זיך אפיציעל ארויסגעשטעלט קעגן דער נאצי פארטיי נאכדעם וואס ער האט זיך פארליבט אין א אידישן מיידל, און ס'האט אים טייער געקאסט. יעדער מענטש, מעג ער זיין סיי ווי פאנאטיש, איז מסוגל צו פילן אמאל די לעכערליכקייט פון זיין שנאה – אויב ס'קומט אים נאר אויס זיך צו טרעפן פאר דער זעלבער וואנט אין וועלכער ער גלייבט, און ער זעט נישט קיין אויסוועג וויאזוי עס בייצוקומען. וויבאלד אזעלכע ראמאנטישע מעשה'לעך געשעען נאר זעלטן, פארבלייבט עס א ווייטאג נאר אין די הערצער פון פארפייניגטע נשמות וועלכע קלאגן אויף דער גלות השכינה.

***

אין אונזער פרומער סביבה קומט צו נאך א שיכט פון מענטשליכער צעטיילונג. אפגעזען וואס די סיבות זענען צו דער מחיצה צווישן מענער און פרויען, ווייסן מיר אז די מחיצה איז נישט בלויז א פיזישע – נאר נאך מער א גייסטישע. די וואנט וואס הערשט צווישן מענער און פרויען אין דער היימישער וועלט איז אין א מאס נאך דיקער ווי די מחיצה צווישן איד און גוי. אויב איז דא עפעס וואס דער פעמינינער מין קען צוגעבן פאר דער וועלט – און איך גלייב אז ס'איז דא א סך – וועט עס קיינמאל נישט קענען דערגרייכן אונזער היימישע וועלט, וויבאלד דער דאמינאנטער מין איז נאר דער מענערישער, און די מענער זענען נישט בכח צו עפענען א הארץ צו דעם שוואכערן מין.

איך ווייס נישט צי א היימישער איד האט זיך אמאל אפגעשטעלט טראכטן וועגן דעם, אבער ס'איז פאקטיש אן אומגלויבליכער פארלוסט פאר דער געזעלשאפט ווי א לעבעדיגער ארגאן. די נאכווייען דערפון זענען קענטיג אין דעם אופן ווי די מענערישע חדרים און ישיבות פירן זיך – שלאבעריש און אומקאמפעטענט – אין פארגלייך מיט דעם הערליכן סיסטעם וואס די ווייבער האבן אוועקגעשטעלט אין די מיידל שולעס. דער חינוך פון מיידלעך דערגרייכט א הויכן סטאנדארט, אין דער צייט וואס די יונגלעך באקומען נישט אפילו דעם מינימום וואס א פרומער חינוך וואלט געמעגט האבן. ס'איז א שאד נאר וואס די דערגרייכונגען פון די מיידלישע גראדואנטן ווערט פארוואסערט נאך דער חתונה, ווען זיי פארלאזן די ווייבער-דאמינירטע טעריטאריע.

איז עס נאך א טייל אינעם ריס פון דער מענטשהייט? מסתמא יא. די מחיצות וואס מ'לייגט אין בית מדרש צווישן מענער און פרויען וואלטן נישט געדארפט זיך איבערגיסן אויף יעדן איינציגן אספעקט אין לעבן. מיר קענען נישט טוישן די וועלט, ס'וועלן מסתמא שטענדיג פארבלייבן טיילונגען צווישן מענטשן, אבער אין דעם פאל איז עס א ריס וואס לויפט דורך אין סאמע מיטן פון אן אייגענער גרופע. ס'איז נישט בלויז א פארלוסט פון דער געזעלשאפט ווי א כלל, נאר אויך פון אינדיווידועלן וואס לעבן דערין. לאמיר זאגן אז מ'קען טאקע נישט טוישן דעם מצב ווי ס'איז, מוז אבער קלאר זיין אז ס'איז א ריס אין דער בריאה – אזא וואס בעט זיך אויף א רפואה, אפשר נאך מער ווי סיי וועלכער אנדערער ריס.

שפאנענדיג אין בית מדרש שבת צופרי, האב איך אמאל דורכשפאצירט צוויי פרומע ווייבער וואס האבן געשמועסט וועגן עפעס אן ענין, און מיר האט זיך געדאכט אז זיי שמועסן וועגן טעאלאגיע. געהערט שוין אזוינס? א פרוי זאל פארפירן א טעאלאגישן שמועס? האט זיך מיר געוואלט אפשטעלן, הערן וועגן וואס ס'גייט די רייד, איך האב געוואלט צולייגן מיט א ווארט וואס איך קלער, מיר וואלטן אפשר ביידע צופרידן געווען אויסצוטוישן געדאנקען, אבער די גייסטישע מחיצה וואלט קיינמאל נישט דערלאזט די מענערישע געדאנקען זיך אויסמישן מיט די ווייבערישע.

מיר קענען נישט טוישן די וועלט, אבער מיר קענען כאטש האפן. אזוי למשל האב איך נאסטאלגישע געפילן צו דער אראבישער קולטור, קען איך עפעס טון דערוועגן אינעם מצב וואו מיר לעבן היינט? דער מציאות פונעם לעבן איז שטערקער פון אונזערע רצונות און חלומות. ס'איז אבער וויכטיג צו געדענקען אז ס'איז נישט דער אידעאלער מצב. נישט יעדער פילט אייניג דעם שפאלט צווישן מענטש און מענטש, צווישן מענער און פרויען, אבער די סענסיטיווע הערצער דארפן דאס שטענדיג פילן, און טראגן מיט זיך דעם צער פונעם ריס – באוויינענדיג די גלות השכינה וואס איז מאניפעסטירט אינעם שטענדיגן שפאלט אינערהאלב דער אייגענער געזעלשאפט, צווישן די צוויי פארשידענע קולות, מיט זייערע אייגנארטיגע צוויי נשמות.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ברכה גיטל ש.:
ניו יארק

[center]אין ווייבער-שול [/center]

ס'איז שטיל אין שול. מ'הערט נאר א רואיגע ברומעריי. ס'איז נאך פרי. אין ווייבערשול געפונען זיך פונקט דריי ווייבער אויסער מיר. איינע איז די רעביצין, א קינדערלאזע פרוי וואס איז נעבעך דערביטערט געווארן פון די פילע האפנונגסלאזע יארן וואס זי איז אריבער. דערנאך איז דא די עלטערע פרוי, וועלכע זיצט די צווייטע אין דער רייע. זי זעט שוין אויס ווי א ניינציג יעריגע פרוי פון ווען איך האב זי באקענט מיט יארן צוריק, און זי האט זיך גארנישט געטוישט פון דעמאלט. צום לעצט געפינט זיך דא דעם דיינ'ס ווייב, יענע וואס וויינט ביי אשרי...

ס'איז נאך פרי. אינאיינעם זענען מיר פיר מענטשן. ס'וועלן נישט קומען היינט נאך ווייבער אין שול, חוץ אויב ס'וועט זיין עפעס אן אויפרוף אדער א קידוש. אדער אויב ס'וועט זיך פונקט מאכן א פרוי וואס וועט דארפן קומען הערן ברכו נאכ'ן געבורט פון איר בעבי.

איך שטיי אויף מיין פלאץ, אנגעלאנט אויף די גראטעס פונעם ווייבערשול. איך קוק אראפ דורך די שפאלטנס פון די הילצערנע ברעטלעך פון דער גאלעריע. דארט אונטן זע איך א קינד וואס חזר'ט איבער די פרשה אין חומש, א בחור וואס ליינט אפ די תורה צעטלעך וואס זענען צעווארפן אויף די טישן, קליינע קופקעס פון מענער וועלכע באגריסן זיך, כאפן א שמועס, אדער פאליטיזירן אמאל.

איך קוק אראפ און זע די קעפ פון די מענער. צווישן אונז און זיי טיילט אפ נישט מער ווי א ד' אמות. טאקע נישט מער ווי א קליינע שטרעקע, אבער פאקטיש איז דא צווישן אונז א גאלף וואס איז אזוי ברייט און טיף ווי דער אטלאנטיק. איך וויל מיטהאלטן וואס דארט טוט זיך, צולייגן אן אויער צו די אמפערנישן און אנטיילנעמען אינעם וויכוח. איך קען באשטיין אריינצואווארפן מיינע פאר גראשן. לאזן הערן מיין מיינונג, אויסהערן וואס זיי האבן צו זאגן, און זיך דינגען. איך ווינטש מיר נישט צו זיין א מאן. איך האף נאר אז הלואי וואלטן זיי נישט געווען אזוי ווייט אוועק פון מיר.

אזוי נאנט און דאך אזוי ווייט...

איך קום אין שול יעדן שבת. מ'זאגט מיר אז איך בין נישט מחוייב. מ'זאגט מיר אז איך זאל נישט מאכן פון דעם קיין קביעות. ווייבער טוען נישט אזעלכע זאכן. אויב איך וואלט דאס געלאזט ווערן א קביעות, וואלט איך נאכדעם געדארפט אז מיין מאן זאל מיר עס מתיר נדר זיין.

מיין פלאץ איז אינדערהיים.

***
איך פארלאז די שול. איך באגעגן מיינס א חבר'טע אויפ'ן וועג אהיים. מיר כאפן א שמועס. מיר רעדן וועגן די קינדער, וועגן אונזערע שווער און שוויגער. אונזערע מענער. א.א.וו. מיין חבר'טע לאזט פאלן אפאר ווערטער איבער דער ראלע וואס א פרוי האט אין אוועקשטעלן איר שטוב ווי ס'דארף צו זיין, זי רעדט וועגן דער השפעה וואס א פרוי קען האבן אויף אירע קינדער, וועגן דעם כח וואס ליגט אין אן איבערגעגעבענע ווייב, און זי לאזט דערביי פאלן אפאר אויסגעדראשענע קלישעען, אזוי ווי "הינטער יעדן סוקסעספולן מאן איז דא א ווייב וואס שטיצט אים..."

איך הער מיך צו, מיר שמעקט אבער נישט די באשטימטע ראלעס. מיר געפעלט נישט דער געדאנק אז די באזיצערס פונעם כראמאזאם XX זאלן זיך מוזן געפינען נאר אינדערהיים צווישן משפחה. אויף א מינוט גיב איך א קלער וועגן דער גאלעריע אין שול. איך טראכט וועגן דער שוואכער אנוועזנהייט פון ווייבער אין שול. איך אנערקען צום סוף אז מיין חבר'טע איז גערעכט. מיין פלאץ איז נישט דארט. אבער איך פיל אויך נישט אז מיין פלאץ זאל זיין ערגעץ אנדערש.

א יונגערמאן איז אונז פארבייגעגאנגען. ער גיט זיך א דריי אויס הערנדיג די שטימע פון אונזערע קולות. אין זיין בליק האט זיך דערקענט א פארביילויפיגער גלאנץ. א בליץ פון פארשטאנד. אפשר גאר א בענקשאפט? האט ער אונז געהערט רעדן? האט ער מיך געהערט טראכטן?

אפשר האב איך נאר גע'דמיונ'ט...

[ליטוואק פון בודאפעסט]

א הערליכע געדאנק!
א פארשידענהייט אין מענטשהייט און א פארשידענהייט אין דעות איז אלס א גוטע זאך.
אבער איך האב א שטיקל עצה. אלע פון אונז האבען לכאורה ווייבער, ווי אויך מאמע'ס שוועסטער'ס און טעכטער. מיר קענען אנהייבען דורכ'ן אויסהערען זייער מיינונגען, אנפרעגען וואס זיי האלטען און שעצען זייער אייגענארטיגע שטאנדפונקט, אפילו ווען מיר דינגען זיך צו מען 'ווייסט אנדעריש'.

[יהושע חיים]

איך גיי בכלל נישט געבען גערעכט פאר די דיקקייט פון אונזער מחיצה
אבער וואס יא איז אז ע"פ רוב זענען די אינטערסן פון מענטשן אסאך געוואנדן אויף גענדער (נישט דוקא ביי אידן) כדוגמא קארס זענען געווענטלעך דיסקארטירט ביי זכרים וכו' וכו' דהיינו אז אפילו מען וועט אוועקנעמען די מחיצה וועלן קיפקעס בלייבן געווענטלעך גענדער אפגעטיילט נישט ווייל אזוי דארף זיין נאר ווייל אזוי איז (ביי אנדערע פראקציעס פון מענטשהייט) און אזוי וועט עס זיין (ביי אינז נאכן אוועקנעמען די מחיצה)

פארשטייט זיך אז פון יעדער כלל איז דא א יוצא מן הכלל אבער אזוי איז בדרך כלל

Sent from my LG-P659 using Tapatalk

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ס'איז נישט שווארץ און ווייס. זיי האבען וואס צוצולייגען צו אונזער לעבען און מיר האבען וואס צוצולייגען צו זייער'ס. עם בפני עצמם וועלען זיי בלייבען, אבער אינטער-פאלקישע באציאונגען פארברייטער'ט דער לעבען און שכל.

[פרייוויליג]

[justify]מען קען פארבן די דעבאטע מיט צוויי סארט קאלירן, און דאס איז ווי פאלגנד: ביים כנסייה הגדולה איז אנשטאנען א סכסוך צווישן אגודות ישראל מיט די חסידישע רבנים. די אגודה האט אקאדאמירט פלאץ פאר פרויען מיט א גרויסע מחיצה און אן עקסטערע אריינגאנג. און די חסידים האבן רעוואלטירט אז פרויען טארן בכלל נישט קומען. און די אגודה האט געטענה׳ט אז מען האט דאס גענוג סעגרעגירט, און עס איז נישטא קיין שום פראבלעם דערמיט.

איז מען געגאנגען פרעגן דעם חפץ חיים זי״ע. האט דער חפץ חיים געזאגט: מיר געפונען אסאך מאל ביי טומאה אין די תורה, וואו דער אייבירשטער זאגט ׳אני ה׳ שוכן אתם בתוך טמאתכם׳ אפילו דו זינדיגסט בין איך ביי דיר. ביי איין פאל זאגט אבער דער אייבירשטער אז איך גיי אוועק און דאס איז ערוה. ׳ולא יראה בך ערות דבר׳ ׳ושב מאחרך׳. דער אייבירשטער זאגט אז דארט וואו עס איז דא ערוה בין איך אפוועזענד. פירט אויס די חפץ חיים אז ענקער שאלה דא איז אויב דער אייבירשטער זאל זיך דא יא געפונען אדער נישט.

חרידישע אידן האבן גענומען ׳ערוה׳ צו א שארפע עקסטרעם. אפילו אז אסאך מאל איז עס איבערגעטריבן און אבסורד, אבער עס איז זיי מוטב צו גיין אזוי ווייט ווי איידער אריינגיין אין א חשש ערוה אלס מורא פון ׳ושב מאחרך׳. דאס איז אין איין ווארט די פרומע קאליר און אידילאגיע פון סעגרעגאציע ביי חרידים.

די אנדערע זייט קאליר איז זייער קאנטארווערסיעל, און די דעבאטע גייט שוין אן הונדערטער יארן אויב סעגרעגאציע מאכט ערגער אדער בעסער. די טענה פון די גויים איז, נישט צו מאכן סעגרעגאציע אזוי זאלן די צוויי מינים אויפוואקסן אינאיינעם, זיי זאלן ווערן אמיונירט צווישן זיך (so to speak) וואס דאס קען זיי העלפן בייקומען די נסיונות אין לעבן. ווידעראום די אידן׳ס מהלך איז, טייל זיי אפ פיזיש און גייסטיש, מאראליש און עמאציענעל, איי וואייזוי טוסטו זיי אימיונירן? איז זייער טענה, איך דארף נישט, ווייל זיי זענע סייווי צוטיילט.

יעצט קען מען אריינגיין אין אן אייביגע דעבאטע וועמענס וועג ארבעט בעסער. למעשה זעען מיר ביי גויים פראצענטועל א ריזיגע צאל אינצידענטן ווי רעיפ, טארטשער אא״וו, וואס מען זעט נישט ביי אידן. יא! אידן האבן אויך ******* פראבלעמען, אבער קיינמאל נישט דאס וואס קומט פאר ביי די גויים. יעצט ווען מען באטראכט די מטבע טרעפט מען ביי אונז א ריזיגע חלל וואס דאס איז געווען בעצם די כוונה פונעם בעל האשכול. דער חלל פון עמאציענעל אפגעהאקט צווישן זיך. דער איינדריק אז א מאן קען קיינמאל נישט האבן קיין דיילאגע מיט א פרוי אין סייוואספארא פארנעם. איז די ארגומענט, אויב מען קען דורכאויס די סעגראגאציע אפטיילן פיזיש פון גייסטיש. פיזיש אפשר יא, כדי צו באלאנסירן די פראבלעם פון מין אנושי. אבער גייסטיש נישט, ווייל אויב האקסטו אים אפ גייסטיש און אויב ער וועט יא אמאל קומען אין בארירונג צו די אנדערע מין איז ׳יצא שכרו בהפסדו׳. און דאס פאסירט טאקע היינט ווען די מחיצה האט זיך אויפגעהויבן און מענער קענען האבן טעכנעלאגיש גרינגער קאמיוניקאציע צו די אנדערע מין.

אויף די אלגעמיינע בילד זעט זיך אויס ווי עס ארבעט. אבער ווען דו קוקסט אן די בילד פון די נאנט טרעפסטו מענטשן וואס סטראגלען מיט די פראבלעם. די מויער איז אזוי דיק אז איינמאל עס איז דא א קליין לעכל האסטו מער שאדן אויפגעטון. איז די שאלה אויב מען זאל זיך רעכענען מיט די מיעוט המצוי, ליין: טויזענטער אידן, וואס מוטשענען זיך דערמיט. אדער ניין! עולם כמנהגו נוהג, דאס איז דער סיסטעם, און רוב עולם -די וואס ווייסן נישט אז מחיצה בכלל איז נייע ערפונדונג פון קאלוב- ווייסן אפילו נישט וואס פעלט זיי.[/justify]

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דאס איז די פראבלעם! ווען מ'רעדט פון א פרוי'ס מיינונג, לויפט מען גלייך צו אינטימער באציאונגען. האסט אמאל אויסגעפרעגט דיין באבע איהר מיינונג אויף עפעס? דיין שוועסטער ווייסט בכלל אז זי האט אן אייגענארטיגע קאפ? דאס האט נישט מיט ערוה און נישט מיט תאווה. פרויען האבען וואס צוצולייגען צום קולטור און לעבענסגאנג און מיר לאזען זיי אויס צו אונזער שאדען

כפי זכרוני, דער מעשה ביים כנסייה גדולה איז צו ס'זאל זיין דארט א מחיצה, נישט צו זיי זאלען דארט זיין. אין דער כל כתבי ח"ח ווערט עס געבראכט דוכט זיך, אז די דייטשער האבען געזאגט אז מ'דארף נישט קיין מחיצה ווייל ס'איז דאך נישט קיין דאווענען. די מענטשען פון די ח"ח האבען פארפיהרט אז מ'דארף יא. דער גערער רבי האט געזאגט זיין באקאנט ווערטעל אויף די חילוק צווישען יונתן בן עוזיאל און זיין רבי הלל- דער תלמיד האט פארברענט פייגלאך אין די לופט ביים לערנען, דער רבי האט געקענט באווייזען נישט צו פארברענען די פייגלאך! כ"כ בכל כתבי ח"ח.

[berlbalaguleh]

פרייוויליג: אויף איין נקודה איז נחום הידוע נישט מסכים מיט דיר.(נישט אז נארמאלע מענטשן רעכענען זיך מיט איהם.) אז ביי די גויים איז דא פיהל מער פראבלעמען פון א סעקוסאלע נאטור ווי ביי (ערליכע) אידן....!
ווער רעדט נאך פון דיין נייע אוואטאר...

[יעקב מענטש]

א שיינע געדאנק.

אבער איך מיין אז ס'איז גאנץ קלאר אז האבן א 'עמאציאנאלע' קאנעקשאן מיט דעם אנדערן מין איז נישט אזוי איי איי איי עפ"י הלכה.

אדרבה ווייסט איינער צו מעגן עפ"י הלכה מעגן א מאן און פרוי כאפן א שמועס אין פאליטיק ? אדער סתם אזוי וואס צו מאכן פאר סאפער.

די ראיה פון די שולעס ווס. חדרים, איז נישט אינגאנצן אויסגעהאלטן, ווייל דארט קומט אריין א השקפהדיגע שאלה וואס האט מען ערווארטעט אין די חדרים ווס. מיידל סקולס, און די תירוץ איז ניכר אין די טעגליכע ווערטשאפט אין די ביידע.

[ירא שמים]

זייער שיינע רגשות׳דיגע בריוון אבער אני בעניי האב איך נישט ארויסגעהאט וואס פונקטליך איז די פראבלעם מיט דעם מהלך,
ולגופו של ענין יא די ראלע פון א פרוי איז אינדערהיים וכל כבודה בת מלך פנימה וזהו כבודה וזהו הדרה.
כ׳ בשו״ע ״מאד מאד צריך להתרחק מן הנשים״ ובפרט בדור פרוץ הזה וואס די מנוולים פרואוון וואס מער צו צוברעכן די מחיצה דארפן מיר מאכן מער דיק די מחיצה און אויף וויפיל א מאן דארף א פרוי אויף דעם האט ער זיין אייגענע פרוי.

[ירא שמים]

שולעס ווס. חדרים, אין דעם ענין מוז מען מודה זיין אז די בתי חינוך פאר מיידלעך איז לאין ערוך בעסער ווי די מענערישע און די תוצאות איז אויך ניכר אויף די פירות וד״ל, כווייס אבער נישט וואס דער אינגערמאן וויל פון דעם ארויסדרינגען צו מאכן זיין פוינט.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ירא שמים ברענגט דער צד הפסד שבו. אבער מ'דארף קלאר וויסען די פרייז וואס מ'באצאלט פאר דער התנהגות. שפעטער קען מען שוקל זיין רווח כנגד הפסד.

[יעקב מענטש]

שולעס ווס. חדרים, אין דעם ענין מוז מען מודה זיין אז די בתי חינוך פאר מיידלעך איז לאין ערוך בעסער ווי די מענערישע און די תוצאות איז אויך ניכר אויף די פירות וד״ל, כווייס אבער נישט וואס דער אינגערמאן וויל פון דעם ארויסדרינגען צו מאכן זיין פוינט.

ווי איך פארשטיי, איז זיין פוינט אז ווען פרויען זאלן ווען זיין אויף די וועד החינוך בארד אין חדר, וואלטן זיך ווען די חדרים בעסער געפיהרט ווייל מ'וואלט געהאט א 'פרויען'ס פערספעקטיוו' אין די החלטות, והא ראיה די סוקסעס אין די מיידל סקולס.

די תירוץ אויף דעם איז, אז ס'האט גארנישט מיט די טיילונג צווישן מענער/פרויען, ס'איז א 'שיטה' וואס די חדרים האבן לגבי סעקיולארע חינוך

[חוני המעגל]

שולעס ווס. חדרים, אין דעם ענין מוז מען מודה זיין אז די בתי חינוך פאר מיידלעך איז לאין ערוך בעסער ווי די מענערישע און די תוצאות איז אויך ניכר אויף די פירות וד״ל, כווייס אבער נישט וואס דער אינגערמאן וויל פון דעם ארויסדרינגען צו מאכן זיין פוינט.

ווי איך פארשטיי, איז זיין פוינט אז ווען פרויען זאלן ווען זיין אויף די וועד החינוך בארד אין חדר, וואלטן זיך ווען די חדרים בעסער געפיהרט ווייל מ'וואלט געהאט א 'פרויען'ס פערספעקטיוו' אין די החלטות, והא ראיה די סוקסעס אין די מיידל סקולס.

די תירוץ אויף דעם איז, אז ס'האט גארנישט מיט די טיילונג צווישן מענער/פרויען, ס'איז א 'שיטה' וואס די חדרים האבן לגבי סעקיולארע חינוך

איך האלט נישט אז דאס איז גערעכט, אז די סקולס זענען בעסער.

סיי די סקולס קענען בענעפיטן פון די מענער פערספעקטיוו, און די חדרים פון פרויען.


Sent from my iPhone using Tapatalk

[ירא שמים]

יעקב מענטש, טיילווייז בוסטו גערעכט אבער סהאט אויך צוטוען וואו אזוי די שולעס זענען צושטאנד געקומען ולדעתי איז די עיקר בראך אין די ישיבות וואס די ציל פון א ישיבה היינט איז פיל אנדערש פון איר ציל אמאל און מפירט עס נאך אויפן אלטן שטייגער כאלו יעדער גייט דא ווערן רעק״א ודין גרמא פארוואס אזא גרויסע פארצענט פון בחורים קומען ארויס אזעלכע פראים.

[ירא שמים]

ירא שמים ברענגט דער צד הפסד שבו. אבער מ'דארף קלאר וויסען די פרייז וואס מ'באצאלט פאר דער התנהגות. שפעטער קען מען שוקל זיין רווח כנגד הפסד.

תסביר, מה המחיר?

[שמערל]

פרייוויליג. אנשטאט מדמה זיין דעם איד צום גוי, לאמיר ענדערש מדמה זיין דעם גוי צום גוי, אזוי וועלן מיר נישט האבן קיין נגיעה פון איין צד אויפן צווייטן. ווי איז דא מער רעיפ, אין א צוריקגעשטאנענע קאלטור ווי מענער פרויען זענען אפגעטיילט און די פרויען גייען אינגאנצן באדעקט, א שטייגער ווי אפגאניסטאן אדער אין א מאדערנע סאסייעטי ווי צניעות איז בשפל המצב?

לעצם הדברים קומט די וויכוח איבער א פיזישע אפטיילונג נישט דא דא אריין, די עמאציאנאלע אפטיילונג צווישן די סעקסעס וואס איז דא די לעצטע פופציג יאר ביי די חרידים איז עפעס וואס איז נישטא אין די גאנצע וועלט און איז קיינמאל אין היסטאריע נישט פארגעקומען. לאמיר בלויז אנצייגן פאר א ביישפיל די מערסט אויסגעשפראכענע גמרא אויף די נושא, די מעשה מיט דער אמורא וואס האט אפגעשטעלט א פרוי פרעגן וועלכע וועג פירט קיין ציפורי, און זי האט אים געגעבן א פסק פארן מרבה זיין שיחה עם האישה, אז ער וואלט ווען געברויכט זאגן מיט א קורצערן לשון, לאמיר זיך פראבירן מצייר היינטיגע צייטן א רב צו א שיינער איד אדער אפילו א געווענליכער חסידישער אינגערמאן צו ער קען אפשטעלן א היימיש ווייבל אויף דרייצענטער עוועניו פרעגן ווי איז דער פיש געשעפט, קען אזאנס היינט געמאלט זיין אפילו מיטן קורצסטן לשון? און ווער רעדט נאך פונם פרוי, אנשטאט ענטפערן העט זי נעמען ווארפן פארבן און עפעס ארויסשטאמלן, ווער חלומ'ט פון האבן די חוצפה און מוסר זאגן פארן מאן פארן רעדן צופיל?

עס איז קלאר אז דער מצב היינט איז מורא'דיג נישט געזונט, און איז לדעתי דער גרעסטער גורם פון שלום בית פראבלעמען ביים חרידיש'ן ציבור, אפגערעדט פונם קולטוראלן פארלוסט וואס מיר דערלייגן פונם אומקיוניאציע צווישן די גענדערס.

[יעקב מענטש]

פרייוויליג. אנשטאט מדמה זיין דעם איד צום גוי, לאמיר ענדערש מדמה זיין דעם גוי צום גוי, אזוי וועלן מיר נישט האבן קיין נגיעה פון איין צד אויפן צווייטן. ווי איז דא מער רעיפ, אין א צוריקגעשטאנענע קאלטור ווי מענער פרויען זענען אפגעטיילט און די פרויען גייען אינגאנצן באדעקט, א שטייגער ווי אפגאניסטאן אדער אין א מאדערנע סאסייעטי ווי צניעות איז בשפל המצב?

לעצם הדברים קומט די וויכוח איבער א פיזישע אפטיילונג נישט דא דא אריין, די עמאציאנאלע אפטיילונג צווישן די סעקסעס וואס איז דא די לעצטע פופציג יאר ביי די חרידים איז עפעס וואס איז נישטא אין די גאנצע וועלט און איז קיינמאל אין היסטאריע נישט פארגעקומען. לאמיר בלויז אנצייגן פאר א ביישפיל די מערסט אויסגעשפראכענע גמרא אויף די נושא, די מעשה מיט דער אמורא וואס האט אפגעשטעלט א פרוי פרעגן וועלכע וועג פירט קיין ציפורי, און זי האט אים געגעבן א פסק פארן מרבה זיין שיחה עם האישה, אז ער וואלט ווען געברויכט זאגן מיט א קורצערן לשון, לאמיר זיך פראבירן מצייר היינטיגע צייטן א רב צו א שיינער איד אדער אפילו א געווענליכער חסידישער אינגערמאן צו ער קען אפשטעלן א היימיש ווייבל אויף דרייצענטער עוועניו פרעגן ווי איז דער פיש געשעפט, קען אזאנס היינט געמאלט זיין אפילו מיטן קורצסטן לשון? און ווער רעדט נאך פונם פרוי, אנשטאט ענטפערן העט זי נעמען ווארפן פארבן און עפעס ארויסשטאמלן, ווער חלומ'ט פון האבן די חוצפה און מוסר זאגן פארן מאן פארן רעדן צופיל?

עס איז קלאר אז דער מצב היינט איז מורא'דיג נישט געזונט, און איז לדעתי דער גרעסטער גורם פון שלום בית פראבלעמען ביים חרידיש'ן ציבור, אפגערעדט פונם קולטוראלן פארלוסט וואס מיר דערלייגן פונם אומקיוניאציע צווישן די גענדערס.

דו האלטסט טאקע אז די ציהל (אדער גלוסטעניש) פון די צוויי בריוון שרייבער איז אז איך זאל מעגן פרעגן א פרוי אויף 13 עוו. ווי די פיש געשעפט איז ? (אגב איך האלט אז רוב עולם וואלט נישט געהאט קיין פראבלעם צו פרעגן דירעקציעס פון א פרוי אויב א מאן איז נישט עוועילעבל אויף די מינוט, חוץ אפשר א רבנישע פערזענליכקייט).

זיי רעדן דאך פון כאפן א שמועס אין פאליטיק און סתם אזוי שמועסן, עפעס וואס 'איך מיין' איז אסור עפ"י הלכה,

איך פארשטיי וואס דו פראבירסט אונטערצושטרייכן, אבער דאס וואס אלאדין וויל איז נישט עפעס וואס מ'קען טוישן,

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ירא שמים ברענגט דער צד הפסד שבו. אבער מ'דארף קלאר וויסען די פרייז וואס מ'באצאלט פאר דער התנהגות. שפעטער קען מען שוקל זיין רווח כנגד הפסד.

תסביר, מה המחיר?

וואס פארשטייט מען נישט? ווייבער קענען מוסיף זיין צו דער שמועס, אבער מ'דארף זיך דערווייטערען פון זיי. דער רווח פון זייער צוגעלייגטע מיינונגען ווערט פארלוירען מחמת דאס זיך דערווייטערען.
לגופו של הלכה, גלויב איך נישט אז ס'גייט אן לעת הצורך. נישט ווייל דער צורך איז דוחה, נאר ווייל אין אזא אופן איז עס נישט אסור. לא ע"ז דבר הכתוב.

לגבי דער בריוו אויסטויש: -
איך געדענק מיט כמה יארען צוריק, האב איך געליינט די בלאג'ס פון פרידע וויזעל און שורי ברקוביץ. איך בין נתפעל געווארען אז פון א פארמאכטע קולטור האבען די פרויען געהאט אן אייגענארטיגע בליק. ווען זיי זענען אראפ פון אידישע וועג האב איך געקלערט אז ס'איז אוממעגליך. ווען זיי ווערען אויפגעקלערט, גליטשט שוין די וועג. א מאן קען אריינלייגען זיין חכמות אין לערנען בעיון, אבער א פרוי האט נישט קיין וועג. איך קלער נאר, איך ווייס נישט. אבער א פארלוסט איז עס זיכער געווען פאר אונז.

[רימון]

איך בין שפראכלאז. אלא-דין אכבאר.
די שריפט אליין, וואס טיילט אזוי כאראקטעריסטיש קונצליך אפ צווישן מין און מין, דארף מען שטודירן נאך איידער מ'קאנצענטרירט זיך איבער דער אינהאלט פון דעם דיאלאג.
זאג נאר א רגע, דאס איז אבער א נאוועלע, שטימט?

[רימון]

שוין, א שאד אזא שיינעם מאמר זאל נמשך ווערן מיט וויכוחי סרק. חבל. זכרני ימים מקדם.

[ירא שמים]

לעצם הדברים קומט די וויכוח איבער א פיזישע אפטיילונג נישט דא דא אריין, די עמאציאנאלע אפטיילונג צווישן די סעקסעס וואס איז דא די לעצטע פופציג יאר ביי די חרידים איז עפעס וואס איז נישטא אין די גאנצע וועלט און איז קיינמאל אין היסטאריע נישט פארגעקומען. לאמיר בלויז אנצייגן פאר א ביישפיל די מערסט אויסגעשפראכענע גמרא אויף די נושא, די מעשה מיט דער אמורא וואס האט אפגעשטעלט א פרוי פרעגן וועלכע וועג פירט קיין ציפורי, און זי האט אים געגעבן א פסק פארן מרבה זיין שיחה עם האישה, אז ער וואלט ווען געברויכט זאגן מיט א קורצערן לשון, לאמיר זיך פראבירן מצייר היינטיגע צייטן א רב צו א שיינער איד אדער אפילו א געווענליכער חסידישער אינגערמאן צו ער קען אפשטעלן א היימיש ווייבל אויף דרייצענטער עוועניו פרעגן ווי איז דער פיש געשעפט, קען אזאנס היינט געמאלט זיין אפילו מיטן קורצסטן לשון? און ווער רעדט נאך פונם פרוי, אנשטאט ענטפערן העט זי נעמען ווארפן פארבן און עפעס ארויסשטאמלן, ווער חלומ'ט פון האבן די חוצפה און מוסר זאגן פארן מאן פארן רעדן צופיל?

די ראי' איז גאנץ א שוואכע ראי' און פארקערט פון וואס די גמ' וויל אוריסברענגען אז אפי' ביי אזא טעכנישע זאך און אפי' אויף א איבריגע ווארט איז נוגע אל תרבה שיחה עם האשה ק"ו אויף ריגשיות'דיגע באציאונגען.

[שמערל]

איה"נ אבטולמוס אז דאס איז דער היסטארישער סיבה פאר די חילוק פון די תלמוד תורה און שולעס, אבער דער שרייבער איז נאכאלטס גערעכט אז אויב וואלטן ווען די פרויען אויך געהאט א ווארט ביי די אינגלעך, וואלט עס ווען פיל בעסער אויסגעקוקט