ברסלבער האט געשריבן:
און יעצט א ווארט צו די מוחים. ווען די מאמע רעדט צום טאכטער און מיינט די שנור, דארף די טאכטער עס נישט נעמען פערזענליך.
היסטארישע ראמאן: יעזוס קריסט
-
[NAMELESS]
סטרוקטור פון תורת ישראל, תורת החסידות, און להבדיל קריסטנטום
הוגה, שיינע נקודות נאכאמאל ארויסגעברענגט [און ייש"כ על דברי העידוד שנית], ואודה ולא אבוש אז כ'נעם אן געוויסע פונקטן. פארט אבער איז נישט אלס ריכטיג, און מער פון דעם האסטו צומאל נישט פארשטאנען מיין כוונה, ואפרש.
[center]סטרוקטור פון תורת ישראל און תורת החסידות.[/center]
א גרויס חלק פון דיין תגובה איז איבער 'סטרוקטור'. דיין טענה איז, אז יעדע סטרוקטור האט זיך אנגעהויבן ערגעץ, זיך אפברעכנדיג פונעם פריערדיגן סטרוקטור, וכך היא דרכה של עולם. ענדליך צו דעם טענה'סטו, אז אברהם אבינו און משה רבינו האבן אויך אפגענויגט פון פריערדיגן סטרוקטור. דאס האט אין זיך אמת, אבער פאקטיש טוישט זיך דער וועלט כסדר אפילו אן מהפיכות. כסדר קומען אויף פרישע רעיונות, אויסטרעפונגען, וכו', וואס לאזט איבער א השפעה - טאקע שטייט און צוביסלעך, אבער א פאקטישע השפעה - אויף מענטשהייט. אדער ווי מיר רופן עס דא, דער סטרוקטור.
ווען איינער גרינדעט א פרישע רעליגיע, איז עס גארנישט אנדערש ווי די אומצאליגע אנדערע זאכן וואס לאזן איבער א שטעמפל אויפן וועלט, בשעתם ובדורות הבאים אחריהם. געווענליך שטעלט מען אוועק יסודות אויף לאגיק, געבויטע הארטע לאגיק - הגם אפפרעגבאר, און באזירט אויף חכמת חיים וידיעת ההיסטוריה. דהיינו, מ'ווייסט וואו מ'גייט און וואו מ'שטייט, און דערפאר קען מען אוועקשטעלן א גוט באזירטע עסק. להבדיל, אפילו אין אונזער תורה געפונען מיר אזא אספעקט לשיטת הרמב"ם, ורבי אברהם בן הרמב"ם ועוד [עי' כאן], אז דער תורה האט מבסס געווען אסאך חוקים אויף וואס איז געווען אנגענומען אלס נארמע אין יענע תקופה. דאס איז טיילווייז צוליב דעם אויבנדערמאנטער נקודה, אז אפילו אזא 'מהפיכה' ווי א נייע רעליגיע מוז זיין געבויט אויף אויסגעגראבענע פונדאמענטן כדי ס'זאל האבן א קיום.
ווען אברהם און משה האבן מחדש געווען יהדות, האבן זיי אוודאי ארייגעלייגט זייער געפיל און קרבת אלקים אינעם רעליגיע. אבער די רעליגיע איז געווען באזירט אויף סטרוקטור. דינים און הלכות, און אלטע גוי'אישע מנהגים ויסודות. די חלק הרגש ווערט אייביג אויסגעקילט במשך'ן צייט, און איז דערפאר אן עבודת היחיד זיכער צו מאכן נישט צו בלייבן פוסט און ליידיג, א מאשין וואס טוט מצוות. אבער די חלק הסטרוקטור, נעמליך מצוות מעשיות והנהגות, דאס פארבלייבט לעולמי עד, אפגעזען וויפיל כוונה עס ליגט אין קאפ פון די וואס היטן איר אפ. דאס זעלביגע איז מיט יעדע רעליגיע.
ווען מיר כאפן אן חסידות אלס דוגמא, דארף מען דאס צוטיילן צווישן דער בעש"ט און געוויסע שפעטערדיגע מנהיגים [לאמיר אנכאפן דעם מעזריטשער מגיד אלס דוגמא, וויבאלד ער האט אסאך סטרוקטירט חסידות]. דער בעש"ט איז גארנישט געווען אנדערש ווי סיי וועלכער אנדערער צדיק וואס וויל אריינלייגן רגש אין א טרוקענעם נפש. ער האט נישט געזוכט מפיץ צו זיין קיין מהלך, און ער האט נישט פרובירט מהפך צו זיין די וועלט. ער האט אפשר געהאט געוויסע מחודש'דיגע געדאנקען, אבער ער האט דאס געזאגט פאר געקליבענע תלמידים מקשיבים, אדער סיי ווער ס'איז געקומען צו אים. פונקט ווי די אנדערע בעלי שם, אדער משפיעים בדורינו.
ווען דער מעזריטשער מגיד האט צענטראליזירט חסידות, און דאס איז געווארן א ציל און מהלך כלפי דאס פאלק באופן כללי, דהיינו - סטרוקטירט די זאך, האט זיך צוביסלעך געשאפן דער חורבן וואס מיר קענען היינט אלס 'חסיד'ישער אידישקייט'. טאקע וויבאלד די רעיונות זענען באזירט אויף רגש, און דאס איז נחלת עובדים צמאים בלבד, און ווידער פשוט'ע אידן דארפן סטרוקטור באזירט אויף טריקענע 'את המעשה אשר יעשה האדם וחי', איז לא די ס'האט זיך צוביסלעך אויסגעליידיגט פון איר טיפער אינהאלט, וכפי שצווח הרב מסאטמאר 'נשתכחה תורת הבעל שם', נאר בעיקר איז געבליבן א שרעקעדיגע בער וואס מ'האט פארזען און נישט פאראויסגעשאצט. א חורבן פון נישט אויסגערעכנטע סטרוקטור וואס איז באזירט אויף אלטע יסודות.
[center]וואס טוט זיך מיט קריסטנטום?[/center]
בנוגע קריסטנטומ'ס בלוטיגע היסטאריע. קודם לאמיר רעדן פון יהדות לעומת נצרות, וויבאלד די לעכערליכע טענה אז נ"ך ברענגט כסדר'דיגע רציחה גייט מיר ארויס פון די נאז. הפנים יעדער זאגט איבער דאס זעלביגע אן פארשטיין וואס שטייט קלאר אין נ"ך. סך הכל זענען דא צוויי פלעצער וואו מ'האט גע'רצח'ט פרעמדע פעלקער. די שבע עמים ביים אייננעמען ארץ ישראל, און די מצוה אויסצו'הרג'ענען עמלק. די שבע עמים איז פשוט צוליב זייער זיין אין לאנד וואס מיר ווילן איבערנעמען. אין פאקט, איז נישט געווען קיין חיוב זיי אויסצוזוכן און הרג'ענען, און ווער ס'איז אנטלאפן האט גוט געטון. ס'איז געווען באזירט אויף א שיטה פון 'בלייב נישט דא ווייל כ'וויל נישט נשפע ווערן פון דיר'. דאס שטייט שוין אין תורה. אין פאקט, זעט מען אין נ"ך אז מ'האט זיך נישט באגאנגען מיט זיי בכל החומר, און מ'איז טאקע יא נשפע געווארן פון זיי און געליטן דערפאר. די עמלקים האב איך א הסבר פאר זיך, אבער אכמ"ל [ובקוצר, ראסע ענינים]. עכ"פ דאס איז געווען מיטן יסוד פון כלל ישראל, אין איין געוויסן מקום, און מ'האט נישט געפאדערט זיי זאלן זיך שמד'ן צו אידישקייט. שפעטער, געפונען מיר שוין בכלל נישט קיין רציחת עמים אחרים צוליב אונזער רעליגיע.
ווייטער, קלעטער אריין אין בודהיזם צו כמעט יעדע אנדערע רעליגיע. וועסטו זען אז זיי האבן נישט גע'הרג'עט די וואס זענען נישט געגאנגען אין שפאן. אפילו איסלאם מיטן שווערד, האט נאר גע'הרג'עט אין אנהייב כדי זיך מבסס צו זיין, אבער שפעטער האט מען געלאזט לעבן אונטער זייער הערשאפט [אפילו בימי מוחמד טענה'ן זיי, אז ער האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיט אידן, נאר ענדליך צו אונזער טענה - אין געוויסע שטחים פון היינטיגן אראביע האבן זיי געוואלט ס'זאל זיין ריין פון אומגלויביגע אין זייער רעליגיע]. היסטאריש גערעדט, האבן אידן געלעבט גאנץ כמעשה אונטער די מוסולמענער רוב צייטן, און ערמארדעט געווארן יעדן שני וחמישי אונטער די קריסטן רוב צייטן.
ווען איך זאג אז קריסטנטום האט נישט געארבעט אלס סטרוקטור, מיין איך נישט די פונקט צו זייער איינפלוס איז געשטיגן אדער געשרינקען, נאר די מציאות הדברים אז דאס איז נישט געווען קיין אויסגעארבעטע סטרוקטור ווי אנדערע רעליגיעס. ס'איז געווען ווי חסידות, מיט אפאר עובד'ישע רעיונות, וואס איז נישט געאייגנט פארן כלל, וכנ"ל. ווען דאס איז געווארן נחלת הכלל, איז עס געווארן סטרוקטירט אן קיין ריכטיגע יסודות, דאס אויך ווי חסידות. די תוצאה ביי ביידע איז אייניג: עס איז געווארן פול מיט רשעות און געמיינהייט, ליידיג פון אריגינאלער תוכן און געפיל, און א נייע סטרוקטור וואס איז נישט געבויט אויף אלטע פונדאמענטן.
דערפאר ווען איינער וואונדערט זיך וואס דער דעפיניציע פון 'נארמאלקייט' וואס אויף דעם דארף מען בויען די סטרוקטור, איז דער ענטפער: געבויט אויף א גרונד וואס עקזיסטירט שוין. געוויסע פרטים, און אפילו כללים, קענען זיך טוישן מיטן אויפקום פון נייע שיטות, רעליגיעס, מאדערניזאציע, און קולטור. אבער אויב מ'מאכט א גענצליך נייע יסוד, דאן איז מען מער ווייניגער אויסגעשטעלט צו חורבן. דאס האט צוגעברענגט א היטלער און א סטאלין די לעצטע הונדערט יאר. נייע רעיונות, ווען מענטשהייט איז די 'גיני פיג' אויף וועם דאס אויסצופרובירן. און אויב דאס איז געזאגט געווארן ביי רעיונות באופן כללי, איז דאס לדעתי פולפאכיג מער נוגע ווען די רעיון איז געבויט אויף געפיל, 'ספיריטואליטעט', און מיסטיציזם.
די קומענדיגע שאלה איז, פון וואו ווייסן מיר אז יאשקע האט געוואלט מאכן א 'מהפיכה כללית' ווי איך רוף עס. די תשובה אויף דעם איז, פוק חזי מאי 'ברית החדשה' דבר. זיי באשרייבן א מענטש וואס האט געהאט אן אויסדריקליכער נייע שיטה אין כלל ישראל. טאקע בערך ווי חסידות האט געטון, זייענדיג סותר די פריערדיג איינגעגעסענע און אלטגעזעצענע דרך החיים. און איך רעד פון דעם יאשקע וואס זיי לייגן אראפ. און איך נעם אז דאס איז א רעצעפט אויף חורבן, נישט נאר באזירט אויף וואס איז פאקטיש ארויסגעקומען פון קריסטנטום, נאר בעיקר באזירט אויף קאלטע לאגיק, און ווי אויסגעשמועסט אויבן.
---
ווייטער קען מען זיך דינגען איבער פרטים, למשל מהיכי תיתי אז לאגיק ברענגט צו מענטשליכקייט, און געפיל ברענגט צו אכזריות. אימא איפכא. אזוי אויך קען מען זיך דינגען איבער קולטור, צו ס'איז טאקע א גוטע זאך אדער גאר א גורם פאר חורבן. וכהנה וכהנה. איך האב געשריבן מיינע הרהורי דברים, לויט ווי מיין לאגיק געבט אן, און מעגליך אז איך בין נישט גערעכט. אין סך הכל, איז עס ממילא געווען א גוטע אשכול און שיינע רעיון, און נאך טיפערע נמשל.
א ייש"כ פאר די דברי עידוד ושבח, וכבוד ועונג הוא לי שחכמים חשובים משבחים ומפארים הרעיון והאופן בו נכתבה המאמר.
[center]סטרוקטור פון תורת ישראל און תורת החסידות.[/center]
א גרויס חלק פון דיין תגובה איז איבער 'סטרוקטור'. דיין טענה איז, אז יעדע סטרוקטור האט זיך אנגעהויבן ערגעץ, זיך אפברעכנדיג פונעם פריערדיגן סטרוקטור, וכך היא דרכה של עולם. ענדליך צו דעם טענה'סטו, אז אברהם אבינו און משה רבינו האבן אויך אפגענויגט פון פריערדיגן סטרוקטור. דאס האט אין זיך אמת, אבער פאקטיש טוישט זיך דער וועלט כסדר אפילו אן מהפיכות. כסדר קומען אויף פרישע רעיונות, אויסטרעפונגען, וכו', וואס לאזט איבער א השפעה - טאקע שטייט און צוביסלעך, אבער א פאקטישע השפעה - אויף מענטשהייט. אדער ווי מיר רופן עס דא, דער סטרוקטור.
ווען איינער גרינדעט א פרישע רעליגיע, איז עס גארנישט אנדערש ווי די אומצאליגע אנדערע זאכן וואס לאזן איבער א שטעמפל אויפן וועלט, בשעתם ובדורות הבאים אחריהם. געווענליך שטעלט מען אוועק יסודות אויף לאגיק, געבויטע הארטע לאגיק - הגם אפפרעגבאר, און באזירט אויף חכמת חיים וידיעת ההיסטוריה. דהיינו, מ'ווייסט וואו מ'גייט און וואו מ'שטייט, און דערפאר קען מען אוועקשטעלן א גוט באזירטע עסק. להבדיל, אפילו אין אונזער תורה געפונען מיר אזא אספעקט לשיטת הרמב"ם, ורבי אברהם בן הרמב"ם ועוד [עי' כאן], אז דער תורה האט מבסס געווען אסאך חוקים אויף וואס איז געווען אנגענומען אלס נארמע אין יענע תקופה. דאס איז טיילווייז צוליב דעם אויבנדערמאנטער נקודה, אז אפילו אזא 'מהפיכה' ווי א נייע רעליגיע מוז זיין געבויט אויף אויסגעגראבענע פונדאמענטן כדי ס'זאל האבן א קיום.
ווען אברהם און משה האבן מחדש געווען יהדות, האבן זיי אוודאי ארייגעלייגט זייער געפיל און קרבת אלקים אינעם רעליגיע. אבער די רעליגיע איז געווען באזירט אויף סטרוקטור. דינים און הלכות, און אלטע גוי'אישע מנהגים ויסודות. די חלק הרגש ווערט אייביג אויסגעקילט במשך'ן צייט, און איז דערפאר אן עבודת היחיד זיכער צו מאכן נישט צו בלייבן פוסט און ליידיג, א מאשין וואס טוט מצוות. אבער די חלק הסטרוקטור, נעמליך מצוות מעשיות והנהגות, דאס פארבלייבט לעולמי עד, אפגעזען וויפיל כוונה עס ליגט אין קאפ פון די וואס היטן איר אפ. דאס זעלביגע איז מיט יעדע רעליגיע.
ווען מיר כאפן אן חסידות אלס דוגמא, דארף מען דאס צוטיילן צווישן דער בעש"ט און געוויסע שפעטערדיגע מנהיגים [לאמיר אנכאפן דעם מעזריטשער מגיד אלס דוגמא, וויבאלד ער האט אסאך סטרוקטירט חסידות]. דער בעש"ט איז גארנישט געווען אנדערש ווי סיי וועלכער אנדערער צדיק וואס וויל אריינלייגן רגש אין א טרוקענעם נפש. ער האט נישט געזוכט מפיץ צו זיין קיין מהלך, און ער האט נישט פרובירט מהפך צו זיין די וועלט. ער האט אפשר געהאט געוויסע מחודש'דיגע געדאנקען, אבער ער האט דאס געזאגט פאר געקליבענע תלמידים מקשיבים, אדער סיי ווער ס'איז געקומען צו אים. פונקט ווי די אנדערע בעלי שם, אדער משפיעים בדורינו.
ווען דער מעזריטשער מגיד האט צענטראליזירט חסידות, און דאס איז געווארן א ציל און מהלך כלפי דאס פאלק באופן כללי, דהיינו - סטרוקטירט די זאך, האט זיך צוביסלעך געשאפן דער חורבן וואס מיר קענען היינט אלס 'חסיד'ישער אידישקייט'. טאקע וויבאלד די רעיונות זענען באזירט אויף רגש, און דאס איז נחלת עובדים צמאים בלבד, און ווידער פשוט'ע אידן דארפן סטרוקטור באזירט אויף טריקענע 'את המעשה אשר יעשה האדם וחי', איז לא די ס'האט זיך צוביסלעך אויסגעליידיגט פון איר טיפער אינהאלט, וכפי שצווח הרב מסאטמאר 'נשתכחה תורת הבעל שם', נאר בעיקר איז געבליבן א שרעקעדיגע בער וואס מ'האט פארזען און נישט פאראויסגעשאצט. א חורבן פון נישט אויסגערעכנטע סטרוקטור וואס איז באזירט אויף אלטע יסודות.
[center]וואס טוט זיך מיט קריסטנטום?[/center]
בנוגע קריסטנטומ'ס בלוטיגע היסטאריע. קודם לאמיר רעדן פון יהדות לעומת נצרות, וויבאלד די לעכערליכע טענה אז נ"ך ברענגט כסדר'דיגע רציחה גייט מיר ארויס פון די נאז. הפנים יעדער זאגט איבער דאס זעלביגע אן פארשטיין וואס שטייט קלאר אין נ"ך. סך הכל זענען דא צוויי פלעצער וואו מ'האט גע'רצח'ט פרעמדע פעלקער. די שבע עמים ביים אייננעמען ארץ ישראל, און די מצוה אויסצו'הרג'ענען עמלק. די שבע עמים איז פשוט צוליב זייער זיין אין לאנד וואס מיר ווילן איבערנעמען. אין פאקט, איז נישט געווען קיין חיוב זיי אויסצוזוכן און הרג'ענען, און ווער ס'איז אנטלאפן האט גוט געטון. ס'איז געווען באזירט אויף א שיטה פון 'בלייב נישט דא ווייל כ'וויל נישט נשפע ווערן פון דיר'. דאס שטייט שוין אין תורה. אין פאקט, זעט מען אין נ"ך אז מ'האט זיך נישט באגאנגען מיט זיי בכל החומר, און מ'איז טאקע יא נשפע געווארן פון זיי און געליטן דערפאר. די עמלקים האב איך א הסבר פאר זיך, אבער אכמ"ל [ובקוצר, ראסע ענינים]. עכ"פ דאס איז געווען מיטן יסוד פון כלל ישראל, אין איין געוויסן מקום, און מ'האט נישט געפאדערט זיי זאלן זיך שמד'ן צו אידישקייט. שפעטער, געפונען מיר שוין בכלל נישט קיין רציחת עמים אחרים צוליב אונזער רעליגיע.
ווייטער, קלעטער אריין אין בודהיזם צו כמעט יעדע אנדערע רעליגיע. וועסטו זען אז זיי האבן נישט גע'הרג'עט די וואס זענען נישט געגאנגען אין שפאן. אפילו איסלאם מיטן שווערד, האט נאר גע'הרג'עט אין אנהייב כדי זיך מבסס צו זיין, אבער שפעטער האט מען געלאזט לעבן אונטער זייער הערשאפט [אפילו בימי מוחמד טענה'ן זיי, אז ער האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיט אידן, נאר ענדליך צו אונזער טענה - אין געוויסע שטחים פון היינטיגן אראביע האבן זיי געוואלט ס'זאל זיין ריין פון אומגלויביגע אין זייער רעליגיע]. היסטאריש גערעדט, האבן אידן געלעבט גאנץ כמעשה אונטער די מוסולמענער רוב צייטן, און ערמארדעט געווארן יעדן שני וחמישי אונטער די קריסטן רוב צייטן.
ווען איך זאג אז קריסטנטום האט נישט געארבעט אלס סטרוקטור, מיין איך נישט די פונקט צו זייער איינפלוס איז געשטיגן אדער געשרינקען, נאר די מציאות הדברים אז דאס איז נישט געווען קיין אויסגעארבעטע סטרוקטור ווי אנדערע רעליגיעס. ס'איז געווען ווי חסידות, מיט אפאר עובד'ישע רעיונות, וואס איז נישט געאייגנט פארן כלל, וכנ"ל. ווען דאס איז געווארן נחלת הכלל, איז עס געווארן סטרוקטירט אן קיין ריכטיגע יסודות, דאס אויך ווי חסידות. די תוצאה ביי ביידע איז אייניג: עס איז געווארן פול מיט רשעות און געמיינהייט, ליידיג פון אריגינאלער תוכן און געפיל, און א נייע סטרוקטור וואס איז נישט געבויט אויף אלטע פונדאמענטן.
דערפאר ווען איינער וואונדערט זיך וואס דער דעפיניציע פון 'נארמאלקייט' וואס אויף דעם דארף מען בויען די סטרוקטור, איז דער ענטפער: געבויט אויף א גרונד וואס עקזיסטירט שוין. געוויסע פרטים, און אפילו כללים, קענען זיך טוישן מיטן אויפקום פון נייע שיטות, רעליגיעס, מאדערניזאציע, און קולטור. אבער אויב מ'מאכט א גענצליך נייע יסוד, דאן איז מען מער ווייניגער אויסגעשטעלט צו חורבן. דאס האט צוגעברענגט א היטלער און א סטאלין די לעצטע הונדערט יאר. נייע רעיונות, ווען מענטשהייט איז די 'גיני פיג' אויף וועם דאס אויסצופרובירן. און אויב דאס איז געזאגט געווארן ביי רעיונות באופן כללי, איז דאס לדעתי פולפאכיג מער נוגע ווען די רעיון איז געבויט אויף געפיל, 'ספיריטואליטעט', און מיסטיציזם.
די קומענדיגע שאלה איז, פון וואו ווייסן מיר אז יאשקע האט געוואלט מאכן א 'מהפיכה כללית' ווי איך רוף עס. די תשובה אויף דעם איז, פוק חזי מאי 'ברית החדשה' דבר. זיי באשרייבן א מענטש וואס האט געהאט אן אויסדריקליכער נייע שיטה אין כלל ישראל. טאקע בערך ווי חסידות האט געטון, זייענדיג סותר די פריערדיג איינגעגעסענע און אלטגעזעצענע דרך החיים. און איך רעד פון דעם יאשקע וואס זיי לייגן אראפ. און איך נעם אז דאס איז א רעצעפט אויף חורבן, נישט נאר באזירט אויף וואס איז פאקטיש ארויסגעקומען פון קריסטנטום, נאר בעיקר באזירט אויף קאלטע לאגיק, און ווי אויסגעשמועסט אויבן.
---
ווייטער קען מען זיך דינגען איבער פרטים, למשל מהיכי תיתי אז לאגיק ברענגט צו מענטשליכקייט, און געפיל ברענגט צו אכזריות. אימא איפכא. אזוי אויך קען מען זיך דינגען איבער קולטור, צו ס'איז טאקע א גוטע זאך אדער גאר א גורם פאר חורבן. וכהנה וכהנה. איך האב געשריבן מיינע הרהורי דברים, לויט ווי מיין לאגיק געבט אן, און מעגליך אז איך בין נישט גערעכט. אין סך הכל, איז עס ממילא געווען א גוטע אשכול און שיינע רעיון, און נאך טיפערע נמשל.
א ייש"כ פאר די דברי עידוד ושבח, וכבוד ועונג הוא לי שחכמים חשובים משבחים ומפארים הרעיון והאופן בו נכתבה המאמר.
-
[NAMELESS]
[center]די יחס פון גדולי ישראל צו ישו הנוצרי.[/center]
געוויסע האבן אפשר טענות איבער אפמאלן יעזוס'ן אין א ליכט וואס האט עפעס פאזיטיווקייט צו זיך. אבער באמת איז דער מדובר נישט ישו וואס חז"ל מאלן אראפ ווי א פשוט'ער משוגע'נער משיח שקר ומסית לעבוד ע"ז, נאר דער ישוע וואס ווערט אפגעמאלן אין ברית החדשה אלס טרוימער פון נייע מהלך אין גאטס-דינסט. אין איתנו יודע אויב מ'רעדט פונעם זעלבן מענטש, צוליב די חילוק אין יארן [תלמיד רבי יהושע בן פרחיה קען נישט האבן געלעבט אינעם תקופה וואס דער ברית החדשה דערציילט]. אבער אפגעזען די מספר השנים, רעדט מען דא פון צוויי אנדערע מענטשן, לויט וויאזוי זיי ווערן אפגעמאלן.
אין פאקט, געפונען מיר בפי חכמי ישראל לדורותיהם, פארשידענע - אזוי צו זאגן - פאזיטיווע שטריכן אויף יאשקע, אדער לכה"פ איבערן פאקט אז ער האט [בעסער געזאגט: זיינע תלמידי תלמידים האבן] געגרינדעט א נייע רעליגיע. לאמיר דא אפירברענגען אפאר אויסצוגן פון דברי גדולי ישראל.
באקאנט זענען די מער השקפה'דיגע רייד פונעם רמב"ם אין הל' מלכים פי"א ה"ד, וואס שרייבט בתוך הדברים בזה"ל: וכל הדברים האלה של אותו האיש ושל זה הישמעאלי שעמד אחריו, אינן אלא ליישר דרך למלך המשיח, ולתקן את העולם כולו לעבוד את השם ביחד וכו', עכ"ל. וואס בפשטות מיינט דאס, אז זיי האבן איינגעפעדימט די מושג פון אן איין איינציג גאט אויפן וועלט, און אפילו באזירט זייערע מצוות אויף אונזער תורה, ווי ער שרייבט בהמשך, עיישב"ד.
ענדליך צו דעם שרייבט רבי יהודה הלוי אינעם כוזרי מאמר ד' פכ"ד, וז"ל: אלה האומות, הנוצרים והמוחמדים, הם הצעה והקדמה למשיח המחוכה, עכ"ל.
א מחודש'דיגער בליק געבט אונז דער באר הגולה, טאקע אלס פסק הלכה, אין חו"מ סי' תכ"ה, וז"ל: ואלה הגויים אשר אנחנו אומה ישראלית גולים בצל שלהם ומפוזרים ביניהם, הם מאמינים בחידוש העולם וביציאת מצרים ובכמה עיקרי הדת, וכל כוונתם לעושה שמים וארץ, כמו שכתבו הפוסקים והביאם הרמ"א באו"ח סי' קנ"ו בהגה, לא די שאין איסור להצילם, אלא אפילו אנחנו חייבים להתפלל לשלומם, וכאשר האריך בזה בעל "מעשה ה'" בסדר הגדה בפסוק: "שפוך חמתך על הגויים אשר לא ידעוך", וכתב הרמב"ם דהלכה כרבי יהושע דחסידי אומות העולם יש להם חלק לעולם הבא, עכ"ל. פון דא זעען מיר אויך א געוויסע הוקרה פאר יאשקע וואס האט זיי גאר פארוואנדלט אין 'חסידי אומות העולם' כלשון הבאה"ג [אנדערש ווי מיר קוקן אלס אן אז א חסיד אוה"ע מיינט דער וואס פארטראגט זיך גוט מיט אידן, ווען באמת מיינט עס דער וואס טוט דער רצון ה']. ענליך צו זיינע ווערטער, שרייבט דער שו"ת חוות יאיר סי' א' השגה י"א, און אזוי אויך דער נודע ביהודה אינעם הקדמה צו זיינע תשובות.
---
דער שארפער קנאי, רבי יעקב עמדין זצ"ל [יעב"ץ], שרייבט אין אן אגרת בסוף סדר עולם רבה וזוטא:
"אבל באמת גם לפי דברי כותבי האוונגליון אין שום יהודי רשאי לעזוב תורתו וכו', מכאן נראה בבירור, שהנוצרי ושלוחיו לא באו לבטל תורה מישראל חס וחלילה וכו', אבל הוא הדבר אשר דיברתי, שלא בא זה - כמחשבת כותבי האוונגליון - שבא הנוצרי לבטל דת היהדות לגמרי, אלא רק לאומות בא לייסד להן דת מן אז והלאה, ואף היא לא חדשה כי אם ישנה, אלה שבע מצוות בני-נח ששכחון וחזרו שלוחי הנוצרי וייסדן מחדש. אך כל זרע ישראל, וכן הנימול ונכנס לדתם, הוא מחויב בשמירת כל מצוות התורה בלי שום גרעון, אבל לאומות העולם הניח שבע מצוות שנתחייבו בהן מאז וכו'.
ומרגלא בפי שהנוצרי עשה טובה כפולה בעולם, מצד אחד חיזק תורת משה בכל עוז כנ"ל, ואין אחד מחכמינו שדיבר יותר מזה בפה מלא בחיוב קיום נצחי לתורה, ומצד אחר לאומות-העולם היטיב הרבה, שביטל עבודה זרה והסיר הפסלים מהם וחייב אותן בשבע מצוות, שלא יהיו כבהמות שדה, וזיכה להם במידות מוסריות, ובזה החמיר עליהם יותר מאד מתורת משה, כנודע", עכ"ל.
אן ענליך לשון שרייבט ער: נוצרים ומוסלמים הם כנסיה שהיא לשם שמים - סופה להתקיים, רצונם לשם שמים ושכרם לא יבצר מהם, עכ"ל [[tag]אלאדין[/tag], די 'מוסלמים' חלק איז ספעציעל פאר דיר...].
שארפע דיבורים, קאמענטארן זענען איבעריג.
---
אין לעצטן יארהונדערט, האט דער גרויסער הוגה דעות - הגראי"ה קוק זצ"ל, געשריבן אינמיטן זיין מאמר 'דרך התחיה' ווי פאלגענד: במעמד חלוש כזה באה הנצרות ותעש בקיעים באומה. מחוללה היה בעל כוח אישי נפלא, הזרמתו הנפשית הייתה גדולה, אבל לא נמלט מהחסרון האלילי שהוא תגברת ההזרמה הנפשית מבלעדי החינוך המוסרי והלימודי, וכל כך נמסר לזרמת הנפשיות שלו ומסר לתוכה את הדבקים בו, עד אשר אבדו את התכונה הישראלית ונתנכרו מעשיהם ורוחם למקור מחצבתם, עכ"ל.
ווי פארשטענדליך, האבן זיך גלייך געיאוועט פארשידענע קריטיקירער וואס האבן אטאקירט דעם גרויסן דענקער, מיט זייער קליינקעפיגע וועג פון טראכטן, נישט פארשטייענדיג די טיפקייט אין מושגים וואס הרב קוק איז מנתח מיט זיין ספעציעלן כשרון, און זיי האבן אים באצייכנט אלס קריסטנטום ליבהאבער, און איינער וואס מאכט זיך נישט וויסנדיג פון דברי חז"ל וואס מאלן שלעכט אפ ישו'ן. זיי האבן הפנים נישט געזען ווי דער גרויסער קנאי, רבי יעקב עמדין, האט שוין אויך געלאזט פאלן אזעלכע ווערטער.
למעשה האט הרב קוק זעלבסט זיך מתייחס געווען דערצו אין א בריוו, געדריקט אין איגרות הראי"ה ב' עמ' ל"ד, ווי ער שרייבט בלשונו הזהב: וע"ד שאלתו בנדון שכתבתי בחוברת "הניר" ע"ד אותו האיש, שהי' לו כח אישי נפלא והזרמה נפשית, שנמצאו איזה אנשים שתמהו ע"ז וחשדו אותי כאילו באתי לספר ח"ו בשבחו, של אותו פושע ישראל, שעשאוהו נכרים עבודה זרה. ידע ידידי, שלא כן הדבר, וכל מי שיקרא את מאמרי העמוק הנ"ל באותו העיון הראוי לענינים רמים כאלה, לא יוכל כלל להעלות על דעתו, שיש כאן ענין של שבח.
כי הלא כה דברי, שעצם הכח האישי וההזרמה הנפשית הוא כח טבעי, והוא תלוי בהכשר: אם מכשירים אותו ע"י קודש עליון הוא מתעלה, ואם עוזבים אותו בעינו ונמסרים אליו כמו שהוא, נופלים על ידו לעמקי זוהמת עבודה זרה וכו', עכ"ל. פארט זעען מיר פון זיינע ווערטער די כוחות הנפש און אפילו פאזיטיווע שטריכן, כלפי ישו. ומתוך גנותו אתה בא ללמוד אז ס'איז נישט אינגאנצן שווארץ.
ועל כל הדברים האלה תמכתי יתידותי אין מיין שטיקל פאעזיע, כאטש איך האב בעיקר געזוכט די נקודה שבדבר, און נישט ארויסצוברענגען ווער ישו איז באמת געווען.
---
אין א זייטיגע נאטיץ, איבער דעם וואס ער האט זיך נישט פארקויפט פאר קיין גאט, שרייבט שוין דער אפודי [רבי יצחק פרופיאט דוראן. אסאך האבן געהאקט אויף זיינע לינקע דעות, ואכמ"ל], אין זיין ספר 'כלימת גוים': מעולם לא כיוון המשיח המדומה לעשות עצמו אלוה, ואפילו תלמידיו לא אמרו אלהינו ישו, אלא חשבוהו היותו מבחר המין האנושי, עכ"ל.
געוויסע האבן אפשר טענות איבער אפמאלן יעזוס'ן אין א ליכט וואס האט עפעס פאזיטיווקייט צו זיך. אבער באמת איז דער מדובר נישט ישו וואס חז"ל מאלן אראפ ווי א פשוט'ער משוגע'נער משיח שקר ומסית לעבוד ע"ז, נאר דער ישוע וואס ווערט אפגעמאלן אין ברית החדשה אלס טרוימער פון נייע מהלך אין גאטס-דינסט. אין איתנו יודע אויב מ'רעדט פונעם זעלבן מענטש, צוליב די חילוק אין יארן [תלמיד רבי יהושע בן פרחיה קען נישט האבן געלעבט אינעם תקופה וואס דער ברית החדשה דערציילט]. אבער אפגעזען די מספר השנים, רעדט מען דא פון צוויי אנדערע מענטשן, לויט וויאזוי זיי ווערן אפגעמאלן.
אין פאקט, געפונען מיר בפי חכמי ישראל לדורותיהם, פארשידענע - אזוי צו זאגן - פאזיטיווע שטריכן אויף יאשקע, אדער לכה"פ איבערן פאקט אז ער האט [בעסער געזאגט: זיינע תלמידי תלמידים האבן] געגרינדעט א נייע רעליגיע. לאמיר דא אפירברענגען אפאר אויסצוגן פון דברי גדולי ישראל.
באקאנט זענען די מער השקפה'דיגע רייד פונעם רמב"ם אין הל' מלכים פי"א ה"ד, וואס שרייבט בתוך הדברים בזה"ל: וכל הדברים האלה של אותו האיש ושל זה הישמעאלי שעמד אחריו, אינן אלא ליישר דרך למלך המשיח, ולתקן את העולם כולו לעבוד את השם ביחד וכו', עכ"ל. וואס בפשטות מיינט דאס, אז זיי האבן איינגעפעדימט די מושג פון אן איין איינציג גאט אויפן וועלט, און אפילו באזירט זייערע מצוות אויף אונזער תורה, ווי ער שרייבט בהמשך, עיישב"ד.
ענדליך צו דעם שרייבט רבי יהודה הלוי אינעם כוזרי מאמר ד' פכ"ד, וז"ל: אלה האומות, הנוצרים והמוחמדים, הם הצעה והקדמה למשיח המחוכה, עכ"ל.
א מחודש'דיגער בליק געבט אונז דער באר הגולה, טאקע אלס פסק הלכה, אין חו"מ סי' תכ"ה, וז"ל: ואלה הגויים אשר אנחנו אומה ישראלית גולים בצל שלהם ומפוזרים ביניהם, הם מאמינים בחידוש העולם וביציאת מצרים ובכמה עיקרי הדת, וכל כוונתם לעושה שמים וארץ, כמו שכתבו הפוסקים והביאם הרמ"א באו"ח סי' קנ"ו בהגה, לא די שאין איסור להצילם, אלא אפילו אנחנו חייבים להתפלל לשלומם, וכאשר האריך בזה בעל "מעשה ה'" בסדר הגדה בפסוק: "שפוך חמתך על הגויים אשר לא ידעוך", וכתב הרמב"ם דהלכה כרבי יהושע דחסידי אומות העולם יש להם חלק לעולם הבא, עכ"ל. פון דא זעען מיר אויך א געוויסע הוקרה פאר יאשקע וואס האט זיי גאר פארוואנדלט אין 'חסידי אומות העולם' כלשון הבאה"ג [אנדערש ווי מיר קוקן אלס אן אז א חסיד אוה"ע מיינט דער וואס פארטראגט זיך גוט מיט אידן, ווען באמת מיינט עס דער וואס טוט דער רצון ה']. ענליך צו זיינע ווערטער, שרייבט דער שו"ת חוות יאיר סי' א' השגה י"א, און אזוי אויך דער נודע ביהודה אינעם הקדמה צו זיינע תשובות.
---
דער שארפער קנאי, רבי יעקב עמדין זצ"ל [יעב"ץ], שרייבט אין אן אגרת בסוף סדר עולם רבה וזוטא:
"אבל באמת גם לפי דברי כותבי האוונגליון אין שום יהודי רשאי לעזוב תורתו וכו', מכאן נראה בבירור, שהנוצרי ושלוחיו לא באו לבטל תורה מישראל חס וחלילה וכו', אבל הוא הדבר אשר דיברתי, שלא בא זה - כמחשבת כותבי האוונגליון - שבא הנוצרי לבטל דת היהדות לגמרי, אלא רק לאומות בא לייסד להן דת מן אז והלאה, ואף היא לא חדשה כי אם ישנה, אלה שבע מצוות בני-נח ששכחון וחזרו שלוחי הנוצרי וייסדן מחדש. אך כל זרע ישראל, וכן הנימול ונכנס לדתם, הוא מחויב בשמירת כל מצוות התורה בלי שום גרעון, אבל לאומות העולם הניח שבע מצוות שנתחייבו בהן מאז וכו'.
ומרגלא בפי שהנוצרי עשה טובה כפולה בעולם, מצד אחד חיזק תורת משה בכל עוז כנ"ל, ואין אחד מחכמינו שדיבר יותר מזה בפה מלא בחיוב קיום נצחי לתורה, ומצד אחר לאומות-העולם היטיב הרבה, שביטל עבודה זרה והסיר הפסלים מהם וחייב אותן בשבע מצוות, שלא יהיו כבהמות שדה, וזיכה להם במידות מוסריות, ובזה החמיר עליהם יותר מאד מתורת משה, כנודע", עכ"ל.
אן ענליך לשון שרייבט ער: נוצרים ומוסלמים הם כנסיה שהיא לשם שמים - סופה להתקיים, רצונם לשם שמים ושכרם לא יבצר מהם, עכ"ל [[tag]אלאדין[/tag], די 'מוסלמים' חלק איז ספעציעל פאר דיר...].
שארפע דיבורים, קאמענטארן זענען איבעריג.
---
אין לעצטן יארהונדערט, האט דער גרויסער הוגה דעות - הגראי"ה קוק זצ"ל, געשריבן אינמיטן זיין מאמר 'דרך התחיה' ווי פאלגענד: במעמד חלוש כזה באה הנצרות ותעש בקיעים באומה. מחוללה היה בעל כוח אישי נפלא, הזרמתו הנפשית הייתה גדולה, אבל לא נמלט מהחסרון האלילי שהוא תגברת ההזרמה הנפשית מבלעדי החינוך המוסרי והלימודי, וכל כך נמסר לזרמת הנפשיות שלו ומסר לתוכה את הדבקים בו, עד אשר אבדו את התכונה הישראלית ונתנכרו מעשיהם ורוחם למקור מחצבתם, עכ"ל.
ווי פארשטענדליך, האבן זיך גלייך געיאוועט פארשידענע קריטיקירער וואס האבן אטאקירט דעם גרויסן דענקער, מיט זייער קליינקעפיגע וועג פון טראכטן, נישט פארשטייענדיג די טיפקייט אין מושגים וואס הרב קוק איז מנתח מיט זיין ספעציעלן כשרון, און זיי האבן אים באצייכנט אלס קריסטנטום ליבהאבער, און איינער וואס מאכט זיך נישט וויסנדיג פון דברי חז"ל וואס מאלן שלעכט אפ ישו'ן. זיי האבן הפנים נישט געזען ווי דער גרויסער קנאי, רבי יעקב עמדין, האט שוין אויך געלאזט פאלן אזעלכע ווערטער.
למעשה האט הרב קוק זעלבסט זיך מתייחס געווען דערצו אין א בריוו, געדריקט אין איגרות הראי"ה ב' עמ' ל"ד, ווי ער שרייבט בלשונו הזהב: וע"ד שאלתו בנדון שכתבתי בחוברת "הניר" ע"ד אותו האיש, שהי' לו כח אישי נפלא והזרמה נפשית, שנמצאו איזה אנשים שתמהו ע"ז וחשדו אותי כאילו באתי לספר ח"ו בשבחו, של אותו פושע ישראל, שעשאוהו נכרים עבודה זרה. ידע ידידי, שלא כן הדבר, וכל מי שיקרא את מאמרי העמוק הנ"ל באותו העיון הראוי לענינים רמים כאלה, לא יוכל כלל להעלות על דעתו, שיש כאן ענין של שבח.
כי הלא כה דברי, שעצם הכח האישי וההזרמה הנפשית הוא כח טבעי, והוא תלוי בהכשר: אם מכשירים אותו ע"י קודש עליון הוא מתעלה, ואם עוזבים אותו בעינו ונמסרים אליו כמו שהוא, נופלים על ידו לעמקי זוהמת עבודה זרה וכו', עכ"ל. פארט זעען מיר פון זיינע ווערטער די כוחות הנפש און אפילו פאזיטיווע שטריכן, כלפי ישו. ומתוך גנותו אתה בא ללמוד אז ס'איז נישט אינגאנצן שווארץ.
ועל כל הדברים האלה תמכתי יתידותי אין מיין שטיקל פאעזיע, כאטש איך האב בעיקר געזוכט די נקודה שבדבר, און נישט ארויסצוברענגען ווער ישו איז באמת געווען.
---
אין א זייטיגע נאטיץ, איבער דעם וואס ער האט זיך נישט פארקויפט פאר קיין גאט, שרייבט שוין דער אפודי [רבי יצחק פרופיאט דוראן. אסאך האבן געהאקט אויף זיינע לינקע דעות, ואכמ"ל], אין זיין ספר 'כלימת גוים': מעולם לא כיוון המשיח המדומה לעשות עצמו אלוה, ואפילו תלמידיו לא אמרו אלהינו ישו, אלא חשבוהו היותו מבחר המין האנושי, עכ"ל.
-
[NAMELESS]
איר זאלט מיר מוחל זיין, אבער שקר גס האט אויך א גבול. זענט איר (בכיכול) מעתיק א שטיקל רמב"ם, אבער געשניטן פון פארענט און פון הינטן. אויף ענדליכס צו דעם שרייבט דער רמב"ם אליינס במקום אחר אז ווען איינער נעמט זיך מעתיק זיין געשטיקלטע מאמרים קען ער קומען מיט א פסוק מפורשת וואס באפעלט א מצווה פון "ועבדתם אלהים אחרים והשתחויתם להם". און דאס איז וואס איר האט דא אהערגעשטעלט, פשוט מציע געווען אן עבודה זרה -- ווי דער רמב"ם אליינס באטאנט אין דעם זעלבן הלכה, און ביותר ביאור אין די תשובה זיינע -- אונטערן שלייער פון העתקת דבריו, מחוץ למשמעות לגמרי. איר זענט מפרש אז דאס וואס דער רמב"ם שרייבט "ולתקן את העולם כולו לעבוד את השם ביחד" איז ווייל ישוע הנוצרי זאל ווען כאילו "האבן איינגעפעדימט די מושג פון אן איין איינציג גאט אויפן וועלט", ווי כאילו דער שטיקל רמב"ם איז פאר זיך פשט'לאז און לאזט זיך אריינלערנען דעראין וואס עס שמעקט אייך נאר. בו בעת וואס איר האט מיאוס פארשניטן דעם רמב"ם און אים אויסגעטון נאקעט פון זיין אייגענע פשט ווי ער איז זיך מבאר וואס ער מיינט מיטן שרייבן אז "ולתקן את העולם כולו לעבוד את השם ביחד".
נאט אייך דעם רמב"ם אן דעם איבערגאנגס אפעראציע...
דאס זעלבע איז מיט דעם כלומר'שטן לשון הכוזרי, א קורצע עיון אין מקור איז מגלה אז וואס ער שרייבט, ביז וואס איר קלעים'ט בשמו, איז לא פגע ולא נגע.
אהוב וכו', אך האמת אהוב מן הכל!
נאט אייך דעם רמב"ם אן דעם איבערגאנגס אפעראציע...
אף ישוע הנצרי, שדמה שיהיה משיח ונהרג בבית דין, כבר נתנבא בו דניאל, שנאמר: "ובני פריצי עמך ינשאו להעמיד חזון ונכשלו" (דניאל יא יד). וכי יש מכשול גדול מזה? שכל הנביאים דיברו שמשיח גואל ישראל ומושיעם, ומקבץ נדחיהם ומחזק מצוָתן; וזה גרם לאבד ישראל בחרב, ולפזר שאריתם ולהשפילם, ולהחליף התורה, ולהטעות רוב העולם לעבוד אלוה מבלעדי יי.
אבל מחשבות בורא העולם – אין כוח באדם להשיגם, כי לא דרכינו דרכיו ולא מחשבותינו מחשבותיו. וכל הדברים האלו של ישוע הנצרי, ושל זה הישמעאלי שעמד אחריו, אינן אלא לישר דרך למלך המשיח, ולתקן העולם כולו לעבוד את יי ביחד, שנאמר: "כי אז אהפוך אל עמים שפה ברורה, לקרוא כולם בשם יי לעבדו שכם אחד" (צפניה ג ט).
כיצד? כבר נתמלא העולם מדברי המשיח ומדברי התורה ומדברי המצוות, ופשטו דברים אלו באיים רחוקים ובעמים רבים ערלי לב, והם נושאים ונותנים בדברים אלו ובמצוות התורה. אלו אומרים: מצוות אלו אמת היו, וכבר בטלו בזמן הזה ולא היו נוהגות לדורות. ואלו אומרים: דברים נסתרים יש בהן ואינן כפשוטן, וכבר בא משיח וגילה נסתריהם. וכשיעמוד המלך המשיח באמת, ויצליח וירום וינשא, מיד הם כולם חוזרים ויודעים ששקר נחלו אבותיהם, ושנביאיהם ואבותיהם הטעום.
דאס זעלבע איז מיט דעם כלומר'שטן לשון הכוזרי, א קורצע עיון אין מקור איז מגלה אז וואס ער שרייבט, ביז וואס איר קלעים'ט בשמו, איז לא פגע ולא נגע.
אהוב וכו', אך האמת אהוב מן הכל!
-
[NAMELESS]
במחילה מכבודך הרמה, אבער איך האב קיינמאל נישט געהאט קיין הוה אמינא אין זאגן אז קיין עוול איז נישט באגאנגען געווארן דורך די נוצרים בכלל, אדער ישו בפרט. אין פאקט, האב איך אין שטיקל פאעזיע פארענדיגט בייסיג מיט א קורצע חשבון הנפש וואו אהין די קריסטן זענען אנגעקומען מיט זייער רחמנות'דיגע רעליגיע, ממש כדברי הרמב"ם 'וזה גרם לאבד ישראל בחרב, ולפזר שאריתם ולהשפילם'.
אזוי אויך איז נישטא קיין מושכל ראשון אז ער האט נישט גורם געווען אמונה בשילוש וואס איז ע"ז בשיתוף [אקעי, ס'האט גארנישט מיט ישו זעלבסט, מ'רעדט פון די וואס האבן אזוי אנגעקלעבט עליו ועל חלומותיו]. ה"ה די אנדערע נקודות.
סך הכל, זעען מיר געוויסע פאזיטיווע שטריכן וואס רוב מענטשן פארפעלן אנצומערקן, אפגעזען די נעגאטיווע זייט וואס איז א דבר פשוט וואס יעדער זעט. די פאזיטיווע אומבאקאנטע זייט, וואס מענטשן טראכטן נישט אין יענע ריכטונג, האב איך מצטט געווען, טראץ דעם וואס די נעגאטיווע חלק איז פשוט וברור לכולם [וכפי שעשיתי בהבאתי את דברי הרב קוק, ודו"ק].
אזוי אויך איז נישטא קיין מושכל ראשון אז ער האט נישט גורם געווען אמונה בשילוש וואס איז ע"ז בשיתוף [אקעי, ס'האט גארנישט מיט ישו זעלבסט, מ'רעדט פון די וואס האבן אזוי אנגעקלעבט עליו ועל חלומותיו]. ה"ה די אנדערע נקודות.
סך הכל, זעען מיר געוויסע פאזיטיווע שטריכן וואס רוב מענטשן פארפעלן אנצומערקן, אפגעזען די נעגאטיווע זייט וואס איז א דבר פשוט וואס יעדער זעט. די פאזיטיווע אומבאקאנטע זייט, וואס מענטשן טראכטן נישט אין יענע ריכטונג, האב איך מצטט געווען, טראץ דעם וואס די נעגאטיווע חלק איז פשוט וברור לכולם [וכפי שעשיתי בהבאתי את דברי הרב קוק, ודו"ק].
-
[NAMELESS]
וואו קומט דא אריין "עוול"?
איר ברענגט א רמב"ם, צו'מזיק'ט און און צושטיקלט, און לערענט אריין פשט אין רמב"ם, בניגוד ובהיפך פון וואס דער רמב"ם אליינס שרייבט דארטן. אויף דעם איז מיין הגה.
דאס זעלבע גייט אויפן כוזרי. און קל וחומר אויפן באר הגולה וואס יעדער חדר יינגל קען אפליינען די פחד הצענזור אין די שורות זיינע.
בכלל, אז דער באר הגולה שרייבט ווען יא מיט אן אמת "חסידי אומות העולם" אויף די נוצרים בימיו, מיינט דאס עפעס נאנט צו "א געוויסע הוקרה פאר יאשקע"??
איר ברענגט א רמב"ם, צו'מזיק'ט און און צושטיקלט, און לערענט אריין פשט אין רמב"ם, בניגוד ובהיפך פון וואס דער רמב"ם אליינס שרייבט דארטן. אויף דעם איז מיין הגה.
דאס זעלבע גייט אויפן כוזרי. און קל וחומר אויפן באר הגולה וואס יעדער חדר יינגל קען אפליינען די פחד הצענזור אין די שורות זיינע.
בכלל, אז דער באר הגולה שרייבט ווען יא מיט אן אמת "חסידי אומות העולם" אויף די נוצרים בימיו, מיינט דאס עפעס נאנט צו "א געוויסע הוקרה פאר יאשקע"??
-
[NAMELESS]
א שאד די טענה'ריי, אבער כ'וועל פרובירן נאך איינמאל.
די רמב"ם הייבט אן מיטן חורבן וואס נצרות האט געמאכט. ער מוטשעט זיך וואס איז פשט דערפון אז גאט האט אזוי מסבב געווען, און איז מסביר די גרויסע תועלת וואס דאס האט געברענגט צו אלע פעלקער. איך זוך נישט אויסצושמועסן מער פון וואס כ'וויל ארויסברענגען, אז ער ברענגט עפעס פאזיטיווע שטריכן אויך. וה"ה דער כוזרי. ביזט נישט מסכים? איימסארי.
דער באר הגולה האט קיין פראבלעם מיטן צענזור. ער האט עס בכלל נישט געדארפט שרייבן. ס'איז אפשר גוט פארן התנצלות פונעם נוב"י בהקדמתו, נישט פארן באר הגולה טיף אינמיטן זיין חיבור. ובפרט אז דער רמ"א שרייבט שוין אזוי, ווי אויך אסאך אנדערע פוסקים.
איבער חסידי אוה"ע, האט דאס א דירעקטע שייכות מיט ישו, וואס האט זיי מנחיל געווען אזא תורה וואס קען זיי אריינלייגן בגדר חסידי אוה"ע. וכן כתבתי לעיל. מ'קען זיך דינגען מיטן מסקנא, אבער כ'זע נישט פארוואס ס'זאל נישט קענען זיין פארבינדן.
די רמב"ם הייבט אן מיטן חורבן וואס נצרות האט געמאכט. ער מוטשעט זיך וואס איז פשט דערפון אז גאט האט אזוי מסבב געווען, און איז מסביר די גרויסע תועלת וואס דאס האט געברענגט צו אלע פעלקער. איך זוך נישט אויסצושמועסן מער פון וואס כ'וויל ארויסברענגען, אז ער ברענגט עפעס פאזיטיווע שטריכן אויך. וה"ה דער כוזרי. ביזט נישט מסכים? איימסארי.
דער באר הגולה האט קיין פראבלעם מיטן צענזור. ער האט עס בכלל נישט געדארפט שרייבן. ס'איז אפשר גוט פארן התנצלות פונעם נוב"י בהקדמתו, נישט פארן באר הגולה טיף אינמיטן זיין חיבור. ובפרט אז דער רמ"א שרייבט שוין אזוי, ווי אויך אסאך אנדערע פוסקים.
איבער חסידי אוה"ע, האט דאס א דירעקטע שייכות מיט ישו, וואס האט זיי מנחיל געווען אזא תורה וואס קען זיי אריינלייגן בגדר חסידי אוה"ע. וכן כתבתי לעיל. מ'קען זיך דינגען מיטן מסקנא, אבער כ'זע נישט פארוואס ס'זאל נישט קענען זיין פארבינדן.
-
שבת אחים
- חבר ותיק
- הודעות: 6634
- זיך רעגיסטרירט: דאנערשטאג מאי 08, 2014 9:39 am
- געפינט זיך: ביי א פראטעסט קעגן טראמפּ!
- האט שוין געלייקט: 4510 מאל
- האט שוין באקומען לייקס: 4153 מאל
פאר ווער ס'וויל וויסן די היסטארישע שטאנדפונקט פון יעזוס קריסט און וויאזוי פון א א קליינע אידישע סעקט איז ארויסגעוואקסן א וועלטליכע דאמינירטע רעליגיע מיט ביליאנען נאכפאלגער איז כדאי צו וואטשען די דאקיומענטרי PBS - From Jesus To Christ פון פיר חלקים. הויך רעקאמענדירט!
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 1 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=kZPKCDOeyMg
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 2 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=NB1WXhoEA0o
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 3 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=S0pfQ2ZBe2Q
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 4 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=-_jY2E8I_mA
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 1 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=kZPKCDOeyMg
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 2 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=NB1WXhoEA0o
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 3 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=S0pfQ2ZBe2Q
PBS - From Jesus To Christ. The First Christians - 4 of 4
https://www.youtube.com/watch?v=-_jY2E8I_mA
Everything we hear is an opinion, not a fact. Everything we see is a perspective, not the truth
Marcus Aurelius
Marcus Aurelius
-
אלאדין
- מאנשי שלומינו
- הודעות: 33
- זיך רעגיסטרירט: דינסטאג דעצעמבער 15, 2015 8:02 pm
- האט שוין געלייקט: 52 מאל
- האט שוין באקומען לייקס: 185 מאל
איך האב נישט פארכאפט צו רעאגירן צו דעם הערליכן וויכוח צווישן [tag]אדנירם[/tag] און [tag]הוגה[/tag]. לויט מיין מיינונג וואלט זיך געקומען פאר דעם מער לייקס. ווייזט אויס אז דער עולם איז פויל צו ליינען... דאס איז דאך דער ניצחון פון סטרוקטור.
שש דארף יעצט שרייבן אן אשכול איבער דער וויכטיגקייט פון ליינען - כדי מ'זאל נישט אנקומען דארט וואו די קריסטן זענען אנגעקומען אין מיטלאלטער
ריכטיג. אבער קריסטנטום איז נישט אנדערש געווען אין דעם. ווילאנג קריסטנטום האט געזוכט צו אפעלירן צו אידן האט מען באמת נישט געטוישט די פרינציפן פון יהדות (אזוי האט דאך יעזוס געזאגט: "יפלו השמים והארץ ואל תפול אות אחת או תג אחד מן התורה"), און ווען קריסטנטום האט באשלאסן זיך צו ווענדן צו דער ברייטער וועלט פון דער רוימישער אימפעריע האט מען עס באזירט אויף רוימישע יסודות. די ענדערונג איז געקומען דורך שאול התרסי (סט. פאולוס, וועלכער קען אייגנטליך באטראכט ווערן ווי דער פאקטישער גרינדער פון קריסטנטום), און ער האט עס באזירט אויף יענע יסודות צו וועלכע די גויים זענען געווען געוואוינט - די רוימישע קולטור. ס'האבן זיך פארמירט פארשידענע קריסטליכע סעקטעס אין רוים - טייל מער ענליך צו פאגאניזם און טייל ווייניגער, און ס'האט גענומען הונדערטער יארן ביז זאכן האבן זיך אויסגעקלארט.
איך בין נישט איבערצייגט אז דער בעל שם האט געזוכט צו אפעלירן נאר צו יחידים. איך מיין אז ער האט יא, פונקט ווי יעדע גוטע נשמה, געהאפט אז זיין תורה זאל זיך צעשפרייטן צווישן די אידישע מאסן.
ס'איז דא א מאמר חז"ל: אי אפשר לעולם בלא בוסם ובלא בורסקי. אשרי מי שאומנתו בוסם ואוי לו למי שאומנתו בורסקי (די וועלט קען נישט האבן קיין קיום אן קיין בשמים און אן מענטשן וואס ארבעטן אויס לעדער. וואויל איז דעם וואס זיין ארבעט איז מיט בשמים, און א רחמנות אויף דעם וואס מוז ארבעטן מיט לעדער). ובכן, ס'איז אמת אז די וועלט דארף האבן ביידע, סיי סטרוקטור און סיי נשמה, אבער די וועלט איז צעטיילט צווישן מענטשן (סיי פשוט'ע מענטשן און סיי גדולים) וואס ציען מער צו סטרוקטור, און אנדערע וואס ציען מער צו נשמה. וואויל איז דעם וואס ציט מער צו נשמה, און וויי איז צו דעם וואס ציט נאר צו סטרוקטור
פארשטייט זיך, איך בין מסכים מיט דיר אז נשמה מוז ווערן אריינגעלייגט אין א כלי, אבער די פראגע איז צי ס'זענען דא יחידים אין דער וועלט וואס ווייסן פונקטליך וואו דער באלאנס דארף זיין. געפיל-מענטשן זענען עקסטרעם אויף איין זייט און סטרוקטור מענטשן זענען עקסטרעם אויף דער צווייטער זייט. למעשה ווערט די הארמאניע געשאפן נישט דורך יחידים וואס "ווייסן וואו דער באלאנס דארף זיין" נאר דוקא דורכדעם וואס יעדע זייט ציט אביסל צו שטארק צו זיך - און אזוי ווערט געשאפן א הארמאניע אינדערמיט. צו דעם ענין איז כדאי צו ליינען אן ארטיקל פון אחד העם מיטן קעפל "כהן ונביא" וואו ער ערקלערט די דיפערענץ צווישן דער ראלע פון "דעם נביא" וואס ברענגט ארויס זיינע אידעען אן קיין ממשות'דיגע כלי, קעגן דער ראלע פון "דעם כהן" וואס צווינגט אריין די ווערטער פונעם נביא אין סטרוקטור. ביידע זענען עקסטרעם אבער ווען די געזעלשאפט נעמט אריין ביידע קולות אין זיך פארמירט זיך א הארמאניע.
איך בין נישט מסכים מיט דיין אפשאצונג איבער קריסטנטום. ס'איז זייער שווער צו ציען א פאראלעל צווישן רעליגיעס, ווען אומצאליגע פאקטארן שפילן א ראלע אין די וועלטליכע ציוויליזאציעס. קריסנטום אין דער רוימישער ווערסיע וואלט אפשר געווען שיין, נאר די רוימישע אימפעריע איז איינגענומען געווארן דורך די גערמאנישע שבטים און דאס האט געברענגט צום אנהויב פונעם מיטלאלטער. ביסטו איבערצייגט אז די קריסטליכע קרעדא איז שולדיג אינעם ריקצוג פון אייראפע במשך די יארן פונעם מיטלאלטער? אפשר איז עס נאר געווען א רעזולטאט פונעם לעבנסשטייגער וואס די בארבארישע אינוואדירער האבן אנגעברענגט? אויסערדעם איז נישט ריכטיג אפצומאלן דאס בילד אזוי שווארץ און ווייס, ווי גלייך ביי קריסטן איז שטענדיג געווען שלעכט און ביי די מוסולמענער נישט. מיר קענען פירן וויכוחים אין היסטאריע, אבער איך האלט נישט אז ס'וועט עפעס צוגעבן צום שמועס.
בלויז צו באמערקן אין קורצן: די אפיציעלע דאגמע פון דער קירכע איז נישט געווען צו הרג'ענען אידן, נאר זיי האבן געהאט א ספעציעלן סטאטוס. דער ספעציעלער סטאטוס איז באשטאנען סיי פון פריווילעגיעס (אידן זענען געווען אונטערן שוץ פונעם קעניג, און צומאל אפשר אויך אונטער דער קירכע) און סיי פון רדיפות, פונקט ווי ס'איז געווען אין דער מוסולמענישער וועלט. די פאגראמען וועלכע פלעגן אויסברעכן זענען געווען אין דער בחינה פון עפעס וואס איז "קעגן דעם רבינ'ס רצון און איז קיינמאל נישט געווען אונזער דרך..." ס'איז נישט מער ווי נאטירליך אז אין בארבארישע סביבות האבן אידן געליטן מער צרות ווי אין ציוויליזירטע פלעצער, סיי ווען ס''האט זיך געהאנדלט פון מוסולמענער און סיי ווען ס'האט זיך געהאנדלט פון קריסטן. וויאזוי ס'זאל נישט זיין, איז דער וויכוח נישט רעלעוואנט צום עיקר שמועס.
בנוגע דיין אנדערן פונקט, אז קריסטנטום איז געווען ליידיג פון תוכן, נישט באזירט אויף פריערדיגע יסודות, האב איך שוין פריער געענטפערט אז ס'איז נישט אקוראט.
---
זיכער אן אינטערעסאנטע פראגע צו דעבאטירן. וואס איז מער מסוכן פאר דער מענטשהייט? ראמאנטיציזם אדער סטרוקטור? איך מיין אז ביידע זייטן האבן סכנות אין זיך. א מענטש קען זיין פאנאטיש דורך געפיל און א מענטש קען זיין פאנאטיש דורך סטרוקטור. דערפאר פאדערט זיך צו זיין קודם כל א גוטער מענטש, זיך רעכענען מיט אנדערע, און ערשט דערנאך קלערן וועגן גרויסע אידעעס. אויב די כוונה פונעם מענטש איז א גוטע און ער איז אויפריכטיג מיט זיך, גלייב איך אז א ראמאנטישער צוגאנג צום לעבן קען זיין א ברכה, נאר ווי געזאגט פריער ווענדט זיך עס סיי ווי אין דער נאטור פון מענטשן. קיין שום יחיד באשטימט נישט וויאזוי די געזעלשאפט זאל זיך פירן, נאר דער באלאנס ווערט אויסגעארבעט דורך די פארשידענע קולות פון ארום. אויב זאלן מיר פארשווייגן יעדן קול פון געפיל וועלן מיר ענדיגן מיט א זייער אומבאלאנסירטע געזעלשאפט...
שש דארף יעצט שרייבן אן אשכול איבער דער וויכטיגקייט פון ליינען - כדי מ'זאל נישט אנקומען דארט וואו די קריסטן זענען אנגעקומען אין מיטלאלטער
אדנירם האט געשריבן:דער תורה האט מבסס געווען אסאך חוקים אויף וואס איז געווען אנגענומען אלס נארמע אין יענע תקופה. דאס איז טיילווייז צוליב דעם אויבנדערמאנטער נקודה, אז אפילו אזא 'מהפיכה' ווי א נייע רעליגיע מוז זיין געבויט אויף אויסגעגראבענע פונדאמענטן כדי ס'זאל האבן א קיום.
ווען אברהם און משה האבן מחדש געווען יהדות, האבן זיי אוודאי ארייגעלייגט זייער געפיל און קרבת אלקים אינעם רעליגיע. אבער די רעליגיע איז געווען באזירט אויף סטרוקטור. דינים און הלכות, און אלטע גוי'אישע מנהגים ויסודות. די חלק הרגש ווערט אייביג אויסגעקילט במשך'ן צייט, און איז דערפאר אן עבודת היחיד זיכער צו מאכן נישט צו בלייבן פוסט און ליידיג, א מאשין וואס טוט מצוות. אבער די חלק הסטרוקטור, נעמליך מצוות מעשיות והנהגות, דאס פארבלייבט לעולמי עד, אפגעזען וויפיל כוונה עס ליגט אין קאפ פון די וואס היטן איר אפ. דאס זעלביגע איז מיט יעדע רעליגיע.
ריכטיג. אבער קריסטנטום איז נישט אנדערש געווען אין דעם. ווילאנג קריסטנטום האט געזוכט צו אפעלירן צו אידן האט מען באמת נישט געטוישט די פרינציפן פון יהדות (אזוי האט דאך יעזוס געזאגט: "יפלו השמים והארץ ואל תפול אות אחת או תג אחד מן התורה"), און ווען קריסטנטום האט באשלאסן זיך צו ווענדן צו דער ברייטער וועלט פון דער רוימישער אימפעריע האט מען עס באזירט אויף רוימישע יסודות. די ענדערונג איז געקומען דורך שאול התרסי (סט. פאולוס, וועלכער קען אייגנטליך באטראכט ווערן ווי דער פאקטישער גרינדער פון קריסטנטום), און ער האט עס באזירט אויף יענע יסודות צו וועלכע די גויים זענען געווען געוואוינט - די רוימישע קולטור. ס'האבן זיך פארמירט פארשידענע קריסטליכע סעקטעס אין רוים - טייל מער ענליך צו פאגאניזם און טייל ווייניגער, און ס'האט גענומען הונדערטער יארן ביז זאכן האבן זיך אויסגעקלארט.
ווען מיר כאפן אן חסידות אלס דוגמא, דארף מען דאס צוטיילן צווישן דער בעש"ט און געוויסע שפעטערדיגע מנהיגים [לאמיר אנכאפן דעם מעזריטשער מגיד אלס דוגמא, וויבאלד ער האט אסאך סטרוקטירט חסידות]. דער בעש"ט איז גארנישט געווען אנדערש ווי סיי וועלכער אנדערער צדיק וואס וויל אריינלייגן רגש אין א טרוקענעם נפש. ער האט נישט געזוכט מפיץ צו זיין קיין מהלך, און ער האט נישט פרובירט מהפך צו זיין די וועלט. ער האט אפשר געהאט געוויסע מחודש'דיגע געדאנקען, אבער ער האט דאס געזאגט פאר געקליבענע תלמידים מקשיבים, אדער סיי ווער ס'איז געקומען צו אים. פונקט ווי די אנדערע בעלי שם, אדער משפיעים בדורינו.
איך בין נישט איבערצייגט אז דער בעל שם האט געזוכט צו אפעלירן נאר צו יחידים. איך מיין אז ער האט יא, פונקט ווי יעדע גוטע נשמה, געהאפט אז זיין תורה זאל זיך צעשפרייטן צווישן די אידישע מאסן.
ס'איז דא א מאמר חז"ל: אי אפשר לעולם בלא בוסם ובלא בורסקי. אשרי מי שאומנתו בוסם ואוי לו למי שאומנתו בורסקי (די וועלט קען נישט האבן קיין קיום אן קיין בשמים און אן מענטשן וואס ארבעטן אויס לעדער. וואויל איז דעם וואס זיין ארבעט איז מיט בשמים, און א רחמנות אויף דעם וואס מוז ארבעטן מיט לעדער). ובכן, ס'איז אמת אז די וועלט דארף האבן ביידע, סיי סטרוקטור און סיי נשמה, אבער די וועלט איז צעטיילט צווישן מענטשן (סיי פשוט'ע מענטשן און סיי גדולים) וואס ציען מער צו סטרוקטור, און אנדערע וואס ציען מער צו נשמה. וואויל איז דעם וואס ציט מער צו נשמה, און וויי איז צו דעם וואס ציט נאר צו סטרוקטור
פארשטייט זיך, איך בין מסכים מיט דיר אז נשמה מוז ווערן אריינגעלייגט אין א כלי, אבער די פראגע איז צי ס'זענען דא יחידים אין דער וועלט וואס ווייסן פונקטליך וואו דער באלאנס דארף זיין. געפיל-מענטשן זענען עקסטרעם אויף איין זייט און סטרוקטור מענטשן זענען עקסטרעם אויף דער צווייטער זייט. למעשה ווערט די הארמאניע געשאפן נישט דורך יחידים וואס "ווייסן וואו דער באלאנס דארף זיין" נאר דוקא דורכדעם וואס יעדע זייט ציט אביסל צו שטארק צו זיך - און אזוי ווערט געשאפן א הארמאניע אינדערמיט. צו דעם ענין איז כדאי צו ליינען אן ארטיקל פון אחד העם מיטן קעפל "כהן ונביא" וואו ער ערקלערט די דיפערענץ צווישן דער ראלע פון "דעם נביא" וואס ברענגט ארויס זיינע אידעען אן קיין ממשות'דיגע כלי, קעגן דער ראלע פון "דעם כהן" וואס צווינגט אריין די ווערטער פונעם נביא אין סטרוקטור. ביידע זענען עקסטרעם אבער ווען די געזעלשאפט נעמט אריין ביידע קולות אין זיך פארמירט זיך א הארמאניע.
ווייטער, קלעטער אריין אין בודהיזם צו כמעט יעדע אנדערע רעליגיע. וועסטו זען אז זיי האבן נישט גע'הרג'עט די וואס זענען נישט געגאנגען אין שפאן. אפילו איסלאם מיטן שווערד, האט נאר גע'הרג'עט אין אנהייב כדי זיך מבסס צו זיין, אבער שפעטער האט מען געלאזט לעבן אונטער זייער הערשאפט [אפילו בימי מוחמד טענה'ן זיי, אז ער האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיט אידן, נאר ענדליך צו אונזער טענה - אין געוויסע שטחים פון היינטיגן אראביע האבן זיי געוואלט ס'זאל זיין ריין פון אומגלויביגע אין זייער רעליגיע]. היסטאריש גערעדט, האבן אידן געלעבט גאנץ כמעשה אונטער די מוסולמענער רוב צייטן, און ערמארדעט געווארן יעדן שני וחמישי אונטער די קריסטן רוב צייטן.
ווען איך זאג אז קריסטנטום האט נישט געארבעט אלס סטרוקטור, מיין איך נישט די פונקט צו זייער איינפלוס איז געשטיגן אדער געשרינקען, נאר די מציאות הדברים אז דאס איז נישט געווען קיין אויסגעארבעטע סטרוקטור ווי אנדערע רעליגיעס. ס'איז געווען ווי חסידות, מיט אפאר עובד'ישע רעיונות, וואס איז נישט געאייגנט פארן כלל, וכנ"ל. ווען דאס איז געווארן נחלת הכלל, איז עס געווארן סטרוקטירט אן קיין ריכטיגע יסודות, דאס אויך ווי חסידות. די תוצאה ביי ביידע איז אייניג: עס איז געווארן פול מיט רשעות און געמיינהייט, ליידיג פון אריגינאלער תוכן און געפיל, און א נייע סטרוקטור וואס איז נישט געבויט אויף אלטע פונדאמענטן.
איך בין נישט מסכים מיט דיין אפשאצונג איבער קריסטנטום. ס'איז זייער שווער צו ציען א פאראלעל צווישן רעליגיעס, ווען אומצאליגע פאקטארן שפילן א ראלע אין די וועלטליכע ציוויליזאציעס. קריסנטום אין דער רוימישער ווערסיע וואלט אפשר געווען שיין, נאר די רוימישע אימפעריע איז איינגענומען געווארן דורך די גערמאנישע שבטים און דאס האט געברענגט צום אנהויב פונעם מיטלאלטער. ביסטו איבערצייגט אז די קריסטליכע קרעדא איז שולדיג אינעם ריקצוג פון אייראפע במשך די יארן פונעם מיטלאלטער? אפשר איז עס נאר געווען א רעזולטאט פונעם לעבנסשטייגער וואס די בארבארישע אינוואדירער האבן אנגעברענגט? אויסערדעם איז נישט ריכטיג אפצומאלן דאס בילד אזוי שווארץ און ווייס, ווי גלייך ביי קריסטן איז שטענדיג געווען שלעכט און ביי די מוסולמענער נישט. מיר קענען פירן וויכוחים אין היסטאריע, אבער איך האלט נישט אז ס'וועט עפעס צוגעבן צום שמועס.
בלויז צו באמערקן אין קורצן: די אפיציעלע דאגמע פון דער קירכע איז נישט געווען צו הרג'ענען אידן, נאר זיי האבן געהאט א ספעציעלן סטאטוס. דער ספעציעלער סטאטוס איז באשטאנען סיי פון פריווילעגיעס (אידן זענען געווען אונטערן שוץ פונעם קעניג, און צומאל אפשר אויך אונטער דער קירכע) און סיי פון רדיפות, פונקט ווי ס'איז געווען אין דער מוסולמענישער וועלט. די פאגראמען וועלכע פלעגן אויסברעכן זענען געווען אין דער בחינה פון עפעס וואס איז "קעגן דעם רבינ'ס רצון און איז קיינמאל נישט געווען אונזער דרך..." ס'איז נישט מער ווי נאטירליך אז אין בארבארישע סביבות האבן אידן געליטן מער צרות ווי אין ציוויליזירטע פלעצער, סיי ווען ס''האט זיך געהאנדלט פון מוסולמענער און סיי ווען ס'האט זיך געהאנדלט פון קריסטן. וויאזוי ס'זאל נישט זיין, איז דער וויכוח נישט רעלעוואנט צום עיקר שמועס.
בנוגע דיין אנדערן פונקט, אז קריסטנטום איז געווען ליידיג פון תוכן, נישט באזירט אויף פריערדיגע יסודות, האב איך שוין פריער געענטפערט אז ס'איז נישט אקוראט.
---
ווייטער קען מען זיך דינגען איבער פרטים, למשל מהיכי תיתי אז לאגיק ברענגט צו מענטשליכקייט, און געפיל ברענגט צו אכזריות. אימא איפכא. אזוי אויך קען מען זיך דינגען איבער קולטור, צו ס'איז טאקע א גוטע זאך אדער גאר א גורם פאר חורבן. וכהנה וכהנה. איך האב געשריבן מיינע הרהורי דברים, לויט ווי מיין לאגיק געבט אן, און מעגליך אז איך בין נישט גערעכט. אין סך הכל, איז עס ממילא געווען א גוטע אשכול און שיינע רעיון, און נאך טיפערע נמשל.
זיכער אן אינטערעסאנטע פראגע צו דעבאטירן. וואס איז מער מסוכן פאר דער מענטשהייט? ראמאנטיציזם אדער סטרוקטור? איך מיין אז ביידע זייטן האבן סכנות אין זיך. א מענטש קען זיין פאנאטיש דורך געפיל און א מענטש קען זיין פאנאטיש דורך סטרוקטור. דערפאר פאדערט זיך צו זיין קודם כל א גוטער מענטש, זיך רעכענען מיט אנדערע, און ערשט דערנאך קלערן וועגן גרויסע אידעעס. אויב די כוונה פונעם מענטש איז א גוטע און ער איז אויפריכטיג מיט זיך, גלייב איך אז א ראמאנטישער צוגאנג צום לעבן קען זיין א ברכה, נאר ווי געזאגט פריער ווענדט זיך עס סיי ווי אין דער נאטור פון מענטשן. קיין שום יחיד באשטימט נישט וויאזוי די געזעלשאפט זאל זיך פירן, נאר דער באלאנס ווערט אויסגעארבעט דורך די פארשידענע קולות פון ארום. אויב זאלן מיר פארשווייגן יעדן קול פון געפיל וועלן מיר ענדיגן מיט א זייער אומבאלאנסירטע געזעלשאפט...
-
ירא שמים
- וְאֶת־הָאֶ֜לֶף
- הודעות: 1757
- זיך רעגיסטרירט: זונטאג נאוועמבער 02, 2014 1:06 am
- האט שוין געלייקט: 2456 מאל
- האט שוין באקומען לייקס: 969 מאל
היסטארישע ראמאן: יעזוס קריסט
די געדאנק אז דאס היטן תורה ומצוות איז פשוט אלס סטרוקטור איז נישט קיין מהלך פאר א מאמין באמת און גלייבט אז אונזער היטן תו״מ איז וועגן א תכלית עליון אדער פשוט וועגן כך עלה ברצונו, און אויך די טענה אז די זענען געווען די חוקי התורה זענען דעמאלט געווען די אנגענומענע נארמע קוקט אויס ווי תורת גייגר ממקורו, איי פון רמב״ם איז דא אזא משמעות? א שווערע רמב״ם…
-
[NAMELESS]
-
[NAMELESS]
דער רב וואס האט געמאכט א קול קורא בחשיבותו של ישו...
ליינט אן אינטערסאנטער קאפיטל איבער: The Soloveitchik Who Loved Jesus.
דער רב איז ר' אליהו צבי סאלאווייטשיק, בן ר' יוסף בן הגר"ח. רא"צ'ס איידעם, איז געווען דער פאטער פון די באוואוסטע 'קרויזער' ברידער אין ירושלים, רבי בערל און רבי זונדל קרויזער זצ"ל.
רא"צ איז שוין פארבליבן א מוטל בספק, אם כשר היה או לא [הגם הרב צדוק כהן - הרב הראשי של צרפת, האט גאר געגעבן א הסכמה אויף זיין ביכל וואו ער רעדט אביסל בשבחו פון ישו].
דא, און דא, איז דא א גאנצע שמועס וועגן אים.
דער רב איז ר' אליהו צבי סאלאווייטשיק, בן ר' יוסף בן הגר"ח. רא"צ'ס איידעם, איז געווען דער פאטער פון די באוואוסטע 'קרויזער' ברידער אין ירושלים, רבי בערל און רבי זונדל קרויזער זצ"ל.
רא"צ איז שוין פארבליבן א מוטל בספק, אם כשר היה או לא [הגם הרב צדוק כהן - הרב הראשי של צרפת, האט גאר געגעבן א הסכמה אויף זיין ביכל וואו ער רעדט אביסל בשבחו פון ישו].
דא, און דא, איז דא א גאנצע שמועס וועגן אים.
-
berlbalaguleh
- שריפטשטעלער
- הודעות: 20420
- זיך רעגיסטרירט: דינסטאג יולי 17, 2012 12:57 pm
- האט שוין געלייקט: 25361 מאל
- האט שוין באקומען לייקס: 15512 מאל
- קאנטאקט:
אלאדין: איין פיצינקע'לע, קליינטשיגע, פיטשימאנטשיק'ל פון אן הערה'לע דורך א בעל עגלה צו אזא הויעך-געשעצטן אינטעלעקטואל ווי דו שטעלסט זיך אהער...!
דו ציטירסט די גמ' וועלכע זאגט..."אי אפשר לו לעולם בלי ..."בושם"...ובלי בורסקי...אשרי מי שאומנתו ,,,"בושם"... ואוי לו למי שאומנתו בורסקי...!
דער הויך-געשעצטער, אינטעלעקטואל האט נישט מבחין געווען צווישן ..."בשם" מיט א פתח. און בושם, מיט א חולם. די ערשטע איז דער מענטש וואס באשעפטיגט זיך מיט בשמים. די צווייטע איז א שם דבר. די בשמים...!
דו ציטירסט די גמ' וועלכע זאגט..."אי אפשר לו לעולם בלי ..."בושם"...ובלי בורסקי...אשרי מי שאומנתו ,,,"בושם"... ואוי לו למי שאומנתו בורסקי...!
דער הויך-געשעצטער, אינטעלעקטואל האט נישט מבחין געווען צווישן ..."בשם" מיט א פתח. און בושם, מיט א חולם. די ערשטע איז דער מענטש וואס באשעפטיגט זיך מיט בשמים. די צווייטע איז א שם דבר. די בשמים...!
-
[NAMELESS]
הוגה האט געשריבן:[justify]איך בין מיט דיר בנוגע דער עיקר נקודה אז סטרוקטור האט א קיום און אן דעם וועט עס נישט אנהאלטן פאר צו לאנג. איך בין אבער נישט איבערצייגט אז דאס איז דוקא א חסרון און/אדער אז צוליב דעם דארף מען זיך אפהאלטן פון טון די ריכטיגע זאך. שוין יארן וואס איך טראכט איבער דער נושא, איך האב שוין פארברענגט שעות על גבי שעות אדורך צו טון דער נושא מיט גרויסע חכמים און איך בין נישט קאנווינסד אז דער "סטרוקטור" טענה טוישט עפעס. דאס הייסט אז איך בין מודה צום הנחה אבער איך זעה נישט אז די הנחה איז מחייב עפעס. אדרבא, ביטע ערקלער וואס מאכט דיר אזוי זיכער דערמיט.[/justify]
צו מיין בייז וואונדער, האב איך היינט אנטדעקט אן אלטער שטיקל [tag]הוגה[/tag], וואס זינגט גאר אן אנדערער ניגון, וזל"ק:
הוגה האט געשריבן:[justify]די גאנצע institutionalization פון יהדות, תורה ומצוות האט זיך אנגעהויבן סוף בית שני, און די לענגער מ'איז געווען אין גלות איז עס אלץ מער און מער פארמערט געווארן. די סיבה הפשוטה דערויף איז ווייל אן א סיסטעם און אן א פונקטליכער סדר היום, השבוע, השנה והחיים, וואלט די גאנצע אומה היהודית געקענט פארגעסן און פארמישט ווערן. וויאזוי וואלט מען אויסגעזעהן ווען זיין א איד אין מאנהעטן מיינט עסן נאר ציגעלעך מיט באני רעביטס, און אין דייטשלאנד מיינט א איד איינער וואס זאגט שיין העלאו צו יעדעם איינעם, אין אינדיע מיינט א איד איינער וואס מעדיטעיט 3 מאל א טאג, אין ראמעניע מיינט א איד איינער וואס זינגט שיינע מנוחה ושמחה'ס וכו' ? האבן די מנהיגים אוועקגעשטעלט א פונקטליכע סיסטעם די א. ג. יסודות היהדות וואס עס מיינט צו זיין א איד, וואס אלע אידן (אויסער די אידן וואס זענען די אנדערע זייט סמבטיון...) וועלן זיך פירן די זעלבע. אלע יומי דפגרא זענען די זעלבע, מען דאווענט דריי מאל א טאג, די עיקרי תפילות זענען זייער ענליך, די מצוות האבן א געוויסע parameter וכדו'. פארשטייט זיך אז אלעס איז מיוסד אויף די תורה בדרכי הפרד"ס.[/justify]
והגם שיש ליישב ולחלק ולדקדק ולומר שיש שני דינים, וכנהוג אצל אחב"י אשר בליטא, וועט מען אבער לאחר העיון זען אז די צוויי ענינים זענען יא פארבינדן.
לכן נראה באחת מן השתים: א' - אינעם צווייטן תגובה פון הוגה, זאגט ער נאר א פאקט אבער דינגט זיך אויך מיטן תועלת [ודבר זה צ"ע, בין מסיבת הדבר, ובין מלשון הפשוט של הוגה]. ב' - אזויווי די גמרא זאגט אויף רבי, הא בילדותיה הא בזקנותיה.
יעצט פארבלייבט אונז איבער צו הערן פון הוגה'ן זעלבסט זיין דעה, הגם איך בין זיכער אז ער וועט נעמען די 'איזי' וועג ארויס, דורכן מחלק זיין צווישן מיין לשון איבער סטרוקטור, און זיין לשון איבער סיסטעם און institutionalization...
-
הוגה
- שריפטשטעלער
- הודעות: 3112
- זיך רעגיסטרירט: דינסטאג אפריל 09, 2013 1:20 pm
- געפינט זיך: מאנסי
- האט שוין געלייקט: 6841 מאל
- האט שוין באקומען לייקס: 6553 מאל
[justify]איך זאג אין ביידע תגובות די זעלבע זאך ולא פליגי בכלל. איך האלט אז נאר א סטרוקטשערד סיסטעם קען האבן א קיום פאר א פארצויגנע תקופה. איך פארשטיי אז צוליב דעם האבן די פירער פון רעליגיעס, סיי די אידישע און להבדיל אלע אנדערע, סיסטעמיזירט זייערע רעליגיעס טראץ דעם וואס זייער גאנצע רעליגיע האט ארויסגעשפראצט אלס אן אנטי סיסטעם מאוומענט. און מיין שאלה עדיין במקומה עומדת. איז עס מיין אחריות צו מאכן זיכער אז אידישקייט ציט זיך ווייטער? דארף איך קאמפרימייזען אויף מיין וואוקס און מיינע השגות מיט די דאגה איבער די קומענדיגע דורות? אפשר איז די ריכטיגע זאך צו טון וואס איך האלט איז ריכטיג פאר מיך און לאז די וועלט זיך אליינס קער נעמען, היינט און אין די צוקונפט?
.[/justify]
.[/justify]
"לא מצאנו בשום מקום בתורה שמצווה אדם להיות למדן ובקי בכל חדרי התורה. שכן תכלית הלימוד אינה להיות למדן אלא להיות אדם טוב, לעשות הטוב ולהטיב לזולתו." ~ רמ"מ מקאצק ז"ל
-
[NAMELESS]
-
יעקב מענטש
- וְאֶת־הָאֶ֜לֶף
- הודעות: 1127
- זיך רעגיסטרירט: דינסטאג אפריל 28, 2015 5:40 pm
- האט שוין געלייקט: 876 מאל
- האט שוין באקומען לייקס: 935 מאל