זכור ימות עולם (היום יום)

[שעפטל]

ה'תקנ"ג: פורים טריפאלי - אידן אין טריפאלי, די הויפטשטאט פון ליביע, פייערן די ענדע פון בורגעל פאשא ימ"ש.

ה'קנ"ג: דער גאווערנאר פון מאיארקא, אן אינזל אין ים הגדול וואס האט דעמאלט געהערט פאר'ן קעניג פון אראגאן (און איז קורץ דערנאך אריבער אונטער שפאניע ביז היינט), גיט ארויס א באפעל צו באשיצן די אידן, שרייבנדיג אז "ווער עס וועט פארוואונדן א איד וועט באשטראפט ווערן צום טויט דורך הענגען".

ה'תקס"ח: יחזקאל הארט איז דער ערשטער איד צו ווערן ערוויילט צום קאנאדישן פארלאמענט, אבער ער וויל נישט ווערן איינגעשוואוירן דורך שבועה מיט קריסטליכע ווערטער, און ער גיט אויף זיין היסטארישע ערוויילטע פאזיציע.

ה'תקפ"ו: די אמעריקאנער סטעיט מערילענד פירט דורך די "איד געזעץ" וואס זאגט אז אידן מיט אמונה אין שכר ועונש אין עולם האמת האבן די רעכט צו האלטן רעגירונג פאזיציעס.

ה'תרנ"ג: דער אמעריקאנער פרעזידענט ראטערפארד העיס איז געשטארבן. ער איז געווען דער ערשטער פרעזידענט צו שטעלן א באאמטן אין "אמבאסאדאר" ראנק צו באקעמפן אנטיסעמיטיזם, און ער האט אויך געמוטיגט אידן שומרי תורה ומצוות צו קומען ארבייטן פאר די פעדעראלע רעגירונג און נישט דארפן ארבייטן שב"ק.

ה'תרע"ח: אין פינלאנד גייט אריין אין קראפט דער געזעץ צו געבן אידן אין לאנד פולע בירגער רעכטן.

התשי"ג: דער רוסישער טיראן סטאלין ימ"ש שטעלט צום משפט 9 אידישע דאקטוירים, אויך זיין פערזענליכן לייב דאקטאר דר. מירון וועבסי, פאר אנגעבליך פירן א אידישע קאנספיראציע קעגן סאוויעט רוסלאנד. (שפעטער יענעם יאר איז סטאלין אפגעשטארבן , און די אידישע דאקטוירים זענען באפרייט געווארן).

ה'תשי"ד: אין ציוניסטישן געריכט האט זיך געעפנט דער פראצעס קעגן רודאלף (ישראל) קאסטנער, וועלכער האט אנגעפירט דעם "קאסטנער טראנספארט" פון ארום זעכצן הונדערט אידן זיך צו ראטעווען ביים חורבן אייראפע מאפילה לאור גדול, דערונטער כ"ק מרן רבינו הק' הדברי יואל מסאטמאר זי"ע און נאך פיל גדולי ישראל, בהשתדלות פון ארטאדאקסישע עסקנים און ריזיגע געלטער. הגה"ק רבי מיכאל בער ווייסמאנדעל זי"ע איז גערופן געווארן אלס עדות, אבער ער האט נישט געוואלט גיין בשו"א וויבאלד ציוניסטישע געריכטן זענען "ערכאות של עכו"ם."

[שעפטל]

ה'ת"נ: א תענית ציבור ווערט געפראוועט אין שטאט אנצאנא, איטאליע, בעפאר יו"ט צומארגנס, נאך א שווערע ערדציטערניש, וואס האט בדרך נס נישט געשעדיגט קיין שום איד אין שטאט. (וי"א כ' טבת)

ה'ת"ח וי"א ה'ת"ז: דער הייליגער ש"ך ענדיגט שרייבן זיין חיבור "נקודות הכסף", השגות אויפ'ן טורי זהב, שו"ע יורה דעה, נאכדעם וואס דער ש"ך און ט"ז זענען געדרוקט געווארן צוזאמען אין זעלבן יאר.

ה'תט"ז: די לאנד אמעריקע, לאנג בעפאר עס ווערט אפיציעל די פאראייניגטע שטאטן, באקומט צום ערשטן מאל א אידישן דאקטאר.

ה'תרכ"ו: שווייץ באשטעטיגט אפיציעלע בירגער רעכטן פאר אידן אין לאנד, נאך גרויס דרוק פון אמעריקע, ענגלאנד און פראנקרייך וועלכע האבן געווארנט אפצוהאלטן סיי וועלכע אפמאך מיט שווייץ סיידן אלע פריערדיגע אנטיסעמיטישע געזעצן ווערן עלימינירט און אידן באקומען פולקאמע רעכטן.

ה'תרע"ה: דער טשעירמאן פון א גרויסע אידישע ארגאניזאציע אין אמעריקע, באדויערט און באוויינט וויאזוי די אידן אין לאנד, איבערהויפט אין ניו יארק, "טוען נישט אנערקענען די ביטערע לאגע וואס האט באטראפן מיליאנען אידן אין די מזרח ראיאן פון די [ערשטע וועלט] קריג אין אייראפע". (ליידער האבן די זעלבע ארגאניזאציעס, און דעמאלט שוין מיט די ציוניסטישע פירער, גענוצט די זעלבע קאלטע אכזריות קעגן העלפן ראטעווען מיליאנען אידן ביי די צווייטע וועלט מלחמה).

ה'תש"ב: די אמעריקאנער רעגירונג לייגט ארויף א פארבאט צו האנדלען מיט 1,800 פירמעס אין אייראפע וויבאלד זיי זענען אפיליארט מיט נאצי דייטשלאנד אדער זייערע פארבינדעטע.

[שעפטל]

ג'תר"פ: דער טאג איז געוארן א יום טוב בימי המשנה, ווען רבי שמעון בן שטח האט באזיגט די צדוקים, און די סנהדרין איז פריש באנייט געווארן.

ה'תקכ"ו: די שווייצער רעגירונג האט געשאנקען פרייהייט פאר אידישע בירגער, אויפ'ן דרוק פון אמעריקע צוליב אמעריקאנער אידישע בירגער אין די שווייץ.

ה'תרע"ח: פינלאנד, צום ענדע פון ערשטן וועלט קריג, פירט איין געזעץ אז אידן האבן גלייכבארעכטיגטע רעכטן אלס בירגער אין לאנד.

[שעפטל]

ד'תתכ"ז: רבינו יהוסף בן שמואל הנגיד פון גיראנדא (איידעם פון רבינו נסים גאון, און משנה למלך צום קעניג פון שפאניע) איז אומגעקומען עקד"ה, צוזאמען מיט נאך ארום פופצן הונדערט אידן הי"ד, ווען אראבער האבן דורכגעפירט פאגראמען קעגן אידן אין שפאניע. (וי"א ט' טבת).

ה'ש"ס: א יום שמחה פאר אידן אין וועראנע, פראנקרייך, ווען מען האט געענדיגט בויען די צענטראלע נייע שוהל פון די קהלה אין שטאט, וואס האט דאן פארמאגט 400 אידישע משפחות.

ה'שע"ו: אידן ווערן צוריק געלאזט אין שטאט ווירמייזא, דייטשלאנד.

ה'תי"ד: רעסיף, בראזיל, ווערט איינגענומען דורך פארטוגאל, און די אפיציעלע אידישע קהלה אין שטאט ווערט אפגעשאפן דורך די נייע הערשער.

ה'תשנ"א: ערב ראש חודש שבט קומט פאר א יום תפילה ביים יהדות החרדית איבער די גאנצע וועלט איבער די בעפארשטייענדע מלחמה פון אמעריקע צו פארטרייבן דעם איראקער הערשער סאדאם כוסעין פון קואוועיט. כוסעין סטראשעט מיט'ן ארגסטן קעגן די אידן אין ארה"ק.

[שעפטל]

ב'תמ"ח: די זיבעטע פון די עשר מכות, ארבה, קומט אן אויף פרעה און די מצריים.

ב'תפ"ח: משה רבינו הייבט אן די מוסר רייד פון "אלה הדברים", משנה תורה, ווי עס שטייט אין פסוק, "הואיל משה באר את התורה" וגו', און ממשיך געווען ביז זיין פטירה ז' אדר.

ה'ת"ז: אין דעם טאג איז רבינו ברכי', פון די בעלי תוספות אין לינקאלן-לאנדאן, ענגלאנד, באפרייט געווארן פון תפיסה נאכ'ן שמאכטן אין טורמע א שטיק צייט איבער א טרויעריגן בלוט בלבול.

ה'ת"ק: די צענטראלע קהלה אין לאנדאן גרינדעט ספעציעלע קהל באשטייערונג פון 2 שילינג אלס "קמחא דפסחא", איינקאסירט אנגעהויבן פון ראש חודש שבט.

ה'ת"ר: דער טערקישער סולטאן אבדול מאדזשיד גיט ארויס אפיציעלע דעקלעראציע צו פארדאמען בלוט בלבולים קעגן אידן, און באפרייט צען אידן וועלכע זענען געווען אין טורמע צוליב די "בלוט בלבול פון דמשק".

[שעפטל]

ג'תרפ"ה: ינאי המלך איז געשטארבן, און זיין פרוי, שלומציון המלכה, האט באפרייט די זיבעציג חכמי ישראל וועמען ינאי האט געהאט איינגעשפארט מיט'ן פלאן זיי אומצוברענגען ח"ו.

ה'תקנ"ג: אין רוים זאגט מען "תיקון ליל מוצאי ראש חודש שבט", געהאלטן אלס יום טוב לכבוד די נס הצלה פון די אידן אין שטאט וועמען א צולאזטע גרופע באנדיטן האבן געוואלט אומברענגען. מען צינדט ליכט און מען זינגט שירות ותשבחות.

ה'תרנ"ו: די וועלט איז פינסטער געווארן מיט די סאמע ערשטע ערשיינונג פון די ציוניסטישע פלענער פון הערצל ימ"ש, אין א לאנדאנער אויסגאבע.

ה'תש"ה: רוסישע ארמיי דערגרייכט בודאפעסט, און 120 טויזנט אידן ווערן געראטעוועט. די רוסן דערגרייכן ווארשא, און 200 אידן ווערן געראטעוועט. דער חסיד אומות העולם ראאול וואלענבערג ווערט פארשוואונדן אונטער די רוסישע הענט נאכ'ן ראטעווען טויזנטער אידן. לעצטע "אפעל ציילונג" אין אוישוויץ, מיט ארום 45 טויזנט אידן אינעם ביטערן לאגער און גאנצן ראיאן ארום.

ה'תשנ"א: די ערשטע גאלף מלחמה קעגן איראק האט זיך אפיציעל אנגעהויבן, דורך אמעריקע און צענדליגער אליאירטע לענדער. סאדאם כוסעין ווארנט מיט סקאד מיסילס אויף ארה"ק, און שיסט עווענטועל 39 שטיק, אבער מיט וואונדערליכע השגחה פרטית האט עס נאר געברענגט קליינע שאדן.

[שעפטל]

ה'תרצ"ג: דער צורר היהודים היטלער ימ"ש איז געווארן טשענסלאר פון דייטשלאנד.

ה'תשנ"א: אין צווייטן טאג פון די איראקער מלחמה האט סאדאם כוסעין געשאסן 8 "סקאד" מיסילס אויף אידן אין ארצינו הק', אבער נאר מיט קליינע שאדן פון פאניק און צובראכענע גלאז.

[שעפטל]

ה'תק"ד: "פורים סאטיסלעוו," לזכר צום גרויסן נס אז די אידן זענען ניצול געווארן פון א געפלאנטע פאגראם דורך די קאזאקן, איז באשטימט געווארן א יו"ט אין שטאט.

ה'תרנ"א: א שיף מיט פינעף הונדערט אידישע מענער, פרויען און קינדער, פליטים פון שווערע אומרוען אין רוסלאנד, קומט אן קיין דאווער, ענגלאנד.

ה'תר"כ: די אידישע קהלה אין קינגסטאן, אין לאטיין-אמעריקאנער לענדל דזשאמעיקא, וואס באשטייט מערסטנס פון ארימע אידן, האבן צוזאמגעשטעלט און אפגעשיקט א גרויסע סומע געלט צו העלפן געפלאגטע אידן אין מאראקא.

[שעפטל]

ב'הל"ב: דער טאג איז א תענית, ווייל אין דעם טאג זענען נפטר געווארן די לעצטע זקנים נאך די צייטן פון יהושע בן נון, און עס האט זיך געשלאסן די תקופה פון די זקנים (אבות א'א') [וי"א ח' שבט].

ה'ת"ק: די אידן פון סיציליע און נעפאל זענען געלאדנט געווארן דורך דעם ארטיגן הערשער צוריק צו קומען, נאכ'ן ווערן פארטריבן ווערן פון דארט יארן פריער.

ה'תקנ"ט: דער פראנצויזישער קייזער נאפאליאן, אויפ'ן וועג איינצונעמען ארץ ישראל, קומט שוין אן צום גרעניץ פון לאנד ביי עזה און יפו. (ער איז אנגעקומען ביז עכו, וואס ער האט באלאגערט אפאר חדשים, אבער האט עס נישט געקענט אייננעמען. ער איז צוריק קיין מצרים, וואו זיין מיליטער האט צוביסלעך געליטן מער און מער מפלות).

ה'תרנ"ב או תרס"ב: אין דעם טאג האט רוסלאנד פארשלאסן די בארימטע וואלאזשינער ישיבה פונעם נצי"ב זי"ע, נאכדעם וואס די רוסישע הערשער האבן געוואלט צווינגען צו לערנען מיט די בחורים לימודי חול והשכלה, און דער גאון האט געזאגט אז ווי איידער צו לערנען די טריפה'נע לימודים איז ענדערש צו פארמאכן די ישיבה.

[שעפטל]

ה'קנ"ג: דער גאווערנאר פון מאיארקא, אן אינזל אין ים הגדול וואס האט דעמאלט געהערט פאר'ן קעניג פון אראגאן (און איז קורץ דערנאך אריבער אונטער שפאניע ביז היינט), גיט ארויס א באפעל צו באשיצן די אידן, שרייבנדיג אז "ווער עס וועט פארוואונדן א איד וועט באשטראפט ווערן צום טויט דורך הענגען". [וי"א כ"ו טבת או ז' שבט].

ה'תשס"ט: אויסטראליע, וואו שבט איז דער הויכפונקט פון זומער, איז באפאלן געווארן מיט היץ פון 109 דעגרי, די הייסטע אין איבער הונדערט יאר, בשעת כמעט גאנץ אייראפע האט באקומען א רעקארד הויכע שניי.

[שעפטל]

ב'הל"ב: דער טאג איז א תענית, ווייל אין דעם טאג זענען נפטר געווארן די לעצטע זקנים נאך די צייטן פון יהושע בן נון, און עס האט זיך געשלאסן די תקופה פון די זקנים (אבות א'א') [וי"א ה' שבט]

ה'תי"ד: פארטוגאל כאפט צוריק פערו און בראזיל פון האלאנדישע קאנטראל, פירנדיג א געשאצטע פינעף טויזנט אידן, וואס האבן געהאלטן מיט האלאנד, צו אנטלויפן צוריק קיין אייראפע. הונדערטער זענען אנטלאפן קיין צפון אמעריקע, און 23 זענען עווענטועל אנגעקומען קיין "ניי אמסטערדאם", היינט באקאנט אלס "ניו יארק", די ערשטע קערנדל פון אידישקייט אין די פאראייניגטע שטאטן.

ה'תרנ"ח: א קאמיטע ווערט געגרינדעט צו בויען א נייע אידישע שפיטאל אין ברוקלין (שפעטער "קינגסברוק דזשואיש"). ביים ערשטן מיטינג ווערן דערמאנט פיר פאסיגע שטחים אוואו צו בויען דעם שפיטאל.

ה'תרע"ב: דער אמעריקאנער פרעזידענט וויליאם טאפט באטייליגט זיך ביי א דינער צו פינאנצירן א אידישע נוירסינג האום אין ניו יארק. צווישן 12 און 15 טויזנט אידן האבן אפגעווארט דעם פרעזידענט, וועלכער האט געלויבט "די אידישע מדה פון צדקה וחסד".

ה'תרפ"ד: ארטאדאקסישע עסקנים אין פראנקפורט ד'מיין אפעלירן צו רבנים און שתדלים אין לאנד און ארום די אידישע וועלט, צו פארלאנגען די "ליג אוו נעישאנס" (פארגייער פון די "יו. ען.") מען זאל נישט באשטעטיגן די פלאן צו מאכן די "יאנואר 1 למספרם נייע יאר" שטענדיג אויף א זונטאג. דער פלאן איז געווען געצילט צו האבן די גויאישע פייערונגען נישט אין צייט פון ביזנעס, און אלץ אויפ'ן זעלבן טאג. אבער אידן האבן מורא געהאט אז יעדע 3 יאר וועט מען דארפן מאכן איין וואך 8 טעג, און איינמאל אין פיר יאר צוויי וואכן פון 8 טעג. וואס מיינט, אז די עכטע 7- טעג וואך (פון ששת ימי בראשית) וועט פארמישט ווערן אויפ'ן גויאישן קאלענדער און געוויסע אידן וועלן פארגעסן ווען עס קומט אויס שבת קודש. דער פלאן איז טאקע נישט צושטאנד געקומען.

[שעפטל]

ה'תקמ"ח: דער ערשטער שיף טראנספארט פון בריטישע ארעסטאנטן קומט אן קיין סידני, אויסטראליע, וואס די בריטישע אימפעריע האט געגרינדעט אלס תפיסה קאלאניע. צווישן די ארעסטאנטן זענען דא זעכצן אידן, דערונטער א יונג קינד וואס איז באשולדיגט געוווארן מיט "גנב'נען א שטיקל וואל". [וי"א י"ח שבט].

ה'תרצ"ה: אין ליכט פון נייע באריכטן איבער שווערע אנטיסעמיטישע ווינטן און אטאקעס אין עסטרייך, האבן ארטיגע רעגירונג באאמטע אנגעהויבן צו לייגן גרויס דרוק אויף אידן אין לאנד צו שיקן טעלעגראם איבער די וועלט אז די באריכטן זענען פאלש. די רעגירונג האט אויך געווארנט אז צייטונגען וואס וועלן דרוקן אזעלכע 'פאלשע באריכטן' וועלן ווערן אומלעגאל אין עסטרייך.

[שעפטל]

ה'שס"ו: דער גאווערנאר פון פארטא ריקא שרייבט אין א באריכט אז א פינפטל פון די באפעלקערונג זענען "ווייסע פארטוגעזן", א באהאלטענע אויסדרוק צו באדייטן אידן וואס זענען אנטלאפן פון די אינקוויזיציע אין פארטוגאל.

ה'תרס"ד: די בריטישע רעגירונג שיקט א טעלעגראם צו הערצל ימ"ש צו פארהאנדלען איבער זיינע ציוניסטישע מדינה פלענער, באזירט אויף א "אידישע היימלאנד" אין נאנדי, אן ארימע טעריטאריע אין קעניע, אפריקע.

[שעפטל]

ה'רע"א: איבער הונדערט פופציג יאר נאך די בלוט בלבול אויף אידן אין קאלמאר, דעמאלט אין דייטשלאנד, האט קייזער מאקסימיליאן געגעבן ערלויבעניש צו אויסרופן א גירוש אויף אלע אידן אין שטאט. (נאך גרויס השתדלות דורכ'ן שתדלן המפורסם ר' יוסלמאן ז"ל פון רוסהיים איז די גזירה געווען אפגעלייגט אויף צוויי יאר).

ה'שס"א: אומצאליגע אידישע ספרים און כתבי ידות ווערן פארברענט אין רוים.

ה'תנ"ה: די טערקיש-אטאמאן אימפעריע באקומט א נייעם סולטאן, מוסטאפא דער 2'טער. אין זיינע 8 יאר אויפ'ן טראן איז ער געווען פריינדליך צו אידן. ער האט איינגענומען בעלגראד (אין יוגאסלאוויע, ווי ווייט די אימפעריע האט זיך געצויגן!) און צוריק געלאזט די אידן נאך א פריערדיגן גירוש. ער האט אויך באשטימט פיר אידישע דאקטוירים צו זיין ביי אים אין פאלאץ.

ה'תשי"ג: טויזנטער אידן אין בערלין, מזרח דייטשלאנד, אנטלויפן צו מערב דייטשלאנד, צוליב אבלאוועס פון די געהיימע "שטאטס פאליציי" פון די קאמוניסטישע מזרח דייטשלאנד, פירנדיג צום כמעט-טאטאלן אונטערגאנג פון די אידישע קהלה אין מזרח דייטשלאנד. (אכט יאר שפעטער, אין תשכ"א, איז געבויט געווארן די "בערלינער וואנט" אינמיטן בערלין, וואס האט אנגעהאלטן ביז נאכ'ן צוזאמפאל פון קאמוניזם אין תשמ"ט).

[שעפטל]

ה'רנ"ו: גירוש פארטוגאל - דער קעניג מאנועל פון פארטוגאל האט געוואלט אריינקומען אין די פאמיליע פון שפאנישן קעניג פערדינאנד, האט זיך דער לעצטער אויסגענומען אז פארטוגאל מוז זיך אנשליסן מיט שפאניע צו צווינגען די אידן צו שמד ר"ל אדער פארטריבן ווערן. מאנועל האט עס אנגענומען און אין דעם טאג ארויסגעגעבן די ביטערע גזירה, מיט צייט פון 11 חדשים ביז'ן גירוש. רוב פון די אידן אין פארטוגאל זענען געווען פליטים פון גירוש שפאניע פינעף יאר בעפאר. [וי"א כ"ג טבת].

ה'תק"נ: די פראנצויזישע רעגירונג גיט פולע בירגערשאפט פאר די אידן אין בארדאו.

ה'תקס"ט: אין פרעשבורג האט פאסירט א שווערע פארפלייצונג ביים ארטיגן בית החיים. די שטורמישע וואסערן האבן צובראכן מצבות און געשעדיגט צענדליגער קברים.

ה'תרס"א: א הספד לכבוד המלכות איז פארגעקומען אין די "חורבה שוהל" אין ירושלים עיה"ק, מיט די באטייליגונג פון גדולי ישראל, צו באעהרן די פארשטארבענע קעניגין פון די בריטישע מלוכה, וואס האט דאן געהערשט אויף ארה"ק. עס איז געווען אזא עולם אז מען האט געדארפט רופן פאליציי צו האלטן קאנטראל.

[שעפטל]

ה'קע"ט: ביים "הונדערט יאר מלחמה" צווישן ענגלאנד און פראנקרייך, איז אין דעם טאג געלונגען פאר'ן בריטישן קעניג הענרי דער 5'טער איינצונעמען נארמאנדי (דאן א קליינע מלוכה, שפעטער טייל פון פראנקרייך). מיט דעם זיג זענען אידן געווארן צוריק אריינגעלאזט אין נארמאנדי די ערשטע מאל זינט די גירוש פון ה'נ'. אידן האבן שוין געוואוינט אין נארמאנדי זינט ווייניגסטנס ד'תשס"ז, אבער מעגליך נאך פריער.

ה'תש"ה: די רוסישע ארמיי איז אנגעקומען אין "אוישוויץ" און "בירקענאו", און ארום זיבן טויזנט פארבליבענע אידן דארט זענען באפרייט געווארן מאפילה לאורה. [וי"א י"ב שבט].

ה'תשי"ג: ארגענטינע פרעזידענט וואן פעראן דערקלערט, אז אידישע פליטים וואס ווילן פארלאזן רוסלאנד, אדער סיי וועלכע לאנד אונטער סאוויעט רוסלאנד, ווערן באקוועם אריינגעלאזט אין לאנד.

ה'תשס"ג: די ספעיס שאטל "קאלאמביע" פליט ארויס צום אינטערנאציאנעלן ספעיס סטאנציע, מיט זיבן אסטראנאטן (איין איד צווישן זיי [הערת שעפטל: אילן רמון]). צוויי וואכן שפעטער, ביים צוריק קומען, האט דער שאטל עקספלאדירט אין די לופטן, אומברענגנדיג אלע זיבן אסטראנאטן. ביים ארויפפליען איז אראפגעפאלן א שטיקל פאום, און ביים צוריק קומען האט דאס ערלויבט שעדליכע גאז אריינצוגיין אינווייניג און פאטאל שעדיגן די שאטל.

[שעפטל]

ה'תק"נ: פראנקרייך גיט אפיציעלע בירגערשאפט פאר אידן וואס שטאמען פון פארטוגאל און אוויגנאן, און א יאר שפעטער פאר אידן פון עלזאץ.

ה'תצ"ח: דער גביר און שתדלן ר' יוסף בן ר' ישכר זיסקינד אפענהיימער הי"ד, אויך גערופן אין היסטאריע יוסף זיס, איז אומגעקומען עקד"ה אין וויען, נאך א לאנגע קאריערע פון פינאנצירן די מלכים ושרים פון עסטרייך און ארומיגע לענדער. ער איז ארעסטירט געווארן ראש השנה תצ"ח. במשך זיין שמאכטן אין טורמע חדשים לאנג האט ער פארברענגט מיט תשובה, תעניתים און סיגופים. ביים ווערן ארויסגעפירט צו די תלי' האט ער געבעטן דעם אידישן רב מפרסם צו זיין אז ער האט תשובה געטאן און מקדש געווען שם שמים מיט מסי"נ ממש, און ער האט איבערגעלאזט רוב פון זיין פארמעגן פאר תלמוד תורה'ס. ער האט אפגעווארפן אלע פרואווען פון די גלחים אים איבערצורעדן צו שמד ח"ו, און מיט א מעכטיגע אויסגעשריי פון "שמע ישראל" אויף די ליפן יצאה נשמתו בקדושה ובטהרה.

ה'תרצ"ד: אין מאנטיפיורי שפיטאל אין די בראנקס ווערט אפגעצייכנט די באהאנדלונג פונעם עלטסטן פאציענט אין שפיטאל'ס היסטאריע ביז דאן, דער איד משה מענדל פען, אין עלטער פון 109 יאר. ער האלט זיך אינמיטן ערהוילן פון א סטראוק אכט חדשים פריער.

ה'תשע"א: די ראשי הקהלה פון די אידישע געמיינדע אין טוניזיע פארלאזן דאס לאנד צוליב די שווערע אומרוען. דאס איז געווען די אריגינעלע אנהויב פון די "אראבישע פרילינג" אויפשטאנד וואס האט איבערגעדרייט פילע מדינות אין אפריקא און מיטל מזרח, פירנדיג צו כאאס אין ליביע, עגיפטן, סיריע, אא"וו, און דער מצב איז נאך אלץ כאאטיש פון דעם ביז'ן היינטיגן טאג.

[שעפטל]

ה'רנ"ב: די אידישע שאנצינא דרוק אין איטאליע גיט ארויס די ערשטע דרוק פון חמשה חומשי תורה מיט חמש מגילות און אלע הפטורות.

ה'תק"ט: די הערשער אין סיציליע רופן צוריק די אידן אין שטאט אריין, דריי הונדערט יאר נאך א גזירת גירוש. די עקאנאמישע מצב אין לאנד איז געווארן אזוי שווער, אז די הערשער האבן באשלאסן צו רופן די אידן צו ראטעווען דעם מצב.

ה'תקנ"ג: אין דעם טאג איז דער בארימטער גר צדק ישראל בן אברהם גארדאן (פריער א בריטישער "הער" און "אדעלמאן") געווארן צוריק געפירט אין טורמע (אין די "לאנדאן טאוער"), נאך א געריכט פארהער איבער זיין פארטיידיגונג, וויבאלד ער האט נאר געוואלט נעמען עדות אידן שומתומ"צ, און דער געריכט האט נישט אנערקענט אידן פאר לעגאלע עדות.
ער איז ארעסטירט געווארן פאר פראטעסטן קעגן די בריטישע הערשער יענע צייט. נאך זיין גיור, און מילה כהלכה, האט ער מקדש געווען שם שמים ברבים מיט מסי"נ ממש. ער האט געבעטן און באקומען כשר'ע עסן, אפילו וויין און חלות אויף שב"ק און יו"ט. ער האט געלייגט א מזוזה אויף זיין טורמע צעל, און געהאט דארט מנין יעדן שב"ק. זייענדיג א פאפולערער מענטש איבער'ן לאנד האט ער געהאט פילע גויאישע באזוכער אין טורמע, אבער ער האט געבעטן די וועכטער אז אידן זאל מען נאר אריינלאזן צו אים אויב זיי האבן בארד, פיאות און יארמולקע! נאך זיין 5 יאר טערמין האט ער געקענט באפרייט ווערן, אבער נאר מיט עדות אויף זיין אומשולד, און כנ"ל האט ער נאר געוואלט נעמען ערליכע אידן אלס עדות. אויך האט ער נישט געוואלט אויסטאן זיין יארמולקע אין געריכט, און ווען מ'האט עס גענומען מיט די געוואלד האט ער אנגעבינדן א טיכל אויף זיין קאפ. ער איז נפטר געווארן אין טורמע כמעט א יאר שפעטער, ז"ך חשון, תקנ"ד.

ה'תרי"א: אין קאיאגא קאונטי, אפסטעיט ניו יארק, האט א ריכטער פאראורטיילט דזשאן באהאם צו טויט שטראף דורך א תלי', פאר'ן אומברענגען, צוזאמען מיט צוויי ברידער, דעם אידישן סוחר נתן אדלער הי"ד אין סיראקיוז.

[שעפטל]

ה'רל"ח: די "וואשינגטאן הגדה" איז פארטיג געווארן אין דעם טאג, געשריבן און אילוסטרירט דורך יואל בן שמעון, אויך גערופן פייבוש אשכנזי פון באן. עס איז איינע פון די שענסטע הגדות אין היסטאריע. ער האט געשריבן עלף באזונדערע הגדות מיט זיין כתב יד און הערליכע אילוסטראציעס, וואס זענען צושפרייט איבער די וועלט. איינס דערפון הייסט די "וואשינגטאן הגדה" ווייל עס ליגט אין לייברערי אוו קאנגרעס, אין וואשינגטאן הבירה. [וי"א כ"ה שבט].

ה'תצ"ג: ער קעניג פון פוילן, אוגוסטוס דער צווייטער, איז געשטארבן. ער איז געווען רעלאטיוו פריינטליך צו אידן וויבאלד ער איז אנגעקומען צו די כסא מלוכה דורך די אינטערווענץ פונעם בארימטן שתדלן, גביר און מקורב למלכות ר' בעריש לעהמאן ז"ל. (דער קעניג איז אויך געהאלפן געווארן דורך פעלדמארשאל היינריך גראף וואן פלעמינג...
יא, די "מעשה" איז אביסל אמת, כאטש צוגעלייגט אסאך זאלץ און פעפער).

ה'תשכ"ה: דער פירער פראנקא פון שפאניע טרעפט זיך מיט אידישע פארשטייער איבער נייע צוקונפט פון אידן אין לאנד, די ערשטע אזא באגעגעניש זינט גירוש שפאניע.

[שעפטל]

ה'ק"פ: פורים סאראגאסא (וי"א "סיראקיוז"). אידן אין די שטאט, אין שפאניע, פלעגן מקבל פנים זיין דעם קיסר מיט ליידיגע שיידלען פון די ספרי תורה. א מומר האט פאר'מסר'ט ביים קעניג אז מען פארשעמט אים אזוי, און עס האט געדראעט א שווערע גזירה. דאס איז אנגעקומען צו די אידן דורך א נס מן השמים, און די אידן האבן זיך צוגעגרייט. ביים קומענדיגן קבלת פנים האט ער געהייסן עפענען די שיידלען און... די ספרי תורה זענען דארט געווען. דער מומר און אלע שונאי ישראל האבן געהאט א גרויסע מפלה און די אידן האבן פארצייכנט דעם טאג אלס "פורים סאראגאסא."

ה'תרע"ט: אין דעם טאג איז געעפנט געווארן די "פאריז שלו' קאנפערענץ" אין ווארסיי, פראנקרייך, נאך ענדע פון די ערשטע וועלט מלחמה, צו אהערשטעלן א נייע ארדענונג אין אייראפע און מיטל מזרח.

ה'תרפ"ג: "אינסטאון עירליין" האט געעפנט די ערשטע עראפלאן ליניעס צווישן אייראפע, טערקיי און ארץ ישראל. (אינסטאון עירליין איז שפעטער אריין אין "אימפעריעל עירליינס" וואס איז געווארן טייל פון "בריטיש אווערסיס עירליין" וואס איז שפעטער געווארן "בריטיש עירוועיס").

ה'תש"ג: ביי די צווייטע וועלט מלחמה האבן די בריטישע ארמייען אין צפון אפריקע באזיגט די דייטשע ארמייען אין ליביע.

[שעפטל]

ה'תקמ"ח: דער ערשטער שיף טראנספארט פון בריטישע ארעסטאנטן קומט אן קיין סידני, אויסטראליע, וואס די בריטישע אימפעריע גרינדעט אלס תפיסה קאלאניע. צווישן די ארעסטאנטן זענען דא אכט אידן, דערונטער א יונג קינד וואס איז באשולדיגט געוווארן מיט "גנב'נען א שטיקל וואל". [וי"א ט' שבט].

ה'תרס"ד: יום שמחת אפריון פון רבינו הק' [הדברי יואל] מסאטמאר זי"ע (בזוו"ר [הערת שעפטל: מיט הרבנית הצדיקת חוה ע"ה, בת הרה"ק מ'פלאנטש זי"ע]), אין שטאט סיגוט, בשעת דער הייליגער קדושת יו"ט זי"ע איז געווען אין שטוב גאר שוואך. דער קדוי"ט האט דאן אנגעוואונטשן פאר'ן רבי'ן צו זיין א רבי און מנהג סיי וואו ער גייט, צו האבן כוח צו פאסטן בבריאות השלימות לאורך ימים טובים, און ער האט אים געגעבן די ר"ת תפילין. באלד נאך די שבע ברכות (כ"ט שבט) איז דער קדוי"ט נסתלק געווארן.

ה'תשי"ג: אונגארן און טשעכאסלאוואקיע שליסן זיך אן אין קאמוניסטישן "סאוויעטן פארבאנד" צו פארשפרייטן אנטיסעמיטישע בלבולים קעגן אידן, און נעמען זיך ארויסווארפן אידן פון וויכטיגע פאזיציעס אין לאנד.

[שעפטל]

ה'תקס"ה: שתדלנים אין דייטשע פראווינצן דארמשטאדט און רעיזבאן זענען מבטל גזירה פון "לעב-צאל", א שטייער וואס אידן האבן געדארפט באצאלן אריינצוקומען אין שטעט אויסער די אייגענע היימשטאט.

ה'תרס"ב: די "שערי צדק" שפיטאל ווערט געגרינדעט אין ירושלים עיה"ק, דורך דעם בארימטן דאקטאר און איש החסד דר. משה וואלאך, וועלכער האט עס אנגעפירט, און געוואוינט אין שפיטאל כל ימיו, 45 יאר ביז זיין פטירה. עס איז עד היום די גרעסטע שפיטאל אין ירושלים עיה"ק (זינט תשע"ב צוזאמען מיט "ביקור חולים" שפיטאל).

ה'תרע"ה: ביי די ערשטע וועלט מלחמה קומען פאר שווערע שלאכטן צווישן די טערקן און בריטישע ארמייען. די טערקן פרובירן אריבערצוגיין די סועז קאנאל צו עגיפטן, אבער די בריטישע האלטן זיי צוריק. די טערקן האבן געליטן גרויסע פארלוסטן, און זיך צוריק געצויגן ביז באר שבע.

ה'תרפ"ו: דער סופרים קאורט אין קאנאדא גיט ארויס וויכטיגע אורטייל, אז אידן אין קוויבעק האבן די לעגאלע רעכט צו גרינדן אייגענע מוסדות התורה, און דארפן נישט זיין אונטערווארפן די לאקאלע אלגעמיינע שולעס. דער אורטייל האט געעפנט די טויערן פאר די היינטיגע בליענדע מוסדות התורה והחינוך אין מאנטרעאל און קרית טאהש.

ה'תשס"ב: דניאל פערל הי"ד, דער אידישער דזשורנארליסט פאר די "וואל סטריט דזשורנאל", ווערט אומגעברענגט דורך "על קאידא" טעראריסטן. זיינע לעצטע ווערטער זענען געווען, "מיין טאטע איז א איד, מיין מאמע איז א איד, און איך בין א איד".

[שעפטל]

ה'רס"ג: די ערשטע דרוק פונעם בארימטן ספר "צרור המור" פון הגאון רבי אברהם סבע זצ"ל. ביים גירוש שפאניע איז דער גאון אנטלאפן קיין פארטוגאל. ווען די אינקוויזיציע איז נאכגעקומען אהין אפאר יאר שפעטער, האט ער געליטן צרות קשות ועינויים מרים. ער האט באהאלטן זיינע כתבי ידות אונטער אן איילבירטן בוים אין ליסבאן און אנטלאפן קיין פעז, מאראקא, און פון דארט קיין טערקי, וואו ער האט איבערגעשריבן אלע ספרים פונדאסניי, און מזכה געווען כלל ישראל מיט די בארימטע חיבורים עד היום הזה.