אכשר דרא'דיגע צעטלעך פון מוסדות

[יהושע חיים]

אויך האב איך באמערקט לענגערע שייטלעך ווי מען איז צוגעוואוינט און סאטמער

[שמעון וואלף]

פרעגסט וואס איז נישט נארמאל?
אז דער טאטע דארף גיין מיטן הוט און רעקל אויפן גאס,
פרויען טארן נישט דרייוון, על מה ולמה? (וכבר קדמוני עזריאל אז עס איז א מכת מדינה, אבער אויב אין לעיקוואד איז עס נארמאל, לאז עס. פארוואס ווערן ווי לאנדאן)

אסר'ן פרויען דרייוון איז פון די וויכטיגסטע להצלחת הישוב. קענסטיך פארשטעלן וויאזוי די טרעפיק וואלט אויסגעזעהן ווען די בארא פארקע און וויליאמסבורגע פרויען דרייוון?

[מור וקציעה]

'

[פרייוויליג]

'

און דאס איז כדי נאכמער צו פארמיאוס'ן, פארשווארצן, פארביטערן דעם אזוי אויך איזאלירטן צורידערטן איינזאמען לעבן.

[ליפא]

הפולמוס – האם יש מקור יהודי לשמחת יום ההולדת?
מנהג נפוץ מאוד בהרבה בתי ישראל ובקהילות קדושות, שמציינים מדי שנה בשנה את יום הולדתם כיום שמחה, ויש שאף עורכים ביום זה סעודה או נותנים מתנות לכבוד יום ההולדת.

ברם, יש מגדולי הדורות שערערו על המנהג והתנגדו נמרצות לקבוע יום זה כיום שמחה. ויש שהתייחסו אליו כיום של דין וחשבון נפש.

בפרק זה נשתדל בס”ד להביא את המקורות לריבוי השמחה ביום זה, את דעות המתנגדים ואת התייחסות גדולי ישראל ליום זה.

המקורות לשמחה ביום ההולדת
א) “יום הולדת את פרעה”
המקור שבו מופיע לראשונה בתנ”ך במפורש המושג יום הולדת הוא בספר בראשית (פרק מ’ פסוק כ’):

“ויהי ביום השלישי יום הלדת את פרעה ויעש משתה לכל עבדיו…”

ופירש רש”י במקום: “יום הולדת- יום לידתו וקורין לו יום גינוסיא (כלומר יום הלידה בלשון יון). ולשון הולדת, לפי שאין הולד נולד אלא ע”י אחרים, שהחיה (המילדת) מילדת את האשה, ועל כן נקראת מילדת”.

בספר “אוצר כל מנהגי ישרון” (מאת הרה”ג אברהם אליעזר הירשוביץ אות י”ד עמ’ 304) בהתייחסו למנהג חגיגת יום ההולדת כותב שמנהג זה נזכר לראשונה אצל פרעה, ונראה מדבריו שלכן אין זה מנהג יהודי כלל ורק הרומאים והיוונים חגגו את יום ההולדת של החיים והוסיפו אף לחגוג את יום ההולדת של אנשים שכבר מתו, וערער מאוד על מנהג זה וז”ל:

“…ולא מצינו לא בחכמי התלמוד ולא בגאונים הראשונים והאחרונים שחגגו יום הלידה. בקוונא עיר מולדתי בשנת 1889 רצו אוהבי הרה”ג ר’ יצחק אלחנן לחוג חג יובלו למלאת חמישים שנה לרבנותו, וגם זה מאן בדבר, ויעצור בעדם מלהפיק זממם.

ולדאבון ליבנו בני ישראל אחינו האוהבים לחקות על מעשה שכניהם כקוף המחקה בלי דעת בין טוב לרע עושים חג כשמחת קציר ליום הולדת, ושמחה מה זו עושה?”

וכן כתב האדר”ת בספרו “נפש דוד”:

“בכל לבי כעסתי על המברכים, לברכני ביום הולדתי ולשמחני בו, ומרגלא בפי מעודי שלא מצאנו שמחת יום הולדת בספרינו הקדושים רק בלידת פרעה לבד, ודבר זה אינו לרוח עם קדוש המקובל אצלינו, ונוח לו שלא נברא משנברא, וא”כ למה נשמח ביום הולדתינו, בטרם ידענו שהועלנו בבריאתנו, ורק צדיקים יכולים לשמוח כדברי התוס’ (ע”ז ה’, א’ ד”ה שאלמלא), אבל אנחנו מה חיינו מה מעשינו ומה צדקותינו”

[פרייוויליג]

[justify]איך וועל מסביר זיין בקוצר מלים פארוואס איך האב געשריבן מיין תגובה אויבן וועגן די יום הולדת צעטל. זייער אסאך מאל ווען מיר באגעגענען אזא צעטל ווי אויבן, טראכטן מיר: אפשר טאקע, אפשר איז יענער פארט גערעכט? וואס הייסט נאר פרעה האט דאך אפגעראכטן א יום הולדת, און א ערליכע איד ווייסט אז דאס איז א מנהג הגויים. טראץ וואס ער האלט אז דאס איז איבערגעטריבן, דאך נאגט אים עפעס אין הארץ. און דאס געשעט צענליגער מאל א טאג. באמת וואס דאס איז, איז די איינגעפלאנצטע מאגאנאט וואס מען האט אריינגעלייגט אין די מוחות פון די יונגווארט. וויפיל דיין שכל זאל דיך נאר פירן, איז נאך אלס פארבליבן מאגאנטן טיף אינעם קישקע פון די ימי הנערים. סא ווען אימער עס ווערט אויסגעווארפן עפעס א צעטל, מודעה אא"וו, געבט זיך דאס א באהעפט מיטן מאגאנאט. וויפיל דיין מוח זאל נאר וועלן אנטלויפן דערפון, וועט זיך די מאגאנאט שטארקן און זיך באהעפטן מיט יענע הודעה.

יעצט נעמט די יום הולדת צעטל פאר א ביישפיל. את"ל אז יום הולדת ווערט געפייערט ביי גויים איז אבער די גאנצע אופן וויאזוי די צעטל איז געשריבן, געווארן געדאקטערט. מען מעג יא! מאכן א סעודה, נאר דו קענסט אפשר צולייגן אז מען זאל אויך מסיים זיין א מסכת יענעם טאג, און געבן צדקה. וואס טוט זיך מיטן פייערן 'בשבילי נברא העולם'? פארוואס זאל א מענטש נישט סעלעברירן זיין באשאף? ולא עוד, נאר מיר טרעפן דאס ביי אסאך צדיקים ולמעלה. מען פארציילט אז דער בעש"ט פלעגט אנרעכטן א סעודה בכל שנה ביום ח"י אלול, און ער פלעגט זאגן דברי תורה. הרב עובדיה יוסף האט געזאגט אויף חגיגת יום הולדת: סימן יפה הוא וכך נוהגים בבתינו. האסטו דאס ביי חסידים און ביי ספרדים. און צא ולמד וועסטו זען אסאך עפיזאדן ביי פריערדיגע שהיו מחוגגים סעודות יום הולדת.[/justify]

[שצם_חנכל]

א קביעות'דיגע סעודה מאכט מען נאר ווען עס איז א סעודת מצוה?

ויעל על גוזזי צאנו: היה עולה שם תמיד להתנחם שישים לבו בצאן וישכח רישו והוגד לתמר כי הוא עולה שם בכל יום תמיד וארבה לו באחד הימים או שהיה יהודה גדול בארץ והיו מתקבצים לו שם לעשות משתה בעת הגיזה כמשתה המלך והיו העניים הולכים שם והוגד לה טרם עלותו (רמב"ן בראשית לח, יב)

ויגדל הילד ויגמל ויעש אברהם משתה גדול ביום הגמל את יצחק
ויגמל: לסוף כ"ד חדש (רש"י בראשית כא, ח)

וירד אביהו אל האשה ויעש שם שמשון משתה כי כן יעשו הבחורים (שופטים יד, י)

ויבא אבנר אל דוד חברון ואתו עשרים אנשים ויעש דוד לאבנר ולאנשים אשר אתו משתה (שמואל-ב ג, כ)

[טמיר]

לא יאומן כי יסופר צי וואסערע אכשר דרא'דיגע מצב מיר האבן זיך דערקייקעלט. קען איינער ווייזן ערגעץ אין די פוסקים אזא מושג אז מען זאל נישט טון עפעס "ווייל מיר זענען באשאפן געווארן פאר א תכלית וכו'"? אודאי איז עס א הערליכע מדרגה צי אנגעקומען דערצו, אבער צו מאכן דערפון א תקנה? און נאך פאר קינדער?

[מור וקציעה]

תקנות הגוראים

[[NAMELESS]]

.

[וואלווי]

נישט געפערליך, די ערשטע מוסד וואס איך זע וואס מאכט זיך נישט משוגע מיט די מאטיריאל פון די גלעזער. ס'מעג זיין אייזן נאר נישט אויפרייסעריש.

[שמעקעדיג]

און בנוסף לזה רעדן זיי גאנץ מענטשלעך, זיי רעקאמענדירן די עלטערן צו רופן, זיי זענען גרייט צו הערן, דאס איז א זעלטנהייט צווישן די מוסדות.

מהם ילמדו וכן יעשו.

[שושן פורים]

און בנוסף לזה רעדן זיי גאנץ מענטשלעך, זיי רעקאמענדירן די עלטערן צו רופן, זיי זענען גרייט צו הערן, דאס איז א זעלטנהייט צווישן די מוסדות.

מהם ילמדו וכן יעשו.

וויי פאר די דור וואס דאס איז באגריסנד, ליבי אומר לי אז די הערות פון די עלטערן איז בלויז אקצעפטירט אויב זיי שלאגן פאר נאך איסורים

[[NAMELESS]]

זיי שרייבן אז ס'איז 'אויף די נאכפראגע פון חשוב'ע עלטערן' , סאו וואס ווילט עטס פון די מוסדות?

[[NAMELESS]]

איך האב באמערקט נאך אן אכשר דרא'דיגע נקודה: מען שרייבט אז מען האט דורכגערעדט אלע פרטים ופרטי פרטים מיטן רבי'ן (איז דא איינער וואס רופט איהם באמת "רבי" און נישט "רב"?) אינדערצייט וואס באמת האט מען דאס דורכגעטוהן מיט די רעביצין.

[שמעקעדיג]

און בנוסף לזה רעדן זיי גאנץ מענטשלעך, זיי רעקאמענדירן די עלטערן צו רופן, זיי זענען גרייט צו הערן, דאס איז א זעלטנהייט צווישן די מוסדות.

מהם ילמדו וכן יעשו.

וויי פאר די דור וואס דאס איז באגריסנד, ליבי אומר לי אז די הערות פון די עלטערן איז בלויז אקצעפטירט אויב זיי שלאגן פאר נאך איסורים

אמת. אבער קענסט זיכער דעם טייטש, וירא בצר להם בשמעו את רנתם...

[[NAMELESS]]

.

[נעגעל וואסער]

עולם כמנהגו נוהג. איינער מאכט נאך דעם צווייטן.
נעקסטע יאר קומט אלע טאטעס.

[הקטן]

דאס קימט נישט, לדעתי, פין ווילן זיין פרים
און אויך נישט פין ווילען נאך מאכן אנדערע
דאס קימט ליבערשט פין פאלוירנקייט, און נישט וויסען וואו זיך אן עצה צי געבען
שיסט מען אין דער וועלט אריין

וואס יא?
אדרבא, זאל דער עולם זאגן

[קורקלענד]

דאס קימט ליבערשט פין פאלוירנקייט, און נישט וויסען וואו זיך אן עצה צי געבען
שיסט מען און דער וועלט אריין

נישט פארשטאנען. איז מעגליך צו פארשטיין געבן אביסל קלארער?

[הקטן]

איך ווייס נישט צי איך וועל קענען אין א פאר ווערטער זיך מסביר זיין.
ס'איז א לאנגע סוגיא.

אז דער רב פון די מוסד, צו די מנהל, למשל, הערט א מעשה וואס די האר פון קאפ שטעלט זיך אים אויף - און ס'פעלן נישט אזאלכע מעשיות -
ער פילט אז מען מוז עפעס טון, מען קען דאס נישט לאזען אזוי.

ס'איז יומען נעטשער צו טרייען צו זיין אין קאנטראל ווען ער פילט אז אז זיין ארום איז אוט אף קאנטראל, מען מוז עפעס טון!
נעמט מען דעם אינטערנעט אלס די scapegoat, און מען האפט אז די פראבלעם איז געווען וועגן מיר האבן נישט געצוימט גענוג! פון היינט אין ווייטער וועט זיין סדר!

איך זאג נישט אז דער אינטערנעט איז חף מפשע, ס'איז אבער אויך נישט דער איינציגער שולדיגער. און טרייען דאס צו צוימען מיט תקנות איז זיכער נישט די סעלאשען.

איך האב שוין אסאך געשריבן אז אדרבא זייער אסאך מאכן די מוסדות קאליע מיט זייער רילעשענשיפ צו די אינטערנעט.

איך (גלייב) איך [האף] אז דאס וועט זיך טוישען און מען וועט טרעפן בעסערע לייזונגען פאר כלל ישראל במשך הזמן, דאס וועט זיין ווען מען וועט זען אז מען קומט אין ערגעץ נישט אן אזוי.

ביז דערווייל איז די אנגענומענע מיינונג ביי אסך עסקנים אז די פראבלעם איז "מען האט נישט גענוג געטון".
ס' זאל נאר ווייניג קאסטן אין די מיען טיים.

(איך וויל נישט יעצט אריין גיין אין וואס יא)

[בת קול]

איך גלייב עס קומט דירעקט פון שטעטל און גארנישט ספעציעל האט יעצט פאסירט.
אין סקווירא איז מען יעצט פארנומען מיט די ספר תורה פארן רבי'ן. אויב מען נעמט זיך עפעס אינטער קען מען האבן אן אות. איך גלייב דאס איז די וויליאמסבורגע קאנטריביושאן.

[[NAMELESS]]

דאס ווארט 'סקווירא' מיט 'סמארטפאונ'ס' גייען נישט צוזאמען, ופשוט הוא.