א וויי געשריי פון א פרעמדער

[א_געדאנג]

[center]די ארטיקל האבּ איך געשריבּן בשליחות פין א דער פרעמדער, ער טענה'ט אז ער איז נישט גיט אויפן פּאפּיר {ליין סקרי"ן} בּעט ער מיר איך זאל מאכן די ויצעקו בשמו הטוב. ליינט אין זייט מרעיש עולומות.[/center]
[center]איב בּעט אנטשולדינגונג פאר טעותים אין ספּעלינג וכדו', די צייט האט נישט ערלויבט מגיה צו זיין[/center]
[justify]הנני העני ממעש נרעש ונפחד, ווער בּין איך ארויף צו ברענגן די ווייטאג פון א ריזיגע עדה יודן וואס בּיז נישט לאנג צוריק האב איך געמיינט אז זיי זענען דאס ארגסטע וואס כלל ישראל פארמאגט, אלעמאל קעגן... ווען אנדערע זאגן יא זאגן זיי ניין, ווען אנדערע זאגן ניין זאגן זיי יא, אזוי האבּ איך אייבּיג געוואוסט, ווערנדיג אויפגעצויגן אין א זיפּ קאוד וואס איז נישט 11211. רבות מחשבות בלב איש ועצת ה' הוא תקום, מיין בּאשערטע איז געזיצן און געווארט בּיז איך וועל זיך בּרעכן טאקע אין די אזוי פארפיינטעטע וויליאמסבורג, נו אלע ווייסן אז שדוכים קלויבּט מען נישט, מ'בּאקומט פּונקט דאס וואס ס'איז פארשריבּן געווארן מ' יום קודם יצירה, אזוי בּין איך אויך אנגעקומען אהער, טאקע אין עלעווען, טָו, אוי, פייו אבּער אינעם שמאלץ טאפּ פין ניי וויליאמסבורג.

אנפאנג בּין איך געווען פעסט פאר'עקשן'ט אראפ צו וואקן צוואנציג מינוט דריי מאל א טאג, אבּי נישט זיין אנגעוויזן אויף די שטאפענע היטן די בּיטערע מענטשן, אבּער ווי לאנג קען מען אזוי אנגיין?! האבּ איך קובע מקום געווען טאקע אינעם סאטמערע ביהמ"ד אויף מוירטל עוו.

איך בּין געווען זיכער אז ווען מ'וועט זען מיין הויכען בּיבּער היט וועט א שטאפנס אדער פּלאטישגס צו וואקן צו מיר אין ארויס קאפּען דעם ציוניסט פין ביהמ"ד, אזוי האבּ איך אלעמאל געוואוסט די סאטמערע יודן האבּן מקבל געווען די הדרכה פון פרעזידענט בּוש די צווייטער ירום הודו, אידער יָור וויט אָז אר יָור וויט זֶעם... פאר דעם האבּ איך זיכער געמאכט צו קומען צו שחרית אן א היט, מה לי ולצרה הזאת, זיך איינרייסן מיט די ווילדע יולי בּויז? אבער איך בּין ערשטוינט געווארן צו טרעפן פריינטליכע בּא'טעמ'טע יונגעלייט, וואס יא אמת, זיי זענען עקסטריעם מיט דעם וואס זיי האבּן געלערנט פונעם הייליגן סאטמאר רב זצ"ל אבּער קיינער ווערט נישט מנודה וועגן מ'איז נישט פון זייער חדר, עכ"פ דאס איז א שמועס פאר זיך נישט דאס איז מיין מטרה, טָו מע"ק עי לאָנ"ג סטאָר"י שאָּר"ט, נאך אפּאר חדשים האבֹּ איך שוין אפילו פארמאגט אפּאר גאר גוטע פריינט, בּ"ה ס'מיר נתגלה געווארן אז די סאטמארע עדה פארמאגט סאך מער מעלות אין זייער אסאך הינזיכטן וואס די וועלט ווייסט. יעצט לאמיר ארויפבּרענגען אויפן פּאפּיר די שטוינענדע אנדעקונג וואס איז באמת אנטדעקט לעיני כל, אלע ווייסן, אבּער די וויי געשריי ווערט נישט דערהערט. יעצט צו די סיפּור.

די פארגאנגענע מאנטאג ווען די גוי'שע וועלט האט געפראוועט די אינדעפּענדעס חגא, איז געווען זייער אן אנגענעמע טאג פאר די וואס זענען געווען אין די סיטי, די גאסן זענען געווען טויט שטיל, די ביהמ"ד קיל און ליידיג. דא דארט האט מען געזען א מענטש נאר צו געבן א צייכן פון הימל אז מ'איז נישט די איינציגסטע בּאשעפעניש איבערגעבּליבּן, יאָ, יאָ, אזוי ווי איר הערט, אפי' די פייגעלעך האבּן גענומען וואקאציע, די מאסקיטאוס זענען פארשווינדן געווארן פונעם האריזאנט, אפילו די נודנע בוזשערייען פין די ברויזענדע פליגעלעך וואס ווייסן נישט פון קיין וואקאציע צו זאגן, זעט אויס זענען געפאנגען געווארן אין א האט קאפ ערגעץ ווי, מעגליך אין איינע פין די מחנות דורך לאנגווייליגע קינדער.
איך האבּ געזוכט מיט וועם צו פאבּרענגען, בּין איך אריין אין ביהמ"ד, פארשטייט זיך איך האבּ חלילה נישט געוואלט מאכן קיין בּיטול תורה, בּין איך ארויס אינעם בּעק יארד אפשר וועל איך טרעפן איינעם מיט וועם צו כאפּן א פיינעם שמועס, מיט א לילקע צווישן די פינגער.

דאס הארץ האט זיך מיר אפּגעשטעלט זעענדיג ווי איינע פון מיינע פרישע פריינט, א טייערע יונגערמאן וואס איך בּין זייער מכיר טובה פאר'ן מיר מקרב זיין ווען איך האבּ נישט געהאט מיט וועם צו פארטוישן קיין ווארט, דער יונגערמאן זיצט אויפן שטיינערנעם ווענטל ביי די עק פונעם יארד רייכערט א צוגערעטל נאך א צוגערעטל, מיט א טעלעפאון (א כשר'ע מאושר דורך וועד משמרת דסאטמאר – משומר) די שטערן פארקנייטשט, עס דערקענט זיך אז ער האט ערשט אראפּגעלייגט זייער א דיסעפּוינדינג געשפּרעך. איך רוף מיך אן הויך, ווי א מלאך פין הימל האט מען דיר אראפּגעשיקט, איך זוך מיט וועם צו פארבּרענגען, איך גיי ליידיג שוין צוויי שעה.

"הער מיר אויס, כ'האבּ נישט צופיל צייט יעצט, אבּער איין מינוט אפשר ביסטו א מלאך פון הימל פאר מיינעט וועגן!" עטנפערט ער, ווען א שיין פון האפענונג זעט זיך אן ביי די עק פין זיינע אויגן.

"שאר, אודאי בּין איך א מלאך, מיט וואס קען איך דיר העלפן"?

"פינעף טויזנט זעקס הונדערט פופציג דאללער פאר א יאר קענסטו מיר בּארגן?"

ס'מיר געווארן שלעכט אויפן הארץ. ווי קען איך אים אפּזאגן, און די שווערערע שאלה איז געווען ווי קען איך אים בּארגן, יא איך זעה אים אין ביהמ"ד יעדן טאג, מיר פארבּרענגען, מיר לאכן שמועסן, מיר טאקע מקרב געווען, אבּער זעקס אלפים'לעך וואלגערן זיך נישט ביי מיר ווי מארבּעל בּאליס אויף א שיפע פּאדלאגע.

"איך מעג דיר עפּעס פרעגן? דו זעסט אויס שרעקליך צובּראכן איבּער עפּעס, די זעקס אלפים האט א שייכות מיט די מאפיא? וואס גייט פאר?

"נע, ס'גארנישט, נארישקייטן. אבּער אז דו קענסט מיר געבּן די הלוואה אֵיי וואָל"ד אפּרישיע"ט אִי"ט".

איך בּין געווארן היבּש נייגעריג וואס אים דרוקט, אמאל זוכט איינער צען צוואנציג אלפים פאר עפּעס א געשעפט וואס איז אים אינטערגעקומען, אבּער ער דארף נישט מער און נישט ווייניגער ווי פינעף טויזנט זעקס הונדערט פופציג, האבּ איך אים אנגעהויבן דרוקן ער זאל מיר דאך זאגן פארוואס ער דארף די געלט, וואס איז די דעספּערעשאן, און פארוואס דווקא יעצט ווען יעדער רועט זיך אויס אזוי געשמאק.

ווידער איז געקומען די ס'גארניש ענטפער, אבּער דאכט זיך מיר אז עפּעס א ווארט דעי קעמפּ האט זיך ארויסגעגליטשט פון אונטער די ציין, ס'האט נישט לאנג געדויערט בּיז ער פארציילט מיר אז מארגן הייבּט זיך אן דעי קעמפּ און אויסער די חודש'ליכע שכר לימוד אין די צוויי זומער חדשים קאָסטן דאפּעלט, צוויי הונדערט דאלער ווי יעדע חודש און עקסטערע צוויי הונדערט פופציג פאר.... עם עם איך ווייס נישט, אָהּ ווייל כ'האבּ זיך געשפּארט אפּאר טויזנט דאללער נישט גייענדיג אין קאנטרי, מוז איך בּאצאלן אזא מין שטייער פאר די מוסדות. דאס איז די בּעסטע הסבּר וואס ער האט געקענט אויפקומען.

מיין שטוינונג שטייגט, פארוואס דעמאלטס דארפסטו זעקס טויזנט?

"קודם כל איך דארף נישט זעקס טויזנט, איך דארף פינעף טויזנט זעקס הונדערט פופציג. צווייטנס, די זומער שפּארן שטייער איז נישט גענוג, איך קען נישט ארויסנעמען די קארטלעך פארן זומער בִּיז איך האָבּ א זירוי בּאלאנס...."

און ווידער שטייגט מיין וואונדער, כ'האבּ געמיינט אז מער שטוינונג איז נישט פארהאן אין איך פרעג:
"איין מינוט, נישט אלול איז די רעגעסטרעשאן סיעזאן?"

"יא, אבּער מוזט פארשטיין -איז ער מסביר בטוב טעם ודעת- זיי ווייסן פּונקטליך וואס זיי טוען, ווער בּלייבּט זומער דא, ע"פ רוב די וואס קענען נישט ערלויבּן די קאנטרי, יעצט דאס זענען די זעלבּע דאזיגע פּארשוינען וואס מוטשען זיך מדי חודש בחדשו צו בּאצאלן די שכר לימוד, און בּמשך די יאר וואקסט די בּאלאנס, אידאך יעצט די ריכטיגע צייט זיי צו בּאצווינגען צו בּאצאלן, קיינער וועט נישט לאזן די קינדער אינדערהיים..."

דאס הייסט אזוי, בעצם איז די מוסד פארשפּארט אין די זוממער, אבּער בּאצאלן מוז מען, פּונקט ווי מ'בּאצאלט חודש תשרי און ניסן, אפי' די חדר איז אפּגעשלאסן רוב חודש, יעצט אויב ווילסטו מיר זאלן אריינעמען די קינדער אין די זומער מוזטו בּאצאלן עקסטרע, אבּער אויך נאר אויבּ די בּרענגסט אראפּ די גאנצע בּאלאנס...
"עפּעס אזוי".

און אויבּ דו האסט נישט, פרעג איך אים?

"שטעל איך איין מיינע קינדער זאלן נישט האבּן וואס צו טוען במשך דעם טאג, א גאנצן זומער"!

נעה, דאס איז נאר א סטראשע, דו גלייבּסט מ'וועט זיי טאקע אהיים שיקן? פרעג איך.

איך בּין שאקירט געווארן ווי ער האט מיר גענטפערט יא, מיט אזא גלייכגילטיגקייט וויסענדיג אז דאס איז די ריעלעטי, און זיי גייען אהיים שיקן, אויב ער נעמט נישט ארויס זיינע קארטלעך.

און די וואס קענען נישט בּאצאלן? בּארג, מעקס די קרעדיט קארד, האַק קאפּ אין וואנט, וועסט בּאצאלן ווי א טאטעלע...

רבונו דעלמא כולה, הזאת נעמי? דאס איז די זעלבּע סאטמאר וואס פירט די גרעסטע חסד אימפּעריעס אין די וועלט? דאס איז די זעלבּע סאטמאר וואס שאפן מיליאנען פאר צענדליגע מוסדות אין ארצה"ק וואס ווילן נישט נהנה זיין משלטון הזדון? פארוואס זאלן זיי נישט שטיצן די אייגענע מוסד פאר די וואס קענען נישט בּאצאלן, טשעריט"י בּיגינ"ס ע"ט הוי"ם זאגט די וועלט, איז דאס די זעלבּע סאטמאר וואס איז בּאוויסט צו זיצן אויף א זעקס אין צוואנציג מיליאן דאלערדיגע סורפּלאס? איז דאס די זעלבע סאטמאר וואס איז אויפגעשטעלט געווארן דורך די רבן של ישראל? זענען דאס די תּלמידים פין די זעלבּע צדיק וואס איז געגאנגען אין פייער אין וואסער ארויסצוהעלפן סיי וועלכע יוד אין סיי וועלכע נויט? וואס אויף דער וועלט פּאסירט דא, פאר אפּאר פארשטינקענע דאלער וואס דער יונגערמאן קען נעבּעך נישט צאם קראצן איז מען גרייט יענעם צו טרינקן די בּלוט שטייטליך מיט א שטרוי בּיז ווילאנג ער ווערט דערטרינקען אין חובות? אָה נאכדעם צינדט מען אן די חסד אפּעראט, מ'מאכט א טיי אווענט, מ'מורמעלט אריין יעדעם שטיל אין די אויער פאר וועם מ'דארף דאס געלט אזוי אז טאמער דער בּעל חוב האט זיך נישט גענוג אנגעליטן פין יחידים המשתלטים, זאל זיין לעצטע טראפּ סעל"ף עסטיעם איינגיין פאר בושות.

איך בּאלאנג אויך אין א קהילה, אין די קהילה האט אויך בּ"ה גרויסע מוסדות מיט ריזיגע בוזשעטן, אבּער אזא טעראר איז נישט פארהאן! יא, ס'דא די "שלעכטע" וואס רודפ'ן מ'זאל בּאצאלן די שכ"ל, אבּער קיינמאל, קיינמאל הערט מען נישט אזא געדאנק אפי' אז מ'וועט אהיים שיקן די קינדער...

בכל אופן, וואס פאר א חינוך איז דאס פאר א קינד ווען ער/זי ליינט א צעטל וואס מ'שיקט אהיים פין חדר אז זיין גאנצע חינוך האט א פּרייז, אויבּ ווערט נישט בּאצאלט די פּרייז דארף מען אים נישט ערציען בּדרך ישראל סבּא! מה יעשה הבּן שלא יחטא, ווי קען מען נאכדעם האבּן טענות ווען זיי שטעלן זיך אראפּ זייער אייגענע פּרייז ה"י?!

ס'איז א הימל שרייענדע עוולה וואס טאר נישט פארשוויגן ווערן! ווארטס נאר אויף מיין בּאריכט אראפּגייענדיג בקדש הקדשים אויף ליע עווע. ווייל כ'האבּ געוואלט העלפן מיין פריינט מיט וואס נאר מעגליך. נישט ממש, כ'האבּ געוואלט זיך איבּערצייגן צו דאס איז דער גאנצער אמת, אדער ער איז סתם אן אנגעווייטאגטער. צום סוף הערט מיין פּלאן וואס איך האבּ אויסגעארבּעט אלס הכרת הטוב פאר מיינע פריינט אין די סאטמארע קהילה.[/justify]

[א איד]

פון ווי וועט סאטמאר אדער עני אנדערע מוסד לעבן? עס קאסט אויפצו האלטן א מוסד און די צוויי הונדערט דאללער א חודש פער קינד דעקט קוים דעם מלמד.

[הערסטע]

פון ווי וועט סאטמאר אדער עני אנדערע מוסד לעבן? עס קאסט אויפצו האלטן א מוסד און די צוויי הונדערט דאללער א חודש פער קינד דעקט קוים דעם מלמד.

בעצם ביסטו נישט גערעכט ווייל סאטמער מיט די אנדערע מוסדות'ער באקומען אסאך הילף פון די שטאט און ס'איז דא גרויסע דינער'ס פאר אלע מוסדות ממילא ווען ס'מאכט זיך אז איינער פון די חסידית קען נישט באצאלן ברויך מען אים העלפן מיט וואס מעגליך! נישט אנדרייען מער צרות

[ברוך בער]

דער שרייבער רירט אן א נושא וואס איז דורכגעווייקט מיט בלוט וואס קיינער וואגט זיך נישט צו רעדן דערפון. אמת די מוסדות דארפן זיך דעקן פארט איז סאטמאר 82 איז פון די רייכטסטע מוסדות אפן פלאנעט, אבער אפילו דו האסט נישט ברויט אויפן טיש וועלן זיי נישט מוותר זיין אויף זירא באלאנס זיבן מאל א יאר, מיטן פשוטן מיטל פון סטראשען מיט פייניגן די קינדער פיזיש. דער חודש האבן אסאך מיידלעך באקומען ליידיגע ענוועלאפס פאר דעפלאמעס ווייל די טאטעס האבן נישט קיין געלט.

דער רבי שיקט מיליאנען שקל הקודש גיין ישראל, האלט שוין אויס אזש די ליטווישע כוללים בעת וואס די אייגענע ווערן געטריט ווי גארביטש. ס'איז צייט דער עולם זאל זיך פאראייניגן מיט ענדיגן דעם רשעות.

[[NAMELESS]]

כ'האב געהערט אז די שכ"ל רייסעריי וואס איז דא אין סאטמאר איז נאר על כל צרה שלא תבא, אזוי ווי ס'האט אמאל פאסירט און טאש ווען ספרדישע אידן זענען געווארן מקושר צום טאשער רבי'ן און ס'האט אנגעהויבן פליסן פון זיי געלטער אין די שכ"ל איז געווען ווי א שפיי אין וואסער און מ'האט עס בכלל נישט פארלאנגט (און אפילו צוריקגעגעבן), און מיטאמאל האבן די ספרדישע גבירים אויפגעהערט טיילן און ס'איז געווארן ששון ושמחה (בל' סגי נהור) ווען מ'האט געדארפט אויס לערנען די עלטערן וואס מיינט צאלן שכ"ל. סאו דאס איז די חשבון פון סאטמאר אז זיי באווארענען זיך פון פריער.
(די שאלה איז נאר וואס איז דער דמיון פון ספרדים ביז אייגענע אידן ממכם ובכם, פארוואס פאלט איינעם איין אז זיי וועלן אויפהערן געבן).

[גראף]

אלעס בלייבט ביים אלטען. דער גביר קען באצאלן, דער ארימער האט געווענליך וואטשערס און די מיטל קלאס בלייבט אן געפאטשט. אזוי דרייט זיך גאנץ אמעריקע מען קען נישט גיין גראד.

[א איד]

איך רעד נישט דוקא פון סאטמאר, איך רעד אין גענעראל מוסדות דעקן זיך נישט דזשאסט פון שכר לימוד, אפילו מיט די פראגראמען, און שטאטישע הילף, מיט די דינערס, דארף מען נאך צושאפן, קעןזיין סאטמאר איז אנדערש, אבער אלע אנדערע מוסדות מוטשען זיך.

[חייקל]

לאמיר שוין זאגען אז די מוסדות איז גערעכט פין אן עקאנאמישען פערספעקטיוו, אבער די פראבלעם איז אז מיט וואספאר אן עדיוקעישען קומען שוין די קינדער ארויס מיט...

[שמעון וואלף]

א ווייטאגליכע טעמע וואס איז שוין איסגעשמיערט געווארן מער ווי איין מאל.
אמת, איינער וואס מיטשעט זיך אויף פרנסה און איז נעבך נישט מצליח צו דעקן זיינע קאסטן, וואלט מען געדארפט שאפן א קרן צו צאלן זייער שכר לימוד.
די פראבלעם איז אבער אז היינט איז נישט קיין בושה צו נהנה זיין פון צדקה און טאמער וועט זיין א מעגליכקייט נישט צו דארפן צאלן שכר לימוד, וועט א האלבע שטאט נישט צאלן.
לשבחם פון סאטמאר-82 דארף געזאגט ווערן אז זיי רעכענען זיך זייער מיט אומפארמעגליכע מענטשן און זיי געבן הנחות פאר אזעלכע וואס זיי ווייסן אז מ'דארף זיי העלפן. קען זיין אז אנדערע מוסדות איז אויך אזוי אבער ביי סיי האב איך לעצטענס מיטגעהאלטן א מעשה ווי זיי האבן זיך זייער שיין צוגעשטעלט.

[שלום על ישראל]

די איינציגסטע וועג צו באקומען א הנחה מיט 82, איז מיטן זיך אראפלאזן די געפילן און וויינען. נישט אן אפציע פאר יעדער ארעמאן.

[שאולדיספריםפאקער]

פון ווי וועט סאטמאר אדער עני אנדערע מוסד לעבן? עס קאסט אויפצו האלטן א מוסד און די צוויי הונדערט דאללער א חודש פער קינד דעקט קוים דעם מלמד.

טאקע א געוואלדיגע שווערע קשיא לאמיר אלע צוזאמען פרעגן הויעך פון ווי זאלן זיי לעבן ?
פון ווי האבן זיי יעצט געבויעט א נייע מיידל שולע וואס איז טייערער געבויעט ווי גאר אסאך רייכע האטעלן אריינגעלייגט דארט זייער טייערע פיטשיפקעס ? פון ווי זאלן זיי בויען א אפיס פאר א מוסד שענער ווי גאר אסאך פראפעשינעל ביזנעסער האבן ? פון ווי זאלן זיי אפקויפן א לאט פאר זייער בוטשער וואס באלאנגט פאר די מוסד און ארויפציען דארט א פענסי 4 שטאקיגע בילדינג וואס גייט פאר רענט ווערן ?
און כהנה וכהנה סזעהט טאקע אויס אז זיי האבן דעפיציט
נעבעך ווען מענטשען זעהן נישט שווארץ אויף ווייס זאכן

[יהושע חיים]

פון ווי וועט סאטמאר אדער עני אנדערע מוסד לעבן? עס קאסט אויפצו האלטן א מוסד און די צוויי הונדערט דאללער א חודש פער קינד דעקט קוים דעם מלמד.

דער פותח האשכול האט דאס מסביר געווען

דאס איז די זעלבּע סאטמאר וואס פירט די גרעסטע חסד אימפּעריעס אין די וועלט? דאס איז די זעלבּע סאטמאר וואס שאפן מיליאנען פאר צענדליגע מוסדות אין ארצה"ק וואס ווילן נישט נהנה זיין משלטון הזדון?

[א איד]

איך רעד נישט דוקא פון סאטמאר, איך רעד אין גענעראל מוסדות דעקן זיך נישט דזשאסט פון שכר לימוד, אפילו מיט די פראגראמען, און שטאטישע הילף, מיט די דינערס, דארף מען נאך צושאפן, קעןזיין סאטמאר איז אנדערש, אבער אלע אנדערע מוסדות מוטשען זיך.

[tag]שאולדיספריםפאקער[/tag] און [tag]יהושע חיים[/tag]

ליינט וואס איך האב געשריבן דא אויבן, עס איז נישט נאר סאטמאר, דאס איז א פראבלעם און אלע אנדערע מוסדות, דער פותח האשכול האט אראפגעלייגט א וויי געשריי, וואס איז אפשר א פראבלעם מיט אזא מוסד ווי סאטמאר, אבער אלע אנדערע מוסדות, וואס האבן נישט אזוינע עשירים ווי סאטמאר, איז די מוסד אין א פראבלעם.
און אז מען רעד שוין פון די נושא, ברענגען איך ארויף די פרט, אז אונז צאלן די מינומים, און אונז פארלאנגען די מאקסימום.
אלע אנדערע פרייוועט סקולס, די מאדערנע און ליטווישע צאלט מען לכה"פ טויזנט דאלער א חודש, און יעדע זונטאג אדער חגא ווען עס איז נישטא קיין שטאטישע טראנספארטאציע דארפן די עלטערן ברענגען די קינדער און חדר/סקול.
צוזאמען מיט שטאטישע הילף, און זייער דינער וואס א יעדע פון די עלטערן דארפן געבן א סכום מסוים, און אויב מען צאלט נישט אויס די באלאנס פון פאראויס ווארט מען נישט אנגענומען.
ווען עס זאל זיין אזוי ביי די היימישע מוסדות וואלטן זאכן געווען אינגאנצן אנדערש, דעמאלטס וואלסטו לכה"פ געקענט פארלאנגען בעסערע עדיוקעישאן.

[שאולדיספריםפאקער]

יא יא, די טענה אז ביי די אנדערע מאדערנע פלעצער צאלט מען מער איז קיין טענה ניט
זיי האבן נישט א צענטעל פון די פראגראמען וואס אונזערע מוסדות האבן דאס איז א דבר ידוע לכל אז די וויליאמסבורג היימישע מוסדות האבן יעדע פראגרעם וואס איז נאר דא צו באקומען אופן כדור העולם

[א איד]

רעד דיר איין, זיי האבן אלע פראגראמען, און זיי נוץן עס אויף די באשטימטע אופן.
ביודעי ובמכירי קאמינא.

[שאולדיספריםפאקער]

רעד דיר איין, זיי האבן אלע פראגראמען, און זיי נוץן עס אויף די באשטימטע אופן.
ביודעי ובמכירי קאמינא.

נא די זאגסטעך קלאר די חילוק זיי ניצן עס אויף באשטימטע אופן למשל זיי האבן א פראגרעם פאר קאמפיוטערס קויפן זיי קאמפיוטערס א פראגרעם פאר סקול סאפלייס קויפן זיי סקול סאפלייס און טשארגן נישט די עלטערן עקסטער דערפאר מה שאין כן די היימישע נעמען אלעס און פאקעטען די געלט

[א איד]

מען קען נישט אלעס נעמען און פאקעטן, נאכדערצו היינטיגן צייטן, עס ווערט שווערער און שווערער, און זיי טשארדזשן אויך צו פון עלטערן יעדע זאך וואס די שטאט דעקט נישט.

זיי באקומען כאטש מינומים טויזנט דאלער א חודש אויף שכר לימוד, און פאר די ווייניג פארדינענדע אין שטאט באקומען זיי וואוטשערס.
אונז באקומען פון די רייכע טאטעס אפשר 500 א חודש און פון די ארימע אראפ ביז הונדערט א חודש אדער צומאל גארנישט, און די גארנישט שפייט מען אויך די גאל ביז מען באקומט עס.

[יעקב מענטש]

רעד דיר איין, זיי האבן אלע פראגראמען, און זיי נוץן עס אויף די באשטימטע אופן.
ביודעי ובמכירי קאמינא.

נא די זאגסטעך קלאר די חילוק זיי ניצן עס אויף באשטימטע אופן למשל זיי האבן א פראגרעם פאר קאמפיוטערס קויפן זיי קאמפיוטערס א פראגרעם פאר סקול סאפלייס קויפן זיי סקול סאפלייס און טשארגן נישט די עלטערן עקסטער דערפאר מה שאין כן די היימישע נעמען אלעס און פאקעטען די געלט

געשוואלענע שטותים.

די אלע חברה קענען די מלאכה פונקט ווי ביינונז, און אלץ א באנוס האבן זיי א טייערע שטאב וואס די תוצאות זענען אז זייערע עלטערן צאלן 2 אדער 3 מאל אזוי סאך ווי א סאטמערע טאטע.

נאו קוועשאן אז מ'דארף עפעס טוהן פאר די טאטעס וואס קענען נישט צאלן, און זייט סאטמער איז זיך אזוי צו וואקסן ווערט שווערער און שווערער עס צו פיהרן ווי ר' יודל ראזענבערג פלעגט פיהרן די קעמפ, ווייל ס'מוז בהכרח ווערן מער סיסטעמאטיש.

אבער רעדטס ענק נישט איין אז מ'קען עס דעליווערן פאר ווייניגער ווי 200/א חודש, פון ווי ווייס איך ? ווייל קיינער אנדערש האט עס נאך דערווייל נישט באוויזן...

[שאולדיספריםפאקער]

קענסט מיר זאגן פון ווי סאטמאר האט געבויעט די נייע מיידל שולע
נישט געוועהן גרויסע נדבנים דארט בלויז געוועהן א קלאס דא א קלאס דארט פון ווי האבן זיי געשאפט 50 מיליון פאר דעים בנין ?

[א איד]

אלא מאי?

[שאולדיספריםפאקער]

אלא מאי?

די אלא מאי האב איך שוין ארויס געברענגט אין מיינע לעצטע פאהר תגובות

[יעקב מענטש]

אלא מאי?

די אלא מאי האב איך שוין ארויס געברענגט אין מיינע לעצטע פאהר תגובות

דו ברענג מיר א חדר/סקול וואס בעט $100 א חודש פער קינד פון עלטערן, און נאכדעם עמער ציען ווייטער די שמועס, ווילאנג סאטמער בעט די ביליגסטע (אדער 'כמעט' די ביליגסטע) מאכט נישט קיין סענס צו האבן טענות אויף זיי.

נ.ב. אויב סאטמער באווייזט צו בויען אזא גיגאנטישע בנין אהן קיין נדבנים - לויט דיר פארשטייט זיך - אלץ אויף די מאגערע שכר לימוד פון די ארימע עלטערן, זענען זיי ריכטיגע העלדן!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ'רעדט זיך אפ אויף יעדער שטיקעל פון די השחתה כאילו ס'שטייט אליינס. ס'איז א צוזאמענשטעל פון השחתה פון פיהרער'ס וואס האט זיך אויסגעלאזט ביי דער אומשולדיגע יונגערמאן וואס איז געבליבען אין שטאט זומער און מוז ברעכען קאפ בארגען אפאר דאללאר פאר זיין באדערפעניש

א. אז מ'באווייזט צו בויען בניינים, מיט נדבנים צו אן דעם, הייסט'ס מ'האט וועגען צו שנאדערען געלט. פארוואס איז דער טיכטיגקייט נישט באוויזען צו העלפען נויטבאדערפטיגע עלטערען?

ב. מ'אינוועסטירט דאך אין די בניינים, און מ'האלט נישט ביים פארלירען דער אינוועסטמענט. ד.ה. די פיהרער'ס האבען אן אינטערעס אז מ'זאל בלייבען אין שטאט מיט איהר ישיבת כרכים קשה, נישט ארויספארען. ווער מיר נישט קיין העלד מיט'ן זיך אפרעדען וועגען די פרייז פון וואוינען אין שטאט, ווען דו מאכסט דיין געלט דערפון. ס'איז נישט קיין טובה וואס ארימעלייט בעטען פון דיר, נאר וואס ס'קומט דער ארימאן פאר'ן זיין א חלק פון דיין פארדינס.

ג. אז מ'האט גענוג געלט פאר אלע קניען וואס זענען נישט מיד פון זיך קניען צום בעל הציוני, צו שטיצען אלע ליטווישע שטינק (אפשר איז דאס די נגיעה, צו ווייזען אז זיי סרח'ן אויך, נישט נאר סאטמאר) און אויף משא\מסע מלכות'ן ווי נאר ס'לאזט זיך, וויין נישט וועגען די $200 וואס מ'נעמט אונטער'ן נאמען 'שכר לימוד'. ערגעץ נעמסטו נאך שטייערען. וואס העלפט עס אז ס'הייסט נישט שכ"ל?

ד. די מאדערנע מוסדות נעמען אויך פון די רעגירונג, אבער קיינער האט נאך נישט באוויזען אויסצושמוגעלען געלט פאר שוובי"ם תורות אונטער'ן נאמען 'געשלעכט עדיוקעשע"ן', און זיי האבען נאך נישט באוויזען צו שלעפען געלט פאר ESL וואס קיינער ווייסט נישט דערפון. אדרבא, יעדער וואך אין דער איד אדווערטייזט מען קלאסען פאר מענטשען צו טרעפען ארבעט. קלינג אן און זעי ווי דו קומסט אן מיט זיי.

ה. איך שיק צו א ליטווישע חדר. מ'האט מיר געשיקט א ביל פון אנהייב אז דער נארמאלע שכ"ל איז $7000, דער ביליגע איז $5000 און למעשה בעט מען פון מיר $3500. איך האב גארנישט געבעטען פון זיי קיין הנחה, נאר מ'האט געזען מיין געשטעל האט מען גלייך געכאפט אז דא איז נישט דא וואס צו בעטען. צו דעם דארף איך צוצאלען בערך $600 פאר זונטיג באססעס און דער ערשטע חודש 'דעי קעמפ', וואס מיינט נאכמיטאג שפילעריי (פאר מיטאג איז געהעריג חדר) און ונאך א פאר זאכען. מיין אינגעל האט אנגעהויבען ט"ו אייר וואס דאס איז MAY 22 און מ'האט ערשט געבעטען דער געלט פון JUNE. מ'עט מיר בעטען צום דינער, אבער בשום אופן נישט מחייב זיין. פארצייל מיר נישט אז מ'קען נישט אן דערשטיקען דער מענטשהייט.

ו. דאס פראבלעם פון [tag]יהושע חיים[/tag] אז דער עולם איז צוגעוואוינט צו אומזיסטע זאכען איז א תוצאה פון די חינוך פון די פיהרער'ס וואס לעבען אזוי. הערט'ס אויף צו שווענדען און שנאדערען, לעב ביליג און דערנאך פאדער פונ'ם עולם צו לעבען און נישט צו שנארערען. כ"ז מ'האט אויפגעשטעלט אזא ווערטשאפט פון שווענדען און כאפען ואוס מ'קען, זאל מען נישט לייגען די פראבלעם אויפ'ן יחיד צו לעזען די פראבלעם פון די פיהרער'ס.

ז. דער מעשה אין טאהש איז נאך מער גרויליג. זאגסט מיר אז באמת דארפען זיי נישט דאס געלט, נאר פאר זייער רואיגקייט אז בבא היום אז די גבירים לאזען זיך אויס ווי שמאלץ, וועט מען נישט דארפען ארבעטען צו שווער אויסצולערנען די עלטערען צו באצאלען?! נישט פאר שכ"ל, נישט פאר מלמדים, נישט פאר דער בנין, נאר פאר די באקוועמליכקייט פון די צוקונפט פון די מלמדים?! ועוד, למעשה די 'ספרדיש'ע' נדבנים גיבען נאך היינט צו סאטמאר. ווי גייט דער געלט? וואס וועט יענער טוהן ווען די נדבנים הערען אויף צו געבען? ווען וועט ער זיך אויסלערנען צו לעבען מיט שכל? פארוואס דארף ער נישט לערנען לעקיש בעוד מועד?

ח. טאמער ס'איז טאקע אזא נויט, ווייז אויף! ס'איז א קהלה, זאל יעדער קהלה מיטגעליד מעגען זען פונקטליך וויפיהל יעדער ווערט באצאלט, וויפיל קומט אריין פון די רעגירונג, וויאזוי ווערט אלס צוטיילט און וואס טוט מען ווען ס'איז דא איבעריג'ס. פארוואס 'מוז' מען גלויבען אויפ'ן ווארט?