ליינענדיג די וויכטיגע היסטארישע באשרייבונג פון ידידינו ר' געוואגטער ינגעל אינ'ם נייעם אויסגאבע 'דער וועקער', האב איך ביי מיר געטראכט אז איך פארשטיי גאנץ פיין דער מיינונג פון דער בעלזער רב. אוודאי בין איך נישט דארט געווען און איך בין נישט קיין מנהיג מיט די יאך פון די וועלט אויף מיין פלייצעס, אבער אויף ארומצושמועס'ן מעג איך אריינווארפען מיין מחשבות.
לדעתי האט ער געהאט גאר א שטארק'ן נקודה דא, און כלל ישראל האט גארנישט דערלייגט פון זיין התנגדות. כפי וואס איך האב געליינט און געזען, דער עיקר פראבלעם פון יענע יארען איז אז דאס זיין אידיש און תורה'דיג האט געהאט א שלעכטע באדייט, א פארפוילטען טעם אין מויל. מענטשען האבען עס אנגעקוקט ווי נעריש און פארצייטיש, און יעדער איינער מיט א ביסל שכל האט פארשטאנען אז די נייע מאדע'ס און גלויבונגען זענען מער צום זאך און קלוג. דער צוקונפט פון די וועלט איז מיט בילדונג און נאר בילדונג, וועלטליכע וויסענשאפט און גויישע באציאונגען וועט באלייכטען דער לעבען פון היינט און ווייטער און זיידי זאל זיך ווייטער דרייען אין ביהמ"ד און שטיבעל, גלויבען אין אלס וואס מ'האט אמאל געגלויבט, און מיר די יונגער דור וועלען גייען פאראויס. נישט נאר די מעגליכקייט צו זינדיגען און די אפענקייט צו די וועלט פון די שולע'ס וכדו' האבען זיין אוועק געשלעפט, נאר בעיקר דער שוואכקייט פון די אלטמאדישע אידישקייט אין זייער אויגען.
דער לעזונג דערצו, האלט דער בעלזער רב, איז בתוככנו פנימה. מיר דארפען זיך שטארקען אין אונזער גלויבען אז דער תורה'ס וועג איז ריכטיג, מיר דארפען זיך באפעסטיגען אז אזוי קומט דער לעבען, מיר דארפען זיך פעלזען שטעלען אז דער גאנצע עתיד איז געבונדען מיט תורה אויפפיראכץ. טאמער מיר גיבען נאך אז מ'דארף עפעס לערנען פון די מאדערנע וועלט, האט מען דאך געגעבן רעכט פאר די גאנצע באוועגונג און זיך אליינס נידרגעהאלטען, מ'האט געזאגט פאר אונזערע אז די יעניגע זענען גערעכט.
מיט עטליכע פינף און דרייסיג יאר צוריק, האט ערשיינט א בוך מיט'ן נאמען 'די וועלט פון די ישיבה'. דאס האט פארפאסט א פרומע סאציאלאגיסט, פרופ' שמואל היילמן נ"י, וואס האט געשמועסט מיט אן א שיעור ישיבה בחורים און ראשי ישיבות אין אמעריקא, און דערפון פארפאסט א ברייטע שטודיע אויף דער גאנצע ענין פון ישיבות מיט בני תורה, כוללים און דאס אויפבוי פון תורה אינסטיטוציע'ס און לערנען אין אמעריקא. מיט עטליכע פינף אדער זעקס יאר צוריק, האט ער ארויסגעגעבען די אינטערוויו'ס וואס ער האט געהאט מיט אלע ליטווישע ראשי ישיבות און גדולים פון יענער צייט. ער האט אלעמען געפרעגט די זעלבע שאלה 'וויאזוי האט מען אזוי מצליח געווען צו טוישען די ריכטונג פון די גאס אין אמעריקא, אז היינט וויל יעדער איינער גייען אין ישיבה?'
אין די יארען פאר'ן קריג אין אמעריקא, די גאס גייסט איז געווען אז דער תכלית ליגט אין גייען אין קאלעדזש. מ'וועט אפשר בלייבען פרומע אידען און מ'עט מעגליך ווייטער היטען שבת וכו', אבער 'תכלית' איז געווען טרעפען א פלאץ אין ביזנעס צו אין וויסענשאפט, און אלע גליקען ליגען ביי די גויים. ווען מ'האט געטראכט פון גייען אין ישיבה, האט עס נאר געמיינט אפלאזען תכלית און בלייבען א שלימזל א גאנץ לעבען. פונקט ווי אין די גויישע וועלט היינט, דער וואס גייט נישט אין קאלעדזש איז א לא יוצלח, און ביי געוויסע קרייזען זאגאר דער וואס גייט אין קאלעדזש, נאר ער גייט נישט אין די הויכגעשעצטע קאלעדזשע''ס פון דער אייוו"י ליג"ע. ממילא איז קיין סאך נישט געבליבען פון אידישקייט. דאס זיך פיהרען אידיש איז געווען דער נערישע שריט, טפל צו דער עיקר פון 'תכלית'. דער אידישקייט איז, אויפ'ן בעסטען אופן, א טפל צום עיקר.
וויאזוי האט מען דאס גע'ענדערט?
דער תירוץ פון כמעט אלע ראשי ישיבות איז געווען בעיקר איין זאך. אז מ'האלט זיך פעסט צום שיטה, אז מלערנט עס פאר שטארק און מ'בלייבט דערמיט, קען מען זיך האלטען דער אטעם, חבי כמעט רגע עד יעבור זעם, און ס'וועט ווערען פון א קליינע ציבור א גרעסערע ציבור. נישט מיט די נומער'ן ווערט געשעצט דער כח און די לאנגווייליגע אויסזיכטען צו הצלחה פון די ציבור, נאר מיט די שטארקקייט זייערע. ווען די ישיבות זענען געשטאנען פעסט, נישט געלאזט קיין לימודי חול צו קאלעדזש, און די בחורים און יונגעלייט זענען אויפגעהאדעוועט מיט דער שטארקע גלויבונג אז וואס זיי טוהן איז די סאמע וויכטיגסטע זאך אין די וועלט, האט מען נישט געדארפט קיין קירוב און קיין הסברה, מ'האט נישט געדארפט באפוצען די זאך פאר די פרעמדע. נאר מיט'ן זיך האלטען פעסט האט מען געקענט דורכשווערצען די מאגערע יארען.
כפי וואס ס'קוקט מיר אויס, די איינציגסטע עוגן הצלה פאר אידען אין פולין פון דעמאלס איז געווען דאס זיך שטארק האלטען אין אונזערע. אוודאי וועלען און האבען געפאלען ריזיגער שטיקער, אבער אויף ווידער צו בויען האט מען געדארפט בויען דער קערעלע פון די ברכיים אשר לא כרעו לבעל, אויפבויען די מוט פון די וואס בלייבען און ביי זיי געבען די בליק אז ס'איז גארנישט דא אינדערויסען. מיט די צייט וועלען די פרעמדע זיך אויך צוריקקערען.
די הצעה פון די אנדערע רבי'ס וואלט פאראורזאכט אז די וואס בלייבען אינעווייניג וואלטען פארלוירען זייער מוט. דא האלטען זיי זיך פעסט פרום, רעדען נישט קיין גאס שפראך און טראכטען ווי די אלטע צייטען, און דא קומט מען און מ'שלעפט ארויס די טעפעך פון אונטער די פיס! וועסטו זאגען אז די אלטע אידען און פארצייטישע אידען האבען סייווי נישט קיין השפעה אויף די נעקסטע דור, זאל מען ענדעריש ראטעווען די נעקסטע דור. ניין! דער אייציגסטע ישועה פאר'ן נעקסטע דור איז אז דער פארצייטישע וועג זאל זיך האלטען פעסט. אה"נ, מ'עט גלייך ליידען א ריזיגע דורכפאל פון ארויסגעפאלענע, אבער דער צוקונפטיגע ישועה איז נאר פון דעם.
אין תשובות חבצלת השרון מהדורא תניינא סי' י"ב, רעדט ער ארום די נייע מוסדות וואס די אגודת ישראל האט דעמאלס געמאכט מיט לימודי חול. מ'קען אננעמען אז ער פארטרעט דער בעלזער רב'ס שיטה, זייענדיג א שטארקער בעלזער חסיד. (ער דערמאנט אין יענער תשובה דער חפץ חיים אלס א מתנגד פון די חורב מוסדות וואס די אגודה האט מייסד געווען דורכאויס פולין און ליטוויש פולין. ס'איז מיר שווער אנצונעמען זיין מיינוג, ווארום רח"ע האט אויך געפיהרט מיט אזא מוסד אין ווילנא, און ס'איז גאנץ ווייט פון די שכל אז רח"ע זאל שטייען להדיא קעגען דער ח"ח אין פנים אריין. אפשר האט דער ח"ח עפעס א ביקורת געזאגט, אבער קיין ענדגילטיגע פסק איז מסתמא נישט געווען). פון זיין ווערטער וואלט מען מסתמא געקענט פארשטייען דער בעלזער מיינונג.
זיין עיקר פונקט דארט איז געבויט אויף די גמרות אין כמה ערטער אז ווען די מצב פון אידישקייט איז שוואך, דארף מען מאכען מער גדרים און סייגים נישט ווייניגער. דער תורה אנערקענט נישט אזא גאנג פון מקיל זיין פאר קירוב צוועקען. דער סייג צו תורה איז נישט קולות נאר חומרות. איך האב עס פארשטאנען אלס א בעלזער אופן (געדענק אז אין גאליציא בכלל און בעלזא בפרט איז דער שפראך געווען אביסל אנדעריש פון די פשוט'ער ליטווישער און די פליישיגער אונגארישער. מ'האט גערעדט 'בלשון חכמה' און נישט קלאר אויסגערעדט דער פונקט) פון זאגען מיין פונקט. דאס באפעסטיגען אידישקייט בעת א שוואכע תקופה גייט דורך דאס פארשטארקען די אידישקייט פון אינעווייניג.
איך וואלט נישט ארויסגעשלעפט צופיהל מסקנות לגבי היינט. היינט איז די פראבלעם נישט די נושרים. זיי זענען גאר א קליינער פערצענט און זיי ציען קיין סך כבוד נישט צווישען די באפעלקערונג. די פראבלעם איז אבער בתוככנו פנימה. ווילאנג מ'עט פרעדיגען דער מלומדה, דער געזעלשאפטליכע טייל פון אידישקיין און מצוות אלס דער עיקר, גייען מיר ווייטער האבען א פלאטשיגע אידישקייט און ס'וועט זיין שווערער און שווערער פאר די עולם זיך אנצוהאלטען דערמיט. ווען מ'וועט בויען מענטשען מיט א פארשטאנד, מ'עט אויסלערנען דער עולם פארוואס מ'לעבט אזוי און וואס וויל מען אויפטוהן דערמיט, אזוי ארום וועט מען ראטעווען דער דור.
ליטוואק פון בודאפעסט
The greatest obstacle to discovery is not ignorance--it is the illusion of knowledge.
(Daniel J. Boorstin) דא
אפשר האב איך מער דרך ארץ פאר'ן בעלזער רב ווי ענק..... אז מ'וויל זאגען ס'איז א קטנות און א וועג אנצוהאלטען זיין מאכט, איז שוין נישט דא וואס צו רעדען. אלס איז געוואנדען אויפ'ן צד אז מ'טוט לש"ש, קען זיין אז דאס איז די סברא
Sent from my HTC Desire 510 using Tapatalk
The greatest obstacle to discovery is not ignorance--it is the illusion of knowledge.
(Daniel J. Boorstin) דא
mevakesh האט געשריבן:גערעכט נאר איין קליינע אבער וויכטיגע חילוק איך פרעג און דו זאגסט אביסל עניווות קען נישט שאדן
און איין חילוק פארוואס דו פרעגסט און איך זאג, איז ווייל דו 'שטעלסט דיך פאר', און איך 'האב עס אדורכגעטון'. ווען דו שטעלסט דיך פאר, פרעגסטו, ווען דו ווייסט, זאגסטו.
איך בין מסכים מיט שש, כפי מיעוט ידיעתי, אויף בעלזא אין היסטאריא. ווען דאס איז דער נושא, וואלט איך אויך געשאלטען בעלזא און איהר ווינקעל לעגענדע'ס. למעשה אבער, איז שש נישט גרייט צו שעלטען בעלזער רבי'ס לדורותיהם. ווען יא, וואלט ער עס געטוהן. איך האב די זעלבע שפאט אין 'תורת וחכמת המוסר' ווי ער האט אין 'תורת וחכמת בעלזא', נאר ער האט מיר באשייגעצט דערפאר.
עכ"פ לגבי דער אגודת החרדים האלט איך נאך ביי מיינס. כ'ניאקישקייט איז נישט קיין זאך, און אנהאלטען א קולטורישע באוועגונג האט נישט מיט אידישקייט. לגבי לערנען און ישיבות האנדעלט זיך יא תורה, און דעריבער האט מען יא וואס צו רעדען
Sent from my HTC Desire 510 using Tapatalk
The greatest obstacle to discovery is not ignorance--it is the illusion of knowledge.
(Daniel J. Boorstin) דא
כאניאקישקייט האט דוקא יא א פראקטישע חשיבות פאר ווער עס שפירט אז דאס האלט אים אין אידישקייט. און דאס זעלבע מיט קולטור אין אלגעמיין, דרך ארץ קדמה לתורה. ס'איז איגנארענץ נישט צו כאפן אז די משמעות פון ליטוואק'ס תורה איז אליין א קולטורישע תופעה.
למה נקרא שמו רבי נהוראי, שמנהיר עיני חכמים (עירובין:)
איך מאך בכלל נישט אוועק כאניאקישקייט עס קען זיין אז עס א וויכטיגע זאך אבער ווייט נישט קיין יסודותדיגע זאך אויף אנצוווייזען אז דאס איז די אויפטוה פון די חסידות
דער געוואגטער יונגעל האט געשריבן:יי"ש בן אדם. איך האב געהאט געשריבן איבער אט די סאטמארער געבעקס, אבער איך האב עס פארמעקט לאיזה סיבה.
אי"ה וועל איך שרייבן מה ששמעתי בעצמו מאחד החברים הפרטיים של הקאפיטשניצער זצ"ל. אודות ביקורו האינטרסנטי בבעלז. (און אפי' באקומען דארט א גאפל! צו עסן).
ווען כ'על האבן צייט.
דער געוואגטער יונגל:די ערשטע כלל זאלסטו וויסן אז וויבאלד ס'שטייט אין ספה"ק מושיען של ישראל זאלסטו שוין מסופק זיין אין די אמת פון די זאך. ס'אייביג אדער אליינס פריש געבאקן אדער צו געבויגן אז ס'זאלל שטימען מיט די אגענדא. מענין לענין: דו האסט פריער דערמאנט דעם רבי'ן פון ר' חיים בלאך, דער מחבר פונ'ם ספר..."דובב שפתי ישנים"...דארט איז דא מכתבים פון כמעט אלע גדולי הדור וועלכע האבן זיך ארויסגעשטעלט זייער שארף אקעיגן די אגודה (ומזרחי, מאן דכר שמיה). איז דאך ידוע אז דער גאנצער בוך איז איין שטיק פעלשעריי. און מ'קען איהם נישט גלייבן אפילו 1%. דאס זאגט עדות נישט קיין אנדערער ווי הרב סענדער דייטש. פראפאגאנדע מיניסטער אין סאקמער. און דער עורך פונ'ם איד. איך האב עס טאקע געליינט אין ..."דער איד"...!
אדנירם: איך האב ערשט יעצט אויספייעט אדורכצוליינען דיינע קאמענטארן בעיקר איבער בעלזא פונ'ם דאטום 06/23.16 5:12נ.מ. איך האב שטארק הנאה געהאט פון דעם קורצן, אבער היקף'דיגן באשרייבן דעם מהות פון בעלזא'ער חסידות. איך וויל נאר צו לייגן א פאר נקודות. דער תמצית און מהות פון בעלזא איז געווען צו גיין אנטקעגן א יעדע זאך וועלכע האט געשמעקט פון התחדשות. די יושבים זענען עפ"י רוב באשטאנען פון מענטשן וועלכע זענען געווען לא יוצלח'ניקס, אין מסחר און אין א יעדן אנדער'ן פרט אין לעבן. געווען צווישן זיי גרושים, פארביטערטע, פארביסענע עקשנות'דיגע מענטשן. מ'קען אפשר זאגן, מיואש'דיג פונ'ם נארמאלן לעבן. זיי זענען ארומגעגאנגען אין בעלזער הויף נאכגעלאזט אין זייער קליידונג. זיי האבן באקומען די קיצבה פונ'ם רב'ס שטוב. געגעסן און געשלאפן אין ביהמ"ד און נאך א פאר גראשן אויך. נאר איך האב געהערט א ביסל אן אנדער גירסא וואס איינער פון די צדיקים לבית בעלזא זאלל האבן געזאגט ווען מ'איז איהם געקומען פארציילן די סענזאציע אז איינער פון די יושבים האטציך געפוצט די שטיוול. האט די רב זי"ע געטייטשט דעם פסוק ..."יעקב חבל נחלתו"...אז דאס אידישע פאלק איז אזוי ווי א שטריק. אז מ'לאזט נאך פון אויוון, פאלט דער אנדערע עק אראפ גאנץ נידריג. גייט די נוסח כהאי לישנא..."אז ווען א יושב פוצט זיך די שטיוול אין בעלזא, שמד'ט זיך א איד אין פאריז...! נאר די מעשה מיט די קנעפלעך איז אויך גאנץ מעגליך. ווייל, כידוע האבן די העמדער נאר געהאט (גאטשע) בענדלעך. און לייגן קנעפלעך איז געווען א מאדערנע זאך וואס איז אסור געווען אין בעלזא לחלוטין...! נאר ס'איז אינטרעסאנט אז דער מהרי"ד מ'בעלזא האט אליינס געהייסן ארויסגעבן א צייטונג, כדי צו קעמפן אקעגן די משכילים און ציונים מיט מאדערנע מעטאדן. ווען דף היומי איז אפיציעל ארויסגעקומען נאך די ערשטע כנסיה גדולה פון די אגודה, האט מען אין בעלזא פארנייט די מסכת וואס מ'האט גילערנט דעם דף...!
סמבטיון האט געשריבן:"אזא נארישע סטעיטמענט [מיט וואס זיי גרויסן זיך נאך עד ימינו אלה] ווי ווען א איד אין בעלזא לייגט קנעפלעך אויפן העמד שמד'ט זיך א איד אין וויען, נעמט אריין אין זיך די גרעסטע מאס איגנאראנץ [פלוס חוצפה ועזות. דער סימבאל פון אמאליגער בעלזער צוגאנג צו אלס. עי' ערך 'יושבים'] שייך."
די סטעיטמענט קומט פון די פריעדיגע בעלזא רב ר' ישכר דוב זצ"ל, ומעשה שהיה כך היה, אז די סדר פלעגט זיין אז ווען די רב ז"ל פלעגט פארן אויף א נסיעה פלעגן די חסידים פון די שטעט ווי די רב ז"ל איז אריבער ארויסקומען מקבל פנים זיין דעם רב, איינמאל האבן זיך צוויי פויערן צושטאכן איינער דעם צווייטן אין שטאט היבנוב און ווען די פריעדיגע רב ר' ישכר דוב אריבער געפארן די שטאט היבנוב האט ער זיך נישט געוואלט אפשטעלן, און ער האט געזאגט אז חסידים שטעכן זיך מיט ווערטער שטעכען זיך גוים מיט מעסערס, (זעט אויס סעגעווען עפעס לעבעדיג דארט אין שטאט צווישן די חסידים) עלכ"פ די סטעיטמענט וואס די האסט פריער אראפ געברענגט קומט דאכט זיך פון די יושבים, וואס ווער די יושבים זענען געווען פאדערט זיך טאקע א באזינדערע אשכול, ווייל חוץ פון די אלע שטיקלעך אין טעראר וואס זיי האבן אנגעזייט איז געוועהן צווישן זיי לייבן און וואלטן געקענט זיין גרויסע רבי'ס, אבער איך ברענג דא די מעשה פשוט ארויס צו ברענגען אז די פריעדיגע רב האט געזאגט דעם זעלבן נקידה אויף אן אנדערע וועג, סא פאר די עפענסט דיין גרויס מויל און דו באטיטלסט עס אלטס "נארישע סטעיטמענט/פלוס חוצפה ועזות" טראכט א רגע אריין פון ווי די סטעיטמענט קומט.
סמבטיון: איך נעם אן אז דו ביסט מקורות'דיג א בעלזא'ער חסיד. אבער דאס מיינט נאכנישט אז דו האסט א מאנאפאל אויף די אלע מעשיות וועלכע זענען זיך פארלאפן אין בעלזא. מאך נישט אוועק שש'ס נוסח פון פארציילן די מעשה. ווייל אזוי איז אנגענומען ביי די וועלט. ס'קען זיין אז די צווייטע מעשה איז אויכעט געווען. ס'איז נישט קיין תרתי דסתרי...! און, מ'קען נישט אפלייקענען דעם פאקט אז חסידות בעלזא איז געווען געשטעלט דוקא צו גיין אקעיגן יעדע מין התחדשות אדער מאדערנקייט. די פילע קפידות אין בעלזא זענען אויך באזירט אויף מעשיות וואס זענען זיך פארלאפן...! ודי בזה
berlbalaguleh האט געשריבן:די יושבים זענען עפ"י רוב באשטאנען פון מענטשן וועלכע זענען געווען לא יוצלח'ניקס, אין מסחר און אין א יעדן אנדער'ן פרט אין לעבן. געווען צווישן זיי גרושים, פארביטערטע, פארביסענע עקשנות'דיגע מענטשן. מ'קען אפשר זאגן, מיואש'דיג פונ'ם נארמאלן לעבן. זיי זענען ארומגעגאנגען אין בעלזער הויף נאכגעלאזט אין זייער קליידונג. זיי האבן באקומען די קיצבה פונ'ם רב'ס שטוב. געגעסן און געשלאפן אין ביהמ"ד און נאך א פאר גראשן אויך.
אלעס ביז ליגענט...!!!
איך בין אזא בעלזער חסיד בערך אזויווי אדנירם איז, אבער נאכזאגן באבוב'ער פראפעגאנדע איז בכלל נישט קיין גרויסע חכמה.
ס'איז לכאורה דא א געוויסע אמת אין וואס די זאגסט, אבער צוזאגן 'עפ"י רוב' מיט אזויפיל רחמנות'דיגע טיטלען אויף איינמאל איז פון פשוטע לה"ר וואס די בעלזע שונאים האבן ארויפגעשמירט אויף זיי. לאמיר דיר פרעגן אזוי, זענען די מונקאטשער געווען ריין פון לא יצלח'ניקעס, און פון גרושים, פארביטערטע, פארביסענע אידן? זענען די דזשוקובער יושבים געווען עפעס בעסער אויסגעפוצט?? במח"כ דאס זעט אויס ווי הוילע האס (וואס קען פירן צו געפערליכע אויפרייצונגען וכו' ה' ישמרנו), און ס'איז זיכער אז פון דעם קען מען קיין ראיה נישט ברענגען. מ'דארף זיין קלאר מיט די פאקטן.
איך מיין אז דא פעלט אויך א יסודות'דיגע ביאור אין די ענין פון 'בעלזע יושבים', אי"ה ביי אן אנדערע געלעגנהייט.
berlbalaguleh האט געשריבן:די יושבים זענען עפ"י רוב באשטאנען פון מענטשן וועלכע זענען געווען לא יוצלח'ניקס, אין מסחר און אין א יעדן אנדער'ן פרט אין לעבן. געווען צווישן זיי גרושים, פארביטערטע, פארביסענע עקשנות'דיגע מענטשן. מ'קען אפשר זאגן, מיואש'דיג פונ'ם נארמאלן לעבן. זיי זענען ארומגעגאנגען אין בעלזער הויף נאכגעלאזט אין זייער קליידונג. זיי האבן באקומען די קיצבה פונ'ם רב'ס שטוב. געגעסן און געשלאפן אין ביהמ"ד און נאך א פאר גראשן אויך.
אלעס ביז ליגענט...!!!
איך בין אזא בעלזער חסיד בערך אזויווי אדנירם איז, אבער נאכזאגן באבוב'ער פראפעגאנדע איז בכלל נישט קיין גרויסע חכמה.
ס'איז לכאורה דא א געוויסע אמת אין וואס די זאגסט, אבער צוזאגן 'עפ"י רוב' מיט אזויפיל רחמנות'דיגע טיטלען אויף איינמאל איז פון פשוטע לה"ר וואס די בעלזע שונאים האבן ארויפגעשמירט אויף זיי. לאמיר דיר פרעגן אזוי, זענען די מונקאטשער געווען ריין פון לא יצלח'ניקעס, און פון גרושים, פארביטערטע, פארביסענע אידן? זענען די דזשוקובער יושבים געווען עפעס בעסער אויסגעפוצט?? במח"כ דאס זעט אויס ווי הוילע האס (וואס קען פירן צו געפערליכע אויפרייצונגען וכו' ה' ישמרנו), און ס'איז זיכער אז פון דעם קען מען קיין ראיה נישט ברענגען. מ'דארף זיין קלאר מיט די פאקטן.
איך מיין אז דא פעלט אויך א יסודות'דיגע ביאור אין די ענין פון 'בעלזע יושבים', אי"ה ביי אן אנדערע געלעגנהייט.
בן אדם: דו האסט נישט גוט אפגעליינט מיין מאמר. כ'האב נישט געזאגט אז די יושבים זענען באשטאנען בלויז פון די נעגאטיווע טיפ מענטשן. די דגוש איז, אז ס'איז אויכעט געווען אזא טיפ מענטש דארט. זיכער איז געווען אידן צדיקים וועלכע האבן ענדערש אויסגעוועלט צו לעבן א חיי דחק און לערנען תורה, ווי איידער ארויסצוגיין און האנדלען. ווייל אנישט קענמען נישט פארשטיין (אזוי ווי איך האב נישט פארשטאנען) וואס איז די גרויסע עוולה אז א מענטש פוצט אויס זיינע שיך...! איך האב ב"ה נישט קיין שום האס אויף קיין איין איד, אדער גרופ אדער חסידות. אויך האט מיך הקב"ה נישט געשטעלט אלס פאליסמאן צו היטן אדער פאררעכטן היסטארישע עוולות וועלכע זענען כלומר'שט געטון געווארן דורך געוויסע יחידים אדער קהילות. ס'איז נאר בבחינת דרוש וקבל שכר. אדער אמאל באקומט מען שכר על הפרישה...די נפקא מינה איז אז די גויים (הלוואי וויפיל אידן ) קאכן זיך אין ספארטס. און אונז קאכן אין אידישע פאליטיק...געב א שמייכל...
