טאמער וואלט סאטמארער רב נישט אנגעקומען קיין אמעריקא?

[מנשה לוסטיג]

וואס וואלט געווארן מיט כלל ישראל, טאמער וואלט סאטמארער רב נישט אנגעקומען קיין אמעריקא?
וואס האלט איר, וואלט נישט געווען קיין כלל ישראל?

[זר זהב]

ס'וואלט אפשר יא געווען, אבער איך וואלט אפשר געגאנגען מיט שטיוול שבת, און דאס בין איך בשו"א נישט מסכים!!

[מנשה לוסטיג]

פארוואס נישט? איז דען ווייסע זאקן בעסער? איז דען אנדערע טפיל'רישע חיצוניות'דיגע זאכן ווייניגער פאני?

[שמעקעדיג]

ס'וואלט אפשר יא געווען, אבער איך וואלט אפשר געגאנגען מיט שטיוול שבת, און דאס בין איך בשו"א נישט מסכים!!

אדער מיט דעפרעסטע שווארצע זאקן!

[זר זהב]

ווייסע זאקן איז נארמאל. שטיוול אין א הייסן זומערדיגן שבת דערמאנט מיר פון א משוגעים הויז.

[מנשה לוסטיג]

איז דען א שטריימל ווייניגער פאני אין חדשי תמוז אב?
אין אוקריינא איז מען בכלל נישט געגאנגען שבת מיט א שטריימל, שטיוול יא

[זר זהב]

וואס האביך מיט אוקריינע, איך וואוין אין אמעריקע. אז יעדער חסיד גייט מיט א שטריימל איז עס אויטאמאטיש נארמאל.

[שמעקעדיג]

זר, איך מיין דו מאכסט א שטיקל טעות.
א שטריימל וואלט פונקט אזוי נישט געווען נארמאל.

סאטמאר רב האט דאס אדורכגעבראכן ביי זיין עולם, און אויטאמאטיש אין ניו יארק.
ווען נישט אים וואלט עס געווען פונקט אזוי מאדנע ווי שטיוול. אפשר נאך מער, ווייל די פוס באטראכט מען נישט אזוי שטארק ווי דעם קאפ!

[מנשה לוסטיג]

דאס מיינט דען, אז כלל ישראל וואלט נישט עקזעסטירט? און דאס מיינט נישט אז א שטריימל איז נארמאלער ווי א בענד דאוין און ווי א ספאדיק, און ווי שטיוול און ווי אנדערע חומרות אדער קולות

[זר זהב]

שמעקי, דו זאגסט אז שטיוול וואלט געווען פונקט אזוי נארמאל ווי א שטריימל ווען נישט דעם רבי'ן?

[מנשה לוסטיג]

זיכער אזוי, סאטמארע רבי האט געלייגט א דגוש אויף מינדערוויכטיגע זאכן, ער האט פון די צווייטע זייט אפגעלאכט בפה מלא פון אנדערע זאכן וואס איז עהם נישט געווען אין גאנג
דאגעגן אנדערע מנהיגים האבן נישט געמאכט אזעלכע איבערקערענישן, נישט חוזק געמאכט און נישט אוועקגעמאכט, און האבן לפי ידיעתי - נאך עני טיים אוועקגעשטעלט מאסן עובדי השם. און ממילא קומט אויס... פיר אליינס אויס

[שמעקעדיג]

שמעקי, דו זאגסט אז שטיוול וואלט געווען פונקט אזוי נארמאל ווי א שטריימל ווען נישט דעם רבי'ן?

יא. פארוואס נישט?
דו ווייסט ווי מאדנע א שטריימל האט אויסגעקוקט אין די "בראשית יארן"?
.

=======


און לגבי דיין שאלה, איך האלט קלאר אז ס'וואלט געווען א כלל ישראל, אבער דער סאטמאר רב מיט זיין עקסטרעמע שטרענגקייט און עקשנות, אפילו אויף זאכן וואס קען אויסקוקן עכט עקסטרעם פאר רוב מענטשן, האט געהאלפן אויפשטעלן א עכט-היימישע אידישע כלל ישראל.

עס וואלט קיינמאל נישט געווען די זעלבע אן אים. לכאורה. קען זיין אז השי"ת וואלט געשיקט א צווייטן, אפשר דעם סקווירא'ר רבי'ן, אבער למעשה איז ער געווען דער שליח איבערצופלאנצן אייראפע אין אמעריקע.

[משמרת]

צוריק געעפנט, נאכן רעדיגירן אייניגע תגובות.

מ'קען ווייטער אנהאלטן די שמועס, אבער ביטע אכט געבן צו שרייבן בכבוד הראוי.

[John Doe]

וואס וואלט געווארן מיט כלל ישראל, טאמער וואלט סאטמארער רב נישט אנגעקומען קיין אמעריקא?
וואס האלט איר, וואלט נישט געווען קיין כלל ישראל?

כלל ישראל וואלט געוועהן מער פאראייניגט. ארטאדאקסישע יידן וואלטן פה אחד געשטיצט די נייע מדינת ישראל און מ׳וואלט אפשר שוין האבן געבויט דעם בית המקדש.

[פראפעסאר שפירא]

שטיוועל איז קיינמאל נישט געווען א חסידישע לבוש וואס חסידים זענען געגאנגען א גאנץ יאר,
מ'האב עס געניצט אין די ווינטער,
דער פריערדיגע סקווערער רבי האט עס אנגעטוהן א גאנץ יאר, אין דער היינטיגער האט איינגעפירט אז די חסידים זאלען גיין דערמיט שבת,
סאו ס'איז בכלל נישט קיין פארגלייך מיט א שטריימעל וואס איז א חסידישע לבוש מקדמת דנא, משא"כ שטיוועל איז א נייע זאך, ס'נישט קיין חסידישע לבוש, ס'איז א סקווערער לבוש,

[געפילטע פיש]

אבער למעשה איז ער געווען דער שליח איבערצופלאנצן אייראפע אין אמעריקע.

שכויעך פאר די לאך, אבער ערענסט גערעדט, דו רעדסט זיך טאקע איין אז אזוי האט כלל ישראל אויסגעזען פארן קריג?
כבודו במקומו מונח, אבער איך מיין אז היסטארי גייט צייגן אז זיין עקסטרעמע צוגאנג צו פרומקייט, און די יוניפארם, מאסן פראדוקציע, וואן סייז פיטס אלל אידישקייט האט נישט אויפגעטוהן, נאר דאס פארקערטע.

און איך זאג דאס מיטן פולסטען מאס ריספעקט צו א ערליכע איד, א מנהיג פון א גרעסטע עדה אידן בדורו.

[פראפעסאר שפירא]

וואס וואלט געווארן מיט כלל ישראל, טאמער וואלט סאטמארער רב נישט אנגעקומען קיין אמעריקא?
וואס האלט איר, וואלט נישט געווען קיין כלל ישראל?

כלל ישראל וואלט געוועהן מער פאראייניגט. ארטאדאקסישע יידן וואלטן פה אחד געשטיצט די נייע מדינת ישראל און מ׳וואלט אפשר שוין האבן געבויט דעם בית המקדש.

פארגעס נישט אז די מדינה האט מיט צוואנג אפגעשמדט טויזענעטער ספרדישע קינדער סאו וויזוי פינקליך העלפט דאס בויען דעם בית המקדש,

פארוואס זאל מען שטיצען א מדינה וואס האט געוואלט אויסרייסען די הייליגע תורה, טאקע נאר ווייל סאטמארער רב זי"ע איז געווען דערקעגען ?!

[שמעקעדיג]

איך מיין אז היסטארי גייט צייגן אז זיין עקסטרעמע צוגאנג צו פרומקייט, און די יוניפארם, מאסן פראדוקציע, וואן סייז פיטס אלל אידישקייט האט נישט אויפגעטוהן, נאר דאס פארקערטע.

מעגליך אז עס וועט ווייזן אזוי אויף עטליכע עקסטרעמע סאטמארע. אבער לכבוד אים האבן זיך אפילו די נישט-אזוי-עקסטרעמע געהאלטן אויף א העכערע סטאנדארד.
איך בין דאך נישט דער איינציגסטער וואס זאגט דאס. איך האב אפילו נישט די חוצפה צו דיאגנאזירן די זאכן.
גדולים וטובים ממני האבן עס שוין געזאגט.

און בכלל איז מיר שווער, יוניפארם? בכלל נישט! וואן סייז פיטס אלל? וואס מיינסטו?
דער מציאות ווייזט דאך אז עס איז געווען שווער אידישקייט אין אמעריקע, און אפילו סאטמאר רבי אליין האט נישט געוואלט קומען קיין אמעריקע צוליב די נידריגע אטמאספערע וואס האט געהערשט דא.
אבער במתי מעט האט ער אנגעהויבן בויען מוסדות און אידישקייט, פארלאנגט תורה און קדושה אן קיין פשרות, געווען א גברא דמארי סייעיה, גאון הגאונים אין תורה ויר"ש וצדקה וחסד, אויפגעשטעלט הערליכע דורות.
מיט א מציאות קען מען זיך נישט שלאגן.

[הרב_שלום]

סאטמאר רב זי"ע האט קיינמאל נישט געזוכט צו הייסן אין די גאס אלס איינער וואס האט געבויעט אידישקייט אין אמעריקא, זיין ציל איז בלויז געווען אז אלע זיינע חסידים פון דערהיים זאלן ווייטער זיך האלטן ביים אידישקייט און אזוי אויך די קינדער, זיינע יסודות זענען געווען אז עס דארף זיין א חדר און יעדע קינד זאל ווערן אנגענומען טראץ דעם וואס עס איז שווער פארן טאטע צו באצאלן דעם פולן שכר לימוד, ווי אויך אז קיינער זאל זיך נישט שעמען צו גיין מיטן חסיד'ישן לבוש, פונקט ווי דער גוי קען גיין ווי אזוי איהם שמעקט זאל דער איד אויך קענען גיין ווי אזוי איהם שמעקט. ער פלעגט כסדר זאגן אז די סיבה פארוואס ר' יעקב יוסף האט נישט מצליח געווען איז ווייל ער האט געזוכט איבערצודרייען גאנץ אמעריקע.

סאטמאר איז קיינמאל נישט ארויס אין פאבליק אויפקלערענדיג פארן המון עם אז עס דא א באשעפער אויפן וועלט.

[מנשה לוסטיג]

קודם כל, א רב מיט א רבי זענען צוויי אנדערע כוחות, ווייסטו דערפון?
כלל ישראל באשטייט נישט נאר פון וויליאמסבורג, און וויליאמסבורג איז נישט די סימבאל פון כלל ישראל
סך הכל, זענען היינט פארהאנען אין 770, שומרי תורה ומצוות, און מחמירים בקלה כבחמורה - כפי הוראת רבותיהם לבית חב''ד, מער ווי ס'דא אין סאטמאר
סך הכל איז דא היינט אין וויזשניץ, בני ברק, סרט וויזשניץ, און אלע תלמידים ותלמידי תלמידים, נאך אזוי פראצענטיש פעלזן שטארקע יסודות וואס וואלט געהאלטן אפילו אן סאטמאר, נאכן קרוג
סך הכל איז סקווער די סימבאל פון תורה ומסורה און חסידות אין די אויגן פון יעדן היסטאריקער, וואס לייענט נישט די פארטייאישע בלעטער, נאר וואס קוקט אויבנאויף בכללות בהיסטוריית ימי ישראל
סך הכל איז גער בראשם פונעם הייליגן בית ישראל, געווען 'דער' וואס האט געהאלטן זיין ריזן ציבור אין די האנט איבער יענע שווערע תקופות.
סך הכל האט קלויזנבורגער רב געהאט אויף זיינע פלייצעס דאס שארית הפליטה יודנטום, יונגווארג און עלטערע, פונעם רגע וואס די נאציזעם איז געפאלן, ביז ביז..
פאפא רב, צעלימער רב, וואס האבן אינוועסטירט אין יהדות החרדית, האבן ארויפגעארבעט דאס ניווא פון ערליכקייט אויף הויעכע שטיפעס,
אויך איז געווען עטליכע יאר נאכן קריג, א צדיק וקדוש ר' יואל טייטלבוים, וואס האט אסאך משקיע געווען אין די מאסן אויפן נושא פון קנאות קעגן פרעמדע ווינטן.
כלל ישראל האט געהאט א צדיק ווי דער בעלזער רב זצוק''ל וואס האט מגין געווען אויפן דור ברוב פרישותו וקדושתו, און זיינע ברכות און אנווייזונגען האבן ערהאלטן כלל ישראל.
האלט איינער אנדערש?

[שמעקעדיג]

אז דו רעדסט פון הייליגע צדיקים וועלכע האבן מגין געווען אויפן דור ברוב קדושתם אפילו זיצנדיג אין ארץ ישראל, איז דאס א באזונדערע נושא.
מען רעדט דא פון מנהיגים וועלכע האבן זיך ארויפגעשארצט די ארבל און אויפגעטון דא אין ניו יארק פאר אידישקייט.
לענ"ד בעלזא און גור און נאך עטליכע קומען נישט אריין דא אינעם בילד.

[איך אויך]

אז דו רעדסט פון הייליגע צדיקים וועלכע האבן מגין געווען אויפן דור ברוב קדושתם אפילו זיצנדיג אין ארץ ישראל, איז דאס א באזונדערע נושא.
מען רעדט דא פון מנהיגים וועלכע האבן זיך ארויפגעשארצט די ארבל און אויפגעטון דא אין ניו יארק פאר אידישקייט.
לענ"ד בעלזא און גור און נאך עטליכע קומען נישט אריין דא אינעם בילד.

פארוואס נישט? ווייל די פראפאגנדע האט דיר אזוי פארקויפט? דער הייליגר בית ישראל האט גארנישט ווייניגער כוח און מח אריינגעלייגט אויפצובויען יודישקייט אין א"י נאכן קריג ווי סאטמאר רב האט אין אמעריקא.

[גאלד]

ס'לאזט זיך זאגן אז א געוויסער שטאפל פרומקייט וואלט זיך נישט איינגעגעבן צווישן המון עם אין אמעריקא ווען נישט סאטמאר רבי ז"ל. ניין, קיינער וואלט זיך נישט אפגע'שמד'ט, ס'וואלטן אוודאי געווען פילע אידן שומרי תורה ומצוות מדקדקים בקלה כבחמורה, אבער אויף א גרויסע פארנעם וואס דער נארם איז צו גיין מיט אראפגעלאזטע פיאות און א שטריימל, איז שטארק יתכן אז ס'וואלט זיך נישט איינגעגעבן.

און אוודאי לאזט זיך זאגן אז די באוועגונג פון די ערליכע ריינע שיטה קעגן די מדינת של שמד וואלט לכאורה קיינמאל נישט צושטאנדגעקומען אז עס זאל פאררעכנט ווערן אלס א מעין-סטרים שיטה, ועל זה אנו מודים ומשבחים.