שיטת קופערניקוס על רגל אחת

[שמעלקא'לע]

אט הייבן מיר אהן פונדאסניי מיט א פרישקייט פרשת בראשית, וויאזוי השי"ת האט באשאפן די וועלט אין זעקס טעג. אין די בריאה ליגט באהאלטן גאר וואונדערליכע סודות און פליאות, די נאטור איז אזוי דראמאטיש און אטעם פארכאפנד אז וויפיל מ'וועט שרייבן וועלן מיר נאכאלץ אין ערגעץ נישט אנקומען. לאמיר אצינד באהאנדלען א נושא וואס האט אויפגערודערט א וועלט, דאס איז די "שיטת קופערניקוס" וואס האט געטוישט די מיינונג פון מענטשן איבער א וואונדערליכע אנטפלעקונג אין די בריאה.

ווער דרייט זיך: די וועלט אדער דער זון?

דער אנגענומענער מיינונג

פון בריאת העולם און ווייטער האבן מענטשן אלץ געהאלטן אז די וועלט שטייט אינמיטן פון די בריאה, און ארום איר דרייען זיך די זון, די שטערנ'ס און אלע פלאנעטן. מ'זעט אין תנ"ך אז אזוי איז געווען אנגענומען, אין תהלים זעט מען מערערע מאל אז דער זון איז דער וואס דרייט זיך (והוא כחתן יוצא מחופתו, מקצה השמים מוצאו, א.א.וו.) עס איז באקאנט די פסוק אין קהלת וזרח השמש ובא השמש, בקיצור, די זון איז דער וואס מאכט הקפות ארום די וועלט. פיר אין צוואנציג שעה א טאג פארט דער זון, זומער גענויגט צו צפון זייט און ווינטער מער צו דרום.

קופערניקוס רודערט אויף די וועלט

ארום 400 יאר צוריק איז אבער אנגעקומען א גויאישער אסטראנאם מיטן נאמען ניקאלאס קופערניקוס, און געמאלדן אז די וועלט האט א טעות! נישט דער זון דרייט זיך, נאר גאר די וועלט דרייט זיך ארום דעם זון!

עס איז תיכף געווארן אן איבערקערעניש, מענטשן האבן אים שארף פארדאמט און אראפגעריסן פארן זאגן אנדערש ווי אלע חכמים ונבונים ביז צו זיינערצייט, ער האט מיטגעמאכט צרות צרורות א דאנק זיין אויפדעקונג, וואס איז אנגענומען געווארן אויפן גאס ווי כפירה ממש.און מ'האט אים געסטראשעט מיטן לעבן אויב וועט ער נישט זאפארט טוישן מיינונג...

אבער די מער געלאסענע און געלערנטע האבן אנגעהויבן גריבלען בעסער אין דעם נושא. ער זאגט דאך נישט סתם ווייל ער האט נישט געטראפן בעסער וואס צו טון מיט זיין צייט, עפעס באווייז האט ער דאך צו זיין טעאריע. ער האט געזאגט אז באמת'ן אריין דרייט זיך דער וועלט אויף צוויי מהלכים. קודם דרייט ער זיך אויפן פלאץ אזויווי א דריידל, אויסער דעם דרייט זיך דער גאנצער וועלט ארום די זון, און איין אזא הקפה נעמט 365 טעג, דאס מיינט א קיילעכיגער יאר.

ער האט א לאנגער הסבר לויט דעם וויאזוי עס ווערט זומער און ווינטער וויבאלד די וועלט דרייט זיך שיעף, און אזוי האט ער לאגישע הסברים - וואס וועט לכאורה זיין שווער פאר די חשוב'ע ליינער צו פארשטיין על רגל אחת – און אזוי האט ער ערקלערט אלע זיינע חשבונות פאר ווער ס'האט אים נאר געוואלט אויסהערן.

די מיינונג פון חכמי ישראל

היות עס איז געווען א נייע ווילד – פרעמדע זאך, האט די וועלט געשטורעמט קעגן אים. עטליכע חכמי ישראל זענען שארף ארויס קעגן אים, צווישן זיי רבי יונתן אייבשיץ (יערות דבש ח"א דרוש ד') און דער בארימטער חכם בעל מעשי טוביה (ח"ב סוף פרק ג'-ד') וועלכע האבן ארויסגענומען זייער פעדער און געשניטן שטיקער אין קופערניקוס.

נאכדעם זענען דא גדולים וואס האבן סתם אראפגעברענגט די שיטה פון קופערניקוס אן צו נעמען א שטעלונג, איינער פון זיי איז דער מהר"ל (נתיבות עולם, נתיב התורה י"ד) וואס ברענגט אראפ די שיטה פון קופערניקוס און נעמט נישט קיין שום מיינונג. אויך דער חתם סופר ברענגט די שיטת קופערניקוס (תורת משה ואתחנן ד"ה אשר חלק) און כאטש וואס ער איז נישט מכריע, שרייבט ער אבער אז מ'קען פארשטייין ענדערש אז די זון דארף באדינען דעם וועלט און נישט פארקערט.

דער ספר הברית וואס איז ידוע אלץ א גאון עצום בחכמת הבריאה, שרייבט (ח"א מאמר ט' פרק ח') אז קופערניקוס איז טאקע נישט 100 פראצענט גערעכט, אבער מיט דעם אלעם מיינט נאכנישט אז ווער עס האלט ווי אים איז אן אפיקורס וכדומה, ווייל זיין שיטה איז נישט אויסגעהאלטן טאקע על פי טבע, אבער מצד די תורה איז דאס אויסגעהאלטן.

אבער אין ספר יד הקטנה (אויף וואס דער הייליגער חפץ חיים האט געבויט זיין ספר) נעמט ער זיך יא שטארק אהן אויף קופערניקוס'נס זייט, און ער רימט אויס די חכמה און קלוגשאפט פון קופערניקוס וואס האט אזוי שיין אויסגעגלעט זיין שיטה מיט הערליכע ראיות וכדומה.

וואס האבן חז"ל געמיינט?

די וואס זענען נאך געווען דערקעגן איז נאר געווען בשעתו ווען די וועלט האט געשטורעמט קעגן אים, און מענטשן האבן נישט פארשטאנען פונקטליך זיין מהלך, וואס איז קרום פארטייטשט געווארן. אבער מיט די צייט האט מען אנגעהויבן צו זען אז ער האט גאנץ גערעכטע טענות, און אלע לעכער פון זיין שיטה האבן באקומען לאטעס. בפרט היינט מיט די טעכנאלאגיע זעט מען קלאר אז ער איז גערעכט, די וועלט דרייט זיך טאקע ארום דעם זון.

לויט דעם דארף מען דאך נעמען אין באטראכט אז אין די פסוקים וואס מיר האבן פריער געברענגט איז משמע אז די זון דרייט זיך און נישט דאס וועלט. אין תירוץ איז אז "דברה תורה כלשון בני אדם", עס איז אזויווי מענטשן האבן גערעדט בימים ההם, אז די זון נעמט ארום ס'וועלט.
און מיט די צייט האט מען גאר באמערקט אז דער זוהר הקדוש שרייבט שוין קלאר אז די וועלט רינגלט ארום דעם זון, אין פרשת ויקרא שרייבט דער זוהר הק': "די גאנצע וועלט דרייט זיך ארום ווי א באל, עס זענען דא מענטשן אויפן אונטערשטן חלק וועלט און אויף די אויבערשטן חלק. און דערפאר האט השי"ת באשאפן די וועלט רינדעכיג כדי ס'זאל זיין פאר איין חלק וועלט ליכטיג און ביים צווייטן זייט טונקל." זעען מיר קלאר פון דא אז די וועלט דרייט זיך און נישט די זון.

[גר ותושב]

ווי איך פארשטיי האט מען אלעמאל געהאלטן אז די וועלט דרייט זיך א טעגליכען רינג וואס דאס ברעינג די יום ולילה נאר און די זון דרייט זיך ארום די וועלט א יערליכן רינג וואס איז גורם די קיץ וחורף און קופערניקוס האט מחדש געוועין אז די וועלט מאכט צוויי רינגס א טעגליכע און א יערליכע אבער די זוהר רעדט לכאורה פונעם טעיגליכן רינג וואס דאס איז נישט קיין ראיה צו גארנישט. קען זיין איך האב עס נישט קלאר ארויס אדרבא קלאר מיך אויס אויב איך בין ראנג.

[שמעלקא'לע]

גערעכט. אט דאס טענה'ט דער ספר הברית, אבער עס זענען דא אנדערע הסברים וואס ווען די צייט וועט ערלויבן וועל איך דאס ברענגען אי"ה. די שיטת קופערניקוס איז א לענגערע פאלעמיק וואס כ'האף אויסצושמועסן אי"ה באריכות, א שאד אז יעצט האב איך געשריבן ממש אויפן שפיץ גאפל אין איילעניש, אבער עוד חזון למועד בל"נ.

[שבת אחים]

שמעלקע׳לע כהאב זייער הנאה די וועג וויאזוי טראכסט ווייל ווען איך בין געוועהן אין די סטעידזש ווען כ׳האב מיך געראנגעלט מיט אט די דאזיגע קשיות האב איך גענוצט דיין תירוץ אז דברה תורה כלשון בני אדם פאר א שטיק צייט ביז איך האב מיך אנגעשטויסן מיט אסאך אנדערע קשיות ווי די תירוצים זענען פונקט פארקערט ווי דברה תורה כלשון בני אדם, איין גיטע משל איז די באוויסטע קשיא וואס האט שוין צובראכן אסאך פעדערס, דער אייבישטער האט געזאגט פאר אדם הראשון אז די טאג וואס די עסט פונעם עץ הדעת יענע טאג גייסטו שטארבן און דערווייל האט ער געלעבט 930 יאר, זאגט רשי אויפן פלאץ אז ביים באשעפער קען זיין איין טאג פארעכענט ווי טויזנט יאר און דעס אז ער האט געלעבט 930 איז ווייל ער האט אוועקגעגעבן 70 יאר פאר דוד המלך, איז אויב דברה תורה כלשון בני אדם, מענטשען רופן נישט א טאג טויזנט יאר, ספעציעל ווען עס דארף זיין א שטראף, איז אויב דברה תורה כלשון בני אדם איז דיין JOKER וואס מ׳נוצט ווען עפעס שטימט נישט מיט פשוט פשט קענסטו עס נישט נוצן נאר צו דיין עדווענטידזש און ווען ס׳שטימט נישט זאגן אז ביים אייבישטער איז באמת איין טאג טויזענט יאר וואס איז קלאר נישט די וועג וויאזוי מענטשען רעדן ספעציעל ווען אין די זעלבע פרשה זאגט מען אז דער אייבישטער האט געארבעט זעקס טעג און די זיבעטע טאג האט ער גערוהט און דארט רעדט מען דאך זיכער פון געהריגע טעג ווייל אויב נישט מיינט עס אז די ערשטע זעקס טויזענט יאר פון די וועלט איז וואכן און פון יארע 7000 (אין אפאר הונדרעט יאהר ארום) דארף מען אנפאנגן צו האלטן שבת.
דעס וואס דו זאגסט אז דער זוהר האט דאך שוין געשריבן אע״כ איז א ראי׳ אז חז״ל האבן שוין געוויסט פאר צוויי טויזענט יאר צוריק אז די זון דרייט זיך ארום די וועלט און נישט פארקערט וואלט געוועהן גיט ווען דער זוהר וואלט ווען געשריבן געווארן פאר קופערניקוס צייטן , אבער דער זוהר איז געשריבן געווארן 500 יאר צוריק דורך משה דילאן (אזויווי אסאך גדולים האבן געהאלט ובראשם ר׳ יעקב עמדין וואס האט ארויסגעגעבן א גאנצע חיבור אויף דעם-מטפחת ספרים, און אפילו דער חתם סופר האט געהאלטן אז רשב״י האט נישט געשריבן רוב פונעם זוהר) ווען מ׳האט שוין לאנג געכאפט דעם טעות פון די וועלט אז די זון דרייט זיך נישט נאר בלייבט שטיין אויף איין פלאץ, קוק אריין אין אין יהושע ווי רשי זאגט קלאר אז יהושע בן נון האט אפגעשטעלט די זון ווי עס שטייט שמש בגבעון דם וירח בעמוק אילון, וידם השמש וירח עמד, דארט שטייט קלאר אז יהושע האט אפגעהאלטן די זון אז ס׳זאל בלייבן טאג כדאי ס׳זאל בלייבן לעכטיג אז אידן זאל קענען מלחמה האלטן מיט די פלושתים, איז אלזא אויב די תירוץ איז דברה תורה כלשון בני אדם פארוואס זאגט נישט רשי אויפן פלאץ אז אין אמתן איז פארקערט נאר דברה תורה כלשון בני אדם? נאר אין יענע צייטן האט קיינער כמעט נישט געהאלטן ווי קופערניקס נאר פארקערט מ׳האט פארשריגן יעדעם וואס האט זיך דערוואגט צוזאגן אז די וועלט דרייט זיך ארום די זון און להבדיל די קריסטן האבן אפילו פארברענט די באוויסטע פילאסעפאר ברונא אין איטאליע ווייל ער האט געטהנט אז קופערניקוס איז גערעכט, ביז די וועלט האט מעהר און מעהר איינגעזעהן אז זיי האבן א טעות געהאט און קופערניקס איז למעשה גערעכט האבן די אחרונים אביסלע צוריקגעצויגן איז סאיז נישט באמת קיין כפירה צוהאלטן שיטות קופערניקוס.

חוץ מזה דעס וואס מ׳זאגט אז די זון האט אויפעשיינט ווייל סאיז א לשון בי אדם נעמט זיך פון די אלטע טעאריע און די אלטע טעות אז די זון דרייט זיך איז אלזא פארוואס האט דער כל יכול נישט געוואלט קלאר מאכן פאר די מענטשען דעם אמת? פארוואס האט ער דירעקט געוואלט צומישן די מענשטען? די תורה פארציילט דאך וויאזוי די וועלט איז באשאפן געווארן און דער כל יכול און דער יודע הכל האט געוויסט אז איין שיינע טאג וועלן די מענטשען אויפקומען מיט דעם סוד אז די וועלט דרייט זיך, פארוואס דעמאלסט נישט זאגן דעם אמת לכתחילה און דירעקט צומישן די מענשטען?

אז מ׳טראכט שוין יא לאמיר טראכטן אלל די וועי, און אדרבה לאמיר הערן א גיטע תירוץ ר׳ שמעלקע.

[[NAMELESS]]

נישט געפערליך...

[שבת אחים]

נישט געפערליך...

זיי מסביר, וואס איז געפערליך און וואס איז נישט געפערליך?

[[NAMELESS]]

דעס וואס דו זאגסט אז דער זוהר האט דאך שוין געשריבן אע״כ איז א ראי׳ אז חז״ל האבן שוין געוויסט פאר צוויי טויזענט יאר צוריק אז די זון דרייט זיך ארום די וועלט און נישט פארקערט וואלט געוועהן גיט ווען דער זוהר וואלט ווען געשריבן געווארן פאר קופערניקוס צייטן , אבער דער זוהר איז געשריבן געווארן 500 יאר צוריק דורך משה דילאן (אזויווי אסאך גדולים האבן געהאלט ובראשם ר׳ יעקב עמדין וואס האט ארויסגעגעבן א גאנצע חיבור אויף דעם-מטפחת ספרים, און אפילו דער חתם סופר האט געהאלטן אז רשב״י האט נישט געשריבן רוב פונעם זוהר) ווען מ׳האט שוין לאנג געכאפט דעם טעות פון די וועלט אז די זון דרייט זיך נישט נאר בלייבט שטיין אויף איין פלאץ, קוק אריין אין אין יהושע ווי רשי זאגט קלאר אז יהושע בן נון האט אפגעשטעלט די זון ווי עס שטייט שמש בגבעון דם וירח בעמוק אילון, וידם השמש וירח עמד, דארט שטייט קלאר אז יהושע האט אפגעהאלטן די זון אז ס׳זאל בלייבן טאג כדאי ס׳זאל בלייבן לעכטיג אז אידן זאל קענען מלחמה האלטן מיט די פלושתים, איז אלזא אויב די תירוץ איז דברה תורה כלשון בני אדם פארוואס זאגט נישט רשי אויפן פלאץ אז אין אמתן איז פארקערט נאר דברה תורה כלשון בני אדם? נאר אין יענע צייטן האט קיינער כמעט נישט געהאלטן ווי קופערניקס נאר פארקערט מ׳האט פארשריגן יעדעם וואס האט זיך דערוואגט צוזאגן אז די וועלט דרייט זיך ארום די זון און להבדיל די קריסטן האבן אפילו פארברענט די באוויסטע פילאסעפאר ברונא אין איטאליע ווייל ער האט געטהנט אז קופערניקוס איז גערעכט, ביז די וועלט האט מעהר און מעהר איינגעזעהן אז זיי האבן א טעות געהאט און קופערניקס איז למעשה גערעכט האבן די אחרונים אביסלע צוריקגעצויגן איז סאיז נישט באמת קיין כפירה צוהאלטן שיטות קופערניקוס.

חוץ מזה דעס וואס מ׳זאגט אז די זון האט אויפעשיינט ווייל סאיז א לשון בי אדם נעמט זיך פון די אלטע טעאריע און די אלטע טעות אז די זון דרייט זיך איז אלזא פארוואס האט דער כל יכול נישט געוואלט קלאר מאכן פאר די מענטשען דעם אמת? פארוואס האט ער דירעקט געוואלט צומישן די מענשטען? די תורה פארציילט דאך וויאזוי די וועלט איז באשאפן געווארן און דער כל יכול און דער יודע הכל האט געוויסט אז איין שיינע טאג וועלן די מענטשען אויפקומען מיט דעם סוד אז די וועלט דרייט זיך, פארוואס דעמאלסט נישט זאגן דעם אמת לכתחילה און דירעקט צומישן די מענשטען?

אז מ׳טראכט שוין יא לאמיר טראכטן אלל די וועי, און אדרבה לאמיר הערן א גיטע תירוץ ר׳ שמעלקע.

שלש טעויות טעית, לפום חורפיה משבשתא

1) פון דה-ליאון אליינס איז שוין דא באלד אכט הונדרעט יאר, באלד דריי הונדרעט יאר פאר קופערניקוס. און דער זוהר קען זיין נאך אפילו סאך עלטער פון ליאון. על כל פנים לפי רונית מרוז האט ליאון נישט ארויסגעשריבן פון בויך ארויס נאר מלקט געווען און מסדר געווען כתבים פון אפשר אזויפיל ווי דריי הונדרעט יאר פאר זיין צייט. (און דערנאך, אדורך רעדאקציע פאר די קומענדיגע הונדרעטער יארן 'נאך' ליאון. א סוגיא בפני עצמה)

2) אין זוהר שטייט בכלל נישט אזא געדאנק אז דער וועלט דרייט זיך. ס'שטייט נאר אז ס'איז רונדעכיג. נאר פונקט ווי מ'קען אריינלערנען אין תלמוד אז זיי האבן שוין געוואוסט פון ווירוסעס און בעקטיריע, און אין בעלזע רב'ס ווערטער אז באמת האט ער יא געוואוסט פארן קריג די חורבן וואס קומט, אזוי גוט קען א געלונגענער דריי-צונג דרייען א קאפ אז 'אין זוהר שטייט עס שוין'. אין פשוט'ע עברי טייטש שטייט עס אבער נישט. (אליבא דאמת, א געניטע בליק אין זוהר ווייזט אז דער שטיקל רעדט בכלל נישט פון אונזער וועלט אז ס'איז רונדעכיג נאר פון זיינע עולמות עליונות טעאריע. אבער דאס איז שוין אביסל שווער איבערצווייזען פאר פשוטי עם גסי השכל).

3) דאס אז די תורה פארציילט נישט די פארצייטישע אומוויסענדע איבער די אמת'דיגע מהלך המערכת איז נישט מער ראיה נגד אמיתת התורה ווי דאס אז אין די דעקלעראציע פון זעלבסשטענדיגקייט פון די פאראייניגטע שטאטן שטייט נישט קיין ווארט צי יעזוס איז א גאט אדער נאר א נביא. דאס איז נישט וואס די דעקלעראציע איז געשריבן געווארן פאר, און קלאר אז א תורה איז נישט באויפטראגט אונז צו לערנען די נעמען פון די סוב-אטאמיק פארטיקלס אדער וואס דרייט זיך ארום וואס. "דברה תורה כלשון בני אדם" איז נישט קיין תירוץ, ס'איז א לכתחילה. אזוי שרייבט מען.

[שבת אחים]

כעלמער קדם קודם כל וועגן די זוהר קען מען נישט וויסן ווען סאיז געשריבן געווארן חוץ די אפאר מאמרים וואס זענען באוויסט אז סאיז 2000 יאהר אלט, פון דארט און ווייטער איז די זוהר געווארן דיקער און דיקער און ווי איינער פון די אחרונים שרייבט והוא אשמת המדפסים (כ׳געדענק נישט צו די חתם סופר שרייבט עס צו א צווייטער) אז די דרוקערס און מדפסים האבן צוגעלייגט צו יעדע מאל מ׳האט עס איבערגעדריקט, בקיצור כ׳זעה נישט די גרויסע חילוק צו סאיז 800 צו סאיז גלייך נאך קופערניקס צייטן 400 יאהר צוריק ווייל איך האב מיך באצויגן צו שמעלקע׳ס ראי׳ אז חזל האבן שוין געוואוסט אז זון דרייט זיך ארום די וועלט איז זיכער נישט קיין ראי׳ ווייל לויט די שיטה אז רוב זוהר האט רשב״י נישט געשריבן איז נישט קיין חילוק אין די יאהרן און ס׳פרעגט נאכנישט אפ וואס איך זאג.

די לעצטע זאך וואס די שרייבסט וועגן די אמעריקאנע קאנסטיטוציע פארשטיי איך בכלל נישט וואס דיין טענה איז, די תורה איז א סייענס בוך וואס פארציילט אונז די מעשיות פון וואס איז געשעהן און פון אונזער אריגאן, וואס איז די פארגלייך בכלל?.

איך האב אסאך צו צו לייגן, אפשר שפעטער.
אפשר פארשטיי איך נישט עפעס, זיי זיך בעסער מסביר, אויב דברה תורה כלשון בני אדם פארוואס איז אדם הראשון נישט געשטארבן די טאג וואס ער האט געגעסן די עץ הדעת נאר טויזענט יאר שפעטער.

[[NAMELESS]]

זיי מסביר, וואס איז געפערליך און וואס איז נישט געפערליך?

כ'האב געזאגט אז נישט געפערליך, איז נישט געפערליך. איך קען שוין פון לאנג די קשיות און מיך באדערט עס נישט און כ'בין ווייטער א חסידישער חניוק מיט'ן גאנצן ברען...!

נאר צו איין זאך וועל איך מיר יא באציען, דאס וואס די ברענגסט פון יהושע אז ער האט אפגעשטעלט די זון ווי רש"י זאגט עס קלאר, (און פסוק שטייט עס נישט קלאר, אבער ס'איז לכאורה פשוט פשט, און דברה תורה וכו' ואין לו לדיין אלא מה שעיניו רואות), איז זעט אויס אז דו האלסט אז ס'האט געפאסט פאר אזא איינער ווי רש"י צו האבן רוה"ק. ס'קען זיין ער האט געהאט, אבער אז מ'זאל עם טשעלענדזשען פאר דעם דאס איז שוין אביסל נאריש אינדערצייט וואס אפי' די חכמי ישראל האבן אין געוויסע זאכן מודה געווען צו די חכמי או"ה. (אין ספר 'עירין קדישין פון די רוז'ינער ברענגט ער דארט פון אפאר מקורות אז די רוז'ינער האט אויך געענטפערט אין דעם ענין אז די חכמים'ס עקספערטיז איז נישט געווען אין מעשה מרכבה נאר ענדערש אין די עולמות עליונים און זיי האבן נישט געדארפט וויסן מער פון די חכמי או"ה אין דעם עולם עשיה וכל הנוגע לזה).

[נאטירליך]

שמעלקע׳לע כהאב זייער הנאה די וועג וויאזוי טראכסט ווייל ווען איך בין געוועהן אין די סטעידזש ווען כ׳האב מיך געראנגעלט מיט אט די דאזיגע קשיות האב איך גענוצט דיין תירוץ אז דברה תורה כלשון בני אדם פאר א שטיק צייט ביז איך האב מיך אנגעשטויסן מיט אסאך אנדערע קשיות ווי די תירוצים זענען פונקט פארקערט ווי דברה תורה כלשון בני אדם, איין גיטע משל איז די באוויסטע קשיא וואס האט שוין צובראכן אסאך פעדערס, דער אייבישטער האט געזאגט פאר אדם הראשון אז די טאג וואס די עסט פונעם עץ הדעת יענע טאג גייסטו שטארבן און דערווייל האט ער געלעבט 930 יאר, זאגט רשי אויפן פלאץ אז ביים באשעפער קען זיין איין טאג פארעכענט ווי טויזנט יאר און דעס אז ער האט געלעבט 930 איז ווייל ער האט אוועקגעגעבן 70 יאר פאר דוד המלך, איז אויב דברה תורה כלשון בני אדם, מענטשען רופן נישט א טאג טויזנט יאר, ספעציעל ווען עס דארף זיין א שטראף, איז אויב דברה תורה כלשון בני אדם איז דיין JOKER וואס מ׳נוצט ווען עפעס שטימט נישט מיט פשוט פשט קענסטו עס נישט נוצן נאר צו דיין עדווענטידזש און ווען ס׳שטימט נישט זאגן אז ביים אייבישטער איז באמת איין טאג טויזענט יאר וואס איז קלאר נישט די וועג וויאזוי מענטשען רעדן ספעציעל ווען אין די זעלבע פרשה זאגט מען אז דער אייבישטער האט געארבעט זעקס טעג און די זיבעטע טאג האט ער גערוהט און דארט רעדט מען דאך זיכער פון געהריגע טעג ווייל אויב נישט מיינט עס אז די ערשטע זעקס טויזענט יאר פון די וועלט איז וואכן און פון יארע 7000 (אין אפאר הונדרעט יאהר ארום) דארף מען אנפאנגן צו האלטן שבת

עיין ברמב"ן שמיישב אותו בפשטות בלי שום joker לא כרש"י שהוא על דרך דרש
כי ביום אכלך ממנו מות תמות שכוונתו שיהיה חייב מיתה ומביא ראיות משאר מקומות מתנ"ך

ועל השאר כמו שכתוב המגיד מישרים מכעלם יצ"ו

[שבת אחים]

זיי מסביר, וואס איז געפערליך און וואס איז נישט געפערליך?

כ'האב געזאגט אז נישט געפערליך, איז נישט געפערליך. איך קען שוין פון לאנג די קשיות און מיך באדערט עס נישט און כ'בין ווייטער א חסידישער חניוק מיט'ן גאנצן ברען...!

נאר צו איין זאך וועל איך מיר יא באציען, דאס וואס די ברענגסט פון יהושע אז ער האט אפגעשטעלט די זון ווי רש"י זאגט עס קלאר, (און פסוק שטייט עס נישט קלאר, אבער ס'איז לכאורה פשוט פשט, און דברה תורה וכו' ואין לו לדיין אלא מה שעיניו רואות), איז זעט אויס אז דו האלסט אז ס'האט געפאסט פאר אזא איינער ווי רש"י צו האבן רוה"ק. ס'קען זיין ער האט געהאט, אבער אז מ'זאל עם טשעלענדזשען פאר דעם דאס איז שוין אביסל נאריש אינדערצייט וואס אפי' די חכמי ישראל האבן אין געוויסע זאכן מודה געווען צו די חכמי או"ה. (אין ספר 'עירין קדישין פון די רוז'ינער ברענגט ער דארט פון אפאר מקורות אז די רוז'ינער האט אויך געענטפערט אין דעם ענין אז די חכמים'ס עקספערטיז איז נישט געווען אין מעשה מרכבה נאר ענדערש אין די עולמות עליונים און זיי האבן נישט געדארפט וויסן מער פון די חכמי או"ה אין דעם עולם עשיה וכל הנוגע לזה).

אז דיר באדערט נאכנישט די קשיות און אז דו ווייסט עס שוין פון לאנג מיינט נאכנישט אז סאיז נישט שווער, ווי אין מיין תגובה שטייט אז מ׳קען נישט זיין קיין כאניאקישער אינגערמאן ווייל סאיז דא עפעס א סתירה אין נ״ך?, מ׳קען זיין א חסידישע אינגערמאן either way, און כהאב נישט געזאגט אז פארדעם האב איך אפגעלאזט די רעליגע, איך האב אפגעלאזט די רעליגע ווייל איך גלייב נישט אין דעם און נישט דא איז די פלאץ פארדעם, און אז מ׳איז בוחר יא צו גלייבן קען מען טאקע פארענטפערן אלע קשיות מיט די בדוחקדיגע פשרות און תירוצים און אויב ארבעט עס פאר אייך איז הנה מה טוב ומה נעים, אבער פאר מיר און פאר אסאך אנדערע איז יא געוועהן שווער צו גלייבן אז דעס איז תורה מסיני ווען ס׳איז דא אזויפיל קשיות.

איז אין אמתן אריין פארוועם ס׳איז באקוועם ווי ער איז זאל אפשר נישט טראכטן צי טיף ווייל זייער אסאך מענשטען נאך וואס זיי האבן געטראכט און געפארשט זענען זיי נישט אנגעקומען ווי זיי האבן געוואלט אנקומען.

[[NAMELESS]]

[left]...hey, don't take me so seriously[/left]

[קל וחומר]

@שבת,
ווען מ'קומט דיר דערציילן מופתים וואס מענטשן האבן בייגעוואוינט ביים ריבניצער, וועסטו עס אפענטפערן מיט דוחקים.

ווען מ'קומט מיט קלארע עדיות פון 'עפטער לייף עקספיריענס' וואס מענטשן האבן געזען זאכן בשעת זיי זענען שוין געווען קליניקלי טויט און איבערדערציילט שפעטער אלס וואס איז פארגעקומען ווען זיי זענען שוין געווען קליניקלי, בלייבסטע מיטן לשון אינדרויסן.

ווען מ'פרעגט דיר איבער אזא קאמפלעקס בריאה דארפסטע אויך אריינשטופן דוחקים ע"ג דוחקים ואחרי ככלות הכל קענסטע נישט מסביר זיין די ערשטע בריאה.

אלזא, דרייט אונז נישט אין קאפ, די סיבה פארוואס דו גלייבסט נישט איז וויבאלד דו ביסט מלא נגיעות מכף רגלך ועד קדקדך. גיי וואש דיך אויס פון דיינע נגיעות און נאכער זיי אונז מסביר פארוואס דו ביסט בוחר צו גלייבן אין דעם (מיט דוחקים) ענדערש ווי יענס (מיט דוחקים).

[[NAMELESS]]

ווי איך פארשטיי האט מען אלעמאל געהאלטן אז די וועלט דרייט זיך א טעגליכען רינג וואס דאס ברעינג די יום ולילה נאר און די זון דרייט זיך ארום די וועלט א יערליכן רינג וואס איז גורם די קיץ וחורף און קופערניקוס האט מחדש געוועין אז די וועלט מאכט צוויי רינגס א טעגליכע און א יערליכע אבער די זוהר רעדט לכאורה פונעם טעיגליכן רינג וואס דאס איז נישט קיין ראיה צו גארנישט. קען זיין איך האב עס נישט קלאר ארויס אדרבא קלאר מיך אויס אויב איך בין ראנג.

לויט ווי איך געדענק צו האבן געזעהן אין די אלטע ספרי התכונה האבן זיי געהאלטן אז העכער די גלגל המזלות איז דא א גלגל היומי וועלכע כאפט אן אלע גלגלים אונטער איר און דרייט זיי ארום די וועלט ממזרח למערב במשך כ"ד שעות, און לעולם בלייבט די וועלט שטיין און זי רירט זיך נישט, אפילו ארום איר אייגענעם אקסעל.

בנוגע הנידון אודות ביום אכלך מות תמות לפי פירש"י, איז דאך דאס א ציטוט פון די לשון פון הקב"ה צו אדם, נישט א לשון סיפור פון די תורה צו אונז, שבת'נס קושיא וואלט נאר שווער געווען אויב די מימרא וואלט געגאנגען 'דיברה הקב"ה בלשון בנ"א'.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דברה תורה כלשון בני אדם איז נישט ממש דער ענין דא. די תורה איז אלס געוואנדען אין ראות עיניו של האדם, און דער מענטש זעט דער זון ארויפקומען. דאס וואס ס'איז אויפ'ן אמת, וואס נאך איינשטיין איז שוין גארנישט אזוי באוויזען, איז נישט דער נושא פון די תורה, און די תורה לויט איהר געזעצען דארף נישט און זאל נישט רעדען די שפראך.

[שמעלקא'לע]

רבותי, אעעס האט אן ענטפער, אפשר דארף מען עפענען א ספעציעלן אשכול פון אסטראנאמיע און זיך דארטן אויסקאכן מיט די נושא. די דברה תורה כלשון בני אדם איז אן ענטפער וואס איז געאייגנט פאר אזוינע וואס מוזן האבן א תירוץ אויף יעדע זאך אין די וועלט. פאר די מער גריבלנדע פון אונז וואס חקר'נען און פארטיפן זיך, איז דא אנדערע לאנגע קאמפליצירטע תירוצים, ועוד חזון למועד בל"נ אי"ה!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב געזען אן אויסגאבע וואס איהר גאנצע ציל איז צו. דערציילען דער אמת וואס טוט זיך. אויף איין בלאט זע איך דער אלמאנאק, וואס דארט שרייבען זיי די וועטער וואס גייט זיין, די צייטען פון די הימלישע פאסירונגען פון די נעקסטע טאג וכדו'. דער רעדאקטער, ווי אויך אלע שרייבער'ס זענען נישט חשוד אויף קיין שום רעליגיע, ניטאמאל א.ט.ד. נאר געהעריגע גוים (נישט גוים גמורים).
לאמיר זע'ען וויאזוי די געבילדעטע מגולחים שרייבען וועגען דער וועלט אז ס'גייט זיך דרייען אינ'ם ריכטונג פון דער זון. זיי נוצען א ווארט פאר דעם. דאס ווארט איז sunrise, ובלשון עילגים 'דער זונ'ס ארויפקומען'. מאמינים בני מאמינים על טהרת השיטה"ק פון קופערניקוס מיט גאלילע'א מיט וועמען נישט, זענען גרייט זיך צו באנוצען מיט א טערמין פון די הולכי חשך פון מקוה אין קעיסער ווילעדזש! פארוואס? זיי האבען אויך א כלל 'דברה צייטונגען כלשון בני אדם'?! זיי זענען דאך די בני אדם וואס מיר מאכען נאך מיט אונזער רעדען?!

[אישתישבי]

שטארק נקודה.

דברה תורה כלשון האט גדרים, און צומאל זאגט זיך עס גרינגער ווי אנדערע מאל.

השמש יצא על הארץ איז אינמיטען א מעשה און זאגט גארנישט. אבער די סיפור פין בריאת העולם איז שווערער דארט צו זאגען דברה תורה וכו'.

די גאנצע געדאנק אז די זון איז דא פאר אונזער פלאנעט איז אקעגען סייענס.

אבער עס איז נישט קיין קשיא ווייל על פי תורה איז די תכלית פין בריאת כל הפלאנעטען לצורך הפלאנעט ארץ ומשם לצורך ישראל.

לויט איינשטיין איז נישט שייך צו זאגען וואס דרייט זיך ארום די אנדערע, עס איז רעלאטיוו.

די זוהר איז א חידוש, ווייל אין זוהר שטייט זאכען וואס די חכמי הגויים האבען נאר וואס דערגאנגען, לדוגמא אנדערע זמנים אויך די וועלט, צ.ב.ש. אז אין ארץ ישראל איז זיבען שעה געריקט.