פארוואס דווקא אין איר גן עדן איז זי באגאנגען זעלבסמארד?

[moshav zekeinim]

איך האב מיר לעצטנס אנגעשטויסן מיט אן ארטיקל אין דעם וועבסייד חרדים1 פון א חרדישע שרייבערן מיטן נאמען מנוחה פוקס. העכערן ארטיקל איז דא א בילד פונעם שרייבערן, קוקט אויס אין אירע פופציגער יארן. מיט א לאנג שייטל און א שמייכל. מיט דעם שמייכל האט זיך ווייזט אויס געשריבן דעם פאלגענדן ארטיקל וואס ברענגט ארויף דאס בלוט ביי יעדן רעכט דענקיגן מענטש. מיט דער שמייכל פארטרעט זי דער הייליגער לויטערער עגאאיסטישער מחנה ישראל, און מאכט א הויכע ברכה בשם ומלכות על כסוי הדם. אזא שרייבערין וואלט געדארפט טראגן הערנער פון אן אקס, און א פנים פון א פארציקנדער טיגער.

למה דווקא שם, בעולם הנפלא אליו חתרה, מאסה אסתי וינשטיין בחייה?

בתוך בליל הקריאות, ובעוד הגופה מונחת לפנינו, לרגע סברנו שאולי באמת שגינו ובגללנו, החרדים הנלוזים, החשוכים, הקרים, המנותקים, קרה מה שקרה • אבל כדאי שנשים לב לדבר חשוב

מנוחה פוקס

המקרה שזעזע את כל העם בחומרתו, בו מאסה אסתי וינשטין בחייה, הביא את כולנו למחשבות ולבדיקה פנימית.

"עלינו לבדוק את עצמנו" – קראו אנשים. "אולי באמת איננו יודעים לקבל את השונה? אולי באמת חטאנו בהפקרת אישה שרצתה את קרבתנו? אולי אנחנו נוהגים ככת לכל דבר ומתכחשים לכל מי שיוצא ממנה?"

בתוך בליל הקריאות, ובעוד הגופה מונחת לפנינו, לרגע סברנו שאולי באמת שגינו ובגללנו, החרדים הנלוזים, החשוכים, הקרים, המנותקים, המרושעים והדוחים, וכמובן שבגלל המשפחה החסידית, הסגורה, הבלתי מתפשרת – קרה מה שקרה.

אבל בואו נשים לב לדבר חשוב:

לכל אחד מאתנו יש את הבעיות שלו, המשברים, הצרות והייסורים. כל אחד מאתנו בוחר מה לעשות עם השק הכבד שהוא נושא על שכמו. ואם השק כבד יותר ממידותיו, ואין בשר ודם שיישא עמו בנטל, הוא פונה לה' ובוכה לפניו.

איננו יודעים, ולעולם לא נדע, מדוע בחרה היא לעשות מה שעשתה. גם אם נראה אלף מכתבים בהם היא כותבת מה שכתבה, לא נוכל לדעת מה גרם למעשה הקיצוני הזה (לא בטוח שהיא ממש ידעה. על אף שכתבה מה שכתבה).

מעשה כזה לא נעשה מתוך דבר אחד שקרה בחיים. הוא מורכב כפי שהחיים מורכבים. על פי רוב, הוא שזור בבעיה נפשית אישית של אותה דמות, בעיה שלא קשורה ישירות למה שרואים מבחוץ.

אבל, אם כבר קמו כל מביני הלבבות והחלו משתלחים במשפחה החסידית ובכלל בציבור החרדי כולו, אולי כדאי להזכיר, שאת מה שעשתה – עשתה כשבעצם הייתה במצב הטוב ביותר בעבורה. במצב שבו הצליחה במבוקשה.

התנתקה מחבל הטבור הרע ונכנסה לעולם טוב יותר, לדעתה, העולם שבו אין תורה ואין מצוות, אין כפייה ואין חשיכה.

מדוע דווקא שם, בעולם המופלא הזה, שאליו חתרה, היא החליטה לעשות מה שעשתה?

אנשים שמעולם לא היה להם אלוקים, מגלים אותו פתאום ומבינים את הכוח שהוא מעניק למאמינים בו.

אנשים שפורשים ומתכחשים לו, מוצאים את עצמם לבדם בעולם, גם אם מאות איש יעטפו אותם באהבה.

קשה לעזוב את ה', קשה אף יותר מלעזוב קהילה, מלעזוב משפחה וילדים.

אולי היא לא ידעה להגדיר מה העיק עליה, אבל דבר אחד בטוח ומוכח:

כשאין לך למי לבכות כאשר רע לך, אז באמת אין לך חיים.

והערה בסיום: אני לא נגד עריכת בדק בית במחננו, אבל בואו לא ניקח על עצמנו עול שאינו שלנו, רק בגלל שאחרים החליטו לגלגל אותו לפתחנו.

[איסר האטלקי]

נישט אז איך וואלט געטון וואס די שרייבערין האט געטון, אבער זייער גוט און שטארק געשריבן!
זי ברענגט ארויס איין גוטע און ריכטיגע נקודה איך האב עכט הנאה דערפון.
!!I'm with her

[moshav zekeinim]

ווען עס איז ווען נישט איבערצייגנט פאר די חרדים וואס לעבן אינם באבל, וואלט זי נישט געשריבן אזוינע ווערטער. עס איז טאקע נישט זי, נאר דער טמא'ער דת החרדים מיט זייער מרושע'דיגע איגנאראץ און פאר'תם'טקייט וואס רינט ארויס פון איר פעדער.

איסור האיטלקי, איך ווייס אז דו ביסט אן אקטיווער אייוועלט מעמבער, לאמיר זיך טרעפן ביי מוזיק, אז דו ווילט טראכטן ווי א געברעינוואשטער חרדי דאן קומסטו נישט אריין אין א מקום וואו מען וויל אויפרייסן דעם שיינעם אויסגעמאפטן פארקעי וואס טוט פארדעקן די גי ההרוגים און וואו מען קויפט נישט קיין מיניפולירנדע מענות של הבל.

[אייז קריעם]

איך וואלט נאכנישט אראפגערעגנט אזא פארציע אויף מרת. פוקס. זי וואוינט און ישראל נישט און ניו יארק. דארטן איז דא געגנטער ווי מענטשן וואוינען מיט גאט און הארצן און מיט ריינע אמונה. שטעל דיך פאר די הערסט אזעלכע ווערטער פון א בעל תשובה אין קאלאראדא וואס האט נישט קיין אנונג פון אונזער פארדרעקטע סיסטעם וואלסטו אויך געווען אזוי אויפגעברויזט?

בסך הכל זאגט זי אז עס איז גיט צו זיין א איד. זי מאכט א פאטאלע טעות ווען עס קיקט אויס ווי זי זאגט אז עס איז גיט צו זיין א חרדי. זי ווייסט מן הסתם נישט אז אינז ווען דא געפירט פון אפאר קריים פעמיליס.

צוריק צום אלטן: זי מישט אויס יודישקייט מיט חרדיזם. פוי!!

איך וואלט געזאגט פאר מרת פוקס: חכמים הזהרו בדבריכם שמא תחובו חובת גלות ותגלו למקום מים הרעים, וישתו התלמידים הבאים אחריכם וימותו.

[געוואלדיג]

דאן קומסטו נישט אריין אין א מקום וואו מען וויל אויפרייסן דעם שיינעם אויסגעמאפטן פארקעי וואס טוט פארדעקן די גי ההרוגים און וואו מען קויפט נישט קיין מיניפולירנדע מענות של הבל.

מושב שוין אפאר מאל באמערקט אז דו האסט געגעבן א נייעם פשט פאר ק״ש עפעס וואס האט מיטן מציאות גארנישט און מיט דעם ביסטו מקרב אדער מרחק, ק"ש איז אינגאנצן נישט קיין פלאץ וואו מען וויל דאס אדער יענס ק״ש איז א פלאץ וואו ״יעדער״ קען אויסדריקן זיין מיינונג ווילאנג עס איז אין ליין מיט די תקנות.

[תורה ומדע]

איך האב מיר לעצטנס אנגעשטויסן מיט אן ארטיקל אין דעם וועבסייד חרדים1 פון א חרדישע שרייבערן מיטן נאמען מנוחה פוקס. העכערן ארטיקל איז דא א בילד פונעם שרייבערן, קוקט אויס אין אירע פופציגער יארן. מיט א לאנג שייטל און א שמייכל. מיט דעם שמייכל האט זיך ווייזט אויס געשריבן דעם פאלגענדן ארטיקל וואס ברענגט ארויף דאס בלוט ביי יעדן רעכט דענקיגן מענטש. מיט דער שמייכל פארטרעט זי דער הייליגער לויטערער עגאאיסטישער מחנה ישראל, און מאכט א הויכע ברכה בשם ומלכות על כסוי הדם. אזא שרייבערין וואלט געדארפט טראגן הערנער פון אן אקס, און א פנים פון א פארציקנדער טיגער.

איך זעה נישט וואס נעמט אייך אזוי ארויס פון די כלים. סך הכל זאגט זי אז די אט"ד באוועגונג איז נישט עקוויפט און באהאווענט צו העלפען זייערע נאכפאלגער אינעם פסיכאלאגישן ריעלם. עס איז א גרויסער פראבלעם ווייל די זעלבסטמארד ראטע ביי דעם ציבור איז זייער הויך, השם ירחם.

דאס געפיל פון איינזאמקייט און לאונלינעסס נאכען פארלאזען תו"מ אין די חרדישע געזעלשאפט איז נארמאל. איינער וואס לעבט מיטן בו"ע און גלייבט אז ער איז חי וקיים און א טוב ומטיב לכל, און פלוצלינג טוישט ער דאס, גייט אריבער זייער א טראומאישער אבערלעבונג וואס אבסענט א שטארקער סופפארט סיסטעם וועט ער זייער מעגליך בסופו של דבר אריינווארפן דאס האנטוך.... רח"ל.

[moshav zekeinim]

מושב שוין אפאר מאל באמערקט אז דו האסט געגעבן א נייעם פשט פאר ק״ש עפעס וואס האט מיטן מציאות גארנישט און מיט דעם ביסטו מקרב אדער מרחק, ק"ש איז אינגאנצן נישט קיין פלאץ וואו מען וויל דאס אדער יענס ק״ש איז א פלאץ וואו ״יעדער״ קען אויסדריקן זיין מיינונג ווילאנג עס איז אין ליין מיט די תקנות.

בעצם וואלט איך דיר ניטאמאל געדארפט ענטפערן, וועגן איין סיבה, דו ביסט שטערקער פון מיר, טא וואס האב איך מיר צו טענה'ן מיט איינער וואס ברצותו מיצר ברצותו מקצר.

לאמיר דיר אבער זאגן אין קורצן. 1. איך בין מרחק אדער מקרב געווענדליך נאר ווען איינער חרדיזירט אין מיין אשכול. 2. להוי ידועה, קאווע שטיבל נעמט דווקא יא אן א ליבעראלע שטעלונג, דאס איז א פאקט, אן דעם וועסטו ניטאמאל האבן וועמען צו מעקן.

איך זאג דיר קלאר, איך בין אן אקטיווער אנטי חרדי, דאס איז נישט קיין סוד פון היינט, איך האב מיך מיין מהלך, און אפאר אפגעריסענע היפאקריטישע חרדישע מוחות גייען נישט טוישן מיין מהלך.

[געוואלדיג]

1. איך זעה האסט נישט גוט פארשטאנען, מקרב און מרחק מיין איך צו זאגן דאס פארטרייבן אנדערע פונעם שטיבל.
2. ק״ש האט איין שטעלונג.

א רואיג ווינקל צו שמועסן און פארברענגען

און נישט מער.

[moshav zekeinim]

תורה ומדע, עפן דיך די אויגן. קומען מענטשן און רייסן אפ קינדער פון א מאמע וועגן זי האט פארלאזט די אמונה, עס ווייסט יעדער אז אפרייסן קינדער איז א צער כדי להמית פשוטו כמשמעו בלי שום ספק, קומען די זעלבע מענטשן דערנאך און שרייען אז געשטארבן איז זי וועגן חסרון אמונה. און דאס פאמפן מיט אזא שרעקליך צינישער קעפל.

נאר מענטשן פון א מסוכן'דיגער קולט קענען אזעלעכע פשט'ליך אננעמען.

דאס איז אויסער דעם וואס זי האט מיט איין מאך מיט די הענט געהאט דער שלעכטצקייט אוועק צו מאכן אלעס וואס אסתי וויינשטיין האט געשריבן. איר גאנצער ארגומענט.

[moshav zekeinim]

1. איך זעה האסט נישט גוט פארשטאנען, מקרב און מרחק מיין איך צו זאגן דאס פארטרייבן אנדערע פונעם שטיבל..

רעד קלאר. וואו פארטרייב איך פון שטיבל?

[געוואלדיג]

קוק אינעם ציטאט אין מיין ערשט תגובה אין די אשכול.

[moshav zekeinim]

קאווע שטיבל האט איין שטעלונג, א רואיג ווינקל צו שמועסן און פארברענגען, און נישט מער.

דאס איז טעארעטיש, במציאות איז עס נישט אזוי. דער עולם שפייט דא אויס ראדיקאליזם. לב טהור, נטורא קרתא, סקווירא, און אלע גאר ראדיקאלע חרדים זענען דא אראפ געריסן געווארן אפעציעל. און די אלע פארטרעטערס פון די ראדיקאליסטן זענען פארטריבן געווארן דא מיט שאנדע. צו איז עס אברך משי, דעת שפוי, מנשה לוסטיג, מפיץ אמונה, ישראל גלויבער, ועוד.

איך בין אפשר שוין צו א שארפער אנטי ראדיקאליסט פארן עולם דא, נו, אדער זאל מיר דער עולם דא ארונטער רייסן, אדער זאלסטו מיר פארמעקן. קום מיר אבער נישט מיטן יפי נפש'דיגער טענה אז דא איז בלויז געמאכט פאר רואיגע שמועסן. קאווע שטיבל האט גאנץ פיין א פילאסאפי פון אנטי חרדיזם.

[moshav zekeinim]

קוק אינעם ציטאט אין מיין ערשט תגובה אין די אשכול.

און דו ביסט מכובד צו קוקן אין מיין ערשטע תגובה צו דיין הזהרה

[moshav zekeinim]

געוואלד!!! מען רעדט דא פון א מצב וואס יידיש בלוט איז געווארן מותר בחצות עיר. און מען האט דא טענות אז איך שטער די רואיגקייט.

ווי האבן מיר זיך דערקייקלט???

און צו די אלע וואס נעמען זיך אן פאר די חרדים מיט די איידעלע בא'טעמ'טע צורות. זייט וויסן, די חברה טראגן אונטער זייער אומשילדיגער אויסקוק מעסערס, היינט איז עס אסתי וויינשטיין ע"ה מיט אנדערע נחשלים און פאר אייך איז גוט, אבער דער טאג וואס איר גיט זיך איין קרומער דריי, לאו דווקא מיט אמונה, וועלן פון די איידעלע צורות אומגעראכטן ארויס קומען די מעסערס אויף אייך, און טאקע מיט די גאנצע אומ'רחמנות און צינישע איגנאראנט, ווי נאר אזעלעכע איידעלע צורות קענען.

א סך אידן וואס האבן קודם מיט בייז בלוט זיך אנגענומען פאר די איידעלע חרדים, האבן צוריק געצויגן אל היפוך הגמור ווען זיי האבן פארזיכט דעם טעם ווען חרדישע מעסערס האבן זיך פלוצלינג באוויזן צו זיי, און געשניטן פון זיי אן די מינדעסטע רחמנות ביז די לעצטע טראפן בלוט.

טאמער לאזן מיר צו אזא מהלך, לויערט א שרעקליכער סכנה אויף אונז אלע. אזא מהלך איז אן אפענער טיר צו כל מיני הפקרות און פארברעכן. מיר מוזן דאס אפשטעלן באצייטנס.

[מיש-נייעס]

איך שיטה בין איך מיט דיר אייניג די סיבטעם איז א אבן נגף פאר כלל ישראל און מיט תכסיסי מלחמה דארף מען זעהן ווי מען קען עס אינטערברענגן
אבער די ועג פון גיין צו די נישט אידישע מידיא און העצן זיי ווילן נישט מבחין זיין צווישן א איד און א איד און אך און וויי ווען אונזער ארבעט - הוקע צו זיין נגד השמש אלע חרדים - וועט זיין סוקסעספול
דעמאלטס זענען מיר אלע אין גאזקאמערן רח"ל ה"י
די קלימאקס פון היטלר'ס הצלחה איז געקומען נאך מען האט צעשמיסן אידישע אידן, אבער דעמאלטס האט דער מלאך המשחית נישט געקוקט א איד מיט א בעקיטשע א איד מיט פליפ פלאפ'ס מען איז געגאנגן צום אידישער נאז
און מה שהיה הוא שיהיה היסטאריע חזר'ט זיך איבער די או טי די'ס ווילן - אין מיט רעכט - צוברעכן די וואס האבן זיי צובראכן אבער ליידער די וועג איז נישט קיין אויסגעהאלטענער ווייל די רייצט אן דעם שונא קעגען דיין שונא טאקע און אבער קעגען דיר אויך

לעניננו אסתי וינשטין פרשה האט צוויי זייטן בעסער גיזאגט איז א שווערד מיט צוויי שפיצן און ווי מען וועט צילן דעם שווערד איז דא א פופציג פופציג אז די דערשלאגסט דעם דערשלאגענעם
אויב איז עס נישט גענוג מובן קוק נאך די גירסה פון שלמה וינשטין וואס לויט דעם איז ער צושניטן געווארן ביי איר לעבן און יעמצט ווייטער מיט איר בוק

[אישתישבי]

[quote]. קוק נאך די גירסה פון שלמה וינשטין וואס לויט דעם איז ער צושניטן געווארן ביי איר לעבן און יעמצט ווייטער מיט איר בוק
/quote]

וואס רעדט איר פין?

[מיש-נייעס]

בריוו וואס שלמה וינשטין האט געשריבן:

"בתי האהובה, מי ייתן ראשי מים ועיני מקור דמעה על שבר משפחתנו, שלא היה ניתן להעלותו על הדעת אף בחלומותיי השחורים ביותר. כותב אני מכתב זה לך בלב שותת דם. מתלבט על כל מילה, האם לכתוב? האם לספר? האם לחשוף אתכן למציאות כפי שהיתה? האם דברי יחזקו אתכן או שמא יחלישו? האם מועיל אני ולא מזיק? כיצד אוכל לחזק אתכן, כיצד אוכל למלא את תפקידי כאבא בשעה זו. "מילותיי כואבות אמנם, אולם אתן ורק אתן עומדות בראש מעייניי, וכולי תפילה שמילים אלו ימלאו את תפקידן. מעולם לא דיברתי על הדברים שאכתוב להלן, הקדוש ברוך הוא עדי שעשיתי מה שביכולתי על מנת לשמור על כבודה של אמכן, גם כאשר היא בעצמה לא שמרה עליו.

הרי אמא זו אמא, היא זו שהביאה אתכן לעולם והשקיעה בכן את נשמתה, ועל כך הכאב הוא כפול ומכופל, פעמים רבות שאלתן אותי שאלות ולא קיבלתן מענה, וזו היתה הסיבה היחידה: רצוני לכבד את אמא שלכן, גם כשבחרה לנטוש הכל ולברוח. אני הגבר ראה עני בשבט עברתו. שנשאר לאחות את השברים והנשמות שהתרסקו בלכתה. אינני יודע מדוע נגזר על משפחתנו ללקות כפליים בכל חטאותיה. פעמיים חווינו את הכאב חותך בבשר החי בוקר, צהריים וערב, יום אחרי יום. מי אני שאחשב חשבונות של עולם או אתיימר להבין את הסיבות לסבל המתמשך של כולנו במשפחה שנושא פצע מדמם שאינו מתרפא ואינו מגליד.

הדבר היחיד שהחזיק ומחזיק אותי הוא האמונה שלנו בבורא עולם, שבחר להעביר אותנו דרך הכאב הזה, כי רק הוא היודע מה הטוב ביותר עבורנו, והוא נותן את הכוח להתמודד. וכפי שעברנו את הפעם הראשונה, כך נעבור את הפעם הזו. אני גאה בכן, בנותיי האהובות, הכוח שלכן במבחן התוצאה הוא נחמתי בעוניי.

כמה נלחמתי, שאמא שלכן תהיה חלק מהחיים שלכן, שתזכה לראות אתכן כפי שאתן היום, גדלות, מתבגרות ומקימות משפחות לתפארת. לילות של מים עברו עלי בכאב שלא ניתן להכיל, פניתי לכל מי שרק יכול לסייע לי לייצב את משפחתי האהובה ולמנוע את הנתק הנורא.

לא האמנתי שהיא מסוגלת להגיע למקומות הנמוכים הללו. זו לא היא. אמא שלכן היתה נשמה מאירה ואוהבת, עד היום אינני יודע כיצד התהפכו היוצרות.

ליבי ליבי על חללי, על ילדתי התמימה תמי, שאין יום שאינני בוכה עליה ועל זה שמה שנשאר לה הוא רק הנקמה וההתרסה. מה היא רואה כשהיא מסתכלת על עצמה? לאן מובילה דרכה?

תתפללו עליה, אהובותיי, שיהיה לה טוב, זה הדבר היחיד שנשאר. האם מבינות אתן, בנותיי האהובות, מדוע מעולם לא דיברנו, מעולם לא התראיינו, לא ליכלכנו לעיתון? מי כמוכן יודע כמה פעמים נשכתי את שפתיי. אך אמא שלכן בחרה להוציא את הרפש, להתאבד במקום להתעמת, במקום להתמודד.

ברור לי שהשאלות הקשות מכרסמות בליבכן ולא נותנות לכן מנוח. האם הרפש שזרקה בפנינו הבעל: סבלתי סבל נורא באמצעות ספרה היה או לא היה. האמינו לי שאינני יודע מה כתבה, משום שלא קראתי את הדברים, רק שמעתי שמדובר בבוץ ובשנאה.

דעי, יקירתי, שמעולם לא עברתי על שום איסור הלכתי עם אמכן כברת דרך ארוכה, הרבה מעבר למה שבעל יסכים לעשות עבור אשתו, רק כדי שתמצא מרגוע לנפשה. צעדתי איתה יד ביד. נתתי מעצמי כל מה שיכולתי ושהיה בגבול המותר, ויתרתי על כל טיפת אגו שרק היתה בי כדי להחזיר את הגל גל אחורה.

אך שום דבר לא הספיק לה. מעבר לעצמה לא ראתה דבר, לא אתכן, ולא אותי. אילו הדברים היו כפי שהיא מתארת, שום רב לא היה מתיר לנו לחיות יחד. כולם סביבה הבינו שהיא סבלה מבעיות רגשיות. עשינו כל אשר לאל ידנו כדי שתהיו בקשר איתה, כדי שלא תגדלו כמו יתומות חיות, כפי שאכן קרה. ולא הצלחנו.

מעבר לכך, מי כמוכן יודע עד כמה כיבדתי אותה. אמכן היתה האחרונה שהיה ניתן לסחוב אותה למה שהיא לא רוצה. ההפך, נסחבנו כולנו אחריה לבור שחור משחור. האם הסכם הפיצויים הוא ההוכחה שלה? מדוע לא הגישה תביעה אחת פשוטה? מדוע לא ניסתה כל דרך חוקית להוכיח את טענותיה? אולי משום שלא יכלה להתמודד עם האמת. איך אוכל לכתוב על הכאב הנורא מכל, על בנותיי, אבני קודש, שמשתפכות בראש כל חוצות, שכל ילד במדינה כבר חרץ את דינו ודעתו עליהן.

בתסקיר של פקידת הסעד תקראו על השבועיים ההם שאמכן נעלמה בלי להסביר ובלי לומר מילה, ועל הפעם השנייה, שבה נעלמה לחמישה חודשים בלי ליצור שום קשר, בלי להסביר, בלי לדבר. פקידת הסעד כותבת על המאמצים שעשינו על מנת לשמר את הקשר ביניכן לבין אמכן. אף על פי שלא הסכמתן נלחמנו בכל יכולתנו למנוע את הנתק, עד שחשבתן שאני לא רוצה את טובתכן.

מתהומות נפשי הבנתי אתכן, את הקושי העצום מול החברה, הבושה מול החברות, מול השכנות. המתח והלחץ לפני כל מפגש איתה היו עבורכן בלתי נסבלים, שמא היא תעשה לכן בושות מול כולם. נקרעתי בתוכי בכל פעם מחדש כשניסיתי לחדש את הקשר ביניכן לבינה, רק משום שרציתי את טובתכן, משום שידעתי שלמרות הכאב ההוא והבושה הצורבת, בנות צריכות את אמא שלהן, ולא משנה מה יהיה, זהו קשר בלתי ניתן להפרדה.

"אפילו פקידת סעד הבינה שילדים זקוקים ליציבות. רק אמכן סירבה להבין ולכבד. וכי אני הוא זה שאמרתי לכן לכתוב את המכתבים אליה? הרי הייתי מונע זאת בגופי לו רק יכולתי. אלו היועצות, שליוו אתכן וניסו לייצב אתכן בתוך המערבולת השחורה שרחשה סביב, לעשות סוף למשחק הציני שהיא יצרה בנפשכן.

"אתן צריכות לדעת, יקירותיי: למרות כל הסיפורים שלה על כך שהיא ניסתה לחדש את הקשר, אמכן מעולם לא פנתה אלי ואמרה שהיא רוצה לראות אתכן, לא ישירות ולא דרך מגשר או דרך בית משפט.

הקשר היחיד שניסתה ליצור היה עם רחלי. מדוע התעלמה מכולן? מדוע לא ניסתה לחדש את הקשר עם הבנות האחרות? אמא התייסרה משום שידעה שהזניחה אתכן. היה חשוב לה להראות לחבריה שהיא כאובה ורוצה אתכן, אולם היא ידעה מה מפריע לכן ושהדרך אינה לתלות דפים על עצים ברחובות, אלא בדרך נורמטיבית מכבדת.

זו לא אמא שלכן שעשתה את הדברים הללו, זו אישה שסבלה מניצול ציני ומחפיר של גו רמים סביבה, שעשו עליה קופה ורמסו את נשמתה. אפילו תמי לא יודעת עד כמה הם השתמשו בה, ועדיין משתמשים בה לטובת עצמם.

אינני מתראיין לתקשורת, שבחרה לקחת צד אחד, לעשות ממנו מטעמים ולהותיר חללים בדרך. התקשו רת יכלה לגשת לבית הדין, לבקש את התיק, ולהיווכח עין בעין במסמכים שאותם אני מביא בפניכן. אולם כנראה שלא האמת היתה חשובה, אלא משהו אחר. תקשורת של מדינה שלמה התגייסה להצגה חד צדדית, מעוותת ושקרית, על מנת ליצור טלנובלה סוחטת דמעות על סיפור שמעולם לא התרחש.

מישהו דיווח שהמשפחה רוצה לחטוף את הגופה – מי הוא? מי משמן את המערכת הזו? בדיון בבית המשפט אפילו צד שני לא היה, כדי לומר את דברו. במשך יומיים התקשורת עסקה במשפט המבוים, בזמן שהאם מחכה להיקבר. כמה סבל זה גרם לה.

ואיך התקשורת לא היכתה על חטא הקונספירציות נגד משפחה שהגיעה להלוויה וכיבדה את רצונה של המנוחה? והנה, עשו בנו לינץ', בכן, בי. מי מגיע אלי הביתה עם מצלמה נסתרת, כאילו מדובר באחד הפושעים? הכל על מנת לעוות, ליצור נרטיב שיסחט דמעות לעם שלם, בלי אפשרות להרהר, לבקר, לחשוב מה באמת קורה.

גדול כים שברי. כל יום מחדש, בשמונה השנים האחרונות. לא תקראו את סיפור חיי לאחר 120 שנה, כאשר אין מי שיענה. סבל בל יתואר. ימים שהייתי צריך לרדוף אחריה, לרצות אותה, לשכנע אותה להישאר איתנו ולא לפרק בהינף יד את בניין חיינו ותמצית דמנו. הקמטים שבפניי, השעות בעבודה שבהן התאמצתי כדי לדאוג לכן, להאכיל אתכן, לתפקד בו זמנית כאב וכאם.

האם אי מי מכל הגורמים הבוחשים בחיינו האישיים כבתוך שלהם ניסה להעלות בדעתו מה עברתי בשנים אלו? בעשר אצבעותיי בניתי בית עם אמכן, ובו אתן, נסיכות נפלאות, שניגנו את מנגינת חיינו. ימים ולילות של נתינה אינסופית מתוך אהבה למשכן הקטן שלנו, עבודה אינטנסיבית על מנת לספק את צורכי משפחתי, קשרים בין לבבות שנרקמים מתוך שנים של שותפות, עמל ומאמץ שאדם משקיע רק בביתו שלו.

ואז הועם הזהב. פינת החמד שלנו נתנה למרמס ביום אחד בהיר, כאילו לא היתה, כאילו לא היו כאן שני אנשים, שהשקיעו את תמצית חייהם בשמחה, ביזע ובדמעות. לפתע פתאום הכל נותר חרב, הבית התרוקן מתוכנו, הבן אדם שרציתי לעשות הכל עבורו עזב אותי, אותנו, בלי להביט לאחור.

השירים, המנגינות, הריח הביתי המוכר והאהוב, פינו את מקומם לדמעות, דממה, ריק, וכפור שהקפיא את כולנו. נותרתי חסר אונים ומרוסק מול המציאות שהיכתה בי, מול החיים שהיו לי והתאדו כחלום בלהות, מותירים אותי כגוף בלי נשמה, אב שעולמו חרב עליו לפתע פתאום.

אנשים זרים שמעולם לא הכירו אותי נכנסו לחיי ועשו כבתוך שלהם. אמא שלכן כפי שהכרתיה נעלמה, ובמקומה מצאתי את עצמי ניצב מול אישה מנותקת, שרואה בי אויב אכזר, כאילו היתה זו ההחלטה שלי להפוך את חיי על פיהם, כאילו אני הוא זה שניצלתי, לקחתי ופגעתי.

לילות שלמים של כאב, שלפַת את ליבי בצבת ולא נתן מרגוע לנפשי. דאגה בלתי נתפסת לשש בנותיי, שסמכו עלי שאעשה הכל בשבילן.

ניסיתי להיות לכן לאב ולאם, מחייך בימים ובוכה בלילות, מנהל את הבית במקומה, דואג שיהיה לכן מה לאכול, מה ללבוש, מילה טובה לפני מבחן, שתייה חמה בבוקר, אסיפות הורים, כאשר אני הגבר היחיד שמגיע. שיהיה לכן עם מי לדבר, עם מי ללמוד למבחנים, למי לספר מה היה. עד שהגיעה אשתי (-השנייה י"ש) ומילאה את המקום הזה, ועם כל האהבה שבעולם ניסתה לתת, להאכיל, לחבק, לאהוב.

שואלים אותי, למה אתה לא מתראיין.

כאילו זה מה שחשוב. הראש שלי שקוע רק בכן, במה שעברתן. האם מילאתי את תפקידי נאמנה? האם היה משהו נוסף שיכולתי לתת? כיצד אתן מרגישות? מה חסר לכן? כיצד עוד אוכל להיות בשבילכן? ומעבר לזה – וכי למי אתראיין? למי אתן את הגירסה שלי? למי שמבקש לשמוע רק צד אחד?

ההתאבדות שלה אינה בגללכן, הרי היא ניסתה להתאבד עוד בטרם עזבה אתכן. אם היתה מתאבדת מרוב אהבה וגעגועים אליכן, היא לא היתה משמיצה אתכן בריש גלי, תוך כדי גרימת סבל, צער ונזק, שיהדהדו בליבכן לשנים הבאות. היא דאגה שכל העולם יידע, הוציאה את ספרה לאור, את מי ביישה בכך? את מי הרסה? את בנותיה. אותי היא כבר לא יכלה להרוס, משום שלא נותר מה.

וכי היה מתרחש ההפך, לו היתה אם חילונית חוזרת בתשובה, ובנה היה מבקש ממנה שלא תגיע לבית הספר שלו במטפחת ובשמלה ארוכה, משום שהוא מתבייש בפני חבריו – האם היתה מופיעה על כך ידיעה בעיתון? היכן היא היתה בשנים האלו, שזעקתן מקירות ליבכן וחיפשתן אותה, את האמא שהיתה ואיננה? בוקר וערב ראיתי אימהות מלבישות את בנותיהן, מאכילות, מלוות, תומכות, מחבקות, מחייכות, הולכות לקניות, מקיפות אותן בחוויה אמיתית של אמא. זה קרע את ליבי בכל פעם מחדש, ניסיתי למלא את החסר הזה, ללא הצלחה. ראיתי אתכן, ילדותיי, נאבקות בנחשולים, בבדידות, בהיעדר אמא. היו אלה רגעים שלא יכולתי לשאת.

נחמו נחמו עמי, יאמר אלוקיכם. בנותיי האהובות, היום היא למעלה ורואה אתכן כאן, נושאות את רא שכן בגאווה, הולכות בדרך שבה היא חינכה אתכן, מלאות בעשייה ובחיים אמיתיים של העולם הזה והעולם הבא. כמה שמחה תהיה לה מכל מעשה טוב, מכל קדיש, מכל נר נשמה, התגברות על המידות או ויתור לעילוי נשמתה.

זיכרו אותה כפי שהיתה, כפי שגידלה אתכן. ואנו נמשיך בדרך של 'ויידום אהרון', לאחוז בטוב, לאהוב ולא לשנוא, לצעוד בנאמנות לערכים האמיתיים שעליהם גדלתם. זו דרכנו, וכך היתה מאז ומתמיד"

אם אבן הוא נימוח וואס דע מענטש האט נעבעך צאמגעליטן, און ווי זאלץ אויף זיינע וואונדען האט די מידיא איהם צושמירט מיט די ערגסטע פארבן
איך האלט אז זינט די האליקאוסט לייקענער אפעכע איז נאכנישט באגאנגן געווארן אזא מין פארברעך

[אישתישבי]

א רחמנות, ווי אלע חרדים פילען נעבעך אז זיי מוזן האבן א חלק אין מסביר זיין איר "פראבלעם".

ס'איז נישט אהין ס'איז אהער ס'איז אזוי ס'איז א'זי.

קאמאן קען מען זי געבען אביסעל כבוד?

אה, וויאזוי? איז אזוי, די אלע זאכען וואס זי שרייבט אין איר בוך, זי האט געליטן אלץ יונגע מיידל, מאכט א ליסטע און ארבעט אויף דעם ביי אייך אין די משפחה.

אפילו אויב זי זאל האבען געוועהן א טאטאלער ליגנער און בעלת דמיון ווי פארשידענע ווילן טענה'ן, מיט'ן אויסרייד אז מען טאר דאך נישט גלייבען איינער וואס פארט אפ, זי האט דאך נישט קיין נאמנות, האבען אבער די דמיונות איר געבאדערט.

כ'בין זיכער איר טאטע, א גערער שארפער פוילישער, ווייסט אפילו נישט וואס עס שטייט אין בוך, ער קען זיך נישט ברענגען צו ליינען ווי זי שרייבט אז זי האט א באקאקטע פנים, און אז זי האט געהאט א רעכט עס זאל איר באדערען. צו אז ער האט איר נישט געקויפט א געהעריגע מתנה ווען ער'ז צוריקגעקומען פין אמעריקע, וכו'.

וואס האט דער טאטע יא פארשטאנען איר פראבלעם איז געוועהן? ער צוזאמען מיט דער "שארפער" רבי האבען באדוירט אז די סייענטיסטען ימ"ש זענען נישט אויפגעקומען מיט א גערער פיל מעדיצין וואס מאכט יעדער זיין א צופרידענער מענטש אהן א תאווה, ווייל דער רבי כידוע איז געבוירן געווארן אהן א "זאך" און קינדער האט ער דארך א ברכה פין טאטען ז"ל.


יעדער דארף מאכן א שטארקע חשבון הנפש, וואס טוה איך אין מיין שטוב, טוה איך אמאל וויי איינער פין מיינע קינדער? כ'בין זיכער איר טאטע האט נישט קיין מושג וואס זיין טאכטער רעדט פין.

[קאווע טרינקער]

האסט מרחק געווען יעדע נארמאלע קאווע שטיבל שרייבער.

[קורקלענד]

@מושב די קומסט מיר פאר ווי א לשיטתך חרדי מיט א היטל פון אנטי חרידים. אלעס וואס די רייסט אראפ פון חרידים זעה איך גאר ביי דיר. די קענסט נישט טאלערעיטן איינער וואס האלט היפך פון דיר פונקט אזוי ווי די שרייסט אז די חרידים אן קיין שום רעכט קענען דיר נישט סובל זיין.
ניין די שטיבל דא איז נישט פאר דיין מיינונג עקסקלוסיוולי, אנדערע האבן אויך אזויפיל ווי דיר רעכט צו שרייבן וואס זיי האלטן. אז די האלטס'ט אנדערש קענסטו זייער ''רואיג'' צריקשרייבן און דעבאטירן אויף א פרידליכן פארנעם. דיין שנאה און האס זיי מוחל האלט ביי דיר.

בנוגע פארטרייבן מענטשן פון דא קען איך דיר זאגן זייט די ביזט דא קום איך ארויף אהער אסאך ווינציגער. און אנדערע נייעס האט איינער פון די גאר פראמינענטע שרייבערס דא וואס האט נישט לאנג צירוק איבערגעלאזט די פלאץ לדאבוננו מיר פריוואט געזאגט אז איר זענט די עיקר גורם פאר זיין גיין.

[moshav zekeinim]

קודם כל, שלום עלכם א איד! דאכט זיך אז דאס איז דער ערשטער מעסעדזש אייערער דא אין שטיבל. צום ענין: איך מיין אז דו זאלסט זאגן געוואלדיג אז ער זאל מיך ארויס סיינען וועסטו דער גרויסער שרייבער דא מיט דיין הייליגער רבי דער איינגערעדטער אדנירם קענען צוריק קומען.

לאמיר דיר זאגן עפעס געערטער גאסט: איך בין זייער קלאר מיט וואס איך האלט און שרייב, איך האב גאנץ ווארשיינליך עקספיריענץ אין דעם ענין מער ווי כמעט יעדער דא, און ווילאנג מען סיינד מיר נישט ארויס וועל איך ממשיך זיין מפיץ צו זיין דאס וואס איך האב צו זאגן. און א סך מער ווי קאווע שטיבל האב איך אין פלאן, עס איז שוין לאנג מער נישט קיין וויץ דער ענין.

[קורקלענד]

@מושב. די קענט שרייבן וואס די ווילסט דא אין שטיבל. אבער די חלק אז די ביזט א גרויסע מרחק דא איז א פאקט. האסט פארטריבן פון דא פלענטי שרייבערס. אפשר ווען די וואלסט געלייגט דיין האס אין א זייט און דעבאטירט אביסל רואיגער ווי טראמפ וואלט דא געקענט זיין א פלאץ ווי מען קען הערן אלע צדדים.

[moshav zekeinim]

פארוואס זאל איך לייגן די האס איז א זייט?