האקעלע זאכען - לערנען מיט קינדער

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מיין קינדער לערנען משניות ברכות אין חדר. ווען איך לערן מיט זיי די משניות פון 'זב שראה קרי' און 'פולטת שכבת זרע', הער איך אז דער זאך אינטרעסירט זיי נישט און זיי פרעגען גארנישט. ביי זיי איז דער טייטש פשוט, א טמא וואס קומט ארויס פון איהם נאך א טומאה. זיי פרעגען נישט קיין קשיא'ס און ס'גייט זיי נישט אן. אזוי אויך ווען מ'לערנט גמרא קידושין אין חדר. זיי קימערען זיך ווייניג מיט די פונקטליכע טייטש פון תחילת ביאה צו תחילת העראה.

איך ווייס אז ביי געוויסע קרייזען כיפערט מען די סוגיות, הן מיט קינדער הן מיט בחורים. למעשה פארשטיי איך אז די בחורים וואס ווייסען שוין די תשובה צום יסודות'דיגע שאלה 'מאין באתי?' גייען אליינס זוכען די גמרות תשובות און סוגיות, דעריבער איז עס א קליינער הילף פאר די בחורים.

איך וויל אבער עפעס אנדעריש פרעגען. טאמער אונזער חינוך סיסטעם לאזט צו אז א קינד זאל לערנען אזא משנה אן קיין פראבלעם, הייסט'ס אז לכתחלה דארפען זיי נישט פארשטייען וואס זיי לערנען. נישט דער לומדות און די דקות'דיגע חילוקים צווישען איין הלכה און די צווייטען, נאר די פשוט'ער מציאות פון וואס מ'רעדט. טאמער ס'גייט נישט אן די קינד צו וויסען וואס דער זב איז, פון ווי ווייסט מען אז ער ווייסט וואס משיכיר בין תכלת לכרתי איז?

ביטע צולייגען צום שמועס

[שמיטשיק]

א קינד איז א קינד, זיין שכל איז נאך אומרייף און ער טראכט נישט צו טיף. ווען מען פיטערט אים אריין א טומאה וואס קומט פון א אנדערע טומאה פאלט אים נישט איין צו גריבלען טיפער, דאקעגן ווען מען רעדט פון תכלת און כרתי איז אים זיין מלמד מסביר פונקטליך וואס תכלת איז און פונקטליך וואס כרתי איז.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

פארוואס פרעגט ער נישט? פארוואס פילט ער נישט אז עפעס איז דא אומפארשטאנען?

[[NAMELESS]]

אינטרעסאנט, ביי מיך איז פונקט פארקערט. זיי לאזן מיך נישט אפ, זיי ווילן וויסן פונקטליך וואס ס'מיינט...

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אינטרעסאנט, ביי מיך איז פונקט פארקערט. זיי לאזן מיך נישט אפ, זיי ווילן וויסן פונקטליך וואס ס'מיינט...

אשרי חלקם אז זיי לערנען גוט.
איך האב איין קינד וואס וועט נישט פרעגען, נאר אליינס דמיונ'ן. דוכט זיך אז איך בין אזוי געווען. איך האב געמאכט גראבע טעותים, און אין ענייני איש לאשה האב איך מער ווייניגער צוגעטראפען צום אמת. אבער דאס איז אויך נישט צו גוט.

איך האב גערעדט מיט איינעם וואס האט מיר אזוי געזאגט פון די חסידיש'ער קוק ווינקעל, בשם א מגיד שיעור אין א חסידישע ישיבה און א איש חינוך, אז נאך א מזל מ'היפט ביי אונז איבער די זאכן, טאקע דערפאר ווייל אזוי איז לייכטער אויסצולערנען קינדער צו טראכטען און נישט סתם נאכצוזאגען. נאך א נקודה וואס ער טענה'ט אלץ איז אז אן אונגארישער וואס זעט א מחליף פרה בחמור זעהט ער פאר זיך אן אייזעל און א קיה, משא"כ א ליטוואק זעהט גראד דעם ממון המוטל בספק (מיט א מרא קמא און א דררא דממונא ועוד), מהאי טעמא ווען אן אונגארישער בחור לערנט אזעלכע סוגיות אין יבמות צו כתובות איז דאס א פראבלעם, משא"כ דער ליטוואק טראכט גראד נאר פון די סברות, וכידוע די מעשה פון 'די הייליגע קורקבן'. מעשה בחסיד אחד שלמד אצל הגרי"ד בבריסק ירושלים ובשוחחו עם הר"י בלימוד בענין קודם זריקה ולאחר זריקה התבטא "פארן שפריצן די בלוט וכו' נאכן שפריצן די בלוט" והגיב הגרי"ד: אנטשולדיגט, מ'שפריצט נישט קיין בלוט, מען איז זורק דעם דם, והדברים ידועים בבית בבריסק.

דאס איז טאקע ביי אונז א וויץ, די חברה וואס קוקען אן פירות השדה אלס פרוכט.

[דעת תורה]

איז דען נישט אונזער גאנצע לערנען - אפילו ערוואקסענע - אין ריזן טייל אבסטראקט? וויפיל מציאות'ער און נעמען פון די ימי חז"ל פארשטייען מיר ריכטיג?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ביי ערוואקסענע דארף עס אזוי זיין. מ'דארף לערנען די אבסטראקט כדי אז תורה זאל בלייבען כללים נישט פרטים. אבער ביי קינדער הייבט עס אן גשמיות'דיג, דוקא צוליעב דעם אז אבסטראקט איז זיי שווערער

[תורה ומדע]

חסידים בענייני חינוך זענען נעביך צוריק געבליבען מיט א הונדערט יאהר אדער מער בלי גוזמא.
דאס דערקענט זיך בעיקר אין ענינים פון דרך הלימוד און אין עמקות התורה. דער חסידישע וועלט איז געווען פארנומען מיט ענינים פון עבודת השם, קולטור, נגינה, און קבלה'דיקע מושגים בעת דער עולם הישיבות האט זיך ענטוויקעלט און דיוועלאפט א גאנצע מהלך אין אפלערנען סוגיית הש"ס. דער ישיבישער וועלט האט דאס דעוועלאפט כדי אריין צו ברענגען התמדה און ליגען אין לערנען וואס דאס עומד כתריס בפני פגעי הזמן ווי טיאטער און השכלה אדער אינטערנעט וכדו'. דאס האט געארבעט אמאהל און ב"ה ארבעט ווייטער היינט.
לעומת זה, די חסידים קענען נישט לערנען בעמקות ווייל זיי האבען נישט קיין מסורה אין דעם בכלל. ממילא האבען די תלמידים נישט דער טראסט און בטחון אויף אידישקייט וואס די ליטווישע יוצאי ישיבות פארמאגען.
נאכמער, אפילו בעיניני עבודה והשקפה און אין אוועקשטעלען א בחור אויף גרונטליכע יסודות, (נישט לופט מעשיות און הימעל קריכעדיגע אבסטראקציעס,) זענען די ליטווישע ישיבות מער באהאווענט. די משגיחים קענען זיך באנוצען מיט הדרכות פון די משגיחים המפורסמים פונעם פריערדיגען דור ווי דער בעל עלי שור, הגר"י הוטנער, שפתי חיים, הגר" שמולביץ דער סטייפלער, און אנדערע, און מיט הוראות פון די גדולי עולם וואס האבען שוין געהאנדעלט מיט די זעלביגע נסיונות און טשעלענדשעס פאר הונדערט יאהר.
דער פראבלעם ווערט נאך שטערקער היינט אין ב"פ והגלילות ווי עס געפונען זיך נייע ישיבות פאר חסידים, כלל חסידים אדער אונגערישע בחורים יוצאי וויליאמסבורג בלע"ז, וואס ווערען געפיהרט דורך אנשים וואס האבען נישט קיין שום טיעפע פארשטאנד אין חינוך און זענען נאר דורש לכבוד עצמם אדער בית אבותם.
די אומשוליגע עלטערען באגנבעט מען מיט הויכע שכ"ל פרייזען און זיי פרייען זיך אז אבי זייער קינד איז נישט אויף די גאסס.
דאס איז דער מצב אין ישבות קטנות און מתיבתות. ישיבות גדולות חסידישע איז בכלל ניטא בנמצא מחמת די אויבען דערמאנטע און אויך אנדערע סיבות.
נו איז דען א חידוש אז עס דרייען זיך ארום אזויפיעל צובראכענע חסידישע אינגעלייט אשר לא קרו ולא שנו, ווער רעדט נאך פון מאכען א ליווינג אהן לימודי חול כידע לכולם

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך וויל נישט אז דער אשכול אויף קינדער זאל פארוואנדעלט ווערען אין ווייטאג אויף ישיבות, ווי אויך נישט אין א דעבאטע פון חסידים ווס. ליטאים.

לכאורה וויל יעדער דא אין שטיבעל אז זיין קינדער זאלען פארשטייען טיפער ווי איין דינע שיכט, און נאטורליך קומט עס נישט. דעריבער שמועס איך ארום דער טעמע.

ווי איך האב פארשידענע מאל ארויסגעברענגט, דאס אויסלערנען קינדער צו טראכטען מוז קומען פון שטוב. כסדר מעורר זיין דאס קינד׳ס מחשבה, פרעגען וואס ער האלט, און זיך קימערען מיט זיין אייגענע הבנה, נישט די ריכטיגי הבנה, איז די וועג דערצו.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[תורה ומדע]

חנוך לנער עפ"י דרכו ולפי דעתו של בן אביו מלמדו. דאס איז געזאגט געווארען אין די ענינים אוך. שווער צו פארבען דער גאנצער עולם קינדער מיטן זעלבן דיקען בערשטיל.

[קורקלענד]

איך האב אלס קינד גוט פארשטאנען אז אויף די זאכן פרעגט מען נישט און מסכים געווען אויסציווארטן אויף לכשתגדל.
א קינד וואס פרעגט יא על פי רוב פרעגט ווייל ער כאפט נישט די סענסעטיווקייט ממיילא דארף ער נישט קיין שטארקע תירוץ.
א קינד וואס פארשטייט און איז שטארק נייגעריג וועט האבן גענוג שכל אויסצוגעפונען אויף אן אנדער אופן ווי אדורך גיין די אומבאקוועמליכקייט פון פרעגן זיין טאטע/מלמד און על פי רוב אויך פארשטיין אז ער וועט קיין ריכטעגע תשובה נישט קרוגען.
א קינד וואס אע''פ כן פארפירט לדעתי צריך בדיקה אז אפשר דארף ער הילף.

[וואלווי]

צירוק צום נושא וועגען די האקעלע ענינים בתורה און אפילו בחולין, איז לכאורה כדאי נישט איבער צי היפן נאר ענדערש טייטשן א פשוטע טייטש וואס איז נישט מעורר צופיל חקירות ביים קינד. אויסלאזען לגמרי איז א נארישקייט ווייל סיי ווי באמערקט דער קינד די ווערטער אדער בכלל אז עפעס האט מען אויסגעלאזט ומה הועילו החכמים האלו בתקנתם. ווידער אריינגיין אין גאנצע ביאורים און מציאות'ן פעלט אויך נישט אויס סתם לגרות את הדוב ווייל נישט אייביג זענען זיי ראוי צו דעם. די תוצאה וועט זיין דיה לחכמה בשעתה אז די קינד וועט נישט פילען אז ס'דא זאכן וואס מ'באהאלט און ס'וועט נישט גורם זיין א מורא ביי עם צו פרעגען דעת הוריו ורבותיו ווען די צייט וועט זיין רייף.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

ביסט גערעכט אז למעשה ווייניג קינדער ווערען צופיהל געשטערט פון די שאלות. זיי זענען באקוועם מיט א פשוט'ער 'זב שראה את הקרי - איינער וואס איז טמא פון איין טומאה וואס ווערט טמא פון א צווייטע, שוואכערע, טומאה'. אבער מיין שאלה איז פארוואס? פארוואס פרעגען זיי נישט. ווען איך לערן טהרות מיט מיין צען יעריג קינד, פרעגט ער מיר אויס אויף יעדער מציאות. איך האב זיך געמוטשעט איהם מסביר צו זיין די סיסטעם פון אורג פון חז"ל, און איך האב געזוכט אויף יוטיוב וכדו' צו טרעפען א ווידיאו וואס קען איהם אויסלערנען. און דא שווייגט ער.

[mevakesh]

ליטוואק ברענגסט ארויס א וויכטיגע נקודה ווען מען לערנט אזוי לערנט עס אויס דעם קינד נישט צו טראכטן וואס דאס איז נגד כללי החינוך
אגב מיין יונגעל ביים לערנען בבא מציעא ת"ח משנה בג' דברים בפוריא האט ער געטייטשט פורים קודם האב איך געמיינט אז דער רבי טרייבט ליצנות אבער למעשה איז עס פון מהרשא אין חידושי אגדות

[וואלווי]

ביסט גערעכט אז למעשה ווייניג קינדער ווערען צופיהל געשטערט פון די שאלות. זיי זענען באקוועם מיט א פשוט'ער 'זב שראה את הקרי - איינער וואס איז טמא פון איין טומאה וואס ווערט טמא פון א צווייטע, שוואכערע, טומאה'. אבער מיין שאלה איז פארוואס? פארוואס פרעגען זיי נישט. ווען איך לערן טהרות מיט מיין צען יעריג קינד, פרעגט ער מיר אויס אויף יעדער מציאות. איך האב זיך געמוטשעט איהם מסביר צו זיין די סיסטעם פון אורג פון חז"ל, און איך האב געזוכט אויף יוטיוב וכדו' צו טרעפען א ווידיאו וואס קען איהם אויסלערנען. און דא שווייגט ער.

דער חילוק צווישען כלים, נגעים, הלכות שבת, און די האקעלע זאכען פון טומאות הגוף וכו' איז אז א זאך וואס מ'דארף זיך קענען מצייר זיין אדער א עפעס וואס איז תלוי אין כללים פון הלכות טומאה טהרה אדער גדרי כלים אדער שיעורים איז פשוט שווער צו פארשטיין ע"פ שכל און מ'דארף נוצען קאפ דערצו. משא"כ די האקעלע ענינים איז עפעס א מין מעדיקעל נושא וואס גרינגער צו עקסעפטען אז אזוי איז די טבע הגוף אז ס'געט ארויס פליסיגקייטן. אזוי אויך ענינים שבינו לבינה קען פשוט'ער זיין ווי אנדערע זאכען.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך מיין נישט אויספרעגן, נאר איין שאלה 'וואס איז א בעל קרי?' דאס פרעגט מען אויך נישט, כאילו ער ווייסט פאראויס אז קיין תשובה איז נישט דא.

[שמעקעדיג]

ליטוואק ברענגסט ארויס א וויכטיגע נקודה ווען מען לערנט אזוי לערנט עס אויס דעם קינד נישט צו טראכטן וואס דאס איז נגד כללי החינוך
אגב מיין יונגעל ביים לערנען בבא מציעא ת"ח משנה בג' דברים בפוריא האט ער געטייטשט פורים קודם האב איך געמיינט אז דער רבי טרייבט ליצנות אבער למעשה איז עס פון מהרשא אין חידושי אגדות

דערמאנסט מיר ביי מיין קינד אויכעט ווען ער האט געלערנט אלו מציאות, כ'האב זיך טאקע געוואונדערט פון וואו קומט דעם פשט פורים, ממילא האב איך הנאה אז דו זאגסט.

איך מיין נישט אויספרעגן, נאר איין שאלה 'וואס איז א בעל קרי?' דאס פרעגט מען אויך נישט, כאילו ער ווייסט פאראויס אז קיין תשובה איז נישט דא.

וואס דארף א קינד "שלא טעם טעם חטא" טראכטן? קענסט אים עס אפילו מסביר זיין?
גראדע אין מיין ישיבה פלעגן זיין יונגע בחורים וואס ביי די סארטן טומאות פלעגן זיי זאגן אז ס'איז שוין נישט שייך היינטיגע צייטן, נאר בזמן שביהמ"ק הי' קיים, מען האט צוזאמגעמישט די סארטן זאכן מיט אנדערע הלכות טומאה וטהרה וועלכע זענען טאקע נישט נוגע בזמנינו, און מיט דעם האט מען זיך ארויסגעדרייעט פון דארפן פארשטיין די גמרות לעומקה..

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך ווייס נישט וואס איך וואלט געטוהן ווען ער פרעגט. ב"ה אז ער האט מיר נישט געפרעגט. איך וואלט מסתמא געזאגט אז ס׳איז עפעס וואס רירט ארויס פון א מענטש, פונקט ווי א זב. ווען איך וועל לערנען די משנה פון בשבעה דרכים בודקין את הזב, וועט עס מיר נישט העלפען

[[NAMELESS]]

איך האב געפרעגט אלץ קינד פארוואס מען לאזט דאס אויס, און מען האט מיר גע'ענטפערט "ווייל ס'איז נישט פאר קיין קינדער און ווען דו וועסט עלטער ווערן וועסטו פארשטיין" ודברי פי מלמד חן. האב איך זיך דען באגענוגט? א ודאי נישט, אנדערע קינדער יא אבער איך נישט, איך האב אליין געזוכט די תירוצים און איך האב גאנץ שנעל געטראפן, ווען די מלמד האט געלערנט קיצשו"ע וועגן לבו רואה את הערוה האב איך שוין צוזאמגעשטעלט וואס דאס איז עריות, די מאמע האט געווינדלט די שוועסטערל און קליק, אלע רש"י'ס און ברטנורא'ס האבן אנגעהויבן שטימען, דאס אלץ איז געווען ביי מיר אלץ אכט יעריג קינד. צו ס'האט מיר גע'שאדט? ניין, איך בין געווען א וואויל אינגל, א ירא חטא.

[[NAMELESS]]

פון מיין קוק ווינקל אלץ אב ומחנך:

א קינד האט נישט קיין חשק צום לערנען, ער לערענט ווייל ער מוז, אמאל מוז ער פון גוטן און אמאל פון שלעכטן, די רגע ער ווייסט אז צו דער שטיקל גמרא ברויך ער נישט צולייגן קאפ ווייל קיינער ערווארט נישט פון אים דאס צו קענען, פארשפארט ער זיך די ארבעט און לייגט טאקע נישט צו קיין קאפ דערצו, דאס נישט פרעגן פשט קומט פון חכמה, דאס קינד ווייסט וואס דא טוט זיך און אז דא קען מען מאכן א שארטקאט, ער געדענקט פון אנדערע סוגיות אז די מיסטריעזע ווערטער איז נישט פאר זיין פלאנעט, ער פארשטייט נישט פונקטליך אבער פארשטייט יא צוזאמצושטעלן די אלע סוגיות.

דער אשכול דערמאנט מיר א מעשה, א מגי״ש האט פארגעלערענט אישה נקנית בשלוש דרכים, כסף שטר קען מען מאכן א שליח, ביאה קען מען נישט א מאכן א שליח, פרעגט דער בחור, פארוואס נישט? מאי שנא ביאה מכסף ושטר.

[יעקב מענטש]

פון מיין קוק ווינקל אלץ אב ומחנך:

א קינד האט נישט קיין חשק צום לערנען, ער לערענט ווייל ער מוז, אמאל מוז ער פון גוטן און אמאל פון שלעכטן, די רגע ער ווייסט אז צו דער שטיקל גמרא ברויך ער נישט צולייגן קאפ ווייל קיינער ערווארט נישט פון אים דאס צו קענען, פארשפארט ער זיך די ארבעט און לייגט טאקע נישט צו קיין קאפ דערצו, דאס נישט פרעגן פשט קומט פון חכמה, דאס קינד ווייסט וואס דא טוט זיך און אז דא קען מען מאכן א שארטקאט, ער געדענקט פון אנדערע סוגיות אז די מיסטריעזע ווערטער איז נישט פאר זיין פלאנעט, ער פארשטייט נישט פונקטליך אבער פארשטייט יא צוזאמצושטעלן די אלע סוגיות.

דער אשכול דערמאנט מיר א מעשה, א מגי״ש האט פארגעלערענט אישה נקנית בשלוש דרכים, כסף שטר קען מען מאכן א שליח, ביאה קען מען נישט א מאכן א שליח, פרעגט דער בחור, פארוואס נישט? מאי שנא ביאה מכסף ושטר.

דא ליגט דער מיליאן דאלארדיגע פראגע, "וויאזוי" מאכט מען אז א קינד זאל יא זיין אינטערסירט ?

מיין קינד -א 10 יעריג אינגל- האט א פיין קעפל, און אים איז מער ניחא צו שפילן מיט טויס ווי איידער צו לערנען נאך א משנה, איך האב אים איינגעשריבן אין דעם קנין משנה פראגראם, און ער טוט עס נאר אויף וויפיל מ'מוז, נישט קיין איין טראפ מער, איך האב אים קלאר געזאגט אז ער מוז נישט, ס'איז נאר אויב ער וויל, אבער איך זעה ווי ער טוט עס באופן רגילי אבער אן קיין איבעריגע חשק,


======

מיין סובסיטוט אין חדר האט פארן פארלערנען פ' תזריע אויסגערופן אן הקדמה, אז מ'טאר נישט אריינפרעגן, און ווער עס וועט מאכן פורים, וועל איך טיילן המן טאשן...

[היסטאריקער]

אין מיין חדר האט א יונגעל געפרעגט פרשת וישלח דעם מלמד אויף וואס רש"י זאגט וישכב אותה, כדרכה, ויענה אותה, שלא כדרכה,

האט ער געפרעגט וואס מיינט שלא כדרכה?

האט אים דער מלמד געגעבן א פראסק, פרעגענדיג כדרכה ווייסטו שוין?

[[NAMELESS]]

מיין קינד -א 10 יעריג אינגל- האט א פיין קעפל, און אים איז מער ניחא צו שפילן מיט טויס ווי איידער צו לערנען נאך א משנה, איך האב אים איינגעשריבן אין דעם קנין משנה פראגראם, און ער טוט עס נאר אויף וויפיל מ'מוז, נישט קיין איין טראפ מער, איך האב אים קלאר געזאגט אז ער מוז נישט, ס'איז נאר אויב ער וויל, אבער איך זעה ווי ער טוט עס באופן רגילי אבער אן קיין איבעריגע חשק

פארוואס האסטו אים איינגעשריבן אין קנין משנה? לערנט מען דען נישט גענוג אין חדר? א קינד דארף אויך שפיעלן, ס׳אז נישט ריכטיג אז די צייט נאך חדר זאל גיין פאר נאך לערנען, ער וועט שוין לערנען גענוג אלץ בחור, און אויב ער אין זיין ווייב וועלן מסכים זיין קען ער לערנען אגאנץ לעבן, אבער אלץ קינד דארף ער ווי מער שפיעלן.

א קינד דארף נישט האבן קיין חשק צום לערנען, אויב האט ער צופיל חשק איז עפעס נישט בסדר מיטן קינד. פארוואס זאל א קינד בכלל וועלן לערנען?