'לינקע' שטיקלעך אין 'רעכטע' ספרים

[וואלווי]

אויב מ'וואלט עס צענזערירט וואלט עס טאקע געווען א חוצפה, א זאך וואס מ'טוט ליידער אסאך, אבער למעשה איז עס אביסעל שווער, שמחת יו"ט א דארייתא וואלט בטול געווארן אויב ער ווייקט עס אין עפעס אנדערש ווי וואסער? לאמיר זאגען אין מי פירות אדער מילך? אזוי אויך למעשה האט מען אנגענומען געבראקטס נישט אלס סתם א חומרא אזוי ווי אנדערע חומרות, נאר דער העכסטע חומרא ביי חסידים. ער וואלט עס געקענט צוברעקלען.

אביסעל א הונקעדיגע מעשה לענ"ד, פעלט פרטים.

[גראף]

נו, דער רבי זעכותויאגעןליינו האט טאקע נישט געגלייבט אלע מעשיות..

[תורה ומדע]

דער ערשטער בעלזער רב דער שר שלום איז ידוע אז ער האט געגעסן ביים סדר, בפני כל החסידים והיושבים, פונעם יאהך פון זיין מוטער וואס האט אריינגעטונקען די מצה דערינען, זאגענדיג אז כיבוד אם איז דאורייתא. זעהט מען אז צדיקים האבען געוואוסט ווי איין און ווי אויס..

[דער גאלדענער אדלער]

אז מעו רעדט שוין וועגן דעם ענין פון בראקן, וויל איך פרעגן א שאלה, וואס עגבערט מיך שוין אפאר יאר לגבי די חומרות פון בראקן, צו קען מען מתיר נדר זיין דע חומרא אדער נישט.

כ'האב גראדע געזען נישט לאנג צוריק אין איינע פון די אחרונים וואס זענען דן אין דע שאלה, און ער פירט אויס אז אויב איז אזא מין חומרא וואס מ'האט זיך טועה געווען און מ'האט געמיינט אז ס'מער חומרא ווי ס'איז, צו מ'האט נישט ארויס געהאט וואס די חומרא איז אדער פארוואס מ'איז מחמיר, איז נישט קיין פראבלעם מתיר נדר צו זיין אדער מעגליך אז מ'דארף ניטאמאל מתיר נדר זיין.

יעצט די אורזאך פארוואס כ'וויל מיך מתיר נדר זיין איז נישט ווייל כ'גליסט שטארק נאך רינדיגע שווארצע קניידלעך אדער ווייל כ'וויל טובלען די הארטע מצה אין די רינעדיגע ווייסע מילך, איבערהויפט נישט, נאר ווייל ס'געווארן אזא מין טעראר ארום דע בראקן, מאנכע בייגן אריין דעם של ראש אינטערן פלעסטיק טישטעך כאילו ס'רעגענט אריין, אנדערע עסן דעם כזית און דענאך ציט מען אוועק דעם טיש כאילו ס'דא א פרישע "כאן הבן שואל" וכדומה.

כ'עס ב"ה געהעריג מצה אויפן טיש אבער ווען די הייסע זופ קומט צו גיין באקום איך אויך עפעס ווארענונג סיגנאלן ביי מיר אין בויך אז מ'דארף אבאכט געבן ווייל... כאטשיג אויסערליך זאג איך אן פאר מיין משפחה אויב עפעס האט זיך אויסגעגאסן און די מצה איז געווארן אריינגעמישט באונס, אז מ'זאל זיך בארואיגן ס'האט גארנישט פאסירט, ס'נישט קיין חמץ, אסאך עהרליכע אידן פירן זיך צו עסן געבראקטס לכתחילה.....

אבער למעשה זיך א וועג ארויס כ'זאל אפילו נישט דארפן מאכן קיין פאקסן מיט די האנט אין נישט דארפן האבן קיין נערוועזיקייט, נאר פילן ביי מיר ווי ס'מותר לכתחילה פונקט ווי ביים חתם סופר.

ס'קען זיין אז כ'קום אן יעצט ווי א שירעם נאכן רעגן מ'האלט שוין 2 חדשים נאך פסח, אבער געווענליך דערמאן איך מיך דערפון ווען די זופ קומט אריין און דעמאלטס קען מען נישט אנפרעגן דא אין שטיבל, און ביז ווי וואס ווען האלט מען שוין לאחר הפסח.

אלזא ווער ס'קען מיר אנווייזן אויף עפעס זאכליך נישט קיין בנש"ק מנהגים אדער מסורות וואס חסידים שאקלען ארויס פון זייערע ארבלען, נאר הלכה למעשה, הרי זה משובח

[פליקער]

ג'אדלער, ביזטאך ציקער זיס, איך האב געהאט גאר א גיטע געפיל, אז דו וועסט זיין כמים כרים דא אין שטיבל.
אויב דו ווייסט נאך נישט האבן מיר דא לאקאל א אייגענע בי''ד, ווי מיר זענען זיך מתיר נדר ווען אימער, למשל ערב ר''ה, על כן הייב איך אן מיט הכל מחילה'לך, הכל כפרה'לך, והכל קנייד'לך מעתה ועד עולם.

[דער גאלדענער אדלער]

ג'אדלער, ביזטאך ציקער זיס, איך האב געהאט גאר א גיטע געפיל, אז דו וועסט זיין כמים כרים דא אין שטיבל.
אויב דו ווייסט נאך נישט האבן מיר דא לאקאל א אייגענע בי''ד, ווי מיר זענען זיך מתיר נדר ווען אימער, למשל ערב ר''ה, על כן הייב איך אן מיט הכל מחילה'לך, הכל כפרה'לך, והכל קנייד'לך מעתה ועד עולם.

פליקער טייערע, אויב איך בין ציקער זיס דאן ביזטו זיסער פון ציקער און קלעיבעדיקער פון האניג.
דיין התרת נדרים גייט שוין ארויף אויף אלע חסידישע/בריסקע א סי די פראבלעמען?? אריינגערעכנט דעם למעען תזזזזזכרו מיט אחחחדדד און אויך דרייען א פערטע מאל דעם האן איבערן קאפ ווייל מ'געדענקט נישט וועלעכע זייט מ'האט אנגעהויבן??

[וואלווי]

ראביי אדלער, פאר די האן האביך פאר די אן עצה, פאלאו די עקסיט סיינס פון די כפרה'לע...

[[NAMELESS]]

עולם הפוך ראיתי...
ווען דער רעכטער איז לינקס און דער לינקער איז רעכטס....

ציווישן יוצאי אונגארן איז עפעס היינט פארהאן מאנכע וואס זענען איבערצייגט אז די טיילונג אין אונגארן איז געווען א "לכתחילה שבלכתחילה", זיי רעדן זאגאר פון עפעס א גאנצע תורה וואס זיי רופן "תורת ההתבדלות" און יעדע סארט פראגע וואס קומט אונטער וואס איז נוגע א צוזאמארבעט מיט אן אנדערע קרייז, ווערט ביי זיי אלעמאל געמאסטן צו עס שטימט מיט די "תורה", (לא אכחד אז אין ספר דברי יואל ווערט שוין דאכצעך געברענגט דער לשון "תורת ההתבדלות", אבער לדידי פשיטא אז מעולם לא עלתה על דעתו וואס מען וועט אלץ תולה זיין דערויף, שומו שמים, לויט זיי איז די טיילונג פון "נעאלאגן פורקים ועוקרי הדת" א לימוד אז מען ברויך זיך "טיילן" פון אידן לומדי תורה ומדקדקים בקלה כבחמורה בלויז ווייל... כ'ווייס נישט, פיל אין דע בלענקס) עד כדי כך אז איך האב שוין אפילו געזעהן אזאנע וואס לייקענען דעם אטענטישקייט פונעם בריוו פונעם דברי חיים וואו ער שרייבט שארף אז דער הכרח אז מען זאל זיך דארפן טיילן אין אונגארן איז געקומען אלץ אן "עונש" מן השמים ווייל זיי האבן געהאט צופיהל מחלוקת ברענגענדיג דעם מימרא פונעם בעל שם טוב אז כל זמן דער אבר איז נאך מחובר צום גוף איז נאך פארהאן האפענונג משא"כ ווען די אבר איז אפגעהאקט, ביי זיי איז ברור אז דער בריוו איז געפעלשט, ווייל ס'קען דאך נישט זיין, טיילונג איז א הייסע לכתחילה.

ווידער פון סאטמאר רב געפונען מיר ווי ער האט גענוצט דעם אויסדרוק "ערב רב" אויף די ציונים, און דעם בירור וואס וועט זיין בעפאר ביאת המשיח, כידוע לכל מי שיש לו יד ושם בספריו.

איז מיר געווען אינטערעסאנט לייענעדיג א בוך איבער די פראנקיסטן, ברענגט ער דעם מימרא פון בעל שם טוב פון שבחי הבעל שם טוב וואו ער האט דאס געזאגט אויף די שמד ההמוני פון די פראנקיסטן. און ווער דינגט זיך אויף איהם און טענה'ט אז די פראנקיסטן זענען געווען "ערב רב"?... ש"י עגנון!!! לייענט און שטוינט:

[ליטוואק פון בודאפעסט]

מ׳דארף עפענען אן אשכול ׳רעכטע שטיקלעך אין לינקע ספרים׳

[[NAMELESS]]

מ׳דארף עפענען אן אשכול ׳רעכטע שטיקלעך אין לינקע ספרים׳

viewtopic.php?p=329860#p329860

בנוגע תגובתי איז דאך נישט ברור ווער ס'איז רעכטס און ווער לינקס, זאל יעדער דאס אפלערנען לויט ווי זיי פארשטייען...

[חמלה גדולה]

עולם הפוך ראיתי...
ווען דער רעכטער איז לינקס און דער לינקער איז רעכטס....

ציווישן יוצאי אונגארן איז עפעס היינט פארהאן מאנכע וואס זענען איבערצייגט אז די טיילונג אין אונגארן איז געווען א "לכתחילה שבלכתחילה", זיי רעדן זאגאר פון עפעס א גאנצע תורה וואס זיי רופן "תורת ההתבדלות" און יעדע סארט פראגע וואס קומט אונטער וואס איז נוגע א צוזאמארבעט מיט אן אנדערע קרייז, ווערט ביי זיי אלעמאל געמאסטן צו עס שטימט מיט די "תורה", (לא אכחד אז אין ספר דברי יואל ווערט שוין דאכצעך געברענגט דער לשון "תורת ההתבדלות", אבער לדידי פשיטא אז מעולם לא עלתה על דעתו וואס מען וועט אלץ תולה זיין דערויף, שומו שמים, לויט זיי איז די טיילונג פון "נעאלאגן פורקים ועוקרי הדת" א לימוד אז מען ברויך זיך "טיילן" פון אידן לומדי תורה ומדקדקים בקלה כבחמורה בלויז ווייל... כ'ווייס נישט, פיל אין דע בלענקס) עד כדי כך אז איך האב שוין אפילו געזעהן אזאנע וואס לייקענען דעם אטענטישקייט פונעם בריוו פונעם דברי חיים וואו ער שרייבט שארף אז דער הכרח אז מען זאל זיך דארפן טיילן אין אונגארן איז געקומען אלץ אן "עונש" מן השמים ווייל זיי האבן געהאט צופיהל מחלוקת ברענגענדיג דעם מימרא פונעם בעל שם טוב אז כל זמן דער אבר איז נאך מחובר צום גוף איז נאך פארהאן האפענונג משא"כ ווען די אבר איז אפגעהאקט, ביי זיי איז ברור אז דער בריוו איז געפעלשט, ווייל ס'קען דאך נישט זיין, טיילונג איז א הייסע לכתחילה.

ווידער פון סאטמאר רב געפונען מיר ווי ער האט גענוצט דעם אויסדרוק "ערב רב" אויף די ציונים, און דעם בירור וואס וועט זיין בעפאר ביאת המשיח, כידוע לכל מי שיש לו יד ושם בספריו.

איז מיר געווען אינטערעסאנט לייענעדיג א בוך איבער די פראנקיסטן, ברענגט ער דעם מימרא פון בעל שם טוב פון שבחי הבעל שם טוב וואו ער האט דאס געזאגט אויף די שמד ההמוני פון די פראנקיסטן. און ווער דינגט זיך אויף איהם און טענה'ט אז די פראנקיסטן זענען געווען "ערב רב"?... ש"י עגנון!!! לייענט און שטוינט:

וועליכע ספר איז דעס?

[[NAMELESS]]

דער בוך הייסט "ערב רב" אין עברית. דאס איז א איבערזעצונג פון דעם ענגלישן The Mixed Multitude.

[זעקעל]

איך ווייס נישט קען זיין אז איך בין זיך טועה, אבער איך ווייס נישט וואס איז די גרויסע חידוש דערביי. דאס זיין באוויסטזיניג איבער א פראבלעם פון לשונות האומות איז א רעאקציע צו די השכלה באוועגונג, וואס האט געלייגט גרויס דגוש אויף רעדן א פערפעקט דעם לאנדס-שפראך און נישט אין זשארגאן, אין אסאך חסידישע צענטערן האט מען אבער נישט געטראגן די דאגות, יא אסאך גאליציאנע רעביס זענען געווען נאנט פארבונדן מיטן אונגארישן יודענטום, וואס האט זיי געמאכט פאר לוחמים אויף די סארט ענינים, אבער די מאור ושמש איז מסתבר אז ער האט נישט געהאט די מילהאוויצער דאגות, אדרבה, געפינט מען אין נועם אלימלך און נאך אזעלעכע סארט ספרים א דגוש אנטקעגן לשונות העמים?
ולעצם הענין פון א היסטארישן שטאנדפונקט איז קיינמאל נישט געווען אזא קפידא ( איך ווייס ס'דא א ירושלמי, און איך ווייס פונעם פשטל פון חתם סופר) אידן אין אלכסנדריא של מצרים האבן גערעדט יווניש, אידן אין בבל האבן גערעדט אראמיש, אידן אין אראביע האבן גערעדט אראביש, אידן אין אשכנז האבן גערעדט אידיש, אידן אין שפאניע האבן גערעדט לאדינו. אידן האבן זיך קיינמאל נישט צוריקגעהאלטן צו רעדן די לאנדס-שפראך, נאר דאס אז זיי זענען פאקטיש געווען אפגעטיילט פון זייערע גואישע שכנים סאציעלי, צוגאב צו דעם וואס אסאך הייליגע מושגים איז געווען באקוועמער צו רעדן אויף לשון הקודש, און למעשה איז דאך נישט געווען קיין קפידא צו רעדן פערפעקט דעם לאנדס-שפראך, איז עס געווארן אן פאראידישטן זשארגאן.
דאס זעלבע איז מיט לבוש, איז קיינמאל קיין קפידא געווען, הגם מיט דעם איז די מאור ושמש שוין אוודאי יא באוויסטזיניג. נאר די קפידא איז נישט צו גיין בחוקות הגוי, ווי אויך קליינע שינויים פון צניעות ווי ערקתא דמסאנא.
דאס זעלבע מיט שם. איר האט יוונישע נעמען, ווי אבטולמס, אנטיגנוס, סומכוס. אראמישע נעמען ווי פפא חייא חסדא, ספאנישע נעמען ווי ווידאל, דייטשע נעמען ווי אייזיק זלמן.
ס'דא א תשובה אין אגרות משה, וואס זאגט אז די שם לשון מלבוש איז געווען א ספעציעלע זכות דעמאלטס פאר קבלת התורה, ווייל דאס איז געווען די איינציגע חילוק בין ישראל לעמים, אבער נאך קבלת התורה פעלט דאס מער
נישט אויס.

אידן אין אשכנז האבן גערעדט אידיש, אידן אין שפאניע האבן גערעדט לאדינו- איז דעס א קשיא אדער תירץ


בד״וו ביי מיין געוועזענע טריפ קיין דייטשלאנד האט די פלייט אטענדענט פון לופט האנזע גערעהדט צו מיר בלויז אין אידיש און צו מיין ספרדישען שכן אין לאדינו

[זעקעל]

מראה מקום אני לך [ד"ה עבדים היינו].

געווענליך זענען תורות געבויט אויף דעם אויפן אז כדי צו מסביר די חידוש דארף מען קודם פרעגן א קשיא. ד.ה. אז נישט די קשיא האט עם געשטערט, נאר ער האט שוין געהאט די חידוש, און נאכדעם לייגט מען צו א קושיא. און אזוי איז אויך בכלל, למשל ביי חידושים על הש"ס. דו"ק

וואס איז דער דו"ק ? יענעם איינצורעדן אז דיין פשעטיל איז מורה׳דיג ? איך בעט אייך איבער , אבער מיין זוג זוג בר מצוה פשעטיל איז געוועזען עטוואס טיפער סארי

[זעקעל]

איר קענט די 'שיקצעס' וואס לייגן טלית ותפילין ביים כותל? זיי רופן זיך 'נשות הכותל', און ס'רוב פון זיי זוכן דייקא יא א קאנפראנטאציע מיט די חרדים, און איך קום זיי אוודאי נישט מצדיק זיין.

אבער וואס וואלט פאסירט אויב איר קומט מארגן אהיים, און איר טרעפט אייער ווייב מעוטר בטלית ותפילין? קודם וואלט איר גענומען איר פיבער, דערנאך וואלט איר געזוכט אנדערע צייכענעס פון א נערוון בראך, און צום סוף - וואלט איר פשוט געהאלטן אז זי האט זיך אנגעליינט מיט לינקע ליטעראטור איבער 'גלייכע רעכטן' פאר די פרויען א.א.וו.


פאקטיש, טענה'ט דער גאון ומקובל וראשון לציון, דער מהרי"ט אלגאזי, אז זי באקומט שכר פאר דעם, און זי איז קלוג פארן נישט קומען שואל עצה זיין ביי רבנים וואס צו טון, נאר מחליט זיין מעצמה צו לייגן טו"ת.

מראה מקום אני לך: קדושת יום טוב דף פ"ז ע"ב.

"והוא הנרצה באומרו 'עוז והדר לבושה', שהיתה לובשת תפילין וטלית שנקרא עז והדר, ומעיד עליה הכתוב לאמר 'ותשחק ליום אחרון' דשכרה איתה ליום אחרון בעה"ב, דאע"ג דאינה מצווה ועושה מ"מ יש לה שכר, ד'גדול המצווה' אמרו - מכלל דמי שאינו מצווה ועושה נמי נוטל שכר. אבל אף חכמתה עמדה לה שלא באתה לשאול לחכמים אם תהי' מנחת או לא, אלא היא מעצמה 'פיה פתחה בחכמה ותורת חסד על לשונה', שהיתה עושה מ"ע שה"ג שלא נצטו' בהם מעצמה".

סאיז באוויסט אויך אז איינס פון דער אור החיים׳ס ווייבער האט געלייגט טלית ותפילין אזוי אויך איז באוויסט אז די גרויסע צדיקת די באוויסטע באבבע יטל האט זיך אזוי געפירט

[פאליטיקאנט]

שטעלט אייך פאר, אז איינער קומט אריין אין ביהמ"ד און נעמט זיך זאגן אז די גאנצע טעם פארוואס רבי גרשום מאור הגולה האט מתקן געווען נישט אפצו'גט'ן א פרוי בעל כורחה, איז צוליב דעם וואס ער האט געהאט א טאכטער אין אזא מצב. מיר וואלטן אים פארשטיינערט פאר זיין חוצפה.

השכלה במיטבה! חשבונות גשמיות אין דעת תורה? ח"ו!


אבער צו אונזער וואונדער שרייבט ענליך צו דעם, נישט מער און נישט ווייניגער ווי דער גדול בדורו, דער הייליגער רלב"ח, און טאקע אויף רש"י זעלבסט!

מראה מקום אני לך: שו"ת הרלב"ח סי' ל"ו.

וז"ל בא"ד: "כנראה שהרב ז"ל [רש"י] כאב הבנות הפך בזכותן בכל, ואולי מזה הצד הוסיף כפייה לחליצה, שלא כדברי שאר הפוסקים".

פיין, ער האט געזען כאב הבנות, און פארשטאנען אז מ'דארף עפעס טון דערצו.
אבער עס איז נישט געווען זיינע אייגענע טעכטער ווי די משל וואס דו פרובירסט מצייר זיין אויף רבינו גרשום.

[אישתישבי]

הרב רבי משה, רבו של רבינו יונה, ואחיו מר שמואל מאיוורה, כתבו באגרותיהם: מיום שגלו אבותינו וחרב בית מקדשנו ונשתבשו הארצות ונתמעטו התורות והלבבות, אין לנו עוד לומר 'מורא רבך כמורא שמים', וכל הדינין הראויין לעשות תלמיד לרב - נתבטלו, כי הגמרות והפירושים והחידושין והחיבורים - הם המורים האנשים, והכל לפי פקחות הלבבות. ולכך היו רגילים שבעירם יחזיק התלמיד מדרש, ולא אמרינן בהא: כל המורה הלכה בפני רבו חייב מיתה. וכן יסתור דבריו התלמיד לרב, אם יוכל לפי פלפולו.

נישטא קיין שום סיבה איינער זאל נישט קענען קריגן אויף זיין רבי דיין און מטרה הוראה און טוהן אנדערש.

[נפה]

שטעל זיך פאר א ראש ישיבה פארהערט א בחור און דער בחור יכול׳ט נישט,זאגט אים דער בחור אבער איך הער געהעריג אויס און איך חזר געהעריג אבער עפעס קען איך נישט געדענקען קיין לערנען, זאגט אים דער ראש ישיבה מן הסתם געבסטו זיך נישט אכטונג דיין מויל צו רעדן איידל פארדעם האלט זיך נישט קיין תורה ביי דיר, פרעגט אים דער בחור וואס האט געדענקען לערנען מיט רעדן שיין, פאנגט דער ראש ישיבה אן צו שרייען דו ביזט א ליטוואק אן אפיקורס דו גלייבסט נישט אז די תורה האלט זיך נאר ביי איינער וואס היט זיין מויל? וכדומה.

דער גמרא עירובין דף נג סוע״א האט געהאט א הו״א אז די תורה האט זיך נישט געהאלטן ביי די בני גליל וועגן זיי האבן נישט מקפיד געווען אויף לשון נקיה (עיין רש״י) זאגט די גמרא מידי בקפידא תליא מילתא.
באמערקונג: אין מסכת פסחים דף ג עמוד ב איז יא אביסל אזוי משמע ואינו מוכרח

[הקטן]

באמערקונג: אין מסכת פסחים דף ג עמוד ב איז יא אביסל אזוי משמע ואינו מוכרח

ואינו מוכרח??? פארוואס נישט

איך מיין ס'איז נישט קיין סתירה אין ערבין רעדט פין א לשון צח פסחים רעדט פין לשון נקיה
יעצט בלייבט איבער צי פארשטיין די דיפרענס -

[נפה]

איך האב צוגעצייכענט רש״י אין עירובין וואס זאגט לשון צח ואינו מגונה און אין פסחים רעדט אויך די גמרא פון לשון מגונה
עס איז נישט מוכרח אז דער סיבה פארוואס דער וואס רעדט בלשון נקיה גייט אויסוואקסען א מורה הוראה בישראל איז ווייל דער אנדערער גייט פארגעסן זיין לערנען

[berlbalaguleh]

ויש ליישב עפ"י פשוטו: די גמ' אין מס' עירובין רעדט אז א תלמיד וואס לערנט פו א רעבי'ן וואס רעדט און לערנט בלשון צח, דאס מיינט א קלאר און גלאנצנדיג לשון און דער תלמיד לערנט מיט א לשון צח, וועט זיך דאס לערנען האלטן ביי איהם. אין מס' פסחים ( וואס איך האב אויך געלערנט) וויל די גמ' אונז אויסלערנען צו רעדן איידל. ווייל די גמ' ברענגט א ראיה פון די תורה שבכתב. אז די תורה האט פארלענגערט די ווערטער פון פסוק מיט 8 אותיות. פארוואס?! כדי נישט ארויסצושרייבן א נישט איידל ווארט. זאגנדיג..."הבהמה אשר איננה טהורה"...ווען ס'וואלט געקענט שטיין אין פסוק..."הבהמה הטמאה"...!

[נפה]

ר׳ בערל במחילה מכבודך זע איך נישט וואס דו שרייבסט מער פון הקטן, עכ״פ די רש״י איז זיכער שייך אויך פאר דיין תגובה

[berlbalaguleh]

דו ביסט גערעכט. בשעת איך האב געשריבן האביך נאר געטראכט וואס איז אריינגעקומען אין מיין מח. מ'זאגט אז דער זיכרון איז א גנב. דו מיינסט אז דו ביסט עפעס מחדש. דערווייל האט עס שוין עמיצער אנדערש געזאגט.. דו זאגסט נאר איבער (שלא בכונה) יענעם'ס ווערטער...!