רעדן מיר אידיש אדער ענגליש?

[מיש-נייעס]

אויב איר האט נאכנישט באמערקט ס'רוב פון אונזערע אריגינאלע אידישע ווערטער זענען דאס זעלבע ווי ענגליש,

איך רעד נישט דא יעצט פון די אריינגעמישטע ווערטער, ווי לייט, באלב, קאר, סטעפ'ס, גארבידזש, שאפינג, וואקן, קראסן, הייווועי, באבל, וכו' וכו'

נאר די אריגענעלע אידישע ווערטער זענען כמעט אלע ענדליך צו ענגליש.

הייב אן סיי וועלכע שמועס און צייגט אייך איבער אז רוב ווערטער זענען ממש ענגליש, און די גרעסערע חלק זענען וועטער וואס ענדלן זייער שטארק צו ענגליש, זעהט אויס אז דייטש איז במקור א שוועסטער שפראך פון ענגליש.

[מיש-נייעס]

אלע נומערן פון איין ביז הונדרעט זענען די זעלבע ווי ענגליש

[berlbalaguleh]

מיש נייעס: ס'הייסט אז א איד וואס קען נישט קיין ענגליש קען אריינגיין אין סיי וועלכן סטאר (אנטשולדיגט, געשעפט) אין אמעריקע און פארלאנגען צו קויפן סיי וואס אויף די אידישע שפראך, און מ'וועט איהם פארשטיין. א ראיה צו דיינע ריכטיגע ווערטער האב איך. ומעשה שהיה. ס'איז אמאל געפארן א באס מיט חסידים אונטערוועגנס. אינמיטן וועג האט מען געמאכט א סטאפ. און אן ארץ ישראל'דיגער איד, א וויזשניצער חסיד, האט געוואלט קויפן א קאווע. האט ער געזאגט אויפ'ן היימישן מארמארישן אידישן לשון..."עך דארף א קאווע"...האט איהם די פארקויפערין געפרעגט אין ענגליש..."דו יו וואנט מילק"? האט ער געענטפערט. ניין. מעלעך דארף עך נישט. עך האב מעלעך...

[פריש וואסער]

די סיבה איז פשוט.
ענגליש איז נשתלשל געווארן פון אלט דויטש, די זעלבע שפראך פון ווי אידיש שטאמט.

[מפוזרי]

ענגליש איז טאקע פון די גערמאנישע שפראך-פאמיליע.

[פריש וואסער]

ההשתלשלות

[מיש-נייעס]

ההשתלשלות

יישר כח פריש פאר'ן ברענגן דעם טאוועל

[קאצקע ציקער]

ההשתלשלות

יישר כח פריש פאר'ן ברענגן דעם טאוועל

For bringing the

[א-שופר-איז-א-שופר]

אויב איר האט נאכנישט באמערקט ס'רוב פון אונזערע אריגינאלע אידישע ווערטער זענען דאס זעלבע ווי ענגליש,

איך רעד נישט דא יעצט פון די אריינגעמישטע ווערטער, ווי לייט, באלב, קאר, סטעפ'ס, גארבידזש, שאפינג, וואקן, קראסן, הייווועי, באבל, וכו' וכו'

נאר די אריגענעלע אידישע ווערטער זענען כמעט אלע ענדליך צו ענגליש.

הייב אן סיי וועלכע שמועס און צייגט אייך איבער אז רוב ווערטער זענען ממש ענגליש, און די גרעסערע חלק זענען וועטער וואס ענדלן זייער שטארק צו ענגליש, זעהט אויס אז דייטש איז במקור א שוועסטער שפראך פון ענגליש.

דאס איז ווייל דו קאנסט נישט קיין אידיש. איך מיין נישט דיר פראזענליך נאר רוב מענטשען היינט די אלע ווערטער ווי אויך אנדערע איז דא אין אידיש

[קל וחומר]

נאז nose, ווארט word, נאכט ליכט לאמפ פייער גוט האנט פריינט איינס צוויי דריי פיהר פינף זעקס זיבן אכט ניין צען ואטו כי רוכלא.

[רביה''ק זי''ע]

https://youtu.be/YRUpCMyFAEc

https://www.youtube.com/watch?v=2OynrY8JCDM

[berlbalaguleh]

די סיבה איז פשוט.
ענגליש איז נשתלשל געווארן פון אלט דויטש, די זעלבע שפראך פון ווי אידיש שטאמט.

פריש וואסער: וכל מאן דבעי למידע. כ'מיין אז איך האב עס שוין דא פארציילט. מיט א א לאנגע צייט צוריק ביניך געווען אין א פעקטארי פון א גוי וואס האט געשטאמט פון דייטשלאנד.דאס איז נאך געווען א סאך פאר די תקופה פון די סעללפאונס, שטייצעך. פאר איך בין אוועקגעגאנגען פון זיין אפיס. האביך איהם געפרעגט אויב איך קען מאכן א פאון קאלל. איך האב גערעדט צו מיין מאמע. און געפרעגט אויב זי האט א שליסל פון די הויז. ווען איך האב געענדיגט דעם פאון קאלל, פרעגט מיך דער גוי וועלכע שפראך איך האב גערעדט. האביך איהם געזאגט...אידיש...! זאגט ער פאר מיר אז אין עסטרייך איז דא א געוויסע געגנט וואו אלע איינוואוינערס רעדן אזוי...!

[berlbalaguleh]

https://youtu.be/YRUpCMyFAEc

https://www.youtube.com/watch?v=2OynrY8JCDM

רביה"ק זי"ע: (ביי דע וועי.איך מיין אז רבינו הק' לעבט ב"ה גאנץ פיין אויף ביידע באקן.) נאר צו געבן א קליינעם סעמפל פון וואס דער בעל דבר רעדט אין דעם צווייטן קליפ...ער טענה'ט (בתוך הדברים) אז די מער פארמאלע שפראך אין ענגליש שטאמט פון פראנצויזיש. און די טאג טעגליכע (פראסטע) שפראך אויסדרוקן שטאמען פון דייטש...! למשל, דער ווארט שאופער. שטאמט פון פראנצויזיש. דאס מיינט א הייצער.. אויף די אלטע באנען לאקאמאטיוון וועלכע זענען געפארן מיט סטיעם, איז געווען אויסער'ן דרייווער/ענדזשיניער א ..."הייצער"/שאופער. וואס מ'רופט אין ענגליש א..."פייערמען":... און אויף די טאג טעגליכע שפראך זאגט מען א ..."דרייווער"... פון לשון ..."טרייבער"... בעל עגלה...!

לגבי אידיש. טענה איך שוין פון לאנג אז די אידישע שפראך פארמאגט. אויסער בערך א 12% סלאווישע ווערטער. אויך בערך א 15-20% ווערטער וועלכע שטאמען פון פראנצויזיש. נאר אונז היימישע אידעלעך האבן עס שוין אזוי שטארק פארבויגן און פארדרייט, אז מ'דערקענט עס שוין כמעט נישט. נעם למשל אזא פאפולאר ווארט ווי..."טשולענט"...דאס איז א צוזאמענשטעלל פון 2 פראנצויזישע ווערטער. שאו-לענט. פי' הייס. און שטאאט. (גוגל זאגט עס מיט א דלי"ת צום סוף.) ...Cheaud-Lent...!

אדער אזא עכט סאטמאר'ע ווארט ווי ..."לעוואר"...דאס שטאמט אויך פון פראנצויזיש...Laveur...א וואשונג כלי...!

איך קען האלטן א דיסערטאציע פון עטליכע פעידזשעס. נאר דער עולם האט נישט קיין געדולד. וועט עס געניג זיין פאר איצט...!

[החוקר]

בערעלינו: גיי אן, מיר ווארטן אויף נאך.

[berlbalaguleh]

או. קעי.: לבקשת הרבים. (לאמיר האפן)...!

ס'איז דא א ווארט וואס א יעדער אונגערישער/סאטמאר'ער איד ווייסט..."זשאנדאר"...א מין שטרענגער פאליסמאן...!דאס נעמט זיך פון פראנצויזיש...!
Gen d'





















































סאררי: כ'האב געדרוקט דעם ראנג באטטאן...."זשאנדאר"...א מין שטרענגער פאליסמאן. דאס שטאמט פון פראנצויזיש...!
Gend'Arme= A man of Arms...!

אויך: די אונגערישע אידן זאגן...אויף אן אומגליק, רח"ל...."מעלעיר"... in French...Mal Heure= a bad time.

דאס זייער פאפולערע אידיש ווארט..."בייגל"...נעמט זיך אויך פון פראנצויזיש... א רינג/ל אויף פרענטש הייסט...Bague = ring...!

די פוילישע אידן רופן טאמעיטאס..."פאמידארן"...ד.מ. גאלדענע עפל...Pomme d'Or...= Golden Apple

אז מ'שטודירט שפראכן איז אינטרעסאנט צו באמערקן אז אויף ספאניש איז דא א סאך ווערטער וועלכע האבן זייער שורש אין לשון הקודש...למשל דער ווארט..."Medida"...= measure/size... has a Hebrew origin...מדידה/מידה...!

א ווארענונג וועגן א סכנה. א געפאר הייסט אין ספאניש...Peligro...Danger...פליג רע...= א נישט גוטע (געפערליכע) רייזע...!

[רביה''ק זי''ע]

זייער אינפארמאטיוו און אינטערעסאנט. (פאר ווער ס'האט ליב היסטאריע און שפראך)
אויפ'ן שפיץ גאפל איז ער מסביר אז ענגליש איז א פראדוקט פון הונדערטער יארן וואס פרעמדע פעלקער האבן זיך אויסגעמישט מיט די ענגלישע, וואס אויסער דעם וואס זיי האבן נישט געקענט קיין ענגליש, האבן זיי נישט געהאט אזא גוט'ן חיתוך הדיבור. איז ארויסגעקומען פון דעם אזא מין פארוואסערטע צומישטע שפראך מיט פיל פארשידענארטיגע אויסדריקן וואס איז זייער גרינג זיך אויסצולערנען.

עוד בנושא האשכול.

[רביה''ק זי''ע]

https://www.youtube.com/watch?v=YUVafD-_Djo

[רביה''ק זי''ע]

שטיקער היסטאריע.

[רביה''ק זי''ע]

כל לשון נבואה, אדם המכריז ומשמיע לעם דברי תוכחות. והוא מגזרת ניב שפתים... ובלע״ז קורין לו פריידיג״ר (רש"י שמות ז,א).

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: דאס איז גראדע א דייטשע טרענסלעישן פון רש"י הק'. רש"י, ווי באוואוסט האט געשריבן די מערסטע טרענסלעישנס אין פראנצויזיש. נאר א געווויסן פראצענט (א קליינעם פראצענט.) האט ער געשריבן אין אנדערע שפראכן. אזוי ווי ענגליש. דייטש, און ספאניש. אין די סלאווישע שפראכן האט ער נישט געשריבן. ס'זעהט אויס אז אין די געגנט וואו רש"י האט געוואוינט האט מען אינגאנצן נישט געהערט אדער געהערט אט די שפראכן...!

אין אנהייב ספר ירמיה אין נ"ך איז דא א פסוק ווי דער מלאך פרעגט ביי ירמיה הנביא וואס ער זעהט. און ירמיה ענטפערט איהם..."אני רואה סיר נפוח. זאגט רש"י אויף דעם ..."בוילינ"ק"... א טאפ וואס קאכט. אין מס' גיטין וואו די גמרא רעדט וועגן א מאנטל. גלימא. בלשון הגמ'. זאגט רש"י ..."קויטא"... בלע"ז. אויך אין מס' שבת, וואו די גמ' רעדט וועגן שפילו באלל אום שבת. זאגט רש"י פילוט"א בלע"ז... דאס הייסט א באלל אויף ספאניש...!..."Pelota"...= ball in Spanish...!

[רביה''ק זי''ע]

ס'דא וואס זאגן אז דער שפראך "לעז" וואס רש"י דערמאנט איז געווען א געמיש פון אפאר שפראכן.

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: דאס ווארט ..."לעז"... איז אין שורש טייטש א פרעמדע שפראך...! אזוי אז דאס ווארט בלע"ז איז נישט קיין ראשי תיבות. נאר ענדערש א קוואוטעישן מארק. אין די צייטן פון רש"י האט מען דאס גענוצט אלס קוואוטעישן מארק...!

א ראיה צו דעם קענסטו זעהן אז (כ'מיין אין פ' בהעלותך) וואו רש"י טוט טרענסלעיטן א גאנצן פסוק פון חומש אויף פראנצויזיש. (ס'איז שוין געווארן דיסקוטירט אין דעם אשכול פון די בלע"ז'ן פון רש"י) איז א יעדעס ווארט געשריבן מיט אויבערשטרעכלעך. און דאס זענען נישט קיין ראשי תיבות. נאר ענדערש קוואוטעישן מארקס...!

[פיש כאפער]

רביה"ק זי"ע: דאס איז גראדע א דייטשע טרענסלעישן פון רש"י הק'. רש"י, ווי באוואוסט האט געשריבן די מערסטע טרענסלעישנס אין פראנצויזיש. נאר א געווויסן פראצענט (א קליינעם פראצענט.) האט ער געשריבן אין אנדערע שפראכן. אזוי ווי ענגליש. דייטש, און ספאניש. אין די סלאווישע שפראכן האט ער נישט געשריבן. ס'זעהט אויס אז אין די געגנט וואו רש"י האט געוואוינט האט מען אינגאנצן נישט געהערט אדער געהערט אט די שפראכן...!

אין אנהייב ספר ירמיה אין נ"ך איז דא א פסוק ווי דער מלאך פרעגט ביי ירמיה הנביא וואס ער זעהט. און ירמיה ענטפערט איהם..."אני רואה סיר נפוח. זאגט רש"י אויף דעם ..."בוילינ"ק"... א טאפ וואס קאכט. אין מס' גיטין וואו די גמרא רעדט וועגן א מאנטל. גלימא. בלשון הגמ'. זאגט רש"י ..."קויטא"... בלע"ז. אויך אין מס' שבת, וואו די גמ' רעדט וועגן שפילו באלל אום שבת. זאגט רש"י פילוט"א בלע"ז... דאס הייסט א באלל אויף ספאניש...!..."Pelota"...= ball in Spanish...!

רע״ב אין מסכת כלים זאגט די זעלבע זאך. זעט אויס אז ס׳איז א לאטייניש ווארט, פון וואו איטאליעניש און ספאניש שטאמען.