די בלע"ז'ן פון רש"י. וואס זענען זיי?

[דער גאלדענער אדלער]

ר' בערל; דברים כ"ז א' רש"י ד"ה שמור, גרדנ"ט בלע"ז?

[berlbalaguleh]

דער גאלדענער אדלער: זיכער. דאס ווארט וואס רש"י ברענגט ..."גרדנ"ט" בלע"ז... באנוצט מען אפילו אין די היינטיגע שפראך...
"Gardant"...=keeping... in the present tense. (Continuous)...

[מיש-נייעס]

אין סנהדרין דף... איין מינוט לאמיך מיך דערמאנען איינע פון די לעצטע דפים פון דף היומי, רש"י זאגט דארט וכן הוא בלשונינו, היינו אז דו גמרא דארט זאגט א ווארט און רש"י איז מפרש און ענדיגט צו כנ"ל וכן הוא בלשונינו

[דער גאלדענער אדלער]

אין סנהדרין דף... איין מינוט לאמיך מיך דערמאנען איינע פון די לעצטע דפים פון דף היומי, רש"י זאגט דארט וכן הוא בלשונינו, היינו אז דו גמרא דארט זאגט א ווארט און רש"י איז מפרש און ענדיגט צו כנ"ל וכן הוא בלשונינו

דף מ"ח ע"ב רש"י ד"ה פודגרא,

[berlbalaguleh]

אין סנהדרין דף... איין מינוט לאמיך מיך דערמאנען איינע פון די לעצטע דפים פון דף היומי, רש"י זאגט דארט וכן הוא בלשונינו, היינו אז דו גמרא דארט זאגט א ווארט און רש"י איז מפרש און ענדיגט צו כנ"ל וכן הוא בלשונינו

דף מ"ח ע"ב רש"י ד"ה פודגרא,

מיש נייעס. און דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. פלאי פלאים. אין פראנצויזיש איז נישטא אזא ווארט. (מסתמא מהאי טעמא זאגט רש"י הק' נישט דאס ווארט בלע"ז..! איך האב נאכגעקוקט אין ערוך. זאגט ער אז דאס ווארט האט א מקור אין גריכיש. ווייל אין לשון יון הייסט א פוס..."פדא"...
איך האב פרובירט צו טרעפן דאס ווארט אין עטליכע שפראכן. לאטייניש. איז גארנישט דא. האביך פרובירט צו זוכן אין גריכיש. דארט איז יא דא א טייטש אויף דעם ווארט. און זייער קלאר..."Podagra"...in Greek means..."Gout"... a well known ailment where fluid accumulates around the joint of the knee...!

אין דעם פריערדיגן ד"ה זאגט רש"י..."מחזיק בפלך"...אוחז במקל להישען עליו מחמת חולי רגליו...! פלאי פלאות...!

[berlbalaguleh]

איך האב נאכגעקוקט אין גוגל (סוירטש). זאגט ער אז דאס מיינט ..."גאוט"...!

[דער גאלדענער אדלער]

איך האב נאכגעקוקט אין גוגל (סוירטש). זאגט ער אז דאס מיינט ..."גאוט"...!

ארטסקרול זאגט אויך gout

[berlbalaguleh]

דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. יעצט איינמאל געב איך קרעדיט פאר ארטסקראלל. אבער איך בין נישט איבעריג אנטציקט פון זיי. ווייל א סאך מאל פאנפענען זיי אונטער. למשל ביי די באקאנטע פסוק אין פ' ויגש וואו די ברודערס פון יוסף זענען אנגעקומען קיין מצרים. און ס'שטייט אין פסוק..."וישמע בית פרעה"...זאגט רש"י אין זה בית ממש. אלא אנשי הבית...(בערך אזוי). זאגט רש"י דארט א בלע"ז..."מישנדה" בלע"ז...טייטשט דער ארטסקראלל פירוש עה"ת אזוי..."In old French..."Mishenda"... means house...! (איך האב נישט דעם ארטסקראל עה"ת. ס'איז מיר נאר אונטערגעקומען ביי א געלעגנהייט)...

דער דאזיגער פשט/איבערטייטש איז נישט ריכטיג. זיי האבן נישט גוט איבערגעליינט דעם בלע"ז ווארט. ווייל רש"י הק' איז דא נישט געקומען צו ערפילן די פונקציע פון א דיקשיאנערי. וואס געט מיר צו צו דעם פשט (לפי פי' רש"י) אז איך ווייס וויאזוי א הויז הייסט אויף אלט פראנצויזיש...?! נאר דער בלע"ז באשטייט פון 2 ווערטער"Maison De"...= "The House of" מישנ"דה. דאס פאסט זייער גוט אריין אין פשט...!

אויך. אין מס' בבא מציעא ברענגט די גמ' א הלכה אז א רוכל טאר נישט ארויסלייגן זיין סחורה אין א פרעמדע שטאט. צוערשט מוזן די לאקאלע סוחרים ענדיגן צו פארקויפן זייער סחורה. אבער א תלמיד חכם מעג יא. אפילו ער קומט פון אנ'אנדערע שטאט. פרעגט די גמ' רבא איז דאך א ת"ח. און ער האט נישט ארויסגעלייגט זיין סחורה פאר די לאקאלע סוחרים...? ענטפערט די גמ' אז רבא האט געטון ..."לפנים משורת הדין"...טייטשט דער (ענגלישער) ארטסקראלל א מאדנע טייטש...He was within the (limit of the) law...!

.דאס איז דאך נישט דער ריכטיגער פשט. די גמ' וויל דאך דא זאגן אז ער האט געטון מער ווי ער איז געווען מחוייב

[דער גאלדענער אדלער]

ר' בערל; מס' סנהדרין דף מ"ט ע"ב רש"י ד"ה ובורית, אירבנ"ו שבונריי"א?

[berlbalaguleh]

ר' בערל; מס' סנהדרין דף מ"ט ע"ב רש"י ד"ה ובורית, אירבנ"ו שבונריי"א?

דער גאלדענער אדלער: איך בין יעצט נישט אין א פאזיציע (פלאץ און צייט) נאכצוקוקן אלע מקורות פון רעפערענץ. (אנגעהויבן פון די גמרא און רש"י אויף דעם באטרעפנדן דף.) אבער איך קען דיר גלייך זאגן אז דאס צווייטע ווארט ..."שבונרייא"... מיינט אויף פראנצויזיש, א זייף פאבריק אדער וועירהאוז. און דאס ערשטע ווארט האט עפעס צו טון מיט א שטאט אדער געגנט...! שפעטער אין טאג ווען איך וועל אי"ה האבן מער צייט נאכצוקוקן און פארשטיין דעם ענין (קאנטעקסט) וועל איך בלי"נ שרייבן א מער פונקטליכע קאמענטאר...!
..."Savon"...= Soap. ...Savonerie...= soap factory or warehouse...! ..."Urbain/o" ="City or densely populated neighborhood"...!

[מיש-נייעס]

נעכטיגע דף סנהדרין עו אונטן פונט"ש בלע"ז בערל מדארף דיין הילף דארט

קען עס מיינען אונזער היינטיגע פאנטש, עס איז מער משמע אז מען רעדט דארט פון א שטעך מיו אן אייזן, קוק אריין דארט ווייל מען רעדט פון די נושא פון פאנטשן אדער שטעכן

[berlbalaguleh]

מיש נייעס: ייש"כ. אבער דו האסט נישט גוט אפגעליינט דעם בלע"ז אין מס' סנהדרין. רש"י זאגט דארט..."פונש"ט" בלע"ז...! (נישט פונט"ש). אבער אין די היינטיגע שפראך איז נישט דא ממש אזא ווארט נאר אן ענליך ווארט..."Pointe" = Spike. In English...!

נאר ס'איז מעגליך אז די מעתיקים פון די אלטע כתבי יד (און ס'זענען געווען א סאך) האבן נישט ריכטיג מעתיק געווען. און די ריכטיגע ווארט דארף טאקע זיין ..."פונט"ש וואס איז פון לשון שפיץ/שפיציג...!

[מיש-נייעס]

עס קומט א מאדאל פאר בערל'ן, יא כ'האב מיך טועה געווען אין רש"י, זייער שיין עס שטימט הערליך אום צום point... בלע"ז

[דער גאלדענער אדלער]

ר' בערל; שוין לאנג נישט געהערט פון אייך.
די וואכעדיגע פרשה וירא קפיטל י"ט פסוק ט' ויאמרו גש הלאה בלע"ז טריטידנוש??

[berlbalaguleh]

ר' בערל; שוין לאנג נישט געהערט פון אייך.
די וואכעדיגע פרשה וירא קפיטל י"ט פסוק ט' ויאמרו גש הלאה בלע"ז טריטידנוש??

דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. איך האב פונקט געטראכט אז אונז האמיר שוין לאנג נישט עוסק געווען אין די בלע"ז ווערטער פון רש"י הק'...!

דעם ענטפער אויף דעם בלע"ז ווארט. אייגנטליך 3 ווערטער, געדענק איך אויסנווייניג. איך דארף אפילו נישט נאכקוקן. דאס איז וואו די אנשי סדום האבן געזאגט פאר לוט..."גש הלאה"...זאגט רש"י הק' ..."טריטדנוש"...Traite-de-Nous...Step away from us...!...טריטי-ד-נוש

[דער גאלדענער אדלער]

ר' בערל; שוין לאנג נישט געהערט פון אייך.
די וואכעדיגע פרשה וירא קפיטל י"ט פסוק ט' ויאמרו גש הלאה בלע"ז טריטידנוש??

דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. איך האב פונקט געטראכט אז אונז האמיר שוין לאנג נישט עוסק געווען אין די בלע"ז ווערטער פון רש"י הק'...!

דעם ענטפער אויף דעם בלע"ז ווארט. אייגנטליך 3 ווערטער, געדענק איך אויסנווייניג. איך דארף אפילו נישט נאכקוקן. דאס איז וואו די אנשי סדום האבן געזאגט פאר לוט..."גש הלאה"...זאגט רש"י הק' ..."טריטדנוש"...Traite-de-Nous...Step away from us...!...טריטי-ד-נוש

אינטערעסאנט, כ'האב געטראכט אז ס'מיינט עפעס טרעיט אפ, אדער ווי מ'דריקט זיך אויס ביינונז "טראג אפ פון דא

[berlbalaguleh]

דער גאלדענער אדלער: ייש"כ. ס'איז אבער כדאי צו באמערקן ווען דו באטראכטסט דאס ווארט. ס'איז אייגטליך דריי ווערטער. (א גאנצע סענטענס.). אט דאס איז אויך איינס פון די שוועריגקייטן אין מפענח זיין די בלע"ז ווערטער פון רש"י הק'. ווייל זיי זענען נישט געשריבן מיט ספעיסעס און נקודות. (ווי קאמאס און פינטלעך. אויסער וואס אין פראנצויזיש, און עטליכע אנדערע שפראכן חוץ ענגליש, זענען דא פארשידענע נקודות און שטרעכלעך וועלכע קומען מדגיש צו זיין אדער פארענדערן דעם ארויסזאג פונ'ם ווארט. איך קען עס נישט ארויפברענגען אויף מיין קיעבאורד, צוליעב מיין עם הארצות אין טעכנאלאגיע. אבער איך וואלט דיר געוויזן אז אין פראנצויזיש און אין ספאניש זענען דא אזעלכע פינטלעך און קאמאס אנצודייטן דעם ארויסזאג פון א געוויסן ווארט.)

[berlbalaguleh]

דער גאלדענער אדלער: איך פרוביר דא ארויפצולייגן א סעמפל פון די נקודות און אקצענטואציע פון די פראנצויזישע שפראך. דאס איז נאר א קליינער סעמפל. ווייל צו לערנען די גראמאטיק/דיקדוק פון פראנצויזיש איז א סאך מער קאמפליצירט. נאר כדי צו האבן א מושג. וואס וועט אויך צוהעלפן בעז"ה בעסער צו פארשטיין די בלע"ז ווערטער פון רש"י הק'...!

[berlbalaguleh]

אויף דעם אימידזש איז דא 5 שורות. : #1ווערט ארויסגעזאגט אזוי ווי א צירי בהברת ליטא...צעי-רעי...!
#2 איז אזוי ווי א סגול...סע-גול.
#3 איז אזוי ווי א סגול מיט א דגוש...למשל אזוי ווי דער נאמען וועבער...וועי-בער
#4 האט נישט קיין אפליקאציע אין אידיש. (אין דייטש אדער אונגאריש האט עס יא א באנוץ)
#5 לאזט מיך הערן אז דער לעטטער סי. וואס געווענטליך ווערט עס ארויסגעזאגט ווי א קעי. (ווען ס'איז נישט פאר דעם לעטטער אי.) אבער ווען ס'האט דעם ..."פזר"..זאגט מען עס דאך ארויס אזוי ווי א סי.!
אבער דער כלל פון #5 עקזיסטירט נאר אין די פראנצויזישע שפראך...פאר מער פרטים איז נישט כדאי זיך אריינצולאזן. ווייל ס'איז קאמפליצירט. כדאמרן...!

אין ספאניש איז אויך דא א טייל פון די אויבנדערמאנטע שטרעכלעך. אבער א ביסל אויף אן אנדער'ן אופן. נאר איך בין זיכער אז פאר'ן עולם שווינדלט שוין דער קאפ. 'עמיר עס לאזן פאר א צווייטע געלעגנהייט, בעז"ה...!

[אישתישבי]

יישר כח רב בערעל
דער סגול איז נוסח סאטמאר אדער נוסח סקווירא?

בדרך אגב, איז דא אלטער כתבים פין ראשונים וואס שרייבן אמאהל א לשון קודש ווארט מיט גוי'שע נקודות ווי צ.ב.ש. איר ברענגט, וואס מען קען פין דעם ארויסנעמען וועלכע הברה זיי האבען גערעדט?

[berlbalaguleh]

אישתישבי: ייש"כ. דער ערשטער סגול. (#2) אויף די ליסט איז כנוסח סקווירא. ( מיין פעיוואריט חסידות.)

דער צווייטער סגול. (#3 אויף די ליסט) איז כנוסח סאטמאר/מונקאטש. פארוואס זאג איך מונקאטש...? ווייל כ'האב אמאל געזעהן זייער א זיסן קליפ פון די שטאט מונקאטש. פון די תלמוד תורה וויאזוי דער מלמד זאגט מיט די קינדער ברכת התורה. אויב דו האסט עס געזעהן וועסטו זיכער הנאה האבן פון דעים. דו דארפסט הערן ווי דער מלמד זאגט מיט זיי..."וצאצאינו וצאצאי צאצאינו"...! ממש אט אזוי זאגט מען ארויס דעם לעטטער אי. (אדער אן אנדער'ן וואועל/וואקאל ב'אידיש) וועלכער האט דעם היטעלע אויפ'ן קאפ...!

[berlbalaguleh]

אין קפיטל י"ט, פסוק י"ז...ויאמר, המלט על נפשך...! זאגט רש"י המלט...אשמוצייר, בלע"ז. אין די היינטיגע שפראך איז דא אן ענליך ווארט...Emousser...= To blunt (verb). to cut out. to separate forcefully...!

[יין שרף]

רש"י פרשת שמיני, ד"ה מרבה רגלים. זה נדל, שרץ, שיש לו רגלים מראשו ועד זנבו לכאן ולכאן, וקורין צינטפיי"ד (י"א צינטפיד"ש).
לכאורא איז דאס א Centipede בלע"ז