"דער שטערן" מדי חודש בחודשו

[זר זהב]

איז דער שלענג ארטיקל אן עניני דיומי'דיגע זאך? איך האב אריינגעבליקט נעכטן אין שו"ע הל' ט' באב שטייט דארט אז ווער ס'עסט פלייש אין די פלעצער וואו מ'פירט זיך נישט צו עסן אין די 9 טעג "ינשכנו נחש"...
און אויב מיינסטע אז ס'קען נישט זיין, ס'נאר אן אפשרעקונג מיטל. איז געקומען דער שטערן און זאגט נאו נאו, ער מיינט עס זייער ערנסט.

[zurich]

געליינט דעם שטערן. גאר אינטערעסאנט, ווי שטענדיג!

די ארטיקל פון די שלענג אין אמעריקע האט מיר אריינגעצויגן אין א פחד. איך האס שלענג ווי דעם טויט.
יעצט קומען זיי אינוואדירן אמעריקע?...
אקעי, נאך נישט ניו יארק, אבער ס'הייבט זיך אן אין פלארידע און אין אנדערע דרום סטעיטס, און זיי שפרייטן זיך דערנאך אויס ווי די אראבער.

דו אויך?? ווייל שלענג איז ביי מיר די ערגסטע נייט מער!!
פון די קריכעדיגע האב איך אויך א שונא וואס איך האס שרעקליך,ווער ווייסט וואס?

[טאמבל סאס]

כדי בעסער צו פארשטיין דעם אינטרעסאנטן ארטיקל די חודש ברענג איך צו 'שמואל הלוי'ס שרעקעדיגע לינק.

[town1]

No Shpaktiv this month, due to unforeseen technical problems. Der Shtern in the stores next week iy"h.

[פריינדליך]

די סיבה איז מן הסתם די נייע אויסגבע עברית וואס האט אראפגעציפט צייט עס צי באגלייטען און זיכער מאכען אז עס טויגט און דער גראפיקער האט עס לכאורה אויך מער אנגעשטרענגט,

[קאנצעפט]

די סיבה איז מן הסתם די נייע אויסגבע עברית וואס האט אראפגעציפט צייט עס צי באגלייטען און זיכער מאכען אז עס טויגט און דער גראפיקער האט עס לכאורה אויך מער אנגעשטרענגט,

ס'זעט אויס ווי עכט איזראעלישע גראפיקס, האלטס/ווייסט אז זיי מאכן עס דאהי?

[לעמיל]

די סיבה איז מן הסתם די נייע אויסגבע עברית וואס האט אראפגעציפט צייט עס צי באגלייטען און זיכער מאכען אז עס טויגט און דער גראפיקער האט עס לכאורה אויך מער אנגעשטרענגט,

ס'זעט אויס ווי עכט איזראעלישע גראפיקס, האלטס/ווייסט אז זיי מאכן עס דאהי?

איך גלייב נישט אז ער פרינט עס דא עס איז סאך ביליגער צו פרינטען דארט ווי דא פרינטען אין עס אהין שיקען

[נפתלי]

די סיבה איז מן הסתם די נייע אויסגבע עברית וואס האט אראפגעציפט צייט עס צי באגלייטען און זיכער מאכען אז עס טויגט און דער גראפיקער האט עס לכאורה אויך מער אנגעשטרענגט,

ס'זעט אויס ווי עכט איזראעלישע גראפיקס, האלטס/ווייסט אז זיי מאכן עס דאהי?

איך גלייב נישט אז ער פרינט עס דא עס איז סאך ביליגער צו פרינטען דארט ווי דא פרינטען אין עס אהין שיקען

מ'רעדט פון גרעפיקס נישט פון פרינטן

[town1]

עס פלעגט שטיין אויפן דעקל אז דיזיין ענד פרינט פון קרית יואל מאכט עס

[לעמיל]

יעצט באקומען, איינער האט שוין געזעין די קאווער?
@ShimonRol: Do you want to have an oineg Shabbos? Go to your local supermarket or gas station and buy #DerShtern. A freilechn in lechtign Shabbos

[שמעקעדיג]

יאפס, שוין געזעהן און געקויפט און אביסעלע געליינט.
בפרט "די גוטזאגערס זאגן", און די שפאנענדע היידזשעקינג פארזעצונג (ציט אן די נערוון!)

[לעמיל]

וואס איז אויף די קאווער?

[וועלט׳ס פארזארגער]

קען איינער פליז ארויף לייגן די קאווער?

[יידל]

"עס עפעס" האט שוין באריכטעט אז די קאנטראווערסיע איבער די "כתר ארם צובא" איז שוין געווען באשריבן אין די העברעאישער און ענגלישער משפחה, אין די אוצר ביילאגע פונעם בלאט, און אינעם ניו יארק טיימס.
איצטער איז עס געקומען צום שטערן. כ'באשולדיג נישט דעם שרייבער ה. מארש אין פלאגיאריזם, בפרט אז דער ארטיקל האט א ברייטע שמועס איבער דעם כתר, פיל ברייטער ווי עס איז געווען אין משפחה (דעם בלאט האב איך נישט געזען). אבער לענ"ד הקלושה עס איז אביסל צו שפעט זיך צו דערמאנען וועגן דעם קאנטראווערסיע, יעצט אז עס איז שוין באשריבן געווארן דורך גרויסע אידישע צייטונגען אין דריי שפראכן.

[יידל]

אגב, מען קען זען ריזיגע חלקים פונעם כתר אנליין דא.

[יידל]

עס טוט זיך א גאנצער סאמאטוכע איבער דער שטערן פון די חודש, און טאקע צוליב די קאווער סטארי איבער די קאנספיראציע ארום די כתר ארם צובא.

אינעם ארטיקל ווערט געשריבן אז זיי האבן זיך פארבינדען מיט שלמה מוסאיוף (זיין נאמען ווערט אומריכטיג אויסגעלייגט "מוסייעף" אנשטאט מוסאַיאָף) און ער האט זיי פארציילט אז אין די מיטעלער 1980 יארן האט א גרויסער אנטיק סוחר און זאמלער חיים שנעעבאלג אים אנגעטראגן צו קויפן די גע'גנב'טע חלקים פונעם כתר. דאס פאסט זיך זייער אריין מיט פרידמן'ס קאנספיראציע טעאריע אז די פירער פונעם בן-צבי אינסטיטוציע האבן גע'גנב'ט דעם כתר, ווייל שנעעבאלג איז געווען א נאענטער חבר מיט מאיר בניהו, דער דירעקטאר פון מכון בן צבי אין די יארן ווען די כתר איז פארשוואונדען געווארן. מוסאיוף האט למעשה נישט אפגעקויפט דעם כתר און עס איז שפעטער פארקויפט געווארן פאר א צווייטן דורך שנעעבאלג. שנעעבאלג איז גע'הרג'ט געווארן אינטער מיסטעריעזע אומשטנעדן אין זומער פון תשמ"ח אין א האטעל צימער אין ירושלים. לויטן שטערן איז שנעעבאלג געמארדעט געווארן דורך די וואס האבן מורא געהאט אז ער וועט ארויסגעבן אינפארמאציע איבער די גניבה פונעם כתר און פאר וועם עס איז פארקויפט געווארן.

די שטיקל איז פלאגיאזירט געווארן כמעט ווארט ביי ווארט דירעקט פון די ניו יארק טיימס ארטיקל איבער פרידמן'ס בוך. דער שטערן שרייבט"כדי צו ענטפערן אויף די פראגע ווענדען מיר זיך צו שלמה מוסייעף", א זאץ וועלכע איז פאלש. דער שטערן האט זיךקיינמאל נישט פארבינדן מיט מוסאיוף, און אלעס וואס ווערט ציטירט פון מוסאיוף קומט פון די נ.י. טיימס וועלכע פאראפראזירט מתי פרידמן'ס בוך "תעלמות הכתר", וואס ציטירט פון א טעלעוויזע אינטערוויו און א צייטונג אינטערוויו מיט מוסאיוף. דער אמת איז אז די גאנצע ארטיקל איז באזירט בלויז אויף פרידמן'ס בוך און עס איז א וואונדער אז נישט דער מחבר און נישט זיין בוך ווערן דערמאנט אינעם שטערן'ס ארטיקל.

אבער נישט איבער די פלאגיאריזם איז די סאמעטוכע. זשורנאליזם אין אידיש האלט נאך נישט ביי אזא שטאפל אז פלאגיאריזם זאל זיין אן עולה. די איבערקערעניש איז איבער שנעעבאלג. ווען דער שטערן האט געשריבן איבער שנעעבאלג אין זיין חלק אין די קאנספיראציע האבן זיי זיך ווארשיינליך פארגעשטעלט אז דא רעדט מען פון א פרייער איד אדער אין בעסטן פאל, א מאדערנער, נישט "אן אונזעריגער". עס שטעלט זיך אבער ארויס אז שנעעבאלג איז גאר א היימישער איד, א ברודער פון הרב מנחם מנדל שנעעבאלג, רב דמחזיקי הדת אין מאנשטעסטער. די שנעעבאלגס זענען וויזשניצע חסידים, און ווי דער שטערן שרייבט האט שנעעבאלג טאקע פארקויפט די גע'גנב'טע חלק כתר צו א היימישער איד פון לאנדאן.

שנעעבאלג'ס משפחה איז אויפגעברויזט אז די אנגעבליכע חטאים און מארד פון חיים ווערט אזוי זאפטיג באשריבן אין א היימישע אויסגאבע (כאטשיג עס איז בכלל נישט דער שטערן'ס שולד ווייל זיי האבן דאך עס פלאגיאירט פונעם טיימס...), און זיי האבן זיך געוואנדן צו די ארויסגעבער פון דער שטערן אז זיי זאלן עפעס טון דערוועגן. ווי איך הער האבן די ארויסגעבער פאררופן א ריקאל אויף דער שטערן פון די חודש, אלזא, לויפט און קויפט בעפאר עס ווערט פארשוואונדען פון די שעלווס...

[לאדיך אפ]

אויבן האסטו געשריבן אז דו באשולדיגסט נישט ה. מארש אין פלאגיריזם, יעצט צוסטו צוריק... ס'איז יא פלאגיזירט אדער נישט? איך האב געליינט די ארטיקל סיי אין די טיימס און סיי אין די שטערן און די שטערן שרייבט נאך ווארט ביי ווארט גאנצעטע שטיקער פון די טיימס.

[איך אויך]

נעוואדע איז ר' חיים שנעעבאלג ע"ע געווען א היימיש חסידיש איד במלא מובן המילה, אז מרעדט שוין דערמאן איך מיר א זיס מעשה'לה פונעם אמרי חיים, ר' חיים פלעגט שטיין אינטער דעם אמרי חיים'ס בענקל, בשעת די זינגן האט ער כמנהג הזינגערס געלייגט די האנט אויף זיין לינקע אויער והנה ר' חיים האט געהאט א קראצעדיגע קול ומפורסם דעם אמרי חיים'ס סענסיטיוויקייט צו א פאלשע תנועה, איינמאל דרייט זיך דער רבי אויס און זאגט עם (מיט די ווישניצע קנעיטש) חיים אפשר לייגסטו די האנט אויף מיין אויער?

[טאמבל סאס]

יידל כ'האב הנאה יעצט האסטו טאקע אראפגעלייגט א פעסטע שטיקל ארבעט. כאטש יעדן איינציגן תגובה דיינעם לייען איך מיט דורשט, איז דאס נאך פון מסלתך ומשמנך.

[ברוין]

איך שאקל צו צום טאמבעל סאס. מ'זעהט די ארבעט וואס דו האסט אריין געלייגט אין דיין תגובה. גיימיר ליינען די שטערן מיט מער אינטערעסע

[שרגא]

אויף ווי ווייט אידישע ליטעראטור ערלויבט זיך, איז דער "פלאגיאריזם" פון דעם "שטערן" נאך אויף אויסצוהאלטן. אין קאנטראסט צו אנדערע היימישע אויסגאבעס, האט ער נישט נאכגעשריבן פון אנדערע אידישע אויסגאבעס אין עברית אדער ענגליש נאר פון א וועלטליכער צייטונג, ער האט דערמאנט דעם "טיימס" ביים נאמען - כאטש ער האט נישט קלאר געשריבן אז דער ארטיקל קומט פון דארט, און ער האט צוגעלייגט פילע רעלאוואנטע אינפארמאציע וואס דער "טיימס" האט נישט געשריבן. הלוואי וואלט אזא זאך אויך געווען בבל יראה ובבל ימצא אין דעם "שטערן", לפי המצב איז עס אבער נישט געפערליך.

גערעכט. ווי איז דען בכלל דא אזא זאך היינט אין היימישע צייטונגען צו שרייבן איבער א וועלטליכע טעמע און נישט נאכשרייבן פון א פרעמדע מקור? אפילו פאליטישע אנאליזן מיין איך זענען רובו ככולו פשוט נאכגעשריבן (און אלבערט'ס "וואס אנדערע זאגן" איז היינט א חידוש, סיי אז ער שרייבט ארויס דעם מקור און סיי אז עס איז נאכנישט געווען קיין מחאה...), שוין אפגערעדט פון נייעס אדער היסטאריע. היינט איז שוין אונזער געבעט בלויז אז מען זאל כאטש יענעם גוט נאכשרייבן...

דאס וואס יידל שרייבט אז "דער שטערן" גיט אן אז ער האט פערזענליך גערעדט צו שלמה מוסאיאף, איז נישט אזוי פשוט. דער לשון אין דעם "שטערן" איז: "כדי צו ענטפערן די פראגע ווענדן מיר זיך צו שלמה מוסייעף, א מולטי-מיליאנער און צירונג-סוחר פון לאנדאן, און איינער פון די גרעסטע זאמלערס פון אידישע אנטיקן אין דער וועלט. מוסייעף האט איבערגעגעבן פאר עזרא קאסין, דער פירער פון דעם כאלב אידנטום אין ארץ ישראל, אז..." אין בין מודה אז מען קען האבן דעם איינדרוק אז "דער שטערן" האט פערזענליך גערעדט צו מוסאיאף, און פילייכט האט עס דער שרייבער דווקא אזוי געשריבן... אבער שרייבן "ווענדן מיר זיך", מוז נישט מיינען אז מ'ווענדט זיך ממש צו יענעם, נאר עס איז ווי א שרייבער זאל שרייבן, "כדי דאס צו פארשטיין לאמיר זיך אריבערכאפן קיין אפריקע און צוקוקן צו דעם לעבן פון די ווילדע שטירן." דאס מיינט נישט אז דער שרייבער איז געפארן קיין אפריקע, נאר אז ער נעמט די לייענער אויף א ליטערארישער רייזע דארט אהין. דאס זעלבע דא, דער שרייבער ווענדט זיך צו מוסאיאף צוזאמען מיט די לייענער צו הערן וואס ער האט צו זאגן. און מיר זעען טאקע אז דער ציטאט פון מוסאיאף איז נישט צו דעם שרייבער, נאר צו עזרא קאסין.

איך האב נישט געזען דעם ארטיקל אינעווייניג, אבער לויט דעם שטיקל וואס דו האסט דא געברענגט וואלט איך געזאגט אז עס איז נישט מסתבר אז ער האט אפילו געוואלט עס זאל געבן דעם איינדרוק ווי זיי האבן פערזענליך גערעדט צו אים, ווייל ער שרייבט דאך תיכף דערנאך אז מוסייעף האט איבערגעגעבן פאר א עזרא קאסין, און נישט פאר אים. אויב איז "ווענדן מיר זיך" די איינציגע מאל וואו עס דארף צו משמע זיין אז זיי האבן אליין גערעדט, איז עס ניטאמאל פארפירעריש און מיינט קלאר וויאזוי דו האסט געזאגט. קאנטעקסט איז עווריטינג.

דער טעות אין דעם "שטערן" איז אבער נאך גרעסער. נישט נאר איז דער כתר ווארשיינליך נישט געשריבן געווארן אין רעאקציע צו די קראים, נאר לויט געוויסע חוקרים איז דער שרייבער פון דעם כתר, בן-אשר, דווקא אליין געווען א קראי קעגן וועמען רב סעדיה גאון האט געשריבן א פולמוס! עס איז טאקע נישט זיכער צי מען רעדט פון דעם זעלבן בן-אשר, אבער דאס איז זיכער אז דאס אז דער כתר איז געשריבן געווארן אין רעאקציע צו די קראים האט נישט קיין שום האפט.

אויב אלע האבן אלץ געוואוסט אז דער כתר איז די מערסטע מוסמך און דער רמב"ם און אנדערע דערמאנען אויך דעם נאמען פון בן אשר צו ארויסברענגען ווי פארלעסליך דאס איז וויבאלד ער האט איז עס איבערגעאנגען אסאך מאל, איז מסתבר אז זיי האבן געוואוסט איבער זיין אידענטיטעט. וואלט ער נישט געהערט (אדער געקעירט) איבער די קראי רומער?

[יידל]

דאס וואס יידל שרייבט אז "דער שטערן" גיט אן אז ער האט פערזענליך גערעדט צו שלמה מוסאיאף, איז נישט אזוי פשוט. דער לשון אין דעם "שטערן" איז: "כדי צו ענטפערן די פראגע ווענדן מיר זיך צו שלמה מוסייעף, א מולטי-מיליאנער און צירונג-סוחר פון לאנדאן, און איינער פון די גרעסטע זאמלערס פון אידישע אנטיקן אין דער וועלט. מוסייעף האט איבערגעגעבן פאר עזרא קאסין, דער פירער פון דעם כאלב אידנטום אין ארץ ישראל, אז..." אין בין מודה אז מען קען האבן דעם איינדרוק אז "דער שטערן" האט פערזענליך גערעדט צו מוסאיאף, און פילייכט האט עס דער שרייבער דווקא אזוי געשריבן... אבער שרייבן "ווענדן מיר זיך", מוז נישט מיינען אז מ'ווענדט זיך ממש צו יענעם, נאר עס איז ווי א שרייבער זאל שרייבן, "כדי דאס צו פארשטיין לאמיר זיך אריבערכאפן קיין אפריקע און צוקוקן צו דעם לעבן פון די ווילדע שטירן." דאס מיינט נישט אז דער שרייבער איז געפארן קיין אפריקע, נאר אז ער נעמט די לייענער אויף א ליטערארישער רייזע דארט אהין. דאס זעלבע דא, דער שרייבער ווענדט זיך צו מוסאיאף צוזאמען מיט די לייענער צו הערן וואס ער האט צו זאגן. און מיר זעען טאקע אז דער ציטאט פון מוסאיאף איז נישט צו דעם שרייבער, נאר צו עזרא קאסין.

איך האב נישט געזען דעם ארטיקל אינעווייניג, אבער לויט דעם שטיקל וואס דו האסט דא געברענגט וואלט איך געזאגט אז עס איז נישט מסתבר אז ער האט אפילו געוואלט עס זאל געבן דעם איינדרוק ווי זיי האבן פערזענליך גערעדט צו אים, ווייל ער שרייבט דאך תיכף דערנאך אז מוסייעף האט איבערגעגעבן פאר א עזרא קאסין, און נישט פאר אים. אויב איז "ווענדן מיר זיך" די איינציגע מאל וואו עס דארף צו משמע זיין אז זיי האבן אליין גערעדט, איז עס ניטאמאל פארפירעריש און מיינט קלאר וויאזוי דו האסט געזאגט. קאנטעקסט איז עווריטינג.

אויב אזוי איז רבו עלי חברי, צו איך אודאי צוריק פון מיין באשולדיגונג.

דער טעות אין דעם "שטערן" איז אבער נאך גרעסער. נישט נאר איז דער כתר ווארשיינליך נישט געשריבן געווארן אין רעאקציע צו די קראים, נאר לויט געוויסע חוקרים איז דער שרייבער פון דעם כתר, בן-אשר, דווקא אליין געווען א קראי קעגן וועמען רב סעדיה גאון האט געשריבן א פולמוס! עס איז טאקע נישט זיכער צי מען רעדט פון דעם זעלבן בן-אשר, אבער דאס איז זיכער אז דאס אז דער כתר איז געשריבן געווארן אין רעאקציע צו די קראים האט נישט קיין שום האפט.

אויב אלע האבן אלץ געוואוסט אז דער כתר איז די מערסטע מוסמך און דער רמב"ם און אנדערע דערמאנען אויך דעם נאמען פון בן אשר צו ארויסברענגען ווי פארלעסליך דאס איז וויבאלד ער האט איז עס איבערגעאנגען אסאך מאל, איז מסתבר אז זיי האבן געוואוסט איבער זיין אידענטיטעט. וואלט ער נישט געהערט (אדער געקעירט) איבער די קראי רומער?

דאס איז טאקע איינע פון די טענות פון די וואס האלטן אז בן אשר איז נישט געווען קיין קראי.

נאך א טעות וואס דער שטערן שרייבער מאכט איז אז ער שרייבט אז די כתר ארם צובא איז די עלטסטע תנ"ך. דאס איז א טעות, ווייל דער לענינגראדער קאדעקס איז זיכער עלטער פון דעם כתר ארם צובא. און דאס איז אויב די כוונה פונעם שרייבער איז צו א "גאנצע" תנ"ך. אויב רעדט מען אבער פונעם תנ"ך בכלליות, איז דאך די די מגילות ים המלח ווי עס זענען געפונען געווארן חלקים פון יעדן איינציגסטען ספר פון די כ"ד ספרים (חוץ מגילת אסתר).

[נולד מאוחר]

איין טעות איז אז דער ארטיקל שרייבט אז די קראים האבן געלייקנט "אין די נקודות און טראפן וואס זענען געווען מקובל ביי כלל ישראל דור נאך דור." דאס איז זייער אבסורד. עס איז נישט שייך צו "לייקענען" אין א זאך אין וואס מען "גלייבט" נישט. קראים און רבנים האבן ביידע אין אלגעמיין מסכים געווען וויאזוי מ'דארף לייענען די תורה, סיי בנוגע וויאזוי ארויסצוזאגן די ווערטער (ניקוד) און סיי לגבי וויאזוי צו זעצן די ווערטער אין פסוק (טעמים). אבער די סימנים וועלכע מיר נוצן פאר ניקוד און טעמים זענען בלויז דאס: סימנים! אין לויף פון די יארן זענען אנטוויקלט געווארן סימנים וויאזוי אנצוצייכנען וויאזוי ריכטיג צו לייענען די תורה. פאקטיש זענען אנטוויקלט געווארן דריי באזונדערע סיסטעמען פון ניקוד, ניקוד פון טבריה (מיט וועלכן מיר באנוצן זיך היינט), ניקוד פון ארץ-ישראל, און ניקוד פון בבל. ווי איז שייך צו "לייקענען" אין סימנים?

עפעס איז דא א חיליק מיט די סימנים "מתוך דרך הניקוד שלו הם מסיקים כי השקפתו של אהרן בן אשר היא השקפה הנעוצה בהלכה הקראית[דרושה הבהרה]" דא
איך נישט וואס עס מיינט אבער נישט דאס שטטיט דא?