דער רענעסאנס חסיד - הרב מאיר שיללער אינטערוויו אין וועקער 12

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב אנגעהויבען דער וועקער מיט די מאמר, און נישט טרעפענדיג קיין אשכול אויף די אינטערוויו, שרייב איך דא מיין איינדרוקען, ביזדערווייל.

די אינטערוויו איז א מייסטערווערק. דער שואל נעמט אונז דורך א רייזע פון ר' מאיר'ס לעבען, וויאזוי זיין גייסטישע און דענקסטליכע צוגאנג האט זיך אנטוויקעלט. א סאך בגלוי און א סאך ברמיזה, ברענגט ער ארויס וויאזוי עס ווערט באשאפען אזא מין מענטש ווי ר' מאיר. איך האב ווייניג געהערט פון איהם פאר דעם, אביסל געליינט דא דארט און געהערט האלבע ווערטער, און די אינטערוויו האט מיט אויפגעוועקט. זיי ברענגען ארויס וויאזוי א טאטע מאמע קענען האבען אן איינדרוק אויף א קינד און אין די זעלבע צייט זיין א חבר צום קינד. מ'קען אויפבויען די אינטרס'ן פון א קינד און אויך מחזק זיין זיין אייגענעם אינטרס'ן.

דער ענין פון דעבאטעס צווישען קינדער, וואס איז נישט איינגעפיהרט ביי אונז, איז גאר א וויכטיגען. לויט ווי איך הער, ביי פאבליק סקול'ס מאכען זיי א דעבאטירונג'ס פארמעסט. מ'זאגט די קינדער אז זיי גייען דעבאטירען א נושא, און מ'זאגט זיי נישט אויס וועלכע צד גייען זיי נעמען. ערשט ביים אריינקומען צום דעבאטע ווייסען זיי צו זיי רעדען בעד צו קעגען. דאס הייסט אז די קינד דארף פארשען ביידע צדדים און זיין גענוג באהאווענט און גרייט צו פארטיידיגען ביידער פון זיי. דאס טוט אויפבויען ביים קינד א געוואלדיגע פארשטאנד צו יענעם. ער לערנט זיך אויס צו זע'ען ביידע צדדים.

זיין שטיף טאטע, הגם אז ער רעדט פון איהם מיט ערע, איז נישט צו פיהל אין דער בילד. וואס איז ער געווען?

אינטרעסאנט, ווען ער באשרייבט די מענטשען וואס האבען געלאזט זייער איינדרוק אויף איהם, שרייבט ער בפרטיות. הרב דאנציגער מיט זיינס, הרב ד"ר לאם מיט זיינס וכו'. אבער ביים סקווערער רבי'ן איז עס נישט אזוי. ער רעדט פון אן אטמאספערע וכו', אבער קיין איין שטארקע נקודה זאגט ער נישט. נישט אויפ'ן היינטיגע און נישט אויפ'ן פריערדיגע. דער היינטיגע האט איהם אביסל געהאלפען גשמיות'דיג, אבער אלס א לעבענסלאנגיגע מוסטער שילדערט ער איהם נישט. עס זעט אויס אז די ערשטע ערנסטע אידישע פלאץ וואס ער האט געזען איז געווען סקווער, און ער האט ליעב געהאט די ערנסטקייט, א זאך וואס ער וואלט געקענט קונה זיין אין סיי וועלכע אידישע צענטער. ער וואלט געקענט אריין שפאצירען אין יעדער ישיבה אין נ.י. אדער אין סיי וועלכע ביהמ"ד. נאר פונקט האט ער געזען א מצב אין סקווער.

זייער אינטרעסאנט איז געווען צו ליינען זיין בליק אויף דער מאדערנעם וועלט. ביי אונז היימישע, ווען מ'ווערט אביסל אויפגעקלערט, קען זיך דאכטען אז די חילוק צווישען אונז און די מאדערן ארטאדאקס איז א שיטה אדער צוויי, אזוי ווי דער חילוק צווישען באבוב און בעלזא. דאס איז נישט ריכטיג. ביי א סאך פון זיי איז עס פשוט א קלות'דיגע צוגאנג צו אידישקייט. נישט אז זיי זוכען אן אנדערן אידישקייט, נאר אז זיי זוכען נישט אז עס זאל זיין אזוי וויכטיג. הרב שיללער, מיט זיין געשמאק אין יענער וועלט, האט עס גוט ארויסגעברענגט.

איך וועל ווייטער ליינען און האפעדיג ברענגען נאך איינדרוקען.

[[NAMELESS]]

עס זעט אויס אז די ערשטע ערנסטע אידישע פלאץ וואס ער האט געזען איז געווען סקווער, און ער האט ליעב געהאט די ערנסטקייט, א זאך וואס ער וואלט געקענט קונה זיין אין סיי וועלכע אידישע צענטער. ער וואלט געקענט אריין שפאצירען אין יעדער ישיבה אין נ.י. אדער אין סיי וועלכע ביהמ"ד. נאר פונקט האט ער געזען א מצב אין סקווער.

טאקע. א שאד ער איז אריין אין סקווער, ער זעט דאך אויס ווי א עכטע סקווערער, ווען ער וואלט לכתחילה געקומען קיין לעיקוואד וואלט ער כאטש אויסגעזען ווי א ליטוואק...

איך וועל ווייטער ליינען און האפעדיג ברענגען נאך איינדרוקען.

אדרבה...

[פאלקמאן]

איך עפן דעם אשכול אלס פלאטפארם פאר קאמענטארן און אפשאצונגען איבער דעם אינטערוויו מיט ר' מאיר שיללער אינעם וועקער.

איך בין צופרידן צו זען דעם אינטערוויו אלס א מציאות אין אן אפגעדרוקטן פארמאט. איך בין שטארק דאנקבאר פאר דער רעדאקציע פאר'ן זיך אוועקגעבן אז ס'זאל ארויסגיין א דבר השלם.

[הוגה]

זייער א מקיפ'דיגע אינטערוויו. איך האף אז די אלע נושאים וואס ער פארשפרעכט צוריקצוקומען צו זיי וועלן געדעקט ווערן אין די קומענדיגע נומערן. מיר האט די מערסטע געכאפט זיין צוגאנג אז סאושעל טשעינדזש הייבט זיך אן אין די תחום פון דער יחיד. "פאליטיק מיינט צו טרעפן דעם ריכטיגן וועג פאר דער נשמה פונעם יחיד, און דאס וועט זיך שוין ממילא אויסדרוקן מיט דער צייט אין דער ברייטע ארענע."

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אום יו"ט, האב איך געשמועסט מיט א שכן, און איך הער גאר אז יענער איז א ידיד נעורים זיינער, זיי האבען געלערנט צוזאמען אין בית שרגא. דער שכן זאגט מיר אז קרעיג שיללער איז גאר א גרויסע קאנסערוואטיוו, ביז צום היינטיגען טאג, אזש ער האלט אז מ׳דארף שיקען אלע טונקעל הויטיגע צו איין געגענט אין אמעריקא און זיי לאזען דארט. זיי זענען א סכנה פאר די מענטשהייט. עפעס וואס שטייט נישט אין דער אינטערוויו.
יענער זאגט מיר אויך אז ער איז אייביג געווען א וועלטס בעל כשרון. ער זאגט מיר אויך אז אלס בחור אין בית שרגא (מיין שכן קומט פון דעטרויט), פלעגט ער צומאל עסען שבת סעודות בבית שיללער. הייסט׳ס מאיר פלעגט אליינס קאכען\אנגרייטען זיין כשר׳ע עסען, און נישט נאר אז ער האט געהאלטען סעודות, ער האט אויך געהאט געסט, אלס יונגער בחור!

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[וחלופיהן]

מאיר שילער אין זיינע אייגענע ווערטער.
https://www.amren.com/news/2010/10/separation_is_t/

איך האב פארשטאנען רענעסאנס חסיד אויפן דעקל ווי אן איש האשכולות. יעצט קלער איך צי עס האט נישט געמיינט די עקסטרעמע רעכטע פון אמעריקאן רענעסאנס.

בכל אופן אן אינטערוויו וואס דעקט נישט אויך די ענינים אדער געט נישט לכה"פ די פרטים אין דער אריינפיר איז עיקר חסר מן הספר, צום ווייניקסטנס געזאגט.

[שבת אחים]

פעך! א גרויל. ער באלאנגט טאקע אין Jewland סקווירא.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אל תהי בז לכל אדם. ביסט גערעכט אז די מיינונגען זענען גרויליג און נאאיוו ביז צו זיין מסוכן, אבער דער מענטש איז מער ווי איין מיינונג זיינער

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[[NAMELESS]]

Screenshot_20180402-144734.png

און וואס האבן ר' ישראל מוויזניץ און ר' חיים מאנטיניא און דער מנחת אלעזר געהאלטן אויף די ענין?

[גדליה]

איך האב דורכגעליינט דעם אינטערוויו -וואס איז אייגנטליך א האלבע ביכל - עטליכע מאל. כ'האב עס דורכגעלערנט ממש ווי א מוסר ספר, און כאטש ס'איז נאר די לעבנס ביאגראפיע פון אים האב איך ארויסגעלערנט גאר אסאך. כ'קוק ארויס בכליון עינים אויף די קומענדיגע אינסטולאציע. ס'איז קענטיג אריין גאר אסאך ארבעט סיי מצד דעם אינטערוויוער און סיי מצד הרב שיללער זעלבסט.
די וואונדערליכקייט פון דעם קאלירפולן פערזאן איז די פילצאליגע סתירות וואס מען זעט אין זיין פערזענליכקייט, ממש ס'איז שווער צו גלייבן אז מ'רעדט דא פון איין מענטש. ווען ער רעדט איבער זיין התקשרות צום סקווערער רבי'ן ז"ל דאכט זיך אז דאס איז א סקווערער חסיד מבטן ומלידה וואס האט נאך קיינמאל נישט ארויסגעטרעטן אויזער די גרעניצן פון וואשינגטאן עוועניו און טעפט סטריט. אבער א מינוט נאכדעם שפעקולירט ער צו פראנץ ראזענצווייג האט משיג געווען זאכן וואס א פרומער איד קען נישט אליין דערגרייכן, און באלד נאכדעם איז ער א פראפעסיאנעלער ספארטס קענער. איין מינוט א ברייטהארציגער ליבעראל די צווייטע מינוט א שטרענגער קאנסערוואטיוו. ממש א פליאה עצומה ווי איין מענטש זאל האבן אזויפיל קעגנזייטיגע מיינונגען.
אפאר קורצע הערות. הרב שיללער באציט זיך צו מאטעמאטיק און אנדערה הארטע וויסנשאפטן ווי א "טויטער לימוד" אדער עכ"פ אזוי האט ער אמאל געקלערט. כ'מיין אז דאס איז א געוואלדיגע זלזול אין די חכמות אויף וואס די וועלט שטייט, און ס'איז א פליאה עצומה פאר איינעם וואס ווייקט זיך אין חסידות נישט צו פארשטיין אז די בריאה איז אייגנטליך א לעבעדיגע פלאץ און די געזעצן פון פיזיקס און מאטעמאטיקס זענען נישט קיין טויטע לימודים נאר גאר טיפע סודות הבריאה וואס מ'קען זיך אסאך אארויסלערנען אויף א פילאזאפישע און האומאניסטישע שטייגער, ס'איז א טעות פון די היינטיגע אטעאטיסטן אז זיי קוקן אן סייענס ווי א טויטע לימוד און זעען נישט גאט דערינען.
הרב שיללער שרייבט אז די סיבה פארוואס ער האט זיך אוועקגעצויגן פון סקווער איז ווייל ער האט זיך געצויגן אויף לינקס בעת סקווער האט זיך געצויגן אויף רעכטס. איך וואלט געוואלט הערן מער דערוועגן, ווייל עס זעט מיר ענדערש אויס אז נאכ'ן וואוינען דארט א לענגערע צייט און עלטער ווערן האט ער אנגעהויבן איינזען אז דער פלאץ איז נישט אזוי ספעקטאקולאר ווי ער האט געמיינט... כ'מיין דאס איז די זעלבע טעות וואס ער מאכט שפעטער ביים זאגן אז די מאדערן ארטאדאקסן לעבן נישט אין איינקלאנג מיט זייער אידעאל און די חסידים לעבן יא. ס'זעט מיך אויס ווי א טעות און בשעת חסידים זענען טאקע מער מקפיד אויף שולחן ערוך לעבט מען נישט באמת אפילו נאנט צו די אידעאל. ודי לחכימא.
על כולם איז מיר א גרויסע פליאה הלמאי ער איז געגאנגען פארלערנען גמרא אין מאדערן ארטדאקסישע מוסדות, בעת זיינע אייניקלעך (און קינדער?) גייען אין חסידישע מוסדות. ער געבט דאך קלאר אן די סיבה פארוואס ער איז געגאנגען צו מאדערן ארטאדאקסיע איז ווייל ביי אונז וואלטן זיינע אינערליכע השקפות נישט געהאט קיין חשיבות, איז וואס באגייט ער דעם זעלבן טעות און געבט פאר זיינע דורות א חסידישן חינוך וואס וועט זיי מורא'דיג באגרעניצן אין זייער מחשבה?
בכל אופן, ס'איז מיר געווען א אמת'ע עונג יום טוב דעם אינטערוויו, איך וועל דאס אוועקלייגן ווי א טייערע אוצר, ווייל לדעתי איז דאס ממש א רעוואלוציאנערישע ארבעט. און איך קוק שטארק ארויס אויף ווייטערדיגע שמועסן. א גרויסן יישר כח פאר אלע וואס האבן געהאלפן די אינטערוויו זאל צושטאנד קומען.
(א קליינע הערה וואס באלאנגט אייגנטליך פאר די ארויסגעבער בכלליות. ס'איז דא אזויפיל הערליכע בילדער אין דעם ארטיקל און אין די וועקער בכלליות, ס'איז ממש א שאד אז די בילדער זענען נישט קלאר צוליב די שוואכע דרוק. עס וואלט געווען א גרויסע ענין אויב מ'קען עפעס טון דערוועגן, נישט אז ס'קומט זיך, איך בין זיכער די ארויסגעבער ארבעטן אזוי אויך אימערמידלעך, מסתמא שלא על מנת לקבל פרס, כ'דערמאן עס נאר ווייל דאס וועט בלי ספק העכערן די קוואליטעט פון וועקער).

[גדליה]

אינטרעסאנט, ווען ער באשרייבט די מענטשען וואס האבען געלאזט זייער איינדרוק אויף איהם, שרייבט ער בפרטיות. הרב דאנציגער מיט זיינס, הרב ד"ר לאם מיט זיינס וכו'. אבער ביים סקווערער רבי'ן איז עס נישט אזוי. ער רעדט פון אן אטמאספערע וכו', אבער קיין איין שטארקע נקודה זאגט ער נישט. נישט אויפ'ן היינטיגע און נישט אויפ'ן פריערדיגע. דער היינטיגע האט איהם אביסל געהאלפען גשמיות'דיג, אבער אלס א לעבענסלאנגיגע מוסטער שילדערט ער איהם נישט. עס זעט אויס אז די ערשטע ערנסטע אידישע פלאץ וואס ער האט געזען איז געווען סקווער, און ער האט ליעב געהאט די ערנסטקייט, א זאך וואס ער וואלט געקענט קונה זיין אין סיי וועלכע אידישע צענטער. ער וואלט געקענט אריין שפאצירען אין יעדער ישיבה אין נ.י. אדער אין סיי וועלכע ביהמ"ד. נאר פונקט האט ער געזען א מצב אין סקווער.

צומאל איז פארהאן עפעס וואס איז אזוי דורכנעמענד און אזוי מאכטפול אז מ'קען עס נישט שילדערן מיט ווערטער, נאר די איינדרוקען וואס מ'האט געקריגן. איך אליין בין ממש משוגע געווארן ווי אזוי הרב שיללער לייגט אראפ די סצענעס ביים סקווערער רבי'ן, ווי ער האט באטאפט מיט ליבשאפט די ענגלישע גמרא, ווי דער רחמיסטריווקער רבי איז געווען אזוי איבערגענומען פון דעם בעל שם אז ער האט נישט געקענט ארויסרעדן א ווארט, ווי ר' משה בטלן האט געשאכטן א הערינג. מ'זעט ווי די אצילות רוח און די ריינקייט פון די אידן האבן געלאזט אויף אים א אייביגע השפעה, און דאס איז נישט סתם א צייטווייליגע טינעידש פעיז. די פשוט'ע פערזענליכקייטן פון די מענטשן האט אים געטוישט זיין גאנצע מהלך החיים, דאס איז אסאך מער באדייטפול ווי הערן א שטיקל לומדות אדער עפעס א "שארף" ווארט.

[גדליה]

פעך! א גרויל. ער באלאנגט טאקע אין Jewland סקווירא.

אויב וואלט איר געליינט דעם אינטערוויו וואלט איר געזען אז אזא זאץ ווי איר האט דא געשריבן, כלומר'שט אין נאמען פון ליבעראליזם, פארשעמענדיג א גאנצע עדה אידן מיט זלזול, וואלט פאר הרב שיללער, דער "ראסיסט", אפילו נישט געקומען אין ווילדסטן חלום צו טראכטן, ווער רעדט נאך שרייבן אויף א פאבליק פארום ווי די באטרעפנדע קענען עס זען און זיך פארשעמען.

[שבת אחים]

פעך! א גרויל. ער באלאנגט טאקע אין Jewland סקווירא.

אויב וואלט איר געליינט דעם אינטערוויו וואלט איר געזען אז אזא זאץ ווי איר האט דא געשריבן, כלומר'שט אין נאמען פון ליבעראליזם, פארשעמענדיג א גאנצע עדה אידן מיט זלזול, וואלט פאר הרב שיללער, דער "ראסיסט", אפילו נישט געקומען אין ווילדסטן חלום צו טראכטן, ווער רעדט נאך שרייבן אויף א פאבליק פארום ווי די באטרעפנדע קענען עס זען און זיך פארשעמען.

הייסט עס אז איך מעג נישט זאגן ׳מיין מיינונג׳ איבער שיללער? און וואס האב איך שוין געזאגט אויף
סקווירא אז איינער זאל זיך נעבעך אזוי פארשעמען? מ׳קען שוין מיינען...

איך האב געליינט חלקים פון די אינטערוויו אין די וועקער און איך האב מיך נאך פארעקעלט פון אים ווען ער זאגט אז ער האט קאמפיינט פאר דעם קאנסערוועטיוו בערי גאלדוואטער.


זיי געראכטן יעדער איינער וואס גייט זאגן וואס הרב שיללער זאגט אז איך און אלע נארמאלע מענטשען אויף די וועלט גייען זאגן פעך! גרויליג! נישט קיין חילוק ווער ס׳גייט עס זאגן! און די זעלבע גייט זיין ווען איינער גייט רעדן קעגן אידן, ווייסע קריסטן, אינדיאנער, כינעזער, יאפאנעזער, אראבער, ספאנישע, און איטאליענער, אאז״וו.


די סיבה פון אלע מלחמות, רציחות, רדיפות, בלוט פארגיסינג, גענאציד, אין די היסטאריע פון די לעצטע טויזנטער יאהרן זייט די וועלט שטייט איז נאר געקומען ווייל מענטשען (אומ-מענטשען) האבן געהאט אזעלכע גיטע איידיעס ווי הרב שיללער...

איך פערזענליך גרויל מיך פון אזעלכע נערישע גערעדאכץ וואס שטאמט פון פשוט נישט טראכטן! ווייל ווען מ׳טראכט אביסל לוינט זיך בעסער פאר אלע צדדים זיך צולעבן אין גיטן מיט אלע פעלקער און פרובירן אריינברענגן שלום אויף די וועלט אנשטאט וויסטע נערישע קינדערישע שנאה וואס ענדיגט זיך צום סוף זייער נישט גוט פאר קיינעם.

[גדליה]

ווען איך וואלט געהאט א האלבע צד אז דא גייט זיך פירן א נארמאלע ויכוח וואלט איך אייך געענטפערט. אבער פון אייער שפראך זעט נישט אויס אז איר זענט אינטערעסירט אין א אויפריכטיגע דעבאטע, ווינטש איך אייך א גוטן מועד און א פרייליכן יום טוב. זייער אנגענעם געווען זיך צו באקענען.

[שבת אחים]

ווען איך וואלט געהאט א האלבע צד אז דא גייט זיך פירן א נארמאלע ויכוח וואלט איך אייך געענטפערט. אבער פון אייער שפראך זעט נישט אויס אז איר זענט אינטערעסירט אין א אויפריכטיגע דעבאטע, ווינטש איך אייך א גוטן מועד און א פרייליכן יום טוב. זייער אנגענעם געווען זיך צו באקענען.

איך זיך נישט קיין דעבאטעס. איך זאג מיין מיינונג. אז איינער שרייט מיך אן אדער פרעגט מיך פארוואס איך האלט אזוי בין איך יענעם גערן מסביר פארוואס איך האלט וואס איך האלט.

[גדליה]

אקוראט אזוי. איר זאגט אייער מיינונג אן די מינדעסטע אינטערעסע צו הערן וואס א אנדערע האט צו זאגן. דאס איז א זיכערע וועג צו בלייבן אייביג גערעכט

[פאלקמאן]

איך בין נישט אינדערהיים ביים קאמפיוטער, און צו שרייבן דורכן טעלעפאן איז נישט אזוי גרינג, אבער איך וועל פרובירן ווי ס'איז. (מיט דעם וועל איך שוין יוצא זיין אויך דעם שינוי ביים שרייבן מפני קדושת המועד...) מ'זאל מיר נאר מוחל זיין ווען איך שפעטיג אביסל מיט אן ענטפער.

מאיר שילער אין זיינע אייגענע ווערטער.
https://www.amren.com/news/2010/10/separation_is_t/

איך האב פארשטאנען רענעסאנס חסיד אויפן דעקל ווי אן איש האשכולות. יעצט קלער איך צי עס האט נישט געמיינט די עקסטרעמע רעכטע פון אמעריקאן רענעסאנס.

בכל אופן אן אינטערוויו וואס דעקט נישט אויך די ענינים אדער געט נישט לכה"פ די פרטים אין דער אריינפיר איז עיקר חסר מן הספר, צום ווייניקסטנס געזאגט.

א מענטש איז א מכלול פון מיינונגען און געפילן. ווי ברייטער דער מענטש איז, אלץ מער איז עס אומ'אחריות'דיג (סיי פאר אים און סיי פאר'ן צוהערער/ליינער) ארויסצונעמען איין פרט פונעם גאנצן מכלול, ווייל צוזאמען מיט ברייטקייט קומט אריין קאמפליצירטקייט און ניואנסן. מיין האפענונג איז צו דעקן דעם מענטש גענוג ברייט אז מיר זאלן קענען פארשטיין זיין פול-זייטיגע פערזענליכקייט, אפגעזען צי מיר וועלן ספעציפיש בארירן דעם נושא אדער נישט. איך האב מיך באצויגן צו דעם ציל אינעם אריינפיר.

איך ווייס נישט ווען איך וועל אנקומען עס אויסצופירן, ווייל צו דעקן זיין פאליטישן וועלטקוק (אויף וועלכן ער האט געשריבן א בוך אין זיינע בראשית יארן, און דערנאך זענען צוגעקומען נאך צענדליגער שיכטן אויף דעם, מיט הונדערטער ארטיקלען וואס ער האט פובליצירט) דארף זיין א קאלאסאלער פראיעקט. איך קוק שטארק ארויס אויף דעם, אבער פריער וויל איך צושטעלן אן אינטערוויו איבער טעמעס וואס זענען נוגע פאר אונז אלס אידן, אדער אלס היימישע אידן. אזוי האף איך ווייניגסטנס.

אגב, אין ראם פון מיינע באגעגענישן מיט הרב שיללער איז מיר אויסגעקומען צו הערן אביסל פון זיינע ערפארונגען מיט פארשידענע מענטשליכע גרופעס, און פערזענליך בין איך איבערצייגט אז ער פארמאגט א טיפע ליבשאפט צו יעדן צלם אלוקים, אפגעזען פונעם קאליר. איך וואלט געקענט צוברענגען אינטערעסאנטע אנעקדאטן אין שייכות מיט דעם, אבער איך פלאן עס אפצודרוקן שפעטער און איך וויל עס נישט ארויסגעבן פאר דער צייט... ווי געזאגט, איז דער מענטש זייער רייך אין זיין אינערליכער וועלט.



Sent from my XT1635-01 using Tapatalk

[שבת אחים]

אקוראט אזוי. איר זאגט אייער מיינונג אן די מינדעסטע אינטערעסע צו הערן וואס א אנדערע האט צו זאגן. דאס איז א זיכערע וועג צו בלייבן אייביג גערעכט

איך לאז דיר נישט זאגן דיין מיינונג??? זייט ווען?
דו זאגסט דאך דירעקט גארנישט! וואס זאגסטו? אדרבה לאמיר שוין הערן.

בד״וו די נאציס און אנטיסמיטן האבן אויך א מיינונג, לאז זיי אויך אויסרעדן....

[ליטוואק פון בודאפעסט]

דער עיקר חילוק צווישען א קאנסערוואטיוו און ליבעראלע, בעצם יסוד דינם, איז ווי פאלגענד. א קאנסערוואטיוו האט עפעס וואס באגלייט יעדער מיינונג זיינער. דאס אז די מיינונג איז אמאל געווען אנגענומען און דער וועלטס גאנג. א ליבעראלע זאגט אז יעדער זאך מוז ווערען איבער געטראכט און געקלערט, גארנישט איז נישט ריכטיג ווייל אמאל האט מען אזוי געמיינט.

וביתר עומק, א קאנסערוואטיוו האט עקסטרא-פאקטואלישע נויגונגען צו די ווארהייט פון זיין מיינונג. א ליבעראלע איז נאר משועבד צום אמת.

נישט יעדער ליבעראלער איז אזוי אמת׳דיג, אבער דאס איז די יסוד פון די שיטה.

למשל, א מענטש זעט אסאך שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך וואס פיהרען זיך אויף אין א געוויסע וועג. ווען דער קאנסערוואטיוו טרעפט זיך מיט נאך א שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך, משפט ער די דאזיגע לויט די אנדערע שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך וואס ער האט באגעגענט. א ליבעראלע משפט איהם לויט זיין אייגענעם צושטאנד, נישט עפ"י די ארום און ארום.

ווען שבת אחים האט א פראבלעם מיט קאנסערוואטיווען, וואס איז זיין עיקר טענה? אז ׳אלע׳ האלטען עס פאר א גרויל? ביסט דאך די זעלבע קאנסערוואטיוו! אנשטאטס ברענגען א מקור מיניה וביה, ברענגסטו ווידער פון דערויסען! דאס איז פונקט ווי יעדער רעכטער וואס פארלייגט זיך אויף עפעס א מיתוס פון ׳אמאל׳.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[פאלקמאן]

דער עיקר חילוק צווישען א קאנסערוואטיוו און ליבעראלע, בעצם יסוד דינם, איז ווי פאלגענד. א קאנסערוואטיוו האט עפעס וואס באגלייט יעדער מיינונג זיינער. דאס אז די מיינונג איז אמאל געווען אנגענומען און דער וועלטס גאנג. א ליבעראלע זאגט אז יעדער זאך מוז ווערען איבער געטראכט און געקלערט, גארנישט איז נישט ריכטיג ווייל אמאל האט מען אזוי געמיינט.

וביתר עומק, א קאנסערוואטיוו האט עקסטרא-פאקטואלישע נויגונגען צו די ווארהייט פון זיין מיינונג. א ליבעראלע איז נאר משועבד צום אמת.

נישט יעדער ליבעראלער איז אזוי אמת׳דיג, אבער דאס איז די יסוד פון די שיטה.

למשל, א מענטש זעט אסאך שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך וואס פיהרען זיך אויף אין א געוויסע וועג. ווען דער קאנסערוואטיוו טרעפט זיך מיט נאך א שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך, משפט ער די דאזיגע לויט די אנדערע שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך וואס ער האט באגעגענט. א ליבעראלע משפט איהם לויט זיין אייגענעם צושטאנד, נישט עפ"י די ארום און ארום.

ווען שבת אחים האט א פראבלעם מיט קאנסערוואטיווען, וואס איז זיין עיקר טענה? אז ׳אלע׳ האלטען עס פאר א גרויל? ביסט דאך די זעלבע קאנסערוואטיוו! אנשטאטס ברענגען א מקור מיניה וביה, ברענגסטו ווידער פון דערויסען! דאס איז פונקט ווי יעדער רעכטער וואס פארלייגט זיך אויף עפעס א מיתוס פון ׳אמאל׳.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

די דיכאטאמיע פון קאנסערוואטיוון-ליבעראלן וואס דו האסט אפגעמאלן קומט מיר פאר שטארק אויבערפלעכליך. אין ביידע צדדים זענען דא מענטשן וואס טראכטן און אנדערע וועלכע גייען פשוט מיטן שטראם. דער ליבעראל אין אמעריקע, דער קאנסערוואטיוו אין סאודי אראביע, פארמאגן על פי רוב דעם זעלבן מאטיוו: נאכגיין דעם שטראם. דעם אמת זוכן נאר יחידים, און זיי זענען שטענדיג קאמפליצירט. דאס איז אמת לגבי אידעאלאגן פון ביידע זייטן - און אט די מבקשי האמת וועלן אפט אויך זיין אומפארשטענדליך ביי ביידע זייטן.

בכל אופן איז דער אשכול פארקראכן פונעם ענין...

Sent from my XT1635-01 using Tapatalk

[פאלקמאן]

גדליה, א דאנק פאר דיין באדייטנדע אפשאצונג אויפן אינטערוויו. איך וועל מיך באציען צו די הערות וואס דו האסט געשריבן.

אפאר קורצע הערות. הרב שיללער באציט זיך צו מאטעמאטיק און אנדערה הארטע וויסנשאפטן ווי א "טויטער לימוד" אדער עכ"פ אזוי האט ער אמאל געקלערט. כ'מיין אז דאס איז א געוואלדיגע זלזול אין די חכמות אויף וואס די וועלט שטייט, און ס'איז א פליאה עצומה פאר איינעם וואס ווייקט זיך אין חסידות נישט צו פארשטיין אז די בריאה איז אייגנטליך א לעבעדיגע פלאץ און די געזעצן פון פיזיקס און מאטעמאטיקס זענען נישט קיין טויטע לימודים נאר גאר טיפע סודות הבריאה וואס מ'קען זיך אסאך אארויסלערנען אויף א פילאזאפישע און האומאניסטישע שטייגער, ס'איז א טעות פון די היינטיגע אטעאטיסטן אז זיי קוקן אן סייענס ווי א טויטע לימוד און זעען נישט גאט דערינען.

איך וואלט געדארפט אריבערשיקן דיין פראגע צו אים. איך וועל אבער פרובירן צו ענטפערן וואס איך פארשטיי לענ"ד.

איך גלייב אז ער וועט מסכים זיין מיט דעם וואס דו שרייבסט. אין טעאריע שעצט ער זיכער די וויסנשאפט ווי א מענטשליכע קאמוניקאציע מיט די סודות פון דער בריאה. דאך, אין קאנטראסט צו אנדערע לימודים [און ערפארונגען] וואו ער קען זיך פערזענליך פארבינדן צו דעם, פילט ער עס נישט אין מאטעמאטיק. פאר מענטשן וועלכע אטעמען די גייסט וויסנשאפט (Humanities) שאפט זיך אפט א קעגן-רעאקציע צו די עקשנותדיגע נומערן וועלכע לאזן זיך נישט בייגן. ער האט בסך הכל אויסגעדרוקט זיין עמאציאנעלע באציאונג מיט מאטעמאטיק און נישט קיין פילאזאפישע אפשאצונג.

הרב שיללער שרייבט אז די סיבה פארוואס ער האט זיך אוועקגעצויגן פון סקווער איז ווייל ער האט זיך געצויגן אויף לינקס בעת סקווער האט זיך געצויגן אויף רעכטס. איך וואלט געוואלט הערן מער דערוועגן

וואו האסטו דאס געזען? לינקס/רעכטס איז בכלל נישט געווען א טייל פונעם equation. ס'האט מיר אויסגעזען ווי ער גיט זיך אכטונג נישט צו פוגע זיין אין סקווירא (מיט וועלכע ער איז סוף כל סוף געבליבן נאנט אין הארצן) און ער האט געקליבן די ווערטער וויאזוי זיך אויסצודרוקן.

גראב גערעדט דארף עס אויסקומען אזוי: שיללער האט ליב געהאט די נשמה פון סקווירא, און ווען סקווירא בלייבט געטריי צו דער אייגענער נשמה וואלט ער דארט געבליבן - טראץ דעם וואס זיין וועלט איז ברייטער געווארן (והא ראיה אז ער האט עד היום נישט איבערגעלאזט "יענעם" סקווירא וואס ער האט געקענט פון אמאל). זיין פראבלעם איז געווען אז סקווירא האט פארלוירן די אריגענעלע אויפריכטיגקייט. זיי זענען אריבער א פראצעדור פון אינסטיטוציאנאליזירונג. ס'קען טאקע זיין אז ווען נישט די נייע האריזאנטן וועלכע האבן זיך אים געעפנט וואלט ער נאך מיטגעשטראמט ווי ס'איז, אבער דער שילוב פון ביידע זייטן האט אים ארויסגעשטופט פון סקווירא.

עס זעט מיר ענדערש אויס אז נאכ'ן וואוינען דארט א לענגערע צייט און עלטער ווערן האט ער אנגעהויבן איינזען אז דער פלאץ איז נישט אזוי ספעקטאקולאר ווי ער האט געמיינט...

איך מיין אז פונעם אינטערוויו איז קלאר אז נישט דאס איז דער ענין. ער איז געבליבן צוגעבונדן צו סקווירא, און ער וואלט ווייטער געבליבן, ווען נישט געוויסע אומשטענדן וועלכע האבן זיך געטוישט. פארשטייט זיך, דא קומט אריין אן אנדער שמועס - אז יעדע באוועגונג גייט דורך שינויים, און דאס איז א טייל פונעם מענטשליכן מציאות. די פראגע ווערט אויפגעברענגט אינעם אינטערוויו און הרב שיללער אליין אנערקענט אז דאס איז א טעמע וואס קומט צוריק אין זיין לעבן א פאר מאל. דאך די סיבה צו דעם איז אן עקשנותדיגער אידעאליזם און נישט אן אזויגערופענע אנטוישונג, אדער אויגן-עפענונג.

פערזענליך האב איך שוין גערעדט מיט אים אביסל איבער זיין פאליטישער ביאגראפיע, וואלט איך דאס געקענט איבערווייזן פון דעם וואס ער האט שטענדיג ווייטער געזוכט (אין צייטן פון קריזיסן אין פאליטישע באוועגונגען) א ווינקל אין דער וועלט וואס איז יא געטריי צום עיקר נשמה פון דער אידעע אין וועלכער ער האט געגלייבט. זיין טראגעדיע, אויב מ'קען עס אזוי רופן, האט געשטעקט אין דעם וואס ער האט נישט געקענט צופאסן די אידעע צו מענטשליכע פשרות. ס'איז נישט שייך עס אנצורופן א טעות, נאר ס'איז א געוויסער קוק אויפן לעבן - וואס איז אפט פול מיט יסורים. ס'איז מיר א חידוש וויאזוי ער ראמאנטיזירט יעדע פון זיינע פיינפולע סטאנציעס אין לעבן און טראץ זיינע ווייטערדיגע רייזעס האט ער קיינמאל נישט אפגעלאזט די רוחניותדיגע רענצלעך וואס ער האט באגעגנט אונטערוועגנס.

כ'מיין דאס איז די זעלבע טעות וואס ער מאכט שפעטער ביים זאגן אז די מאדערן ארטאדאקסן לעבן נישט אין איינקלאנג מיט זייער אידעאל און די חסידים לעבן יא. ס'זעט מיך אויס ווי א טעות און בשעת חסידים זענען טאקע מער מקפיד אויף שולחן ערוך לעבט מען נישט באמת אפילו נאנט צו די אידעאל. ודי לחכימא.

ער האט געלעבט מיט ביידע גרופעס אינאיינעם במשך רוב פון זיין לעבן. ער ערקלערט זייער שיין וואס ער מיינט ביים זאגן אז די מאדערן ארטאדאקסן זענען ווייט פונעם אידעאל. ער מיינט דערמיט דעם אנגעגעבענעם אידעאל פון ארטאדאקסיע - הלכה.

דאס אז הלכה איז נישט גענוג, און אז מיר פארמאגן פראבלעמען וואס די מאדערניסטן האבן נישט, איז ביי אים גענוג קלאר, ווי ס'לאזט זיך זען מערערע פלעצער צווישן די שורות, און בפרט אינעם ניינטן קאפיטל. איך האף אז ס'וועט נאכקומען א לענגערער המשך אויף דעם באריכות, אבער בכל אופן איז קלאר אז הרב שיללער איז דער לעצטער מענטש וואס זאל זיין בלינד צו אונזערע שוואכקייטן אין יהדות.

על כולם איז מיר א גרויסע פליאה הלמאי ער איז געגאנגען פארלערנען גמרא אין מאדערן ארטדאקסישע מוסדות, בעת זיינע אייניקלעך (און קינדער?) גייען אין חסידישע מוסדות. ער געבט דאך קלאר אן די סיבה פארוואס ער איז געגאנגען צו מאדערן ארטאדאקסיע איז ווייל ביי אונז וואלטן זיינע אינערליכע השקפות נישט געהאט קיין חשיבות, איז וואס באגייט ער דעם זעלבן טעות און געבט פאר זיינע דורות א חסידישן חינוך וואס וועט זיי מורא'דיג באגרעניצן אין זייער מחשבה?

פונקט פארקערט. ער האט געוואלט ברענגען די אורות פון אונזער ערנסטער התחייבות צו הלכה, ווי אויך אונזער ווארעמער היימישקייט, צו דער מאדערנער וועלט. די סיבה פארוואס ער האט נישט געזוכט א שטעלע אין א חסידישער ישיבה איז וויבאלד זיי האבן זיך נישט גענויטיגט אין דעם.




Sent from my XT1635-01 using Tapatalk

[לעיקוואד]

יאך בין אביסעל אנטוישט פון דער אינטערוויו. אז מען פארשפרעכט אן אינטרוויו מיט אזא מענטש איש האשכולות א בעל דעה וואלט איך זיך גערעכנט אז דער עיקר זאל זיך רעדן איבער זיינע דעות, צו איבער יהדות צו איבער פאליטיק, און זאל ער פארציילען זיינע דעות און זיי מצדיק זיין, און אפשר אויך פון ווי ער האט עס באקומען. אזויווי עס איז דער אינטערוויו דריי פערטל איבער וואסארא באל ער האט געשפילט מיט זיין טאטע און וואסארא מזונות ער האט געגעסן מיט ר' משה בטלן, נו א שיינע ביאגראפיע וואס מען וואלט געקענט טרעפן אין משפחה איבער אן אינטרעסאנטע פארשוינ'ס לעבנס-געשיכטע. עס איז אבער גאנץ ווייניג אינטרעסאנט אויף אן אינטעלעקאלער פארנעם, וואס איז לכאורה דער עיקר אינטרעסאנקייט פאר אונז. סתם גרים און בעלי תשובה וואס האבן זיך געדרייט פארשידענע פלעצער איז 'א דיים א דאזען', און די סארט מעשיות קען מען טרעפן אין אן א שיעור חרדישע אויסגאבעס וואב האבן ליב אזעלכע זאכן. ווען איך וואלט געמאכט דער אינטערוויו וואלט איך אנגעהויבען אין דער סוף און איבערגעהיפט די אלע מעשיות.


דאס וואס ער זאגט וועגן די מ"א ווערזוס חסידים האב איך פארשטאנען ער מיינט אז אמת הרב סולובייציק אדער לאמם זענען עוסק אין פילאזאפיע וחקירה, אבער דער המון עם איז זיך עוסק אין בעיסבאל על פי רוב און מען טרעפט נישט ביי זיי זאל זיין נפוץ די סארט טיפשע חקירשישע אידישקייט וואס זייערע גדולים רעדן וועגן. משא"כ חסידים וואס דער רבי רעדט וועגן חאניאקשיקייט און די חסידים זענען אין גרעסטער טייל טאקע חאניאקיש. עס אבער אביסעל נישט פייר דער צושטעל ווייל אינטעקלקטואלער עומק איז אלעמאל אן ענין פאר יחידים און עס איז נישט קיין גרויסער חכמה אז דער רבי איז א נאר און אלע חסידים זענען אויך..

[שבת אחים]

דער עיקר חילוק צווישען א קאנסערוואטיוו און ליבעראלע, בעצם יסוד דינם, איז ווי פאלגענד. א קאנסערוואטיוו האט עפעס וואס באגלייט יעדער מיינונג זיינער. דאס אז די מיינונג איז אמאל געווען אנגענומען און דער וועלטס גאנג. א ליבעראלע זאגט אז יעדער זאך מוז ווערען איבער געטראכט און געקלערט, גארנישט איז נישט ריכטיג ווייל אמאל האט מען אזוי געמיינט.

וביתר עומק, א קאנסערוואטיוו האט עקסטרא-פאקטואלישע נויגונגען צו די ווארהייט פון זיין מיינונג. א ליבעראלע איז נאר משועבד צום אמת.

נישט יעדער ליבעראלער איז אזוי אמת׳דיג, אבער דאס איז די יסוד פון די שיטה.

למשל, א מענטש זעט אסאך שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך וואס פיהרען זיך אויף אין א געוויסע וועג. ווען דער קאנסערוואטיוו טרעפט זיך מיט נאך א שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך, משפט ער די דאזיגע לויט די אנדערע שווארצע\היספאנישע\אידען\פייגלעך וואס ער האט באגעגענט. א ליבעראלע משפט איהם לויט זיין אייגענעם צושטאנד, נישט עפ"י די ארום און ארום.

ווען שבת אחים האט א פראבלעם מיט קאנסערוואטיווען, וואס איז זיין עיקר טענה? אז ׳אלע׳ האלטען עס פאר א גרויל? ביסט דאך די זעלבע קאנסערוואטיוו! אנשטאטס ברענגען א מקור מיניה וביה, ברענגסטו ווידער פון דערויסען! דאס איז פונקט ווי יעדער רעכטער וואס פארלייגט זיך אויף עפעס א מיתוס פון ׳אמאל׳.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

1)איך האב דאך דירעקט געזאגט פארוואס איך האלט אזוי קוק צוריק מיינע תגובות ביטע. איך האב עס שוין געשריבן מיליאן מאל דא אויף קאווע שטיבל. ביי מיר איז א ראסיסט פונקט ווי אנטיסמיט. כ׳זעה נישט די חילוק! ווייל איך בין א פונקט א איד? פיינט האבן יענעם ווייל ער איז געבוירן געווארן אין א געוויסע ראסע איז א אלטמאדישע צוריקגעשטאנענע אומשכלדיגע דערשיינונג וואס ברענגט נישט קיין שום גוטס אויף דער וועלט. ופשוט הוא.

2)כ׳ווייס נישט פון ווי די נעמסט אז איך גיי נאכן שטראם. שעפעלע טייערע נעם דיינע ברילן און קוק איבער וואס איך האב געשריבן. כהאב געשריבן אפאר מאהל אז דעס איז ״מיין מיינונג״. כהאב נאר געזאגט פאר [tag]גדלי[/tag] אז ער זאל זיין געראכטן אז ״איך״ מיט נאך אסאך נארמאלע מענטשען ווען איינער גייט רעדן אזויווי הרב שיללער גיין זיי שרייען ״גרויליג״ פונקט אזויווי ווען זיי הערן א נאצי רעדן אויף אידן.

3)מיט יעדע זאך וואס איך האלט אז די ליבעראלע זענען גערעכט בין איך גרייט דיר מסביר צוזיין פארוואס איך האלט אזוי. סאיז פערצופאל אז זיי זענען גערעכט מיט רוב זאכן. אפשר טאקע ווייל זייערע פאליסיס זענען נישט געבויעט אויף ״בלינדע-מסורה״ נאר זיי ׳טראכטן׳ אזויווי דו זאגסט.יעדע זאך צום ביישפיל גאן-קאנטראל, טויט שטראף, אבארושען, ענווייערמענט אאז״וו. האלט איך נישט אזוי ווייל די ליבעראלע זאגן אזוי נאר ווייל איך האב געטראכט און איך בין אנגעקומען צו די מסקנא איז זיי זענען גערעכט. און כבין גרייט צו דעבאטירן יעדע ענין און דיר ווייזן פארוואס כ׳האלט אזוי.

4)אויב סגייט זיין נאר איין מענטש אין אמעריקע וואס האלט אז מ׳טאר נישט זיין קיין ראסיסט, און אלע אנדערע מענטשען גייען האלטן פארקערט גיי איך נאכאלץ בלייבן ביי מיין מיינוג. נאך א מזל טאקע אז נישט נאר איך האלט אזוי נאר די גאנצע וועלט וואס ׳טראכטן׳ האלטן אויך ווי מיר. נאך איין מזל...