איז אידיש בלוט הפקר?

[יעקב מענטש]

לאמיר דיר זאגן, ס'איז דא זייער ווייניג וואס נעמן ערענסט די גאנצע חאזעריי, רוף עס מצה גזולה, אדער קידושין גזולה, יו נעים איט, מ'דארף אויפצוזוכן אן אלטן בלאט צו געבן א דעטאלירטן ליסטע. און וואס א יאר ס'גייט פאריבער אלץ ווייניגער מענטשען ווייסן דערפון בכלל.

איך גלייב אז ער וואלדמאן איז נישט געקומען צו דאווענען ביי ענק ווייל ער דייקא געוואלט ווייזן אז א טאטע פון ממזירים קען דאווענען אין ענקער ביהמ"ד, איך גלייב ער האט פשוט געזוכט אן עוועיל עמוד מיט א באקוועמע שוהל און מקוה דאס אלעס, ער האט א קנאפע פראבלעם זיך צו זוכן א צווייט פלאץ.

אבער דער צעטל שיקער (איז עס טאקע דער וואס האט געיושב'ט? אדער איז געווען א שטעלפארטרעטער ווי לאנג ער איז געגאנגען אויף אורלויב?) איז קהל'ס נער און פראקטיצירט טפשות אין קהל'ס נאמען.

אין עני איווענט, מיר אינטערסירט עס נישט, גייטס אן ס'וועט היבש פארשטארקערן די באזע... (דו ווייסט וויפיל ארוינים לאכן דערפון?)

[גאנצל]

קידושין איז א זאך וואס די ראשי קהלה דארפן שטיין על המשמר אז עס זאל געטאן ווערן ריכטיג זיי טארן זיך פון דעם ניט מעלים עין זיין עס איז נישט קיין קינדער שפיל

[ליטוואק פון בודאפעסט]

קידושין איז א זאך וואס די ראשי קהלה דארפן שטיין על המשמר אז עס זאל געטאן ווערן ריכטיג זיי טארן זיך פון דעם ניט מעלים עין זיין עס איז נישט קיין קינדער שפיל

דו גלויבסט אין קאאינסידענס?

אין די גאנצע וועלט, איז דער שטח הפקר. און מ׳האט אין ערגעץ נישט געהערט קיין פראבלעם. פונקט אין די שטאט ווי הרב אהרן ראנגעלט זיך אויף זיין פאסטען מיום הוולדו, איז געבוירען געווארען א משמר אויף וואס צו שטייען! דאס איז א מקרה?

וזאת למודעי, דו ווייסט וואס פאסירט ביי אדאפשען? ווער איז ׳עומד על המשמר׳ אין די זאכען נאכצוגייען דער יחוס פון דער קינד? עפעס אן אפיציעלע בי"ד? אין איין פלאץ אין דער וועלט איז עס אונטער דער פירערשאפט פון רבנים, ווי אויך גיטין וקידושין. ווי? אין ארץ ישראל, ווי דער רבנות נעמט קעיר. אבער פלוצלונג וואונדער אויף וואונדער אז די זעלבע וואס זארגען אזוי שטארק פאר סדר אין קר"י, האבען נישט קיין פראבלעם צו בארעדען דער רבנות. איי, עס מוז זיין סדר? צ"ע.

Sent from my LG-K373 using Tapatalk

[גאנצל]

אינדערהיים איז עס געווען אין יעדע שטעיטל אינקלאדעט די שטעיטלעך ווי עס זענען געווען מתנגדים צום רב און געטענהט אז דער רב איז נישט דא קיין רב סטראגעלט און בלא בלא

זייער דיין האט זיך באצויגן צו א פסק פונעם מייסד העיר און זיי צוגעפסקענט אז דער הוראה איז גילטיג דא אויך

און ממילא מוזן די ראה"ק טון מה שבידם און קענען נישט מועל זיין אין זייער תפקיד

איי עס איז נישט באטעמט די סנהדרין האט נאך געהאט אזעלכע אומבאטעמטע סעטועישנס

דאס אלעס איז בלויז פאר חזרה די דיסקאשען איז שוין אויסגעדראשען און פון מיין זייט פארלאשן

א גוטן טאג

[נקודת-אמת]

איין זאך קען איך דיר זאגן:
ווען איך וואלט געוועהן מרא דאתרא אין א שטעטל וואס מיין עלטער פעטער וואלט געגרינדערט און ער וואלט מיר אוועקגעשטעלט אלטס רב,
און איך וואלט געהאט איינוואוינער אין שטאט וואס ווילן מיר נישט נעמען אלטס זייערע 'מסדר-חידושים',
און בעל כרחם מחמת ההלכה או המנהג או מורא הזט"ה וואלטן זיי געמוזט זיך בייגן און קומען צו מיר בעטן איך זאל מסדר-חידושין'נען ביי זיי,
וואלט איך געשריגן: לא-מיט-א-למ"ד. פארשטאנען?
מיין עפינייען איז: אוי לה לאותה בושה זיך ארויף צו צווינגען מכח ההלכה אויף יענעמ'ס חתונה כיבודים

סנדקאות מוז מען אויכעט געבן פאר'ן מרא דאתרא?

[גאנצל]

סנדקאות ? וואס עפעס ?

[ליפא]

איין זאך קען איך דיר זאגן:
ווען איך וואלט געוועהן מרא דאתרא אין א שטעטל וואס מיין עלטער פעטער וואלט געגרינדערט און ער וואלט מיר אוועקגעשטעלט אלטס רב

דער עלטער פעטער האט אים ניטאמאל געשטעלט

[Gimpel]

בערל אקרו"ט איז ראשי תיבות אלופי קרואי וטובי

[שלי שלך]

די הנהלת הקהילה האט אנגערופן דעם אינגערמאן זאגן אז די בריוו איז נישט געשיקט געווארן דורך זיי, און ער מעג ווייטער דאווענען פאר'ן עמוד אין אהל פיגא.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

טאמער די קידושין וואס הרב שמואל גראס פון קראלע האט מסדר געווען זענען פסול ביי דיר, ווייל די וואלען האט געוואנען הרב אביש האראוויץ, ביסטו מעגליך (מסתמא אזוי אויך נישט) בארעכטיגט.
יעצט שרייבסטו פשוט פארטיי ליגענט. הער אויף מיט די זייטיגע חשבונות, זאג קלאר די אמת. איך בין אן אהרוני, און די ענין האט מען געשטעלט אלס דער שלאכטפעלד. יעדער פארשטייט אליינס אז אריזאנא שווייץ (קרעדיט: @שבת אחים) איז נישט די נושא, פון קיינער פון די צדדים, ווי אויך נישט די סידור קידושין ביזנעס. דאס מאכען די עסק תאמעוואטיש כאילו עס איז א נידון פון הלכה צו שמירת הדת, איז א שקר, און ווען איך ווער נישט באצאלט דערפאר, האלט איך מ'דארף שטארק פארדאמען.

[גאנצל]

יעצט זאל איך דיר צוריק זאגן אז דו מיינסט אויך גארנישט מער ווי דיין שנאה בלא בלא .... ניין איך האלט נישט דערביי

נאר איך וועל רעדן פון די פוינט זייט נישט ברוגז מיין ידיד קידושין שחיטה ובדו' זענען זאכן וואס די ראשי קהלה דארפן שטיין על המשמר, און דאס וואס די קרית יואלע ראשי קהלה טוען און אזוי איז געווען אינדערהיים אין אלע שטעיטלעך, אלע דיינע אנדערע קינדערישע איירעדענישן קומט נישט אריין דא

[ליטוואק פון בודאפעסט]

פארצייל מיר גענוי וואס וועט פאסירן ווען מענטשן זענען מכבד אנדערע רבנים מיט סידור קידושין אנשטאט'ס הרב אהרן?

און אויב עפעס, פארוואס האט דאס נישט פאסירט אין לעיקוואד, ברוקלין, מאנסי, טאראנטא, טשיקאגא, לאנדאן, מאנטשעסטער, בני ברק, ירושלים, אשדוד, באר שבע, קעיפ טאון, מעלבורן, מעקסיקא סיטי, טעמפע, לאס אנדזשעלעס ועוד? פארוואס איז עס דוקא א פראבלעם אין קרית יואל?

איך בעט אבער גענוי. נישט 'עומד על המשמר' ווערטער, וואס מיינען גארנישט.

[גאנצל]

אה דו ווייסט נישט ? די גאנצע זאך איז א אלטע תקנה דוכט זיך פון ועד ארבע ארצות

די נפק"מ פון אנדערע פלעצער ביסטו שוין גענוג גרויס צו פארשטיין

[ליטוואק פון בודאפעסט]

אהא. האסט געקענט זאגן 'איך ווייס נישט, איך האב גערעדט נארישקייטן'. למעשה האסטו אזוי געזאגט, נאר כדרככם מיט אנדערע ווערטער.

ביזדערווייל ווייסטו נישט פון קיין מכשול, צו א מעגליכע מכשול. אבער ביסט זיכער אז זיי מוזן 'עומד זיין על המשמר'.

[berlbalaguleh]

איין זאך קען איך דיר זאגן:
ווען איך וואלט געוועהן מרא דאתרא אין א שטעטל וואס מיין עלטער פעטער וואלט געגרינדערט און ער וואלט מיר אוועקגעשטעלט אלטס רב,
און איך וואלט געהאט איינוואוינער אין שטאט וואס ווילן מיר נישט נעמען אלטס זייערע 'מסדר-חידושים',
און בעל כרחם מחמת ההלכה או המנהג או מורא הזט"ה וואלטן זיי געמוזט זיך בייגן און קומען צו מיר בעטן איך זאל מסדר-חידושין'נען ביי זיי,
וואלט איך געשריגן: לא-מיט-א-למ"ד. פארשטאנען?
מיין עפינייען איז: אוי לה לאותה בושה זיך ארויף צו צווינגען מכח ההלכה אויף יענעמ'ס חתונה כיבודים

סנדקאות מוז מען אויכעט געבן פאר'ן מרא דאתרא?

נקודת אמת: לאמיר אנהייבן ביים עק.סנדקאות מוז מען נישט געבן פאר'ן רב.פון מיינעטוועגן קען א איד מאכן א ברית צוויי מאל א יאהר. (א יעדע 6 חדשים) און נישט געבן סנדקאות פאר'ן רב. און די קינדער וועללן זיין כשר'ע קינדער. ביי סנדקאות איז נישט דא קיין ספעציעלע הלכות. און אפילו יאנקל דער שוסטער אדער זלמנ'יו דער וואסער טרעגער קענען אויכעט האבן סנדקאות. יאנוש דער שבת גוי, נישט. משא"כ סידור קידושין קען נאר דער מרא דאתרא אדער זיין אויטאריזירטער שליח. אדער פאר וועם ער געט רשות...!

[berlbalaguleh]

שבת אחים: דער כח פון א מרא דאתרא גייט נישט אין נאמבערס. אזוי ווי דו ווילסט זאגן. אין א קליין שטעטל. לאמיר זאגן ביז 20 משפחות האט דער מרא דאתרא א כוח. און העכער 21 משפחות, נישט.

א מרא דאתרא האט א כוח וואס די תורה"ק האט איהם געגעבן. צי ווייל ער איז אריין געוועהלט געווארן. אדער ווייל ער האט געירשנ'ט דאס רבנות. אויב ער איז אן עיי"ן ה"א און ער איז נישט ראוי לאותה איצטלא. האט מען נישט קיין ברירה און מ'מוז זוכן א צווייטן. אבער אויב ער איז א ת"ח און ראוי צו זיין רב, איז ער קודם פאר אנדערע. יעצט. אויב דער רב פונ'ם צד שכנגד גייט לענגערע ר"ת גאטשעס. דאס מאכט איהם נאכנישט קוואליפיצירט צו זיין מרא דאתרא. אויב איז ער א ת"ח דארף מען נוהג זיין כבוד ת"ח ביי איהם. מיט אלע הידורים. אבער דאס מאכט איהם נאכנישט פאר קיין מרא דאתרא...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

יא, יעדער מרא דאתרא וואס דער שטאט האט געוויילט, האט א פליכט צו טוהן פאר די אידען אין שטאט וואס זיי דארפען, פון א תורה'דיגע זינען. און מיר דאווענען טאקע השיבה שופטינו כבראשונה און די אלע אידישע שטעט זאלען אויפנעמען א רב, בבחירת בני הקהלה, וואס וועט דינען די גאנצע שטאט געטרייערהייט.

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: דער רב פון די שטאט קרית יואל אין מאנרא/פאלם טרי וויל דינען די גאנצע שטאט. זיי לאזן זיך אבער נישט.

איך וויל זעהן דעם טאג וואס ר' יוסל וואלדמאן וועט קומען צום רב פרעגן א שאלה אויף א טשיקן...! אדער זאגן אז ער וויל האלטן א דין תורה מיט איינעם פון זיינע קאסטומערס. כ'ווייס נישט פונקטליך אין וואס ער איז עוסק אין די איצטיגע טעג, חוץ מחרחר ריב זיין און אנהעצן אויף מחלוקת. אפשר האט ער שוין ריטייערט פון דעם, דאמאלס בעט איך איהם איבער.

איך וואלט מיך געפרייט און געהאלטן פאר א זכיה ווען ר' יוסל וואלדמאן רופט מיך צו א דין תורה צום שטאט'ס רב אין קרית יואל...! נישט דעם וועם די רביצין זכרונה לברכה האט געוועלט, נאר דעם וועם דער ברך משה האט ממנה געווען...!

[ליטוואק פון בודאפעסט]

שיין אז קר"י האט א וואלונטיר רב. אבער ביז צו די וואלען, וואס גייט באלד פארקומען, איז ער נאר א וואלונטיר פונקט ווי אלע אנדערע וואס זענען מסדר קידושין ווען מ'בעט זיי.

[berlbalaguleh]

ליטוואק פון בודאפעסט: לא זכיתי להבין... וואו וואלן, וואס וואלן. לפי דת תוה"ק (בדיני ירושה) האט מען ניקס געגלייבט אין וואלן...! דאס איז נאר א שפעטער'דיגע ערפינדונג פון די דעמאקראטישע גריכן. אונז ערליכע אידן האלטן מיר זיך צו די מסורה...!

[גאנצל]

אהא. האסט געקענט זאגן 'איך ווייס נישט, איך האב גערעדט נארישקייטן'. למעשה האסטו אזוי געזאגט, נאר כדרככם מיט אנדערע ווערטער.

ביזדערווייל ווייסטו נישט פון קיין מכשול, צו א מעגליכע מכשול. אבער ביסט זיכער אז זיי מוזן 'עומד זיין על המשמר'.

ווידער קינדערישע איך האב דיר געווינען ווערטער......

איך מיין, פ"וו דארף איך זאגן אז איך ווייס נישט איך האב גערעדט נארישקייטן, פ"וו זאלסטו נישט זאגן די זעלבע זאך.

איך פארשטיי נישט, דו האסט מיר געפרעגט וואס עס גייט געשען אויב הרב אהרן גייט נישט זיין סידור קידושין, האב איך דיר צוגעוויזן אז מ'גייט עובר זיין אויף א תקנה, קומסטו מיר ענטפערן לופטיג קינדעריש אז איך רעד נארישקייטן.

ליטוואק פאסט נישט פאר דיר.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

יעצט טוישסט צו ווידער. דו האסט געמאכט כאילו סידור קידושין איז ווי סידור גיטין, און עס איז מעגליך מכשולות דערין. דעריבער דארף נאר דער רב דאס טוהן. איך האב געפרעגט וועלכע מכשולות, ענטפערסטו אז די מכשול איז אז דער רב מאכט עס נישט!

(תקנת וועד ארבע הארצות הייסט תקנת רח"ש, וויפיהל געלט מ׳דארף געבען צו רב חזן און שוחט, וואס איז א פראצענט פון דער נדן. עס האט גארנישט צוטוהן מיט מכשולות, פשוט א געלט זאך).

[שבת אחים]

שבת אחים: דער כח פון א מרא דאתרא גייט נישט אין נאמבערס. אזוי ווי דו ווילסט זאגן. אין א קליין שטעטל. לאמיר זאגן ביז 20 משפחות האט דער מרא דאתרא א כוח. און העכער 21 משפחות, נישט.

א מרא דאתרא האט א כוח וואס די תורה"ק האט איהם געגעבן. צי ווייל ער איז אריין געוועהלט געווארן. אדער ווייל ער האט געירשנ'ט דאס רבנות. אויב ער איז אן עיי"ן ה"א און ער איז נישט ראוי לאותה איצטלא. האט מען נישט קיין ברירה און מ'מוז זוכן א צווייטן. אבער אויב ער איז א ת"ח און ראוי צו זיין רב, איז ער קודם פאר אנדערע. יעצט. אויב דער רב פונ'ם צד שכנגד גייט לענגערע ר"ת גאטשעס. דאס מאכט איהם נאכנישט קוואליפיצירט צו זיין מרא דאתרא. אויב איז ער א ת"ח דארף מען נוהג זיין כבוד ת"ח ביי איהם. מיט אלע הידורים. אבער דאס מאכט איהם נאכנישט פאר קיין מרא דאתרא...!

א מרא דאתרא האט לכאורה יא צוטוהן מיט נומבערס!
קען זיין אז יא און קען זיין אז נישט. איך בין נישט קיין פוסק אבער אזוי האט מען געפסקנט מיט יאהרן צוריק. און אזוי האלט איך אויך. סאיז דא בערך פופציג בתי מדרשים אין קר״י וואס ער ר׳ אהרן-די שטאטס רב קען נישט אפילו אריינטרעטן דארט! אויב איז פארהאנען דארט אזא גרויסע פראצענט אין א שטאט וואס זענען קעגן אים און זיי מאכן זיך א אייגענע קרעמל און פירן זיך אלעס ע״פ תורה, איז נישטא קיין שום סיבה פארוואס ר׳ אהרן זאל געוועלטיגן איבער זיי. און שרייען ״ממזרים״ אויף אידישע קינדער וועגן ״פאליטיק״ איז נאך פול א גרעסערע עבירה ווי נישט געבן פארן רב די כיבודים... פריערדיגע גדולים און פוסקים ווען סאיז פארגעקומען אסאך מעהר ערענסטע פראגעס איבער די ענינים האבן זיי גענוצט יעדע קולא וואס זיי האבן נאר געקענט אבי נישט אפצופסלן אידישע קינדער. אבער גיין לכתחילה און אריינלייגן אין צייטונגען נעמען און זיי באשמיצן פערזענליך איז נישט לדעתי אויסגעהאלטן. סאיז נישט מענטשליך, הלכה׳דיג, תורה׳דיג, שכל׳דיג. סאיז נעריש און קינדעריש און עס וועט ענק גארנישט העלפן ער איז נישט ״אינגאנצן״ בעלבאוס אויפן שטאט ווייל זיין עלטער פעטער איז אמאל געוועהן דער בעלאבאס... ער האט טויזנטער שונאים דארט. און ער האט זיך אליינס אנגעמאכט מיט זיין אויפפיראכץ.