דער מהות און פערזענליכקייט פון ר' מענדל ווייס, ע"ה

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: איך ווייס שוין איינמאל. איך האב זייער א סאך געליינט און געהערט איבער דעם חוזה פון לובלין. און די מחלוקת וואס דער יוד הקדוש האט אנגעווערטשאפט. אז דער חוזה האט באקומען חלישת הדעת, ווען איין ראש השנה האבן הונדערט יונגעלייט מחליט געווען נישט צו פארן צום חוזה קיין לובלין פאר ראש השנה. און דער היייליגער חוזה האט איהם נאכאלץ געזוכט מקרב צו זיין. ווייל ער האט געטראפן א פעילער אין זיין רעבי'ן. אז ער פארברענגט צופיהל צייט מיט דעם המון עם...! און די מעשה מיט דעם העמעד וואס דער חוזה האט איהם געגעבן א מתנה. און ער האט עס אוועקגעגעבן פאר א איד א שיכור. דאס קענמען נאך פארענטפערן אז ער האט רחמנות געהאט אויף דעם איד וואס האט נישט געהאט קיין העמעד. אבער די מחלוקת וואס ער האט אנגעווערטשאפט האט שיער אונטערגעברענגט דאס לובלינער חסידות. ווען נישט א פאר געטרייע תלמידים פונ'ם הייליגן חוזה ווי הרה"צ ר' נפתלי מ'ראפשיץ און דער שר שלום פון בעלזא. ועוד. וועלכע האבן מחזק געווען דעם רבי'ן...!

[רביה''ק זי''ע]

גראדע איז די מעשה געווען פונקט קאפויער, אבער וואטעווער.

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: איך האב געזעהן דעם בילד פון ר' מענדל ווייס ע"ה אויף טוויטטער. ס'איז גוט גע פאטא-שאפפ'ד...! ס'מאכט איהם אויסזעהן ווי עפעס א הימלישער איד. א בעל צורה. וואס ער איז עס ליידער נישט געווען . ר'איז געווען א פשוט'ער איד. א וואוילער בעה"ב. ביז די גענעטישע מחלה וואס איז ארומגעלאפן אין זייער משפחה. (ראה אחיו הגדול, חיים יאנקל.) האט זיך גובר געווען אויף איהם. נאכדעים איז ער ליידער געגאנגען מדחי אל דחי. אין פיזישן זין...! כמו שאמרתי בתחילה. אז איך געדענק איהם נאך ווען איך בין געווען א בחור און כ'האב געלערנט אין פאפא ישיבה אין קווינס. אבער אמאל ווען איך בין אריינגעקומען קיין וויליאמסבורג. האב איך איהם אייביג געעהן ביי מנחה מעריב. געווען א שטילער, וואוילער איד. נישט גערעדט צו קיינעם. נאר געשטאנען אין א ווינקל און געדאוונט ערליך. נאך מעריב איז ער אהיימגעגאנגען. ער איז געווען אנגעטון בעל בתיש. נארמאל. נישט אזוי ווי זיין עלטערער ברודער חיים יאנקל. וואס איז אייביג ארומגעגאנגען מיט א אפגעברענגט ציגארעטל אין מויל. און געגאנגען מיט אן אפגעחוימל'טע טיש בעקישע. און א זילבערנעם שטעקן. און א הוט פון מתשולח'ס צייטן...!

[elter-zeide]

איך זעה ווי מ'דינגט זיך דא איבער א יוד וואס איז שוין בעלמא דקשוט, ווייניג אידען האבען עם געקענט פון דער נאנט, אין עס זענען דא וואס האבען עם געקענט נאר פון דע עלטערע יארען, איך האב עם געקענט נאך פון דע ישיבה אלץ בחור, איך וועל נישט זאגען קיין מיינאנג אויף דעם איד ווייל ער איז שוין נישט דא, אבער דער וואס וויל איינרעדען מענטשין אז מ'קען דארעך אים געהאלפין ווערין איז צריך בדיקה אחריו, אפילו ווען ער איז נאך דא געווען מיט (פון דערווייטענס) אינץ איז קיינער נישט געהאלפין געווארען, אפילו זיך אליין האט ער נישט געקענט העלפון, כמה פעמים האט ער זיך ביי מיר געבעטען איך זאל עם אריין נעמען צי מיר אין שטיב, איך האב מסכים געווען בתנאי ער שטעלט זיך צי ווי עס דארף זיין האט ער מיך ג'מוסרט איבער א האלבע שעה, אין זיך נישט ציגעשטעלט, איך וואלט דאס אויך נישט געשריבען, נאר איך זעה ווי ווייט מ'פארפורט א וועלט מיט דבריי הבל, ממש ע"ז,

[אישתישבי]

רביה"ק זי"ע: איך האב געזעהן דעם בילד פון ר' מענדל ווייס ע"ה אויף טוויטטער. ס'איז גוט גע פאטא-שאפפ'ד...! ס'מאכט איהם אויסזעהן ווי עפעס א הימלישער איד. א בעל צורה. וואס ער איז עס ליידער נישט געווען . ר'איז געווען א פשוט'ער איד. א וואוילער בעה"ב. ביז די גענעטישע מחלה וואס איז ארומגעלאפן אין זייער משפחה. (ראה אחיו הגדול, חיים יאנקל.) האט זיך גובר געווען אויף איהם. נאכדעים איז ער ליידער געגאנגען מדחי אל דחי. אין פיזישן זין...! כמו שאמרתי בתחילה. אז איך געדענק איהם נאך ווען איך בין געווען א בחור און כ'האב געלערנט אין פאפא ישיבה אין קווינס. אבער אמאל ווען איך בין אריינגעקומען קיין וויליאמסבורג. האב איך איהם אייביג געעהן ביי מנחה מעריב. געווען א שטילער, וואוילער איד. נישט גערעדט צו קיינעם. נאר געשטאנען אין א ווינקל און געדאוונט ערליך. נאך מעריב איז ער אהיימגעגאנגען. ער איז געווען אנגעטון בעל בתיש. נארמאל. נישט אזוי ווי זיין עלטערער ברודער חיים יאנקל. וואס איז אייביג ארומגעגאנגען מיט א אפגעברענגט ציגארעטל אין מויל. און געגאנגען מיט אן אפגעחוימל'טע טיש בעקישע. און א זילבערנעם שטעקן. און א הוט פון מתשולח'ס צייטן...!

ר' בערל,
ער איז נישט געגאנגען אנגעטוהן בעלעבתיש, ער האט געהאט אנגעטוהן שמונים בגדים, אלטע נייע, און צומאל אויך א פלעסטיק פין די קלינערס.

און ער האט אויך געקענט צומאל מאכען משונה'דיגע קולות אין די גאס. אבער אויך די עלטער איז ער טאקע געוועהן שטיל. און געזעצן אין בעסמעדרעש.

[פליקער]

אז מען שמיעסט פון ר' מענדעל וועל איך פארציילן א מעשה וואס האט פאסירט מוטנעם, ביי די מעשה בין איך געווען דערביי.

געווען אין וויליאמסבורג א שיל ווי עס האבן זיך צוזאמען גענימען עטליכע איידעלע אינגעלייט בעלי כוח און האבן מחליט געווען אס איינמאל פאר אלעמאל גייט מען נעמען ר' מענדלען אין די האנט אריין, זיי האבן איינגעהאנדעלט וועש, און צוזאמען געשטעלט א נייע סוט היט און שיך.

ווען אלעס איז געווען גרייט האט מען נאר געברויכט אריין נערן ר' מענדלען אינעם מקווה, די בעלי זרוע און ראש וראשון'ס האבן פארשפארט די טירן און האבן זיך א לאז געגעבן אויף ר' מענדל'ס לויטערע נשמה, און אים אויסגעטון די קליידער, און מיט כוחות אים אריין געשליידערט אינעם שויער, פעטש און פרעסק זענען געפלויגען הין און צוריק, בשעת קולות וברקים זענען געגאנגען עד לב השמים אז נאך איצט שאקעלט זיך מיר די ציינער, אבער מען האט ר' מענדלען שיין אפגעבאדן און אויסגעזייפט, מען האט אים אפגעשניטן די לאקן, מען האט אים געקעמט ס'ביסל פיאות וואס מען האט איבער געלאזט, גאר שווער איז געווען דאס אפשערן ארבייט, ממש געבינדען הענט און פיס, דערנאך האט מען אים אנגעטון די נייע בגדים, צורעכט געמאכט.

איבער געלאזט א טוץ קללות נמרצות און ארויס פון מקוה ווי א נייע געבוירן קינד, און אויף למעשה האט עס געהאלפן א רייטח, ווייל ער איז געבליבן דער אלטער באליבטער ניק מענדעלע כווייס.

איך געדענק אויך זיין ברידער וואס איז שוין אויך נישט דא, האט עפעס געליטן פון א שרעקליכען אויסזען און דערצו איז ער געווען באשאנקען מיט די מעלות וואס ר' ברוך האט אויסגעטראכט אויף מיסטער פאנטייטן, זיין קול ווי מיסטער גראנקארא, פאר ווער עס געדענקט זיי נאך, איך געדענק איין שבת האט ער געדאווענט מוסף צוליב א יארצייט, און דאס גאנצע שיל מנער ועד זקן איז געליגען אויף דער ערד, און פונעם רב ביזן שמש האבן געקאטשקעט פאר געלעכטער, ווייל זיין קול האט געריטן אויפן טחול, דארט איז געווען כאטש 250 מענער, סיז נישט געווען דארט קיין טריקן אויג, און פליצלינג האט איינער געגעבען עפעס א געשריי אמן יעהיי שמיי - נאך איידער מען האט געמעגט, און ער האט זיך עפעס געגעבן א דריי אויס, און צו זיין ווינדער איז געווען 90 פערצענט אין פאליש איינער אויפן צווייטען, דאס איבריגע האבן נישט אויסגעפיעט ארויסצוגיין מחמת חשש אז זיי ווען ווערן פסול לבוא בקהל, ער איז געווארן ווייס ווי א כלה, און ער האט געגעבן א געשריי איך בין קיינעם נישט מוחל און אוועק געגאנגען פון עמוד.

דאכצעך אז רוב שיל האט אים דערנאך איבער געבעטן.

[berlbalaguleh]

לעצטענס דרייעט זיך אויך דא, עפעס אזא מענטש אין קאצעט לוקס צוואנציג מינוט פון אונזער געגענד, אין די ליובאוויטשער געגענד, כ'האב מורא אז ער איז פון די באהאלטענע

שרייב כאטש ווי א מענטש, די געגנט הייסט "קאוט סעינט לוק" געוויסע טענה'ן אז עס איז די מערסט קאנציטרירטע אידישע געגנט אין חו"ל

ס'א נאמען פון א ע''ז האב איך עס נישט געוואלט שרייבן גוט.

ישראל גלויבער: אויב דו לעבסט נאך אויף קאווע שטיבל ווילל איך דיר עפעס זאגן. אויב דיינע אויערן וועללן נישט זיין פארשטאפט...!

זייער א סאך שטעט וואו ס'האבן געוואוינט צדיקים האבן אריגינאל געהייסן נאך נעמען פון עבודה זרה. נאר די אידן האבן עס א ביסל משנה געווען. אנגעהויבן פון די שטאט ביילע צערקווע. וואו ס'האט געוואוינט א גרויסער צדיק. דער נאמען מיינט אויף אוקרייניש/רוסיש..."א ווייסע קירכע""...ביאלא צערקווא...און די שטאט צעהלים. אין עסטרייך אונגארן האט אריגינאל געהייסן ..."דויטש קרויטץ"... דער דייטשער ציילעם...! אויך די שטאט קערעסטיר אין אונגארן, איז אריגינאל א נאמען פון אן עבודה זרה..."קערעסט אוהר"...אויף ענגליש מיינט דאס ...The cross of the Lord...! די אידן האבן עס א ביסל משנה געווען. און גערופן קערעסטיר. אדער ק'רעסטיר...!