שמייסען קינדער

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב היינט געהערט אויף די ראדיא, אז דער American Academy of Pediatrics האט ארויס געגעבען נייע אנווייזונגען אז פאטשען קינדער קען שטארק שעדיגען אין דער צוקונפט. זיי האבען אייביג געזאגט אז אין סקול זאל מען נישט פאטשען, און יעצט זאגען זיי אז עלטערן קענען אויך שעדיגען קינדער דורך פאטשען אדער פארשעמען. אויף די ראדיא האבען זיי געהאט אן 'עקספערט', וואס האט ווארשיינדליך נישט קיין אייגענע קינדער, מיט עצות וואס צו טון צו דיסציפלינירן קינדער. אומפראקטישע עצות און אלטע אויסגעדראשענע עצות פון 'טיים אוט' (וויאזוי ענפארסירט מען דאס?) און 'אוועק נעמען די קינד פון פלאץ' (וויאזוי? אן געוואלד? איז דעמאלס וויאזוי?) העלפען קיינער נישט, אבער טאמער פאטשען און שעמען איז שעדליך, דארף מען טאקע זוכען נאך אן עצה.

איך האב מיר אמאל אביסל אריינגעטון אין די זאך, צו ליינען די וויסענשאפטליכע ליטעראטור נאכצוגייען גענוי וואס זיי האבען ערפינדען. אוודאי זאגט 'יעדער' אז פאטשען איז שעדליך און 'אלע' ווייסען שוין אז עס העלפט נישט. איך האב אבער געוואלט דערגייען די זאך מער, ובפרט אז עס איז נישט אומער מעגליך צוצושטעלען שטודיעס פון פארשידענע קולטורן און מאכען איין קוגל דערפון.

איך ווייס נישט צו איך האב עס שוין ערגעץ אראפ געברענגט, אבער דא האט איר א שטודיע וואס טענה'ט אז אחוץ די שכל, ווערט אסאך ווייניגער חלקים פון די מענטש געשעדיגט פון פאטשען ווי מ'מיינט. דא האט איר די מסקנא זייערע אויף ענגליש It is concluded that the impact of spanking and CP on the negative outcomes evaluated here (externalizing, internalizing behaviors and low cognitive performance) are minimal. איך האב ערגעץ אנדערש געטראפען אז אלע שעדליכע אורזאכען פון פאטשען זענען היבש ווייניגער ביי אפריקאנער אמעריקאנער, וואס צייגט אז קולטור איז יא א פאקטאר אין דער ענין. איך טרעף נישט פונקט די שטודיע אויף מיין קאמפיוטער.

עס איז נאך דא אסאך צו שמועסען, און מסתמא קען דער עולם צוגעבען אנדערע מקורות און אנווייזונגען דערוועגן.

[אישתישבי]

פערפעקט, די אפריקאנער דארף מען שמייסען עס זאל גיין א רויך. אבער נישט אונז איידעלע נשמות.....

איך שמייס נישט מיינע קינדער, איך קען נישט געדענקן דאס לעצטע מאל. אבער עם כל זה לאמיר עס אנקוקן אזוי ווי שמייסען עלטערע. אויב איינער שמייסט דיר, שמייס צוריק. טאמער א קינד איז באמת נישט אין קאנטראל, ער גייט יעצט מזיק זיין, ער גייט יעצט שלאגען א צווייטע קינד למשל, און די איינציגסטע וועג אים אנצושרעקען אויך דער מינוט איז דורך שלעק, איז אין לך דבר שאין לו שעה. אבער צו מאכן א שיטה מיט דער קאנטשיק, צ.ב.ש. אויב די קענסט נישט די גמרא כאפסטו פעטש, איז עס א עוולה. אפגעזעהן צו עס טוט שעדיגן אין דער צוקנופט אדער נישט.

[קורקלענד]

היינט זאגן זיי אז שרייען, פארשעמען, באליידיגן, אוועקמאכן, טיים אוט, לייגן אין ווינקל וכו' האבן פונקט אזא עפעקט ווי שלאגן (אן רציחה). זיי רעקאמענדירן אז מ'זאל לאזן די קינדער טוהן וואס זיי ווילן און די עלטערן זאלן זיך צושטעלן, און אז ס'פעלט אויס צו לייגן אלעס אין א זייט אז מ'זאל קענען לאזן די קינד טוהן וואס ער וויל, דארף מען אזוי טוהן.

למשל אז א פיר יעריג קינד עקשן'ט זיך איין נישט ארויפצוגיין אויפן באס, טאר מען איהם בשום אופן ארויפלייגן מיט געוואלד, נאר מ'דארף איהם פרובירן מסביר זיין מיט גוטן, סטראשן טאר מען אויך נישט, און אויב ס'גייט נישט דארף דער טאטע בלייבן מיט'ן קינד אגאנצן טאג, און איהם געבן א גוד טיים, און בנוגע פרנסה, דארף מען טאקע איינפירן א געזעץ אז אויב א טאטע קען נישט קומען צו דער ארבייט א דאנק אזא מעשה, זאל די בעל הבית נישט האבן קיין שום רעכט צו דיסקרימינירן און אראפרעכנען פון זיין געהאלט, און אפגערעדט אז ער טאר איהם אוודאי נישט פארשיקן אויף אזא זאך. ס'איז דאך נישט דער פאטער'ס שולד אז ער האט געהאט אזא קינד....

איך פערזענליך פיל זייער פריווליגעד צו דערלעבן אזא דור ווי מ'פארעכט אלע אומרעכטן וואס מענטשהייט איז באגאנגען די לעצטע פאר טויזענט יאר, אונזערע איינקלעך וועלן זיין אזוי לויטער און ריין פון אומרעכטן אז ס'וועט נישט אפי' זיין קיינער וואס וועט האבן די השגה משיג צו זיין די מושג פון א שלעכט געפיהל......

[דער גאלדענער אדלער]

היינט זאגן זיי אז שרייען, פארשעמען, באליידיגן, אוועקמאכן, טיים אוט, לייגן אין ווינקל וכו' האבן פונקט אזא עפעקט ווי שלאגן (אן רציחה). זיי רעקאמענדירן אז מ'זאל לאזן די קינדער טוהן וואס זיי ווילן און די עלטערן זאלן זיך צושטעלן, און אז ס'פעלט אויס צו לייגן אלעס אין א זייט אז מ'זאל קענען לאזן די קינד טוהן וואס ער וויל, דארף מען אזוי טוהן.

למשל אז א פיר יעריג קינד עקשן'ט זיך איין נישט ארויפצוגיין אויפן באס, טאר מען איהם בשום אופן ארויפלייגן מיט געוואלד, נאר מ'דארף איהם פרובירן מסביר זיין מיט גוטן, סטראשן טאר מען אויך נישט, און אויב ס'גייט נישט דארף דער טאטע בלייבן מיט'ן קינד אגאנצן טאג, און איהם געבן א גוד טיים, און בנוגע פרנסה, דארף מען טאקע איינפירן א געזעץ אז אויב א טאטע קען נישט קומען צו דער ארבייט א דאנק אזא מעשה, זאל די בעל הבית נישט האבן קיין שום רעכט צו דיסקרימינירן און אראפרעכנען פון זיין געהאלט, און אפגערעדט אז ער טאר איהם אוודאי נישט פארשיקן אויף אזא זאך. ס'איז דאך נישט דער פאטער'ס שולד אז ער האט געהאט אזא קינד....

איך פערזענליך פיל זייער פריווליגעד צו דערלעבן אזא דור ווי מ'פארעכט אלע אומרעכטן וואס מענטשהייט איז באגאנגען די לעצטע פאר טויזענט יאר, אונזערע איינקלעך וועלן זיין אזוי לויטער און ריין פון אומרעכטן אז ס'וועט נישט אפי' זיין קיינער וואס וועט האבן די השגה משיג צו זיין די מושג פון א שלעכט געפיהל......

לויט זיי גייען ראבאטן איבערנעמען די וועלט סייווי, און אינז היומען ביאינגס גייען סתם קלאצן און הנאה האבן פון די שיינע בריאה, איז אויב אזוי וואס האט מען טאקע פון צווינגען, ס'דאך סתם רשעות.

[קורקלענד]

פערפעקט, די אפריקאנער דארף מען שמייסען עס זאל גיין א רויך. אבער נישט אונז איידעלע נשמות.....

איך שמייס נישט מיינע קינדער, איך קען נישט געדענקן דאס לעצטע מאל. אבער עם כל זה לאמיר עס אנקוקן אזוי ווי שמייסען עלטערע. אויב איינער שמייסט דיר, שמייס צוריק. טאמער א קינד איז באמת נישט אין קאנטראל, ער גייט יעצט מזיק זיין, ער גייט יעצט שלאגען א צווייטע קינד למשל, און די איינציגסטע וועג אים אנצושרעקען אויך דער מינוט איז דורך שלעק, איז אין לך דבר שאין לו שעה. אבער צו מאכן א שיטה מיט דער קאנטשיק, צ.ב.ש. אויב די קענסט נישט די גמרא כאפסטו פעטש, איז עס א עוולה. אפגעזעהן צו עס טוט שעדיגן אין דער צוקנופט אדער נישט.

פאר א קליין קינד קען א פראסק דיסציפלינען, ווייל דער פאטער איז פילפאכיג שטערקער, און ווייל דער פאטער איז למעשה זיין אוטאריטעט. ווען ס'רעדט זיך פון א עלטערע מאן, איז דער שלעגער אפט נישט שטערקער ווי דער געשלאגענער, אויך איז ער נישט זיין אוטאריטעט. אבער עכּ''ז ווייסן מיר אלע אז אויב פאלגן מיר נישט קיין אוטאריטעט, וועלן זיי נישט נוצן קיין אנדערע מיטל ווי כח און שלעק......

למעשה זענען די אלע פיליזאפישע געדאנקען גוט אין קאפּ. אבער ווען ס'קומט למעשה......

[קל וחומר]

פעטש איז שלעכט.
די סיבה פארוואס דער עולם פלעג דאס נוצן איז ווייל ס'איז די גרינגסטע וועג ארויס.
די ריכטיגע וועג זאגן זיי איז דורך זיך פארשטיין מיט דעם קינד'ס געפיהלן אויף אן אופן וואס דער קינד וועט דאס מרגיש זיין. אני בעניי האב געהאט איין קינד וואס איז געווען פאר א תקופה אומקאנטראלירבאר, ער האט זיך געקענט פארעקשנ'ען און פארשטאפן די אויערן אויף א מצב וואס כ'האב געמיינט אז איך וועל אויף דעם קינד מער קיין ווארט נישט האבן, צום סוף האב איך זיך דערלערנט דעם פאך פון קאנעקטן מיטן קינד ביז ער האט געפיהלט ווי איך האב מיטגעפיהל מיט זיינע שוועריגקייטן און זאכן וואס באדערן אים און דעמאלט איז די ישועה געקומען. ב"ה ער איז היינט א נחת פון א קינד.

איין באקאנטע בוך איז
How to talk so kids would listen.

[קורקלענד]

פעטש איז שלעכט.
די סיבה פארוואס דער עולם פלעג דאס נוצן איז ווייל ס'איז די גרינגסטע וועג ארויס.
די ריכטיגע וועג זאגן זיי איז דורך זיך פארשטיין מיט דעם קינד'ס געפיהלן אויף אן אופן וואס דער קינד וועט דאס מרגיש זיין. אני בעניי האב געהאט איין קינד וואס איז געווען פאר א תקופה אומקאנטראלירבאר, ער האט זיך געקענט פארעקשנ'ען און פארשטאפן די אויערן אויף א מצב וואס כ'האב געמיינט אז איך וועל אויף דעם קינד מער קיין ווארט נישט האבן, צום סוף האב איך זיך דערלערנט דעם פאך פון קאנעקטן מיטן קינד ביז ער האט געפיהלט ווי איך האב מיטגעפיהל מיט זיינע שוועריגקייטן און זאכן וואס באדערן אים און דעמאלט איז די ישועה געקומען. ב"ה ער איז היינט א נחת פון א קינד.

איין באקאנטע בוך איז
How to talk so kids would listen.

איך האב דעם ביכל, אבער איך האב עס נאכנישט אנגעיאגט צו ליינען. איך האב אבער געליינט א אנדער ביכל peaceful parent happy kids. רוב ביכל איז אקעי, אבער ווען ס'קומט צו די אויבן דערמאנטע רעדט זי צוזאמען אזעלכע שטותים אז ס'גייט א רויעך.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך האב געהאט א רבי'ן זי"ע וואס האט אין לעבען נישט אנגעשריגען זיין קינדער, קיינמאל נישט וויי געטון און זיכער קיינמאל נישט געשלאגען. אבער קיינמאל נישט. עס איז ביי מיר געווען א ריזיגע פראגע, וויאזוי האט ער זיך געספראוועט מיט דרייצען לעבעדיגע קינדער, וואס האט ער געטון? די יונגסטע איז געווען עלף יאר אלט ווען זייער טאטע איז אוועק, און איך האב געפרעגט איינער פון די עלטערע קינדער וואס איז די סוד געווען. ער האט מיר געזאגט אז אין שטוב איז עגווען א ריזיגע דרך ארץ פאר דער טאטע, און נישט ווייל דער טאטע איז געווען א שווערער מענטש. נאר דער טאטע איז געווען א מענטש וואס האט גארנישט גענומען פאר זיך. ער האט נישט געהאט קיין בענקל אין שטוב וואס איז געווען זיינס, קיין שיף לאד פאר זיין 'זאכן' אדער טיש וואס 'דא לערנט טאטי', כמעט נישט קיין ספרים און ניטאמאל א טייסטער פאר זיין געלט (וועלכע געלט? מ'רעדט פון אן ארימקייט פון פארצייטענס, אבער שוין). ער האט גארנישט געבעטן פאר זיך און קיינעם נישט געדארפט איבערבעטן אין לעבן. ווען די קינדער זען אזא סארט התנהגות, פאלגען זיי אן סטראשעריי און אן נעגאטיווקייט. זיי פילען נאטורליך אז א פאדערונג איז נישט קיין ענין פון קעמפען און ראנגלן, ווי ער האט זיין ווילען און איך האב מיינס.

אקעי, דאס איז גוט פאר אן אויסגעארבעטער צדיק, אבער וואס איז מיט אונז פשוט'ער אידען? עס וועט אפשר זיין אינטרעסאנט פאר געוויסע מענטשען, אבער עס איז מעגליך מחנך צו זיין קינדער אן געוואלד. עס פאדערט אן אנדערע סארט גאנג מעיקרא, מ'דארף צוגייען צו די קינד אויף אן אנדערן אופן. ווען מ'הייבט אן אריין צו נעמען אז חינוך מיינט נישט צווינגען זיך צו פירען אין א געוויסע אופן, און דער ענדע פון א געלונגענע חינוך איז נישט אז די קינד שפרינגט ווען מ'הייסט שפרינג, קען מען אביסל כאפן וואס צו טון. יא, מ'דארף נישט באליידיגען צ פארשעמען. מ'דארף נישט צווינגן און פאדערן, עס איז דא אנדערע וועגען וויאזוי די קינד זאל זיך אנטוויקלען אלס אן אויסגעהאלטענע מעמבער פון סאסייעטי און אלס אן עובד ה'. יעדער קינד איז אנדערש, און א קינד וואס איז מער אנגעצויגן און זעט מער פאדערונגן אלס א וועג צו געוועלדיגען דארף מען זיין מער פארזיכטיג וויאזוי מ'גייט צו צו אים, אבער דאס איז דאך אונזער פליכט. ווער האט דיר אייינגערעדט אז די לעבן איז באקוועם און לייכט?

און די גלויבונג אז פארצייטענס איז אלס אזוי געווען איז א פאנטאזיע פון היסטאריא איבערשברייבערס. עס איז דעמאלס געווען א פארשידענהייט פון מענטשען, און שלעכטע מענטשען האבען אייביג געשלאגען און געזוכט ארבעט וואס וועט זיי לאזען אויסגעבען זייער שלעכטע מדות. נישט יעדע טאטע האט געוועלדיגט איבער זיין קינדער, און נישט יעדער מלמד האט געשמיסען אן רחמנות.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

פעטש איז שלעכט.
די סיבה פארוואס דער עולם פלעג דאס נוצן איז ווייל ס'איז די גרינגסטע וועג ארויס.
די ריכטיגע וועג זאגן זיי איז דורך זיך פארשטיין מיט דעם קינד'ס געפיהלן אויף אן אופן וואס דער קינד וועט דאס מרגיש זיין. אני בעניי האב געהאט איין קינד וואס איז געווען פאר א תקופה אומקאנטראלירבאר, ער האט זיך געקענט פארעקשנ'ען און פארשטאפן די אויערן אויף א מצב וואס כ'האב געמיינט אז איך וועל אויף דעם קינד מער קיין ווארט נישט האבן, צום סוף האב איך זיך דערלערנט דעם פאך פון קאנעקטן מיטן קינד ביז ער האט געפיהלט ווי איך האב מיטגעפיהל מיט זיינע שוועריגקייטן און זאכן וואס באדערן אים און דעמאלט איז די ישועה געקומען. ב"ה ער איז היינט א נחת פון א קינד.

איין באקאנטע בוך איז
How to talk so kids would listen.

דער בוך איז מורא'דיג טאקע, אבער מ'מוז עס אריין נעמען, מ'קען עס נישט ליינען אויפ'ן קאנאפע מיט א שיסל פאפקארן אדער א פושקע אייז קריעם. מ'דארף זיך אליינס מחנך זיין דערמיט.

דא האט מען א פי.די.ף.

[איסר האטלקי]

היינט זאגן זיי אז שרייען, פארשעמען, באליידיגן, אוועקמאכן, טיים אוט, לייגן אין ווינקל וכו' האבן פונקט אזא עפעקט ווי שלאגן (אן רציחה). ......

אן זיך באציען צום גאנצן תגובה, שרייען, פארשעמען, אוועקמאכן און באליידיגן א קינד, איז אסור על פי תורה, נישט פארהאן קיין שום היתר אויף דעם על פי תורה. לייגן אין ווינקל איז געווען מיין בעסטע חלק פון טאג, אגב....

שלאגן מוז נישט מיינען אנפראסקענען אז מען זאל עס שפירן פאר זעקס שעה ,א קליין פעטשל קען געבן דעם מעסעזש פארן קינד, אפילו פאר א צען יעריגס, און פון דעם רעדט די פסוק חושך שבטו שונא בנו. שלאגן זאל מען, אבער פארוואס דארף עס ווייטון ביזן ריפ? פארוואס מוז עס זיין ברבים? מען קען עס געבן מיט שכל און געפיל אויך.

פארשעמען און טשעפענען א קינד איז אסאך ערגער. די היינטיגע 'מחנכים' געבן נישט קיין פעטש, אנשטאט דעם וועלן זיי איגנארירן א קינד פאר א טאג-צוויי ביז ער וועט ווערן א מענטש. דאס קען באגראבן א קינד אויף אייביג. געב אים א פאטש, בעט דיך איבער מיט אים א מינוט שפעטער און גיי ווייטער מיטן סדר היום.

דאס איז מיין שיטה, יעדער קען זאגן אנדערש, אבער כ'האב הנאה אז ס'דא וואס זענען שוין מודה אז פארשעמען טויג אויך נישט.

[גדליה]

א מענטש וואס שלאגט קינדער איז געווענדליך א שלעכטע מענטש.

[איסר האטלקי]

א מענטש וואס שלאגט קינדער איז געווענדליך א שלעכטע מענטש.

ס'איז דא שלאגן און ס'איז דא שמייסן.

[גדליה]

אינטרעסאנט, מיר גלוסט זיך אייביג צו שלאגען ערוואקסענע מענטשען.
קליינע קינדער, זיס און אומשולדיג, וואס האבען זיי שוין געקענט טוהן זיך צו פארדינען קלעפ?

[אישתישבי]

אינטרעסאנט, מיר גלוסט זיך אייביג צו שלאגען ערוואקסענע מענטשען.
קליינע קינדער, זיס און אומשולדיג, וואס האבען זיי שוין געקענט טוהן זיך צו פארדינען קלעפ?

ווען מען האט ליב צו שלאגן, מוז נישט יענער פארדינען. אוודאי, אויב מען וויל באצאלן צו קענען געבן פעטש, איז דא א גרויסע אויסוואל, והמ"י.

[יין שרף]

https://www.youtube.com/watch?v=W-iHu0io3lo&app=desktop

[נעגעל וואסער]

געהערט אמאל פון א מחנך א כלל גדול: מען טאר קיינמאל נישט שלאגן א קינד מתוך כעס ורוגזה. אויב שלאגט מען ווען א קינד פאלגט נישט און עס נעמט דיר ארויס פון די גלייזן, און עס גייט פעטש מיט אייפער, איז דאס א מעסעדזש פאר'ן קינד אז די האסט דיך פארלוירן, און מען מעג שלאגן א צווייטן קינד ווען מען איז ברוגז אויף יענעם. דאס ברענגט נישט אויך נישט קיין רעספעקט צום טאטן.
שלאגן קומט נאר אריין ווען עס איז מתוך אן הכנה דרבה, נאכן זיך איבער שלאפן און מיט אן החלטה אז יא, עס קומט זיך דאס קינד א שטארקע שטראף, און מען געבט א פעטשעל מיט'ן פולסטן ישוב הדעת.
כן אני נוהג, וכן נהג מורי ורב הרב שלום שטיסל מיט א לשם יחוד אויף מצות חינוך.

[אונטער חכם]

לאמיר הערן, וואס וואלט איר געטון מיט א זיבן יעריג קינד וואס לויפט אריבער די גאס ?

ווען מיין טאָכטער האט עס געטון צום צווייטן מאל האב איך איר אנגעשמיסן מיט א פאסיק אזוי ווי מיין טאטע פלעגט טוהן.

אויף ביז דערווייל האט עס געהאלפן, און קיין אנדערע עצה האב איך נישט געקענט טראכטן.

[אדונינו]

לאמיר הערן, וואס וואלט איר געטון מיט א זיבן יעריג קינד וואס לויפט אריבער די גאס ?

ווען מיין טאָכטער האט עס געטון צום צווייטן מאל האב איך איר אנגעשמיסן מיט א פאסיק אזוי ווי מיין טאטע פלעגט טוהן.

אויף ביז דערווייל האט עס געהאלפן, און קיין אנדערע עצה האב איך נישט געקענט טראכטן.

מה לי קטלא כולה, מה לי קטלא פלגא?

[אישתישבי]

לאמיר הערן, וואס וואלט איר געטון מיט א זיבן יעריג קינד וואס לויפט אריבער די גאס ?

ווען מיין טאָכטער האט עס געטון צום צווייטן מאל האב איך איר אנגעשמיסן מיט א פאסיק אזוי ווי מיין טאטע פלעגט טוהן.

אויף ביז דערווייל האט עס געהאלפן, און קיין אנדערע עצה האב איך נישט געקענט טראכטן.

האסט פראבירט מיט גוטענס?

[קאך_לעפל]

ס'איז א הייליגע פרייטאג צו נאכטס, און אונזער ר' יוסל קומט אהיים פון שול איינגעהילט אין זיין רעשוואלקע, און דער פנים לייכט אים פון קדושת השבת. די וואכענדיגע פלאג און פיין דערקענט זיך גארנישט אויף זיין שיינענדן געזיכט. די אטמאספערע אין שטוב איז א רואיגע און אן אנגענעמע, דער טיש איז הערליך צוגערישט מיט א ציכטיג ריינע ווייסע טישטוך, מיט בליטשקעדע זילבערנע עסצייג און פּאָרצעלאנע געשיר, און די הייליגע שבת ליכט פארשיינט דעם סאלאן מיט א הייליגע שיין.

מ'הייבט אן מיט די הייליגע פרייטאג צו נאכטס סעודה, די מאמע דערלאנגט צום טיש די געשמאקע שבת עסן, וועלכע צושפרייט אן אנגענעמע געשמאקע גערוך איבערן גאנצן סאלאן. אלעס האט אויסגעזען צו גיין ווי געשמירט, אזש די צוויי שניי-ווייסע מאלכים האבן שוין אט זיך געגרייט צו צושאקלען מיטן קאפ, און ווינטשן אז יא! דער קומענדיגער שבת זאל אויך זיין אזוי... אבער מיטאמאל האט דאס פאסירט... דער קליינער ארי האט מיטאמאל אן קיין שום ווארענונג בעפאר, דערלאנגט פאר זיין ברודער הערשי וואס איז זיך געזיצן אזוי געמיטליך אויף זיין ארט, אזא מין סארט ציפ אויף די ווייכע פלייש, אזש הערשי איז ממש אויפגעשפרינגען פון ארט ווי א שלאנג געביסענער, א הילכיגער וויי-געשריי האט אפגעקלינגען אינעם גאנצן סאלאן. און נאך איידער דער גוטמוטיגער רבי יוסל האט געהאט עטוואס צייט זיך צו אריענטירן און אפשאצן וואס גענוי ס'האט פאסירט, זענען שוין מכות געפלויגן אהין און צוריק אויף א מאסשטאבליכער פארנעם, אזש די געשרייען און וויינערייען זענען דערגאנגען ביז צום הימל, דאס ארט איז פארוואנדלט געווארן צו א פולקאמע שלאכט זאנע.

וואס דארף דער ר' יוסל אצינד טאן? דארף ער זיך אצינד אראפנעמען דעם שווארצן רימען און אריינפראקן אין דעם צווילדעוועטן ארי גוטע גע'הרג'טע שלעק? אדער ער דארף דעם ארי עטוואס מחנך זיין מיט שכל?

איז אזוי: עס איז פארהאן א באגריף פון א גאלדענעם וועג.

ס'איז פארהאן אזעלכע פילאזאפן וואס האבן געהאלטן, אז מ'דארף זיך אויסארבייטן די נישט גוטע געוואוינהייטן ביז צו אן עקסטרים. וו.צ.ב.ש. מ'דארף זיך גענצליך דערווייטערן פון כעס, א מענטש דארף זיין אויסטערליש געלאסן. מ'דארף זיך גענצליך דערווייטערן פון גאווה, א מענטש דארף זיין גאר קליין ביי זיך. מ'דארף זיך גענצליך דערווייטערן פון קמצנות, א מענטש דארף זיין אויסטערליש ברייט-הארציג. מ'דארף זיך גענצליך דערווייטערן פון עצבות, א מענטש דארף זיין אויסטערליש גוט געלוינט אין יעדע צייט. מ'דארף זיך אויסארבייטן די מידות צו אן עקסטרים.

ווי ס'זעט זיך עטוואס אויס פון אגרת הרמב''ן, האט דער הייליגער רמב''ן אויך אזוי געהאלטן. אז ווען ס'קומט צו מדות זאל זיך א מענטש פירן אינגאנצן צו אן עקסטרים. זיין גאר קליין ביי זיך, שטענדיג זיין גאר געלאסן, אד''ג.

דער גריכישער פילאזאף פלאטאן איז אבער געווען ביי די מייינונג אז ניין! מ'דארף זיך פירן אויף א מיטל וועג, ער האט דאס אנגערופן דער גאלדענער וועג. מ'דארף וויסן וואו איין און וואו אויס. א מענטש זאל נישט זיין קיין צו קיין גערעגטער, אבער אויך נישט צו קיין געלאסענער, א מענטש זאל נישט זיין צו צו גרויס ביי זיך, אבער אויך נישט צו קליין. אד''ג. און דער אויסשליסליכער וועג זיך צו קענען פירן לויטן גאלדענעם וועג, איז בלויז דורך לערנען פילאזאפיע און זיך צו פארטיפן אינעם נאטור פון די מענטשהייט, דאס ארבייט פילייכט אויס דעם שכל צו קאנטראלירן די מידות אויף א מיטל וועג.

זיין גרויסער תלמוד און נאכפאלגער אריסטא איז אויך עטוואס געגאנגען מיט דעם מהלך. נאר ער האט געהאלטן אז אויסארבייטן דעם שכל דורך פילאזאפיע איז נישט גענוג, און ס'העלפט נישט אלעמאל. ער איז געווען ביי די מיינונג אז מ'דארף זיך זאכליך איינגעוואוינען צו קאנטראלירן די געוואוינהייטן, א מענטש דארף ארבייטן אויף זיינע נישט גוטע געוואוינהייטן אויף א פיזישן פארנעם, ביז ווי לאנג ער ארבייט זיך פולקאם אויס זיך צו פירן לויטן גאלדענעם וועג, אויף א נאטורליכער שטייגער.

ווי ס'זעט זיך אויס אין הלכות דעות איז דער דער גרויסער אדלער, דער הייליגער רמב''ם, וועלכע איז ווי באוויסט געווען שטארק אינספירירט פון די לערע פון אריסטו, אין אלגעמיין אויך געגאנגען מיט דעם דאזיגן מהלך, אז א מענטש זאל זיך אויסארבייטן זיך צו פירן מיטן גאלדענעם וועג, מיט'ן אויסנאם פון צוויי מדות, כעס און גאווה. ביי די דאזיגע צוויי מידות האט דער רמב''ם אויך געהאלטן אז מ'דארף זיך דערווייטערן דערפון ביז צו אן עקסטרים. אנדערש ווי אריסטא.

אין יענעם שווארצן שבת, ווען ר' יוסל דערלאנגט ווען פאר ארי גוטע פעטש צוליב זיין ווילדע אויפירונג, וואלט דאס ווען טאקע עטוואס געהאלפן, אבער ארי וואלט עטווענטועל אויסגעוואקסן מיט א עקסטרימער נאטור, ווייל דאס שטעקן האט טאקע אויסגעריסן פון אים זיין ווילדקייט, אבער ס'האט אים קיינמאל נישט דערלערנט צו גיין אויפן גאלדענעם וועג.
ווארום ווען ר' יוסל נעמט אים אבער אפיר און ארבייט מיט אים אויף זיינע ווילדקייטן און שוועריקייטן, און דערלערנט אים מיט שכל ווי אזוי א מענטש דארף זיך ווירקליך אויפפירן און זיך באנעמען מיט אנדערע מענטשן, האט ארי גרויסע שאנסן אויסצושטייגן א מענטש צו ג-ט און צו לייט.

אלזא, וואס לוינט זיך בעסער? אז דאס קינד זאל אויסוואקסן מיט אן עקסטרימער גייסט? אדער ער זאל אויסוואקסן אלס א מענטש וואס גייט מיטן גאלדענעם וועג, און איז גוט צו ג-ט און צו לייט?

[קל וחומר]

לאמיר הערן, וואס וואלט איר געטון מיט א זיבן יעריג קינד וואס לויפט אריבער די גאס ?

ווען מיין טאָכטער האט עס געטון צום צווייטן מאל האב איך איר אנגעשמיסן מיט א פאסיק אזוי ווי מיין טאטע פלעגט טוהן.

אויף ביז דערווייל האט עס געהאלפן, און קיין אנדערע עצה האב איך נישט געקענט טראכטן.

מיט א פאסיק און איר האט נישט געטראפן אן אנדערע עצה??

לעיצומו של דבר, איז מיין ענטפער אויף אזא פראגע גאנץ פשוט, טאמער איז דאס קינד נאך צו יונג צו פארשטיין די הארבקייט פון די זאך דאן קומט זיך פעטש פאר די עלטערן פארן נישט אנכאפן דאס קינד במקום סכנה, און טאמער איז דאס קינד סתם אן אויבער-חכם דאן קען מען דיסציפלינירן מיט א גענוג שטארקע שטראף וואס איז אבער נישט בגדר ווייעלענט, אדער קען מען אנשרעקן דאס קינד מיט סיפורי מעשיות אדער קען מען איבערצייגן מיט רעווערס-סייקאלעדשי, עכ"פ פעטש איז נישט קיין הכרח און זיכער נישט א פאסיק.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

לאמיר הערן, וואס וואלט איר געטון מיט א זיבן יעריג קינד וואס לויפט אריבער די גאס ?

ווען מיין טאָכטער האט עס געטון צום צווייטן מאל האב איך איר אנגעשמיסן מיט א פאסיק אזוי ווי מיין טאטע פלעגט טוהן.

אויף ביז דערווייל האט עס געהאלפן, און קיין אנדערע עצה האב איך נישט געקענט טראכטן.

א קינד מיינער איז אביסל אימפולסיוו, און ער האט אמאל געוויזען מיט'ן פינגער גענוי וועלכע שטיקל חלה ער וויל ביים שניידען די חלה ביים שבת סעודה. איך האב גענומען דער האנט, און געגעבען א פאר קלעפ וואס האט אים וויי געטון, און אנגעווארענט אז ווען איך שנייד מיט'ן מעסער, זאל ער נישט וואגען צוצורירען אדער זיך דערנענטערן. און דאס איז מיר געלונגען, ער האט עס נאכמאל נישט געטון.
עס איז אבער געווען אנדערע געלעגענהייטן וואס איך האב פראבירט מיט געוואלד און עס איז מיר נישט געלונגען. פארוואס? א דבר פשוט. ווען מ'טוט טאקע נאר פאר'ן ציל, און מ'קען זיך אין דעם נישט אפנער'ן, קען מען דערגרייכן דער ציל. ווען עס מישט זיך אריין א מאכט געפעך, צוזאמען מיט מידקייט און הונגער, אין צוגאב מיט א כעס אויף דער בעלעבאס\ווייב, זעט די קינד דאס אויך. און דער קינד כאפט אלס, עס העלפט נישט קיין איינרעדענישן.

איך זאג נישט אז פעטש איז אויסגעהאלטען אין סיי וועלכע אומשטענדן. נאר אז לויפען אין גאס איז גאנץ אנדערש ווי שלאגען א ברודער צו נישט גייען שלאפען באצייטענס צו נישט טייטלען ביים דאווענען.

[קל וחומר]

הרב קאך לעפל, איך וויל אייך גראטולירן.
איר זענט ב"ה געבענטשט געווארן מיט א זעלטענער רייכן פעדער און איר נוצט עס צו מהנה זיין דעם ציבור שלא ע"מ לקבל פרס. כה לחי!
דעט ביאינג סעד... מיינעך אז ווען מען האלט אינמיטן דורכטוהן א נושא אין א פארום, סיי וועלכע נושא ס'זאל נאר זיין, זענען מענטשן אין אלגעמיין נישט אינטערסירט צו ליינען פארמאלע שריפטן, שטעל דיך פאר ביי א קופקע פון 10 מענטשן וואס יעדער האט זיין דעה ביים צונג און איינער נעמט זיך דערציילן מעשיות ווי א סטארי טעלער...
אודאי אין אשכולות ווי עס קומט אריין זאלט איר ווייטער מהנה זיין. והנלע"ד כתבתי.

יעצט וועגן דיין אריסטו ארגומענט, מיינעך אז אמאל האט מען אריינגעלייגט אסאך זאכן אין איין גרויסע קוגל און דערנאך געזאגט צו גיין בדרך ממוצע, לדוגמה, גאווה, האט כולל געווען עגאואיסטקייט, זעלבסט זיכערקייט און סעלף עסטיעם. ערשט אפאר הונדערט יאר צוריק (ווען תורת פסיכולאגיע האט זיך אנגעהויבן צו אנטוויקלען) האט מען אנגעהויבן הערן פון ענוה פסולה וכדומה, און אויך נישט מיט קיין פונקטליכע אנווייזונגען.

היינט ווייסט מען אז עגאו דארף מען אויסראטן מכל וכל און זעלבסט זיכערקייט מיט סעלף עסטיעם דארף מען האבן עד כמה שידו מגעת.