זוגות, שדים, עין הרע, קטלנית, קמיע - כל דקפיד קפדי בהדיה

[ארי נוהם]

אין הספר תחת ידי.

בדיוק לזה התכוונתי. מענטשן געדענקן זיי האבן ערגעץ געזעהן עפעס געליינט, מ'בויעט דעראויף גאנצע בנינים אן איבערגיין די מקורות מיט סוביעקטיווע קריטיק. דערנאך, דער צווייטער וואס ליינט אפ דעם ערשטען'ס מסקנות קויפט עס אפ אלץ א פאקט און אזוי פארן געדאנקן אריין אין צירקולאציע. אויב גייט מען אבער צוריק ביזן מקור ראשון און מען אפערירט די נושא ביז די קליינע טיילן, על פי רוב בלייבן נישט איבער פון די הנחות קיין כדי שביעה.

פעלן דען גמרות וואס דערציילן קלאר ווי תנאים ואמוראים האבן געזען שדים?

דו מיסט נישט גלייבן וואס זיי זאגן, אבער זאג נישט אז זיי האבן נישט געגלייבט על פי זייערע אויגן.

[ארי נוהם]

אין דער אשכול האט ר' [tag]אדנירם[/tag] מרחיב געווען הדיבור וואו דער רמב"ם אלץ "פילוספוף" איז ככל הנראה חולק אויף די חכמי הש"ס וואס האבען געגלייבט אין דברים על טבעיים (superstitions). איך שלאג פאר אז מען זאל אנהייבען אן אשכול איבער די דינים וואס דער רמב"ם פסקנ'ט אנדרעש ווי אנדערע צוליב זיין שיטות אין עניני רפואה. עס איז דא א סאך זאכען וואס דער רמב"ם זאגט ע"פ השפעה פון זיין חכמת הרפואה [מימי הביניים].

לדוגמא בעלמא:
די גמרא זאגט אז מען זאל פוקד זיין די פרוי בשעת יציאה לדרך און דער רמב"ם זאגט אז עס איז א סכנה. קוק אין מגן אברהם סימן ר"מ, אז דער רמב"ם רעדט מבחינת רפואה און די גמרא רעדט מצד הדין. וכהנה רבות ואניח מקום לאחרים להתגדר בו מאפס הפנאי.

כגעדענק נאך א ראי' וואס הרב קאפח ברענגט ערגעץ ווי.

די גמרא זאגט אז פרויען און קינדער זאלן אויך טרינקען ד' כוסות ליל פסח. דער רמב"ם דערמאנט פרויען אבער נישט קינדער. טענה'ט הרב קאפח, אז די סיבה איז וויבאלד אין הלכות דעות שרייבט דער רמב"ם אז סנישט געזונט פאר קינדער צו טרינקען וויין.

[ארי נוהם]

ס'איז קלאר ווי די טאג אז די רמב"ם איז אדער זיך מתעלם פון סיי וועלכע הלכה וואס איז פארבונדען מיט איבערגלויבענישן, אדער טרעפט ער אן אנדערע סיבה צו די הלכה, נישט דוקא שדים ורוחות, עין הרע, כישוף זוגות קמיעות, קטלנית, וכדומה.כאטש וואס לפלא אז די טראדיציאנאלע מפורשים לא ירדו לסוף דעתו, נעמט לדוגמא לועג לרש וואס שטייט אין גמרא באזונדער לגבי תפילין און באזונדער ביי ציצית, ציצית איז ער אינגאנצען משמיט, און תפילין דערמאנט ער ווי כאילו דאס טראגן תפילין אין בית הקברות איז א בזיון פאר די תפילין, משא"כ ביי ציצית איז נישט שייך דער טעם.

אין די לעצטע וועקער האט אדנירם טאקע גערעדט דערוועגן, און זיך באצויגען צי דעם אשכול. דאס האט מיר געמאכט אויפזוכן און טרעפן אזא אוצר בלום פון סחורה איבער שדים ורוחות.

[ארי נוהם]

צוריקגייענדיג צום נושא האשכול, איבער 'כל דקפיד קפדי בהדיה', און ווער נישט - נישט. און מיר האבן געברענגט א רשימה פון פוסקים וואס זאגן אז דער כלל גייט אן ביי יעדע סארט 'עין הרע' ביזנעס, און נישט נאר לענין זוגות.

איז אינטרעסאנט אנצומערקן, אז דער ספרד'ישער פוסק הדור - הגאון רבי עובדיה יוסף זצ"ל, האט אמאל אין א שיעור [אום מוצש"ק פרשת שמות תשע"א] געזאגט בתוך הדברים, לגבי עולה זיין לתורה א טאטע מיט א זון איינער נאכן אנדערן, אז מ'זאל נישט מקפיד זיין דערויף [דאס איז טראץ דעם וואס אין די פוסקים איז מען יא מחמיר אויף דעם], און ס'גייט אריין אין כלל פון 'דלא קפיד לא קפדי בהדיה'.

ער האט שוין אויסגענוצט די פלאטפארמע עפנטליך אראפצורייסן די גאנצע עין הרע געשעפט, וואס כידוע זענען די ספרדים גאר שטארק געשלאגן דערמיט, און הרב עובדיה - א באקאנטער ראציאנאליסט, וואס האט ווייניג געגליכן קבלה בכלל און 'מקובלים' בפרט - האט דאס געוואלט אביסל ארויסהאקן פון זייערע קעפ.

מחמת חיבת הלשון אעתיק דברי מרן [דא קען מען עס הערן]:

ברוך השם היום מי חושש מעין הרע? יש מעט זקנים פוחדים מעין הרע, אבל רוב בני אדם לא פוחדים מעין הרע, לכן עולים יחד שני אחים... ואני אומר דלא קפיד לא קפדין בהדיה, היום בדורות שלנו לא פוחדים, יש רק מעט אנשים נודניקים פוחדים מעין הרע, לכן מותר להעלות אב ובן בנו ביחד.‏

אין א ביכל פון יואל ניר (הוצאת ידיעות אחרונות אויב איך דענק גוט) אויף אריה דרעי, דערציילט ער ווי אריה דרעי ואשתו יפה זענען געווען רעכטע ספרדישע גלויביגע אין מיסטיציסם, און ר' עובדיה האט געלאכט דערפון. דאס האט געמאכט קאנפראטעישאנס עטליכע מאל, צי מיט באבא סאלי און הרב כדורי, צי סתם זאכן וואס דרעי האט געוואלט טון צוליב זיין גלויבן אין מיסטיציסם און ר' עובדיה האט עס נישט פארשטאנען.

לבסוף האט ר' עובדיה גוט אויסגענוצט זייער גלויביקייט אין דעם, און געטיילט ברכות און קללות איידער די בחירות, ביז מהאט אפילו געקלאגט קעגן דעם אין געריכט, כידוע לכל.

[moshav zekeinim]

ביי הראשנים אין די פארגעשריטענע לענדער (וואו עס האבן געוואוינט די ספרדים אדער כמו ספרדים) איז געווען שטארק איינגעפירט מפרש צו זיין יעדער אומראציאנאלער מאמר הכתוב אדער חז"ל אויפן אלעגירישן וועג. עס איז אבער פשוט אז דאס איז נישט געווען חז"ל'ס כוונה.

ווידער די ראשונים אין די צוריק געשטאנענע לענדער (וואו עס האבן בעיקר געוואוינט אשכנזים) זענען רובם ככולם געווען גאר גלייביג אין מיסטיק.

מיסטיק האט צוריק אנגעהויבן ווערן פאפולער ביי די ספרדים נאכן ערשיינונג פונעם זהר, און אין מיט א צוויי הונדערט יאר שפעטער איז פונעם ראציאנאלישן קלאסישן ספרדי געווארן דער פארוואגלטער ספרדי וואס טינקט זיך אין מיסטיק.

און יעצט זענען די אשכנזים געווען די וואס האבן אנגעהויבן צו זיין די אנטי מיסטיקער. אנגעהויבן האט זיך עס מיט טייל חכמי צפון איטאליע, און ממשיך געווען האט עס צו דייטשלאנד והגלילות.

דאס איז א באקאנטע כלל, וואס איז נישט אמת במבחן המציאות.

דער רמב"ן, רשב"א, ריטב"א און נאך אסאך, זענען געווען ספרדישע גדולים אין זעלבן לאנד ווי דער רמב"ם, און האבן זיך קאטעגאריש געדינגען אויף זיינע שיטות. די חרמות און טענות קעגן די שיטות פון רמב"ם זענען געווען אנגעפירט דורך חכמי ספרד.

ווידער דער מאירי ושאר חכמי פרובינצה, וואס געפינט זיך אין פראנקרייך און איז חלק פון די אשכנזישע טייל אידענטום, זענען געווען בדעה אחת מיטן רמב"ם וועגן מיסטיקה.

איטליה האט פארמאגט א געמיש פון מנהגי אשכנז וספרד, און זענן אייגענטליך געווען אפגעזונדערט מיט מנהגי איטליה, האבן טאקע פארמאגט די מאדנע פאנעמען פון גרויסע מקובלים און גרויסע ראציאנאלן אין די זעלבע צייטן. נאכמער, אסאך גרויסע פילאזאפן זענען גלייכצייטיג געווען גרויסע מקובלים, א שטייגער ווי יש"ר מקאנדיא.

אקעי, ווען איך זאג ספרדים באותן הימים מיין איך די מוסלעמענע שפאניע. די אלע ספרדישע אנטיראציאנאליסטן וואס דו האסט דערמאנט זענען געווען פון דעם קריסטליכן שפאניע.
דער ריטב"א איז טאקע געבוירן אין דרום שפאניע אבער איז אין זיינע צייטן שוין געווען קריסטליך, און ער האט געלערנט תורה אין צפון שפאניע. אעפ"כ האט ער גענומען א מיטעלער שטעלונג צווישן דעם רמב"ן און רמב"ם.

דאס מיינט אבער נישט אז צפון (דער קריסטליכער) שפאניע איז געווען פונקט אזוי אומוויסד ווי די דייטשע אידן, צפון שפאניע האט אויכעט ארויס געגעבן חכמים און פילאסאפן, אבער נישט קאלט ראציאנאליסטיש, מער געפיליש און פיוטיש, פון דארטן האסטו ר' יהודה הלוי.

וועגן פראבינציע, כאטש עס איז טאקע געווען נוצריש אלע יארן איז עס אבער געווען ווי אן אינזל פון ענלייטמענט. דארטן האסטו די ראציאנאליסטן ר' ידעיה הפניני און דער מאירי.

[ארי נוהם]

איך פארשטיי נישט וואס די זאגסט וועגן שפאניע. דער רמב"ם איז נאר געווען איין דור פארן רמב"ן. דער חילוק צווישען זייערע שיטות זענען הימעל אין ערד, און ביידע זענען געווען שפאניער.

אגב, דער רמב"ם האט אפגעפוצט פון שפאניע מחמת חמת המציקים האיסלמיים.

[moshav zekeinim]

דער רמב"ם איז געבוירן אין דרום שפאניע וואס איז בימיו געווען מוסלעמעניש. צוליב א גרופע צעווילדעוועטע בארבארן, קנאישע מוסלעמענער פון אונטער די הרי חושך, וואס האבן איינגענומען זיין געגנט איז ער אנטלאפן צו די רואיגע מוסלעמענע לענדער. ער איז אבער שטענדיג געווען אונטער די מוסלעמענע לענדער.

דער רמב"ן קומט פון צפון שפאניע, וואס פון שטענדיג אן געווען אונטער דעם קריסטליכן קאנטראל, דארט איז געווען אן אנדער וועלט. מען האט פארטראגן חכמה, אבער נישט אויף א ראציאנאלן שטייגער

[ארי נוהם]

צוריק צו פראבינצה, צוזאמען מיט ר' ידעיה הפניני און דער מאירי, זענען אויך דארט געווען די גרעסטע בעלי מקובלים אין די פריערדיגע תקופה.

נעם דעם השגות הראב"ד, לויט אסאך שיטות א מקובל. אפגערעדט זיין זון ר' יצחק סגי נהור https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7 ... 7%95%D7%A8.

רבי פרץ הכהן, דער רבי פון ר"ן און ריב"ש, איז געווען א פראווינצער און א בארימטע בעל מקובל https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7 ... 7.91.D7.9C

נאכמער, ר' שלמה מן ההר, דער לוחם נגד שיטות הרמב"ם און אנדרייער פונם חרם קעגן ספרי הרמב"ם, איז זעלבסט געווען א פראבינצער!


דיין חילוק צווישן קריסטליכע און אראבישע לענדער איז שוואך, ווייל רוב חכמי ספרד האבן געוואוינט אינטער קריסטליכע ממשלה, אבער זענען געווען ציטיילט בהשקפתם, אויב דער רמב"ם איז גערעכט אדער נישט.

אזוי אויך, גיי אדורך די גרעסטע חכמי מקובלים לאורך הדורות, נאך בעפאר תקופת האריז"ל. רוב זענען געווען חכמי ספרד און נישט חכמי אשכנז.

[moshav zekeinim]

גערעכט אז פראבינציע האט געהאט ביידע. ראציאנליסטן און אנטי ראציאנאליסטן. איך מיין אבער אז אינם קריסטליכן שפאניע זענען כמעט אלע געווען אייניג קעגן ראציאנאליזם. אדרבא, צייג מיר א ראצאנליסט אין צפון שפאניע.

קבלה בעפאר די אריז"ל איז געווען בעיקר נפוץ אין די קריסטליכע לענדער, אדער אין די ווייטע שאאיטישע מוסלעמנע מקומות, בבל איז לכאורה געווען א טייל דערפון. די באקאנסטע מקובלים בימי הראשונים זענען געווען די חסידי אשכנז, ר' שמואל ור' יהודה החסיד והבעל הרוקח. דער רמב"ן און סגי נהור און ראבד זענען ע"פ רוב געגאנגען ע"פ משנת חכמי אשכנז. אבער אפילו שפעטער בימי דעליאן ור"י דמן עכו ווען קבלה האט גענומען אן אנדער ריכטונג איז עס אויך פארגעקומען אין די קריסטליכער שפאניע.

לויט די וואס זאגן אז דער רמב"ן און שפעטער ליאן האבן גענומען זייערע רעיונות מחכמי סתרים פון ארץ ישראל, בלייבט עס אבער פארט אונטער די קרינסטליכער רשות, ווייל ווער האט דען געוועלטיגט באותן הימים איבער ארץ ישראל אויב נישט די קריסטליכער קרייץ צוג.

[ארי נוהם]

נאכמאל, רוב מדינות ספרד ווי עס האבן געוואוינט גאוני ספרד איז געווען אינטער קריסטליכע הערשאפט, מימות רמב"ן ואילך, דוק ותשכח. דאס מיינט, אז די הבחנה צווישן אשכנזישע און ספרדישע אידן איז גאנץ שוואך, און די טענה איבער קריסטליכע און אראבישע לענדער איז נאך שוואכער.

דאס וואס דו זאגסט איבער מקובלי אשכנז ווי ר' יהודה החסיד וכו', איז נישט ריכטיג. כבין נאך נישט איבערצייגט אז ר' יהודה חסיד איז בכלל געווען א מקובל, ער איז געווען א גלויביגער און מיסטיזם בכלל - ווי חכמי התלמוד. אבער חוץ מזה איז מיין עיקר נקודה אויף די שפעטערדיגע תקופה, נאך וואס זוהר איז נתגלה געווארן. רוב מקובלים די פאר הונדערט יאר ביז תקופת האר"י זענען געווען חכמי ספרד!

[moshav zekeinim]

איך פארשטיי נישט פונקטליך וואס דו זאגסט, אבער לאמיר עס מאכן קורץ: אידן בימי הראשונים אונטער דעם איסלאמישן (סוני) רשות זענען געווען ראציאנאל, און אונטער דעם קריסטליכן, עפי"ר, אנטיראציאנאל, און אפילו קאבאליסטיש.

איך זיך נישט מחלק צו זיין צווישן בני ארצות ספרד און בני ארצות אשכנז, איך זיך מחלק צו זיין צווישן בני ארצות אסלם ובני ארצות נוצריות. דערפאר האב איך מתחילה געשריבן "אשכנזים און כמו אשכנזים" מיינענדיג צפון ספרד.

[ארי נוהם]

אהער מיט די ראשונים אונטער די סוני איסלאמישער רשות, פון נאך תקופת הרמב"ם!

[moshav zekeinim]

אדרבא, לאמיר נאכקוקן איבער חכמי גרנדה, מאראקא, און מצרים.
בבל איז מער שאיטיש.

[רביה''ק זי''ע]

איך האב נישט קיין פראבלעם מיט איינער וואס גלייבט נישט אין שדים, קמיעות וכו'. אדער איינער וואס גלייבט אז די וועלט איז רונדעכיג, 4 בילליאן יאר אלט וכו'. אבער פליז, פארדריי מיר נישט קיין דברי חז"ל. קענסט זאגן אז חז"ל האבן זיך טועה געווען, אדער קענסטו ווערן א full blown כופר, אבער קוועטש נישט אריין דיינע אמונות אין די בוקס. פארוואס זיך אנקלאמערן אין בוקס אין וועלכע דו גלייבסט נישט און נאכדעם דארפן פארדרייען זייערע ווערטער? בעסער טרעף זיך בוקס אין וועלכע דו גלייבסט יא. קענסט דאך פאר די זעלבע פרייז נעמען א בוק פון דארווין און אריינטייטשן דארט די גאנצע תורה, ס'דאך אין לדבר סוף.

און בנוגע די וואס האלטן אז עבודה זרה האט נישט קיין אמתע כח. פון וואו ווייסן זיי דאס? ווייל זיי גלייבן נישט אין קיין איבערנאטורילכע כחות. טא אויב אזוי פארוואס אין די אנדערע נסים פון תנ"ך גלייבן זיי יא? עד מתי אתם פוסחים על שתי הסעיפים?! מאך אפ איינמאל פאר אלעמאל צו די גלייבסט אין איבערנאטורליכע כוחות צו נישט, און לאז כלל ישראל צורוה.

face the fact. די מחברי התנ"ך האבן געגלייבט אז עבודה זרה האט א כח. אז דו ווילסט לייקענען אין נסים, כל הכבוד. אבער קום מיר נישט פארקויפן קיין אטעאיזם בשם די תנ"ך, אז איך וויל ווערן אן אטעאיסט האב איך בעסערע ספרים ווי די תנ"ך, כנלעדה"ק.

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: צוערשט וויל איך אז דו זאלסט זיך בארואיגן. איך האב פאר דיר א שטיקל בשורה טובה... דער מושב זקנים עקזיסטירט שוין, ב"ה נישט מער אויף קאווע שטיבל. וועגן א פשוט'ן טעם. ער האט געפרעדיגט אפענע דברי כפירה. און דאס פלאץ פאר כופרים איז נישט אויף קאווע שטיבל...נייערט אין עפעס א פינסטערע פארשווארצטע קאפע הויז ערגעץ וואו אין וויען אדער אין ווארשא אדער ווילנא...! אזוי אז דיין בלוט פרעשור קען בחסדי השי"ת אראפגיין. חוץ אויב דו האסט נאך עפעס א סיבה פאר דעם...אזוי אז דו מוזסט ניטאמאל נעמען קיין פיללן אקעיגן הויכע בלוט פרעשור...!

[רביה''ק זי''ע]

איך ווייס נישט פארוואס דו מיינסט אז איך מיין מושב זקינים, ער האלט דאך פונקט ווי מיר.

[ארי נוהם]

איך האב נישט קיין פראבלעם מיט איינער וואס גלייבט נישט אין שדים, קמיעות וכו'. אדער איינער וואס גלייבט אז די וועלט איז רונדעכיג, 4 בילליאן יאר אלט וכו'. אבער פליז, פארדריי מיר נישט קיין דברי חז"ל. קענסט זאגן אז חז"ל האבן זיך טועה געווען, אדער קענסטו ווערן א full blown כופר, אבער קוועטש נישט אריין דיינע אמונות אין די בוקס. פארוואס זיך אנקלאמערן אין בוקס אין וועלכע דו גלייבסט נישט און פארדרייען זייערע ווערטער? בעסער טרעף זיך בוקס אין וועלכע דו גלייבסט יא. קענסט דאך פאר די זעלבע פרייז נעמען א בוק פון דארווין און אריינטייטשן דארט די גאנצע תורה, ס'דאך אין לדבר סוף.

און בנוגע די וואס האלטן אז עבודה זרה האט נישט קיין אמתע כח. פון וואו ווייסן זיי דאס? ווייל זיי גלייבן נישט אין קיין איבערנאטורילכע כחות. טא אויב אזוי פארוואס אין די אנדערע נסים פון תנ"ך גלייבן זיי יא? עד מתי אתם פוסחים על שתי הסעיפים?! מאך אפ איינמאל פאר אלעמאל צו די גלייבסט אין איבערנאטורליכע כוחות צו נישט, און לאז כלל ישראל צורוה.

face the fact. די מחברי התנ"ך האבן געגלייבט אז עבודה זרה האט א כח. אז דו ווילסט לייקענען אין נסים, כל הכבוד. אבער קום מיר נישט פארקויפן קיין אטעאיזם בשם די תנ"ך, אז איך וויל ווערן אן אטעאיסט האב איך בעסערע ספרים ווי די תנ"ך, כנלעדה"ק.

העי! אביסל דרך ארץ.

מוזט נישט מסכים זיין צו די שיטת הרמב"ם, רלב"ג, מאירי, רס"ג, רד"ק, רב שמואל בר חפני גאון, און נאך א לאנגע ליסטע פון גאונים און ראשונים וואס האבן געהאלטן אנדערש ווי דיין מיינונג אין כוונת המקרא/חז"ל, און דו מעגסט האלטן ווי די מער-אנגענומענע מהלך פון רוב ראשונים אין כוונת המקרא/חז"ל, אבער צי זאגן אז דאס הייסט "פארקויפן אטעאיזם בשם די תנ"ך" - איז חוצפה כלפי די גאונים וראשונים וואס האבן נישט געגלייבט אין איבערנאטורליכע כוחות, און האבן געהאלטן אז די תורה שרייבט אויך נישט אז ע"ז פארמאגט כוחות, אא"וו.

[רביה''ק זי''ע]

די פאקט אז ס'דא ראשונים וואס האלטן אזוי מאכט עס נאכנישט גערעכט, וערבך ערבא צריך.

ועוד. ממה נפשך, אויב גייסטו מיט'ן מהלך פונעם רמב"ם קענסטו אויפ'ן רמב"ם גופא זאגן אז ס'נישט כפשוטו, וכדלעיל.

וידוע דברי האברבנאל על דברי רבי יוחנן 'כל האומר דוד חטא אינו אלא טועה'. ודוק כי קצרתי מפני רגישות הענין.

[אישתישבי]

און די אליין, ביסט יא כפשוטו? גלייבסט דען טאקע נישט אז עס אט עס דא זאכען וואס זענען למעלה מהשגתך? אלא מאי? פארלאזט דיך אויף אנדערע וואס זענען מסביר, אם כן מאי חזית?

והחיות רצוא ושוב.

[רביה''ק זי''ע]

כ'האב נישט קיין נערוון איבערצוקיין די גאנצע שמועס, און זאגן קלארער וואס איך מיין צו זאגן גיי איך נישט ווייל מ'גייט עס סייווי אויסמעקן.

אז דו ווילסט באמת פארשטיין וואס איך מיין צוזאגן, לערן גוט איבער מיינע הערות. הפך בה והפך בה דכולא בה.

[רביה''ק זי''ע]

מענין לענין

[berlbalaguleh]

כ'האב נישט קיין נערוון איבערצוקיין די גאנצע שמועס, און זאגן קלארער וואס איך מיין צו זאגן גיי איך נישט ווייל מ'גייט עס סייווי אויסמעקן.

אז דו ווילסט באמת פארשטיין וואס איך מיין צוזאגן, לערן גוט איבער מיינע הערות. הפך בה והפך בה דכולא בה.

רביה"ק י"ע: וואו. אזוי גרויס און הייליג זענען דיינע מאמרים אז דו גלייכסט זיי צו צו די מאמרי חז"ל אין די משנה...!
דאס דערמאנט מיך א מעשה. (וואס כ'האב געליינט אין זייער א זיס מעשה ביכל/ספר מיט'ן נאמען דער אידישער אוצר. וואס איז שוין היינט ליידער מער נישט בנמצא.) א מחבר פון א ספר איז אמאל אריינגעקומען צו א באוואוסטן רב א גרויסער גאון. ר'האט איהם געוויזן זיין חיבור. און געבעטן אן הסכמה. אינמיטן מעיין זיין אין דעם איד'ס ספר רופט זיך דער רב אן עטליכע מאל מיט די פאלגנדע ווערטער..."פלאי פלאים"...פרעגט דער איד מיט גרויס עניוות. רבי. אזוי גוט איז מיין ספר...?! האט איהם דער רב געענטפערט... דו פארשטייסט נישט. אין יענע צייטן האט מען ממציא געווען אז מ'קען מאכן פאפיר פון שמאטעס (מסתמא דורך דעם ריסייקלינג פראצעס.) דאס איז דאך א פלא. ביסטו געגאנגען און צוריק געמאכט שמאטעס פון פאפיר... איז דאך דאס פלאי פלאים...!

אז מ'רעדט שוין. אין יענעם זיסן ספר איז געשטאנען נאך א סאך ענליכע מעשיות. נאך איין מעשה'לע האביך מיך דערמאנט. א איד איז געקומען צו א רב בעטן אן הסכמה אויף א ספר וואס ער האט מחבר געווען. אריינקוקנדיג אין זיין ספר רופט זיך אן דער רב. ...איך האלט אז דו זאלסט מיטנעמען דעם ספר ווען דו גייסט ארויס אויפ'ן גאס ביינאכט פאר א שמירה... פרעגט דער איד...רבי. אזוי הייליג איז מיין ספר...?! האט איהם דער רב געענטפערט. דו פארשטייסט נישט. די גמרא זאגט דאך אז א תלמיד חכם זאלל נישט ארויסגיין אליינס אויפ'ן גאס ביינאכט מפני המזיקין. וועגן די שדים. אבער אז דו וועסט מיטנעמען דעם ספר וועללן שוין די מזיקים איינזעהן אז דו ביסט נישט קיין תלמיד חכם...!

[רביה''ק זי''ע]

א מעשה מיט א געשאלטענע קראצמאך בוים.