"ולא לזנב" - מרכז-וויזניצער שוואנצונעס סומאכטוכע (וועקער 14)

[פראפעסאר]

איך האב ערשט לעצטנס, פארשפעטיקטערהייט, געלייענט דעם ארטיקל "ולא לזנב" אין וועקער נומער 14. א הארציקן יישר-כח צום שרייבער. אן ארטיקל געפילט מיט איינזעעניש און הארצווייטיק.

פון מיין קוקווינקל נישט אין דער היימישער וועלט פרעג איך זיך אבער, וואס איז דא אזוי מאדנע און שאקירנד וועגן וואס טוט זיך אין וויזניץ-מרכז?

מיר האבן דאך געזען א סך ערגערס ביי חב"ד-ליובאוויטש איבער די לעצטע דרייסיק יאר. זיי האבן דאך בפרהסיא געמאכט פון זייער רבי'ן משיח בן דוד און א טייל זענען געגאנגען נאך ווייטער און האבן אים ממש פארגעטערט, געמאכט פאר אן עבודה-זרה במלוא מובן המילה. די חב"ד-ליובאוויטש באוועגונג בכלל האט זיך קיינמאל נישט קלאר דערווייטערט פון אזעלכע משוגעת'ן. דערווייל זע איך אין "וועקער" א גרויסע אינטערויו מיט א חב"ד רב, ר' יוסף יצחק יעקבסאן (וועקער נומער 10) און אויך ווי פארשיידענע שרייבערס דערמאנען דעם ליובאוויטשער רבי'ן מיט כבוד. (ס'איז זיכער גוט אז דער וועקער האלט נישט פון דער אלטער שנאה צווישן סאטמאר און ליובאוויטש, אבער פארט - אויב מע גיבט כבוד פאר א חסידות וועלכע האט אין זיך אמת'ע עבודה-זרה-ניקעס, פאר וואס נישט פאר וויזניץ?)

אויך לייען איך אין וועקער נומער 14 וועגן א נסיעה קיין אומאן צום קבר פון רבי נחמן מברסלב, וואו צענדליקע טויזנטע פארן יאר איין יאר אויס. נו, רבי נחמן האט זיך אליינס געלויבט אלץ דער עיקר-שבעיקרים. זיינע שבחים אויף זיך אליינס, די בלינדע אמונה וועלכע ער האט געפאדערט פון זיינע חסידים, און ווי ברסלב'ער חסידים רעדן וועגן אים עד היום, זענען אומגלויבליך. אויב ברסלב איז אינעם גדר פון "נארמאל" פאר וואס נישט וויזניץ?

אויב מע לערנט קלאסישע חסידישע ספרים, זעט מען דאך אן א שיעור תורות וואו רביים לויבן זיך אליינס אדער די "צדיקים" בכלל מיט די גרעסטע גוזמאות, און פאדערן חסידים זיי צו פאלגן בלינד און אן קיין קשיות. נישט אומזיסט האבן פארשער באשריבן חסידות אלץ "צדיק'איזם". איז, ווען דער ארטיקל זאגט אז מע וויצלט זיך אז אנדערע היינטיקע רבי'ס וואלטן באמת געוואלט פאדערן אזא "שוואנצנות" פון די אייגענע חסידים - פאר וואס נישט? סע וואלט דאך געווען אין א לאנגע טראדיציע. (וועגן דעם, פארשייט זיך, האט פראפ' ישעיהו ליבוביץ, פון וועמען איך האב געשריבן אין דעם זעלבן נומער פון "וועקער", געהאלטן גאנץ חסידות פאר באשמוצט מיט עבודה-זרה.)

איז דער ווידערווילן וואס מע זעט אין דעם ארטיקל קעגן "שוואנצנות" / "צדיק'יזם" אפשר א נייערע שטימונג אין דער חסיד'ישער וועלט? אפשר דווקא אין סאטמאר? וואס איז די ריכטטיקע באציאונג, מיינט איר, אז חסידים זאלן האבן צו זייערע רביים?

איך פרעג דא אפנהארציק און מיט דער האפנונג, זיך עפעס צו לערנען פון אייך.

נאכאמאל א גרויסן יישר-כח פאר'ן ארטיקל, און איך האף טאקע אויך, אז פון דער שיינער טראדיציע פון וויזניץ'ער חסידות וועט נישט ווערן קיין קולט.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס איז דא א ריזיגע אונטעשרייד צווישען איתערותא דלעילא און איתערותא דלתתא. דער תתא איז מקום מושבם של השוואנץ, און פון זיי אויס איז עס נישט מער ווי די lowest common denominator. דא רעדט זיך פון דער מנהיג אליינס.

[גדליה]

אבער כ'מיין אז א גוטער צושטעל צו דעם איז אז ווען א נביא האט געזאגט אז גאט האט גערעדט צו אים איז ער געווען א נביא, אבער אז איינער זאל היינט זאגן אז גאט רעדט צו אים שטעלט מען אים אריין אין א משוגעים-הויז. יעדע זאך האט איר צייט און פלאץ. אויב אין די צייטן פון ר' נחמן איז געווען נארמאל צו רעדן אויף א געוויסן אופן, קען מען דאס נישט אהערברענגען צו 2018.

[גדליה]

איך וויל דערמאנען צוויי נקודות וואס קען אפשר פארלייכטען דעם ענין.
איינס, יעדע זאך וואס מ׳נעמט צו אן עקסטרעם איז מסוכן. אפילו ר׳ נחמן האט זיך געקענט אויסדרוקען גאוה׳דיגע לשונות פריוואט, האט ער נאכנישט געמאכט דערוועגען א גאנצע שיטה מיט ניגונים וכו׳. אמת מיר קענען האבען א אנדערע פראבלעם מיט דעם, אז ס׳איז גאוה צו ע״ז צו וואס אימער, אבער ס׳איז נישט די זעלבע. ס׳איז אמת אז שוואנצאנות איז א מעלה ביי חסידות אבער קיינער האט עס נישט גענומען צו אזא עקסטרעם
והשנית, ביי רבי נחמן צו ביי אנדערע, האבען זיי געהאט גאנצע פילאזאפיעס און שיטות, אין בנוסף לזה איז אויך געווען שוואנצאנות, אבער דא זאגט דאך אונזער רבי אז ניין, ס׳איז נישט דא קיין יודישקייט קיין תורה בכלל, אלץ באשטייט נאר פון שוואנצאנות, און דעס איז א מסוכנ׳דיגע שפראך

[והאיש משה]

אבער כ'מיין אז א גוטער צושטעל צו דעם איז אז ווען א נביא האט געזאגט אז גאט האט גערעדט צו אים איז ער געווען א נביא, אבער אז איינער זאל היינט זאגן אז גאט רעדט צו אים שטעלט מען אים אריין אין א משוגעים-הויז. יעדע זאך האט איר צייט און פלאץ. אויב אין די צייטן פון ר' נחמן איז געווען נארמאל צו רעדן אויף א געוויסן אופן, קען מען דאס נישט אהערברענגען צו 2018.

קליינע הוספה אבער אפשר יסודות'דיג, לויט וויפיל כ'האב צוגעהערט די רעקארדינגס און געליינט די קונטרסים, רעדט ער כלל נישט ווי א נביא בשם ה' אדער שטופען עפעס א דרך עבודה, אדרבא מיין ערשטע גרויסע שאק ווען איך האב געליינט די ערשטע קונטרס האב איך מיר געוואונדערט זייט ווען רעדט א רבי 2 שעה אהן דערמאנען דעם אייבירשטען און עבודת ה', ער רעדט סתם שוואכקייטן\קאמפלעקסען און מ'דארף גלייבן, אבער נישט אז דאס וועט עפעס ברענגן צו עבודה וכו', ר' נחמן האט געהאט אן עבודה וואס ער האט געוואלט פושען און אויך זיך מחזק געווען פון די רודפים וכו' איז עס ארויס געקומען די וועג.

[פראפעסאר]

א הארציקן יישר-כח [tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag] [tag]אבטולמוס[/tag] [tag]גדליה[/tag] [tag]והאיש משה[/tag] פאר די קלארע און אינטערעסאנטע ענטפערס.
פאר מיר איז דער קלארסטער קאנטראסט, אז אין א סך חסידות'ן דערווארט מען טאקע הכנעה פאר'ן רבי'ן, אבער אין וויזניץ-מרכז איז דאס נעבעך געווארן די גאנצע זאך. ווי איר האט באמערקט זעט מען אין חב"ד און אין ברסלב און אויך אין די קלאסישע ספרים ווי למשל "מגיד דבריו ליעקב" א גאנצע שיטה און פילאסאפיע פון עבודת הבורא, און די אמנות צדיקים איז בלויז א חלק פון דעם. מה שאין כן אין וויזניץ-מרכז אזוי ווי סע וועט באשריבן אינעם ארטיקל און אין פארשידענע פאסטס דא אין קאווע-שטיבל.
בריך רחמנא דשאילנא!

[והאיש משה]

דאס איז די אמת'ע תשובה אויף די שאלה, (פריער האבעך נאר געהאט מוסיף געוועזן אויף ר' ראובן ווערטער) חסידות האט א געדאנק ס'הייבט זיך ערגעץ אהן, כדי דאס צו פושען געשעהט אמאל זאכען, דארטען הייבט זיך עס אן און ס'ענדיגט זיך ביי שוואנצונעס, אפי' לאמיר זאגען זיי האבן אן עבודה מנחת חינוך? שבת וכו'? אבער נאטינג ספעשל אז מ'זאל אים דינען. און מאכן א חסידות פון דינען דעם רבי'ן

[מיימון]

עס זענען געווען פארשידענע סארטן חסידות׳ן פון אנהייב אן. לא הרי פוילישע חסידות כהרי חב"ד. אין די ריזשינער און טשערנאבלער חסידות׳ער האט מען קיינמאל גארנישט פארקויפט נאר אמונה פשוטה אינעם הייליגן אייניקל. איך דענק נישט אז דער ריזשינער זאל עס ווען האבן גערעדט פילאזאפיע אדער מחשבה. אין חב"ד איז געווען בלויז השכלה און אין גאליציע א שטיקל געמיש, בפרט ווען אסאך רבי׳ס האבן געקענט לערנען און האבן געהאט די תורהדיגע אויטאריטעט. דער ריזשינער האט געזאגט אויף זיך זאכן אן קיין שום אונטערשטיצע פון מחשבה. איך קלער אז ראובן האט א פוינט אז נשתנו העיתים. און באמת האבן אזוי געהאלטן אסאך גאליציאנער און אונגארישע רביס און איז מסתמא געליגן אונטער די סאדיגורא צאנז קאנפליקט. כאטש אויפן ריזשינער אליין האט מען נישט גערעדט לרעה אבער אויך נישט צופיל פארקערט. אין סאטמאר וואס איז א המשך פון צאנז האט מען דערקלערט אז עס איז פארגעסן געווארן און אין לנו עסק, א שיינע וועג פון זאגן איך האב נישט קיין מושג וואס דאס האט באדייט. איך בין נישט אזוי אויסגעקאכט אין די תקופת הצדיקים (צאדיקיזם) זאל דער עולם מיר פאררעכטן

[חסיד פון ליטא]

אבי גערעדט, דער רוזינער איז געווען באקאנט אלס א פילאזאפישער רבי, אין חב"ד איז דא אן אגדה אז דער רוזינער אלס קינד האט געפרעגט דעם בעל התניא א טיעפע קשיא אויף שמע ישראל גו' ה' אחד ואהבת, אויב איז ה' אחד ווי איז שייך ואהבת? און דער תניא האט געענטפערט מיט א גאנצער טיעפע מאמר אויף דעם, והוא נער בן שש שנים בלבד (אויך דערציילן זיי אז שפעטער האט דער תניא פארגעהאלטן זיינע גרויסע קעפ, היתכן אז א זעקס יעריג קינד פרעגט וואס אייך איז נישט איינגעפאלן.
עיי' עירין קדישין פאר פילע טיעפע טייטשן און מימרות.
פון זיינע אייניקלעך רבי'ס זענען אויך געווען אסאך פילאזאפן, לדוגמא, ר' מנחם נחום משטעפינעשט.

שטיינמאן האקט טאקע אויפן רוז'ינער, קענטיג האט ער אים נישט גרונטליך אדורכגעטוהן.

[[NAMELESS]]

דער איצקאנער איז א בעסערע משל ווי דער שטיפינעשטער. דער אוזיערנער'ס ספר האט אויך א סך טיפע געדאנקען. נעווער מיינד דער ליעווער.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס איז גראדע מערקבאר, אז חב"ד מיט זייער גאנצע פילאזאפיע און טיפע געדאנקען, וואס עס איז טאקע דא ביי זיי ביז צום לעצטען רבי'ן, זענען גענצליך אנגעפיקעוועט מיט שוואנצאנות עד אין קץ. די גאנצע חכמה און השכלה און חכמת הנסתר דינט דער ציל אז מ'זאל זיין דער רבינ'ס נאכשלעפער, וע"ע בספרי הרב יואל כהן וואס איז א גאון אין אויסארבעטן די שיטה"ק על כל פרטיה ודקדוקיה.

נאר כאמור, דאס איז פון די חסידים'ס זייט, נישט דער רבינ'ס. און דאס איז א ריזיגע נ"מ.

[שמערל]

נאך א קליינע באמערקונג [tag]פראפעסאר[/tag] ברעסלאוו איז עד היום הזה נישט ממש בגדר נארמאל. און אז מען איז מכבד איינער פון זייערע משפיעים איז עס דאך צוליב יענעם'ס פערזענליכע גרויסקייט אין עבודת השם. אפגערעדט פון די שרעקליכע רדיפות וואס זיי פלעגן אמאל ליידן. קיינער פון אונז ריפט נישט מען זאל טוהן אפילו א צענטל פון וואז חסידים האבן געטוהן פאר ברעסלאוו, סך הכל פארפירט מען אויף וואס מען איז מכבד א גראבער שטריק וואס זיין איינציגע עבודה אויף די וועלט איז זיך צאכן פאר א געטשקע.

[מיימון]

איך האב אמאל געקלערט אז סאיז א פלא אז פונקט אזא גארנישט ווי דעם באטרעפנדן רבי׳ן האט מען אויסגעקליבן פאר א גאט, אויב וואלט איך געמוזט קלויבן א גאט פון צווישן די רבי׳ס וואלט מען זיכער געקענט טרעפן עפעס בעסערס. נישט תורה נישט חסידות ניטאמאל זעט ער אויס גוט (ווי דער ברך משה זי"ע פלעגט זאגן, ניטאמאל געלט האט ער).

האב איך אבער עס פארענטפערט מיט א אנדערע קשיא. פארוואס פונקט אזעלכע צודרייטע לייט ווערן דיקטאטארן איבער לענדער, כ׳מיין, אז מען מאכט שוין יא א קעניג זאל עס כאטש זיין א נארמאלער און געלונגענער מענטש. (למשל אידי אמין, סאדאם חוסעין, טראמפ) נאר דער תירוץ איז אז א נארמאלער מענטש גייט דאס קיימאל נישט טון. והבן

[חסיד פון ליטא]

דער איצקאנער איז א בעסערע משל ווי דער שטיפינעשטער. דער אוזיערנער'ס ספר האט אויך א סך טיפע געדאנקען. נעווער מיינד דער ליעווער.

איך רעד פונעם נעפיו פון ר' מתתיהו, דער בעמח"ס מן ועוד, א ציוני געווען, געשריבן אין אסאך צייטונגען, געווען א גאון אדיר, וואלט איבערגענומען דאס פעטער ווען נישט ער איז געשטארבן מיט א האלב יאר פריער.

[מיימון]

מען קען צולייגן צו ראובןס ראיה פון די נביאים, מען זעט אז דער אריז"ל האט געזאגט פארשידענע זאכן און מען האט עס אנגענומען, אבער ווען שבתאי צבי אדער רמח"ל (אדער ר׳ מיכל לעבאוויטש) האבן עס געזאגט איז עס געווען נישט אין פלאץ. דאס ווייזט אז הכל לפי המקום והתקופה.

[[NAMELESS]]

דער איצקאנער איז א בעסערע משל ווי דער שטיפינעשטער. דער אוזיערנער'ס ספר האט אויך א סך טיפע געדאנקען. נעווער מיינד דער ליעווער.

איך רעד פונעם נעפיו פון ר' מתתיהו, דער בעמח"ס מן ועוד, א ציוני געווען, געשריבן אין אסאך צייטונגען, געווען א גאון אדיר, וואלט איבערגענומען דאס פעטער ווען נישט ער איז געשטארבן מיט א האלב יאר פריער.

ושמו ר' מנחם נחום מאיצקאן, והיינו מה שכתבתי.

[וואלווי]

דער איצקאנער איז א בעסערע משל ווי דער שטיפינעשטער. דער אוזיערנער'ס ספר האט אויך א סך טיפע געדאנקען. נעווער מיינד דער ליעווער.

איך רעד פונעם נעפיו פון ר' מתתיהו, דער בעמח"ס מן ועוד, א ציוני געווען, געשריבן אין אסאך צייטונגען, געווען א גאון אדיר, וואלט איבערגענומען דאס פעטער ווען נישט ער איז געשטארבן מיט א האלב יאר פריער.

ושמו ר' מנחם נחום מאיצקאן, והיינו מה שכתבתי.

די השכל'ישע גייסט אין רוזין איז אבער נישט געווען די סטראקטור פון די חסידות. דער איצקאנער האט גענוצט דער מהלך מער אלס רוח הזמן. און אקעגען דעם איז געווען דער טשארטקאווערס איידעם דער זלאטיפאלער. בדרך כלל איז אין רוזין און טשערנאביל געווען א משיחיסטישע גייסט פון אמונה פשוטה און פאנטאזיע.

אפאר עקסעמפלס: דער טאלנער, דוד מלך ישראל חי וקים. און בימי הצמח צדיק איז געווען א גאנצע איבערקערניש וואס האבן גערופן די רבי משיח. ( על שמו מנח"ם.... היסטארי חזר'ט זיך איבער.. ) און דאכצעך ס'ווערט געברענגט אין תשובות ספרים.
בכלל אין רוזין איז געווען די גייסט פון מלכות בית דוד, בלא בלא בלא...

ס'אמאל געווען אין פארשידענע חצרות מער עקסעפטעד (אויב דאס איז בכלל א נארמאלע תירוץ... ), בערך אזוי ווי ראובן האט געשריבן אויבען.

[אישתישבי]

H

[והאיש משה]

איך האב אמאל געקלערט אז סאיז א פלא אז פונקט אזא גארנישט ווי דעם באטרעפנדן רבי׳ן האט מען אויסגעקליבן פאר א גאט, אויב וואלט איך געמוזט קלויבן א גאט פון צווישן די רבי׳ס וואלט מען זיכער געקענט טרעפן עפעס בעסערס.

שמעתי מחכם אחד, ווען משה רבינו איז נישט צוריקגעקומען פונעם בארג, האבן די יודן געשריגן עשה לנו אלהים אשר ילך לפנינו, איז לכאו' שווער צו פארשטיין אז זיי האבן פארלוירען דעם רבי'ן דארף מען דאך זוכען א נייע רבי, פארוואס זוכט מען פלוצלינג א נייע גאט?? (והקושיא מובא כבר בשו"ת הרדב"ז)

נאר פשט איז אזוי, אז די רבי איז א גאון זיצען די חסידים ביי א גלעזאלע משקה און שמועסן איבער דעם רבינ'ס גאונות, אז די רבי דאווענט שעות רעדן די חסידים פון רבינס עבודה, אז די רבי איז א בעל חסד זיצען די חסידים און רעדן פון רבינס חסדים, אא"וו מידות טובות בעל מופת...

וואס טוט זיך אז די רבי איז גארנישט מיט גארנישט? וואס זאגן די חסידים? זייער פשוט! זיי זאגן די רבי איז א גאט!!

וממילא איז גוט פארענטפערט, לעולם האבן די יודן אין מדבר געזוכט א רבי'ן אנשטאט משה רבינו, אבער היות די רבי איז געווען א קעלבעל [ודו"ק] האט מען געזאגט די רבי איז א גאט!!
לויט דעם איז @מימון שאלה אויך פארענטפערט, זיי האבן אויך געזוכט א רבי, נאר היות ער איז א קעלבל איז ער געווארען א גאט.

דו"ק ותשכח און אלע פלעצער! ווי ווייניגער די רבי האט וואס צו פארקויפען אלס מער איז ער גאט!! (חוץ פון כמה יוצא מן הכלל ואכמ"ל)

[אישתישבי]

פיין געזאגט.

דער יוצא מן הכלל איז אפשר דיין רבי?

[והאיש משה]

פיין געזאגט.

דער יוצא מן הכלל איז אפשר דיין רבי?

כ'האב געשריבן חוץ מכמה... (מיין רבי קען נישט זיין ווייל ער איז טאקע א קעלבל... )

[והאיש משה]

.

[קוקי]

.