האדמו"ר ר' מנחם מנדל מויז'ניץ שליט"א

[חקרן]

איך עפן דא אן ערנסטן אשכול, און איך בעט צו האלטן דעם אשכול ערנסט און בא'טעמ'ט. אלע דזשאוקס און וויצן, קען מען אריינשרייבן אין די אנדערע צוויי אשכולות וואס זענען שוין פארהאן אויף די שיטה און דער מענטש. דא זאל עס געהאלטן ווערן ערנסט.

אזוי ווי יעדער זעט פונעם קעפל, רעדט זיך עס דא פון האדמו"ר מויז'ניץ - מרכז. איך וויל הערן פון זיינע אוהדים וחסידים - וואס איך גלויב אז אויך זיי דרייען זיך דא - וואס זענען די מעלות און כשרונות פון דער מענטש. וואס פארקויפט ער מער פון אנדערע אלגעמיינע מענטשן אויפן כדור הארץ? - יעדע רבי פארקויפט עפעס וואס זיינע חסידים קענען סעילסן ווייטער. דער בעלזער איז א חכם און מנהיג, דער סקווירער איז א דאקטער, דער גורער איז א קאמענדאנט, דער סקולענער איז א מנגן און שלאפט נישט קיין נעכט. דער קלויזנבורגער איז א למדן, דער סאטמארער טראגט דער דגל הקנאות... אוודאי וועט יעדער האבן מתנגדים וואס וועלן מחולק זיין און זאגן אז ס'איז נישט אמת. ערלעדיגט, אבער איך וויל וויסן אין ערשטן פאל, וואס פארקויפט דער רבי פון מרכז ויז'ניץ? - וואו שטעקט זיין גרויסקייט? - פארקויפט ער לומדות? - פארקויפט ער עבודת התפילה? - אפשר פארקויפט ער גשמיות, ווי חכמה, הנהגה וכו'?

איך בעט נאכאמאל צו האלטן דעם אשכול ערנסט. ביטע מיר מסביר זיין די מעלות און כשרונות פון רבי'ן, ווי אויך אביסל זיין פאזעטיווע היסטאריע, וואס ליגט אויף זיין רעזערמעי, און וואס האט ער שוין דערליווערט?

[וואלווי]

קענסט שוין משלב זיין אלע אשכולות אינאיינעם אין צימעס...

[חקרן]

איך רעד יעצט אין אן ערנסטן טאן. דאס אז ער איז קדוש וטהור, ווייסן מיר שוין - קיין שום שאלה. אבער איך וויל פארשטיין מיט וואס. דהיינו, אויב וואלט ער געבוירן געווארן אלס "חיים ברוך ראטנבערג", ביי א איד אין בארא פארק, וואס דאוונט אין ספינקא, וואס וואלטן געווען זיינע מעלות און טאלאנטן? - וואס פארקויפט דער מענטש?

[קאצקע ציקער]

ער פארשטייט גאר גיט צו מענופילעישאן

[אדונינו]

ער פארקויפט און קויפט צוויי זאכן, געטריישאפט און שיינקייט.
פון דארט נעמט זיך אלע זיינע מעלות, און אלע זיינע חסרונות, דאס גיבט ער פאר זיינע חסידים, און דאס גיבן זיינע חסידים פאר אים.
ווען ער איז געגאנגען פון וויזניץ, זענען מיטגעקומען די בעסערע מענטשן, און די טעראריסטן.
די בעסערע באלעקן זיך פון זיינע ציכטיגע טישטיכער, זיין ליידיגע אויבנאן, זיין מלכות, און זיין בעסערקייט, (ער האט פיינט א כניאק) זיינע געביגלטע פארענטשעס, זיין שטילקייט ביים טיש וכו׳
און די טעראריסטן האבן אלעמאל באקומען פון אים א פריוואטע אטענשאן פאר זייערע שלעכטע מעשים, ווייל זיי זענען אים געטריי!! געטריישאפט איז אלעמאל געווען ביי אים וויכטיג, דאס האט ער געפאדערט, און דאס האט ער געשעצט.

[[NAMELESS]]

ער שטעלט צו פאר זיינע חסידים פול סערוויס, קיינער שפירט זיך נישט דארטן אויפן וואסער. ער אליין האלט חשבון אויף יעדן חסיד און די ב"ב פערזענליך, ער קען יעדעם איינעם און גיבט זיך אפ מיט זיינע פראבלעמען ביזן קלענסטן דעטאל. זיינע חסידים שפירן זיך מורא'דיג סעיף מיט איהם.

ער שטעלט צו חבורות מיט משפיעים און פראגראמען אין יעדע ביהמ"ד, זאל עס אפילו האבן קוים מנין, באקומט דער חסיד דעם פולן פעקעדזש. נאך א מעלה: די אחדות צווישן דעם עולם איז עפעס וואס מען זעהט נישט אין ערגעץ והכל מכוחו (עכ"פ ביז לעצטענס ווען עס הערשט דארט טעראר מיט חשדות איינער אויפן צווייטן).

[רביה''ק זי''ע]

נאך אלע מעשיות, זענען רוב ערנסטע אינגעלייט נאר דארט ווייל זיין טאטע האט געוואלט אז ער זאל זיין רבי.

[[NAMELESS]]

נאך אלע מעשיות, זענען רוב ערנסטע אינגעלייט נאר דארט ווייל זיין טאטע האט געוואלט אז ער זאל זיין רבי.

כמעט יעדע פלאץ מיט א דור-שני רבי איז אזוי, מיט וואס איז דארט מער ווי סערעט למשל? אדער די זיבן אדמורי מאנסי (לאפוקי מהרא"ז מירושלים-לעיקוואד)?

[רביה''ק זי''ע]

איך מיין צו זאגן פארוואס זיי זענען נישט געגאנגען צו שרול, אדער צו סיי וועלכע אנדערע ערנסטע משפיע, נישט איינער סתם א ליידיגייער.

[[NAMELESS]]

איך וויל נישט פראקן נעמען דא, אבער גענוג אנדערע פלעצער איז מען רואיג אריבער צום ליידיגייער, און טאקע בלויז מכח האב.

[חסיד פון ליטא]

ער דארף צו קענען זינגען שיין.
כ'האב אים קיינמאל נישט געהערט זינגען אבער כ'האב געהערט נאכזאגן.
ער איז זייער א ווארימע מענטש, גאר סאושעל, זיינע חסידים האבן א נאנטע קשר מיט אים.

[רביה''ק זי''ע]

כ'האב נישט געמיינט צו זאגן ממש ליידיגייער, ליידיגייער זענען טאקע דא אסאך. כ'האב געמיינט עפעס אנדערש, כ'האב עס נאר געזאגט בלשון נקייה...

[[NAMELESS]]

נו, אז דו האסט עס שוין (נישט) דערמאנט... טאקע דווקא דאס ציהט פאר געוויסע מענטשן...

[שבת אחים]

ער דארף צו קענען זינגען שיין.
.

מוראדיג שיין, מקען ממש אויסגיין פאר מתיקות ווען ער גרעפצט... ווען זיין טאטע וואלט נישט געוועהן וויזניצער רבי וואלט ער איינגעפאקט יוסלע, קווארטין, קוסביצקי, פינטשיק, הערשמאן, יו״ט ערליך, קארליבאך, מרדכי בן דוד, אברהם פריד, שוועקי, העלפגאט, מיכאל שניצלער, ליפא, טוסיג, דאסקאל, גערטנער, שטיינמעץ, בערי וועבער, אינאיינעם....

[שבת אחים]

ער פארקויפט און קויפט צוויי זאכן, געטריישאפט און שיינקייט.
פון דארט נעמט זיך אלע זיינע מעלות, און אלע זיינע חסרונות, דאס גיבט ער פאר זיינע חסידים, און דאס גיבן זיינע חסידים פאר אים.
ווען ער איז געגאנגען פון וויזניץ, זענען מיטגעקומען די בעסערע מענטשן, און די טעראריסטן.

די בעסערע באלעקן זיך פון זיינע ציכטיגע טישטיכער, זיין ליידיגע אויבנאן, זיין מלכות, און זיין בעסערקייט, (ער האט פיינט א כניאק) זיינע געביגלטע פארענטשעס, זיין שטילקייט ביים טיש וכו', און די טעראריסטן האבן אלעמאל באקומען פון אים א פריוואטע אטענשאן פאר זייערע שלעכטע מעשים, ווייל זיי זענען אים געטריי!! געטריישאפט איז אלעמאל געווען ביי אים וויכטיג, דאס האט ער געפאדערט, און דאס האט ער געשעצט.

געטריישאפט איז וויכטיג ביי א יעדע קולט. אלע קולט און מאפיא פירער זענען געטריי צו "זייערע מענטשן". לאמיר זעהן ער זאל זיין געטריי פאר א חסיד פון זיין ברודער...

ווען דער אור האמת זצ"ל איז געקומען קיין ארץ ישראל האט זיין "הייליגע טאטע" וועם ער איז געוועהן "אזוי געטריי" געהאלטן אין איין זאגן אז ער גייט זיך טרעפן מיטן ברודער, ער האט געציילט די טעג, ער איז געוועהן מלא שמחה און געזאגט פאר יעדן איינעם די גוטע נייעס ער גייט ענדליך שלום מאכן מיטן ברודער נאך אזויפיל יאהרן. איז געגעאנגען דער "געטרייער זוהן" און אוועקגעפירט דעם טאטען קיין ערד און אים באהאלטן... דער טאטע האט געהאלטן אין איין פרעגן וואו איז דער ברודער??? און זיי האבן זיך טאקע נישט געטראפן יענע מאל ר' מאטעלע איז געקומען קיין ארץ ישראל, נאר אפאר יאהר שפעטער.. דאס איז נאר איין קליינע עובדא פון זיין גרויס "געטריישאפט" פאר זיין טאטן... ער האט אים חרוב געלייגט, און יעצט מאכט ער זיך אליינס חרוב. ער איז א פשוטע משוגענער און א משחית. ווער ס'האט געקענט זיין מאמע ווייסט גאנץ גוט אז דאס פארפוילטע עפעלע איז נישט געפאלן ווייט פונעם בוים... א צורודערטע נשמה! נעבעך אויף זיינע פאר איבערגעבליבנע חסידים. דער לעצטער וואס גייט ארויס זאל ביטע צומאכן די לייט...

[איסר האטלקי]

ער דארף צו קענען זינגען שיין.
.

מוראדיג שיין, מקען ממש אויסגיין פאר מתיקות ווען ער גרעפצט... ווען זיין טאטע וואלט נישט געוועהן וויזניצער רבי וואלט ער איינגעפאקט יוסלע, קווארטין, קוסביצקי, פינטשיק, הערשמאן, יו״ט ערליך, קארליבאך, מרדכי בן דוד, אברהם פריד, שוועקי, העלפגאט, מיכאל שניצלער, ליפא, טוסיג, דאסקאל, גערטנער, שטיינמעץ, בערי וועבער, אינאיינעם....

ווי איך פארשטיי רעדט ער פון כלפי די אנדערע וויזניצ'ע רבי'ס. עכ"פ שענער פון זיין ברודער זינגט ער זיכער...

[חיים יואל]

ער קען גוט גוט רעדן.
ווען ער קומט אין די פרעמד [נישט ביי זיינע נאכפאלגער] רעדט ער זיין געשמאק. ער זאגט נאך שיינע דברי תורה אין אלע נושאים.
ענוה, לימוד התורה, מידות טובות, רעדן בלשון נקיה.

איך האב געזעהן אמאל ווי ער קומט צו א שבע ברכות ביי א גביר. ער רעדט שיין איידל געשמאק.

[אדונינו]

ער פארקויפט און קויפט צוויי זאכן, געטריישאפט און שיינקייט.
פון דארט נעמט זיך אלע זיינע מעלות, און אלע זיינע חסרונות, דאס גיבט ער פאר זיינע חסידים, און דאס גיבן זיינע חסידים פאר אים.
ווען ער איז געגאנגען פון וויזניץ, זענען מיטגעקומען די בעסערע מענטשן, און די טעראריסטן.
די בעסערע באלעקן זיך פון זיינע ציכטיגע טישטיכער, זיין ליידיגע אויבנאן, זיין מלכות, און זיין בעסערקייט, (ער האט פיינט א כניאק) זיינע געביגלטע פארענטשעס, זיין שטילקייט ביים טיש וכו׳
און די טעראריסטן האבן אלעמאל באקומען פון אים א פריוואטע אטענשאן פאר זייערע שלעכטע מעשים, ווייל זיי זענען אים געטריי!! געטריישאפט איז אלעמאל געווען ביי אים וויכטיג, דאס האט ער געפאדערט, און דאס האט ער געשעצט.

געטריישאפט איז וויכטיג ביי א יעדע קולט. אלע קולט און מאפיא פירער זענען געטרייע צו ״זייערע מענטשען״. לאמיר זעהן ער זאל זיין געטריי פאר א חסיד פון זיין ברודער... ווען דער אור האמת זצ״ל איז געקומען קיין ישראל האט זיין ״הייליגע טאטע״ וועם ער איז געוועהן ״אזוי געטריי״ געהאלטן אין איין זאגן אז ער גייט זיך טרעפן מיטן ברודער, ער האט געציילט די טעג, ער איז געוועהן מלא שמחה און געזאגט פאר א יעדעם איינעם די גוטע נייעס ער גייט ענדליך שלום מאכן מיטן ברודער נאך אזויפיל יאהרן. איז געגעאנגען דער ״געטרייער זוהן״ און אוועקגעפירט דעם טאטען קיין ערד און אים באהאלטן... דער טאטע האט געהאלטן אין איין פרעגן וואו איז דער ברודער??? און זיי האבן זיך טאקע נישט געטראפן יענע מאל ר׳ מאטלע איז געקומען קיין ארץ ישראל נאר אפאר יאהר שפעטער.. דאס איז נאר איין קליינע עובדא פון זיין גרויס ״געטריישאפט״ פאר זיין טאטען... ער האט אים חרוב געלייגט, און יעצט מאכט ער זיך אליינס חרוב. ער איז א פשוטע משוגענער און א משחות. ווער סהאט געקענט זיין מאמע ווייסט גאנץ גוט אז דאס פארפוילטע עפעלע איז נישט געפאלן ווייט פונעם בוים... א צורודערטע נשמה! נעבעך אויף זיינע פאר איבערגעבליבנע חסידים. דער לעצטער וואס גייט ארויס זאל ביטע צומאכן די לייט...

די אשכול איז מיוחד פאר זיינע מעלות, גערעכט ער איז א קולט, אבער געטריישאפט צו זיין קולט איז פארט א מעלה.

[אישתישבי]

ווייסט איינער זיין לערנען לעוועל, וועלכע כיתה ער איז? יעדעס דרשה דערווייל וואס מען האט ארויף געלייגט הערט מען שטותים והבלים, אמאהל א גימטריא אז יקום איז בגימטריה מקוה, און דאס איז דער גאנצע דברי תורה פין דער גאנצע דרשה.

וואס קען ער? חומש? גמרא? זוהר? ישועות משה גייט מען שוין שרייבען אויף קלף, כ'בין עקסיידעט.

[שבת אחים]

ער דארף צו קענען זינגען שיין.
.

מוראדיג שיין, מקען ממש אויסגיין פאר מתיקות ווען ער גרעפצט... ווען זיין טאטע וואלט נישט געוועהן וויזניצער רבי וואלט ער איינגעפאקט יוסלע, קווארטין, קוסביצקי, פינטשיק, הערשמאן, יו״ט ערליך, קארליבאך, מרדכי בן דוד, אברהם פריד, שוועקי, העלפגאט, מיכאל שניצלער, ליפא, טוסיג, דאסקאל, גערטנער, שטיינמעץ, בערי וועבער, אינאיינעם....

ווי איך פארשטיי רעדט ער פון כלפי די אנדערע וויזניצ'ע רבי'ס. עכ"פ שענער פון זיין ברודער זינגט ער זיכער...

איך זינג אויך שענער פון מיין ברודער. פארדעם קומט זיך מיך נאכנישט די רביסטיווע.

דאס איז שוין, לאמיר זאגן ער זינגט טאקע שענער פונעם ברודער... דערווייל הער איך נאכנישט שענער...

די דזיקובער רבי זצ״ל האט אמאל געהערט ווי דער אהבת ישראל זאגט תהילים. ווען ער האט גענדיגט האט דזיקובער רבי געזאגט: וויזניצער רבי איר זאגט שיין תהילים. האט אים דער סב״ק גענטפערט: דזיקובער רבי איר הערט שיין תהילים...

איך ווייס נישט, ווען איך הער ר׳ ישראל הער איך שיין ווען איך הער ר׳ מענדלע קומט מיר צוברעכן ממש. אפשר האב איך א בייעסט אין זיך...

[איסר האטלקי]

ווייסט איינער זיין לערנען לעוועל, וועלכע כיתה ער איז? יעדעס דרשה דערווייל וואס מען האט ארויף געלייגט הערט מען שטותים והבלים, אמאהל א גימטריא אז יקום איז בגימטריה מקוה, און דאס איז דער גאנצע דברי תורה פין דער גאנצע דרשה.

וואס קען ער? חומש? גמרא? זוהר? ישועות משה גייט מען שוין שרייבען אויף קלף, כ'בין עקסיידעט.

זיין טאטע האט געהייסן א ת"ח און זיין תורה איז אויך נישט קיין גרויסע חידושים, זיין זיידע דער אמרי חיים'ס תורות באשטייען אויך בעיקר פון ר"ת און גימטריות. דאס איז געווען דער מהלך אין וויזניץ.

[אדונינו]

ווייסט איינער זיין לערנען לעוועל, וועלכע כיתה ער איז? יעדעס דרשה דערווייל וואס מען האט ארויף געלייגט הערט מען שטותים והבלים, אמאהל א גימטריא אז יקום איז בגימטריה מקוה, און דאס איז דער גאנצע דברי תורה פין דער גאנצע דרשה.

וואס קען ער? חומש? גמרא? זוהר? ישועות משה גייט מען שוין שרייבען אויף קלף, כ'בין עקסיידעט.

אן אוסגעריפענער עם הארץ, קענסט פרעגן זיינע חברותות פון סקווירא (זיין טאטע האט אים געשיקט לערנען אהין משום כמה סיבות).

[רביה''ק זי''ע]

נו, אז דו האסט עס שוין (נישט) דערמאנט... טאקע דווקא דאס ציהט פאר געוויסע מענטשן...

איך רעד דאך פון די ערנסטע אינגעלייט.