ר׳ שלמה הערצאג / שלא שינו את לשונם

[זר זהב]

ס'איז אן עקסטערע זאך, אבער אז מרעדט שוין
כ'מיין אז דער סאטטטמאר רבי האט געמאכט זייער קאורני דזשאוקס,

דו מיינסט אז אומזיסט האט סאטמאר רב געהאט אזויפיל מתנגדים ?...

[ידען]

ס'איז אן עקסטערע זאך, אבער אז מרעדט שוין
כ'מיין אז דער סאטטטמאר רבי האט געמאכט זייער קאורני דזשאוקס, די אלטעע דור חסידים האבין עס זייער אינדזשויט אבערר צווישן אונז גערעדט, נישט נאר יולי לעבעוויטש נאר אפילע חיים שמעלצאר פאקט אים איין. פארשטייטזיך אז ס' נעמט נישט אוועק פון זיינע אנדערע גרויסע מעלהס, זכותו יגן עלינו

סתם געשאסן.

סע אנדערע מיני ווערטלעך. און גאנץ גוטע אסאך מאל.

[קאווע טרינקער]

מ'פארקריכט דא פונעם ענין,
די הייליגע חתם סופר - וואס סאטאמר האט אדאפטירט, כאילו ער האט געהאקט אייז און געפירט פראטעסטטען - זאגט קלללאאאר אז די אידן אין מצרים האבן בפירוש גרעדט מצרי'ש,
לדעתו, שלא שינו את שמם, באציעט זיך לגבי שקלא-וטריא ביים לערנען.
נו, אוודאי, איז דאס א טעות הדפוס אין חתם סופר, והיינו טעמא פארוואס מ'האט ארויסגענומען פון חתם סופר די שטיקעל וואס ער שרייבט אז עבודת הקרקע בארץ ישראל איז מער ווי תורה ותפילה אין חוץ לארץ.
יבוא יום, מ'וועט נאך ארויסנעמען ליבעראלע שטיקער פון ויואל משה

[משה געציל]

מ'פארקריכט דא פונעם ענין,
די הייליגע חתם סופר - וואס סאטאמר האט אדאפטירט, כאילו ער האט געהאקט אייז און געפירט פראטעסטטען - זאגט קלללאאאר אז די אידן אין מצרים האבן בפירוש גרעדט מצרי'ש,
לדעתו, שלא שינו את שמם, באציעט זיך לגבי שקלא-וטריא ביים לערנען.

מראה מקום פליז.

[טעלעפאן]

מ'פארקריכט דא פונעם ענין,
די הייליגע חתם סופר - וואס סאטאמר האט אדאפטירט, כאילו ער האט געהאקט אייז און געפירט פראטעסטטען - זאגט קלללאאאר אז די אידן אין מצרים האבן בפירוש גרעדט מצרי'ש,

וואו זאגט ער קלאר? מקור ביטע

[שלזינגרוביץ]

איך לייען די רייד פון אלע שרייבערס דא, און קיינעם פאלט נישט איין צו פרעגן די פשוט'סטע פראגע: אט די הייליגע שפראך יידיש פון וואנט שטאמט זי? האט דען משה רבנו גערעדט יידיש, אדער מר בר רב אשי, דער רמב"ם, דער מחבר ר' יוסף קארו? יידיש איז געווארן א יידישער שפראך וייל יידן האבן גערעדט דאס שפראך - נאך א ביסל וועט ענגליש אויך ווערן הייליג - כ'מיין ענגליש און דעם וויליאמסבורגער שטייגער.

[פיינע קאווע]

דערווייל האט נאך קיינער נישט גענטפערט פארוואס האבן אונזערע עלטער זיידעס און פוילן אונגארן גערעדט די שפראך המדינה און דא איז ענגליש פלוצלינג אזא הארבע עבירה

[[NAMELESS]]

דערווייל האט נאך קיינער נישט גענטפערט פארוואס האבן אונזערע עלטער זיידעס און פוילן אונגארן גערעדט די שפראך המדינה און דא איז ענגליש פלוצלינג אזא הארבע עבירה

ענגליש איז נישט קיין עבירה , נאר מ'טאר עס נישט צופיל לערענען!! אמאל האבן די רבנים אויך פארפירט אויף לשון העמים!

[שלזינגרוביץ]

כ'האב מיט יארן צוריק געליינט ערגעץ אין כתבים פונעם חתם סופר אז יידיש איז א שפראך וועלעכע אונדזערע עלטער עלטערן האבן מייסד געווען כדי מ'זאל נישט רעדן דייטשיש. כ'געדענק נישט אווא ער שרייבט דאס אבער כ'גאראנטיר אייך אז כ'האב דאס נישט אויסגעטאפן. (ווער ס'ווייס און קען ברענגן דעם מקור תבוא עליו ברכה).

ואם קבלה היא נקבל ואם לדין יש תשובה:

א שפראך איז נישט אזא קליינטשיקע עניין וולעכער מענטשן "טראכטן אויס", דאס איז א מין לעבדיקע זאך וולעכער ווערט נשתנה מדור לדור און פון קהילה צו קהילה. צ. ב. ש. די יידיש פון די רוסישע איז אנדערש פון די יידיש פון די ליטוויעשע און פון די פוילישע יידיש. די יידיש און חסידישע קרייזן אין ארץ ישראל איז גאר אנדערש פון די יידיש פון חסידיעשע קרייזן און וויליאמסבורג: די ערשטע אדאפטירן פארשידענע ווערטער און סטורקטור פון העברעייש און די לעצטע אדאפטירן די זעלבע פון דעם ענגליש.

אט די יידן און זייער פארמאכטע קהילות האבן אדאפטירט אין יענע צייטן ווערטער פון לשון קודש אין פון גאר אלט דייטשיש (כלומר'שט די הייליקע מקור פוענעם יידיש) און האט אזוי איז געווארן א שפראך.

אונדזערע זיידעס האבן קוים געהאט צייט צו דאווענען דריי מאל אטאג מיט מניין און לויפן פאר פרנסה - אבער צייט צו שטודירן און אויס טראכטן א נייע שפראך, מנלן?

[אוהב דעת]

http://mamalushen.blogspot.com/2012_06_12_archive.html

[berlbalaguleh]

סאלא קאקאש האט ער נישט געמאכט, ער האט עס אפגעקויפט פון א גוי און אריינגעברענגט צו די הייליגע זייט.

נו, אויף דעים זאגט דאך שוין דער הייליגער פעסטער רב שליט"א הגה"ק ר' יואל'יש לעבאוויטש, אז ער האט אפגעקויפט א "רעפ סאנג" פון א שווארצן פאסטעך...!

[מי אני]

איך לייען די רייד פון אלע שרייבערס דא, און קיינעם פאלט נישט איין צו פרעגן די פשוט'סטע פראגע: אט די הייליגע שפראך יידיש פון וואנט שטאמט זי? האט דען משה רבנו גערעדט יידיש, אדער מר בר רב אשי, דער רמב"ם, דער מחבר ר' יוסף קארו? יידיש איז געווארן א יידישער שפראך וייל יידן האבן גערעדט דאס שפראך - נאך א ביסל וועט ענגליש אויך ווערן הייליג - כ'מיין ענגליש און דעם וויליאמסבורגער שטייגער.

אין דברי יואל פ׳ שמיני.

פון אן אנטראפאלאגישן שטאנדפונקט האט ער זיכער א פונקט. וכדהאריך רב סליפקין עפ״י הרמב״ם בענין ההגדרה של ״קדושה״.

http://www.rationalistjudaism.com/2018/ ... e.html?m=1

IMG_4282.jpg

Sent from my iPhone using Tapatalk

[רביה''ק זי''ע]

נו, אוודאי, איז דאס א טעות הדפוס אין חתם סופר, והיינו טעמא פארוואס מ'האט ארויסגענומען פון חתם סופר די שטיקעל וואס ער שרייבט אז עבודת הקרקע בארץ ישראל איז מער ווי תורה ותפילה אין חוץ לארץ.

מראה מקום?

[חוקר ודורש]

דעם שטיקל חתם סופר איז אין מסכת סוכה פרק לולב הגוזל ד״ה דומה לכושי תנן:

IMG_3135.jpg

IMG_3136.jpg

Sent from my iPhone using Tapatalk

[רביה''ק זי''ע]

ער זאגט אבער נישט אז ס'איז מער.

[חוקר ודורש]

אין הכי נמי

[חוקר ודורש]

סאיז טאקע א שאלה וואס איז אנדערש ענגליש פון אונגאריש, אבער נראה לי לומר אז מען זעהט בפועל א חילוק פון א בחור למשל וואס רעדט אידיש ווי פון א צווייטען וואס רעדט ענגליש, נישט אומזיסט זאגט מען אז די וויליאמסבורג׳ע קינדער (הוא הדין אנדערע) זענען די מערסטע גריבען און קליג סיי במילי דעלמא סיי במילי דשמיא, זיי כאפן אויף א גמרא בעסער פונעם פלעטבויש בוי, ווייל די ענגלישע שפראך מאכט זייער פארטעמט און פארטיפושט, קוק א חילוק פון א ליטוואק פון לעקוואוד מיט א ליטוואק פון בני ברק, איך האב געהערט א עכטע מעשה מיט א ״בני תורה״ פון לעקוואוד וואס איז אריין אין געשעפט און געזעהן א גרויסע רייע פון מענטשען וואס ווילן באצאלן האט ער זיך געשטיפט די ערשטע מיטן טענה אז ער איז א בני תורה און זיי נישט.., אונגאריש איז נישט אזוי, אפשר האבן די גדולי ישראל געשמעקט די חילוק, בכלל זאגט די מיר איז נישט דא א חילוק פון די צוויי שפראכן? ענגליש איז עפעס נישט, סאיז פשוט גוייש, מיר רעדן אידיש כדי צו בלייבען דעם עם נבון וחכם! (והוא הדין לגבי אונזער סארט מלבושים)


Sent from my iPhone using Tapatalk

[חוקר ודורש]

קוק׳ס נאר ווי סאך חכמה פליסט אויפן ״אידיש׳ען״ קאווע שטיבל!


Sent from my iPhone using Tapatalk

[חוקר ודורש]

יואלי לעבאוויטש זאגט א ווערטל אז אויב די ציונים וואלטן גענומען אידיש פאר זייער שפראך וואלט סאטמאר רב זצ״ל געזאגט דעם פייערדיגען נשא תורה אויפן היימישען אונגאריש..


Sent from my iPhone using Tapatalk

[הדסים]

נישט אומזיסט זאגט מען אז די וויליאמסבורג׳ע קינדער (הוא הדין אנדערע) זענען די מערסטע גריבען און קליג סיי במילי דעלמא סיי במילי דשמיא

מ'מעג עס זאגן אויב עס מאכט איינעם פילן גוט. אבער אויב איינער מיינט עכט אזוי, נעבעך.

אויב קענסטו מענטשן, ווייסטו אז ס'איז דא גענוג חכמים און טיפשים אין יעדע פלאץ.

[אישתישבי]

נישט די וויליאמסבורגער קינדער זענען די קליגסטע, נאר די קינדער פין מאנרא, און די קינדער פין די בני יואל בפרט.

זי פאקען די קינדער פין ירושלים פין מדרש איכה אין לינקען טאש.

[מי אני]

אבער נראה לי לומר אז מען זעהט בפועל א חילוק פון א בחור למשל וואס רעדט אידיש ווי פון א צווייטען וואס רעדט ענגליש, נישט אומזיסט זאגט מען אז די וויליאמסבורג׳ע קינדער (הוא הדין אנדערע) זענען די מערסטע גריבען און קליג סיי במילי דעלמא סיי במילי דשמיא, זיי כאפן אויף א גמרא בעסער פונעם פלעטבויש בוי, ווייל די ענגלישע שפראך מאכט זייער פארטעמט און פארטיפושט,

בכלל זאגט די מיר איז נישט דא א חילוק פון די צוויי שפראכן? ענגליש איז עפעס נישט, סאיז פשוט גוייש, מיר רעדן אידיש כדי צו בלייבען דעם עם נבון וחכם!

די סברא דארף לכאורה צייגן פארקערט. דהיינו, ס׳איז ידוע אז א רייכערע vocabulary געט צו צו linguistic intelligence, וואס באיינפלוסט intelligence בכלל (בפרט ווען מ׳הייבט אן ווען מ׳איז אינג). יעצט, דאס אז די ענגלישע שפראך האט א (סאך א) רייכערע(ן) vocabulary ווי אידיש איז לית מאן דפליג עליה (פשוט ווייל אסאך מער מענטשן רעדן דאס, קומט אטאמאטיש צו מער ווערטער און נואנסן וואס ווערן absorbed אינ׳ם שפראך, כידוע מכללי linguistics). קומט דאך אויס אז איינער וואס איז מער באהאווענט אין ענגליש [רעדן ליינען וכו׳], האט דאך מער א שאנס צו האבן א רייכערע vocabulary פשוט ווייל ס׳איז דא מער ווערטער דערין ווי איידער אין אידיש, איז ער ממילא מער עלול צו זיין קליגער ווי דעם אידיש-רעדנדיגער, עכ״פ מכח די שפראכן אליין.

דאס איז אחוץ אויב מ׳גייט ניצען די סברא פון Linguistic Relativity (עכ״פ די weak ווערסיע) צו זאגן אז ס׳איז עפעס דא inherent אין דאס אידישע שפראך וואס באיינפלוסט א ״געריבענע/קליגע״ מהלך המחשבה בכלל. אבער דעמאלטס לכאורה פאדערט זיך צו ברענגען סיי א (סטאטיסטישע) ראיה צו דעם אז אידיש-רעדנדיגע זענען קליגער ווי די אלגעמיינע ענגליש-רעדנדיגע באפעלקערונג (מיט קאנטראלירען פאר אנדערע extraneous variables), און סיי א היפאטעזיע/טעאריע בכלל פארוואס/וויאזוי פונקט די אידישע שפראך איז פועל אויף חכמה.

ואגב, געפילטע פיש, אין די אשכול viewtopic.php?f=19&t=2916 (אויפ׳ן דריטן page), האט אראפגעברענגט פון הענק פעליסיער א היפאטעזיע (דעם צענטן טעם) אז [אשכנז אפשטאמיגע] אידן זענען אין אלגעמיין קליגער ווייל זיי (דארפן צו) קענען אין אלגעמיין צוויי (אדער מער) שפראכן. (׳עסט אפשר נישט הנאה האבן ווי יואב דריקט זיך דארט אויס אויף תושבי וויליאמסבורג בנוגע חכמה...)

אויך איז אינטרעסאנט צו זעהן די אשכול ‏http://www.kaveshtiebel.com/viewtopic.php?f=24&t=5031 בנוגע די מצב פון שפראך אין אונזער געזעלשאפט.
Sent from my iPhone using Tapatalk