חסידיש-געמאכטע אפיקורסים

[ליטוואק פון בודאפעסט]

סאציאלאגישע שטודיעס זענען נארמאל ווערד א רעטעך. וואס זאל דער א.ט.ד. זאגן, אז ער איז אנטלאפען ווייל עס האט זיך איהם געגלוסט א טשיזבערגער? עס איז ווערד ווייניגער ווי אן אנעקדאט.

וואס איך זעה איז, אז די א.ט.ד.'ס וואס איך קען, זענען בכלל נישט אינטעליגענטער (וויאזוי מעסט מען דאס?) ווי די אלגעמיינע באפעלקערונג, אוו מיט א שמיץ ארונטער. אונזער שבת אחים, ווען ער דארף עפעס אויפווייזען, איז עס אייביג מיט די זעלבע ניגון 'אלע האלטן\טון\טראכטן\ווילען אזוי'. קיינמאל נישט מיט עפעס א שכל, א לאדזשיקעל חידוש, א טיפערען בליק אדער עפעס ניי. ממש די היימישע טענות, נאר דער 'ביי אונז' האט זיך אויסגעברייטערט צו מער יענטעס און פלוידערערס.

דאס איז פונקט אזוי ווערד ווי שטודיעס פון מענטשליכע בייעס.

[אספקלריה]

איך קען כמעט נישט קיין מענטשן וואס גלויבינג איז א פעקטאר און זייער לעבן.

אין די ביזנעס וועלט איז עס ממש נישט שייך, מענטשן מיט משפחות, פרנסה ברענגערס, און קינדער ערציערס וואו איז נוגע גלויבונג? זיי זענען מתפלל אויף הצלחה און געגאנגען ווייטער.
מגי"ש און כולל יונגעלייט וואס לעבן אין א געוויסע באקס, און זענען געוואוינט צו רעדן פאר די בחורים זאכען וואס זענען אומריאליסטיש און הוילע דמיון, צו אסאך כולל יונגעלייט וואס לעבן א לעבן וואס איז נישט באמת צוגעפאסט צו זייער נארמאלע מענטשליכקייט געברויכען, און זייענדיג באצוואונגען פון סוסייעטי אדער משפחה (אדער פון זייער חיצוניות'דיגע אימעדזש וואס זיי האבען זיך אויפגעבויט) צו אפשימלען אין א פלאץ ווי זייער נאטור געהער נישט, דעמאלס הייבט זיך אהן א מרד אין מח, אפשר איז גארנישט אמת וכו',

דאס איינציגסטע עצה איז, אז א מענטש זעהט אז ער איז אין די ראונג סעטינג ברויך ער זיך ארויסדערזען פון דארט באצייטענס, פאר ער ווערט אינגאנצען צורידערט.
ווילסט נישט זיין קיין "בן תורה" אדער א שפיצל יוד, טויש דיין מהלך החיים צו עפעס וואס שטימט מיט דיר, און אויפאמאל וועל די קשיות אוועקגיין.

א יונגערמאן זאגט מיר, אז זייט ער האט אויסגעטוהן די ווייסע זאקען איז זיין יודישע פונק צוריקגעקומען, ווילאנג ער האט אהן געהאט די ווייסע זאקען האט עם עס אזוי געאיבעלט אז גאנץ יודישקייט איז עם פשוט פאר'מיאוס'ט געווארען, סאיז א נארישע דוגמא אבער ס'איז משתמע לכמה אנפין, אז דער מענטש פילט נישט באקוועם אין זיין סקין וועט ער געווענטליך אנפאנגען צו טשעלענזשען אלעס.

אוודאי זענען דא אזאנע וואס פארקערט, ווען זיי טוען אן דעם מלבוש שפירען זיי זיך געהויבען און לעכטיג.

רעליגיע און אוודאי יודישקייט איז דא צו געבן ליכטיגקייט פאר די מענטשנס זעהל, אויב געוויסע רעליגיעזע ענינים פארטונקעלט די מענטש ברויך מען זיך עדזשוסטען.
דוגמא לדבר קען מען זאגען אויף א געוויסע יוד דא, זייט ער האט פארלאזט אונזער געמיינדע איז ער געווארען צופייערט אין די וויזשניצע רבי'ס מיט אזא פארקאכטקייט וואס מ'זעהט נישט מן הסתם אין גאנץ וויזשניץ אז א יוד זאל אזוי קאכען אין דעם אהבת ישראל ווי עם, וואס כפי הבנתי איז דאס א דירעקטע תוצאה פון זיין פנימיות'דיגע תשוקה וואס איז נאר ארויסגעקומען לאחר העזיבה.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

גלויבונג מאכט אסאך אויס, נאר נישט דירעקט. א מענטש וואס איז אויפגעהאדעוועט, אדער פארשטייט, אז מ'דארף דאווענען אין א געוויסע וועג, וועט נישט קענען זיך אויסדרייען דערפון. ער ווייסט אליינס נישט פארוואס, אבער אזוי ווערט זיין געפיל.

איינער וואס איז מחונך אז לערנען איז די וויכטיגסטע זאך, וועט פארשטיין פארוואס ער זאל זיך מוטשען אויף צרת אשת אח שלא במקום מצוה. ער זעט דערין א תכלית אפילו ווען עס איז נישט נוגע. דער וואס האלט לערנען איז א שטיקל מצוה\ענין\סגולה, וועט מוזען זוכען אן אנדערע סבה זיך צו באמיען. אדער וועט ער זיצען ליידיג אין ישיבה ביז צורישדי באפרייט דער שלמיאל.

דער מגיד שיעור וועט זאגען ׳ער האלט ביי גארנישט׳, אבער אין אמת'ן אריין איז ער נאר אומוויסענד, ער ווייסט נישט פארוואס ער זאל יא לערנען.

[רביה''ק זי''ע]

גלויבונג מאכט אסאך אויס, נאר נישט דירעקט. א מענטש וואס איז אויפגעהאדעוועט, אדער פארשטייט, אז מ׳דארף דאווענען אין א געוויסע וועג, וועט נישט קענען זיך אויסדרייען דערפון. ער ווייסט אליינס נישט פארוואס, אבער אזוי ווערט זיין געפיל.

ווען גלויבונג וואלט אים עכט אנגעגאנגען, וואלט ער זיכער געמאכט אדורכצוטון פונקטליך אין וואס ער גלייבט. די פאקט אליינס אז ס'איז אים גוט מיט אזעלכע האלבע אמונות ווייזט אז אמונה שפילט נישט א ראלע אין זיין לעבן, נאר ווילאנג ער פילט זיך גוט צו פראקטיצירן די זאכן, און ס'העלפט אים ארויס מיט זיין סטאטוס אין די קאממיוניטי. דאס איז די גאנצע ענין פון אידישקייט בעצם, מ'לעבט א גוטן טאג, מ'טוט ביזנעס, און מ'פאטשט זיך אין בייכל מיט'ן אתה בחרתנו. ס'נאר די פאר מענטשן וואס כאפן עס נישט וואס הייבן אן פרעגן סתירות הרמב"םס, קשיות אויפ'ן ויואל משה, מיט גאנצע ביאורים און פלפולים אויף יעדע הלכה און מנהג.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס זעט אויס דא אן אי הבנה.

דער מענטש טוט לויט וואס ער גלויבט. נישט אייביג האט ער דורכגעטראכט וואס ער גלויבט, אבער גלויבן גלויבט ער. ער נעמט יוכ"פ ערנסט ווייל ער גלויבט אז עס האט אן עפעקט אויף זיין גאנצע יאר. ווען ער גלויבט דען אין זיין אייגענע כוחות, וואלט ער געדינט דער באשעפער מער. ער גלויבט אז עס וועט איהם נישט גוט זיין אויב בצנעא צינדט ער אן א לעכט אום שבת, דעריבער טוט ער עס נישט.
ט׳ווייסט ער פארוואס ער גלויבט, אדער גענוי וואס ער גלויבט? אוודאי נישט, ער איז א סימפל מענטש. דאס מיינט נישט אז ער טוט נישט לויט זיין גלויבונג.

[רביה''ק זי''ע]

דער מענטש האט נישט דורכגעטראכט וואס ער גלויבט, אבער גלויבן גלויבט ער.

איך ווייס נישט פונקטליך וואס די ווערטער דארפן צו מיינען, אבער ווען א מענטש ווייסט אז זיין גאנצע וועזן איז תלוי אין עפעס א זאך, פרובירט ער עס דורכצוטון עד היכן שידו מגעת, און רובא דרובא מענטשן אינטערעסירט עס אין די לינקע פאה, די עיקר איז אז מ'מאכט געלט און מ'לעבט א גוטן טאג.

אז דו גייסט צו א שמחה, קענסטו צומאל זען ווי א פאר'דאגה'ט אידל דרייט זיך ארום מיט א פארקנייטשטע שטערן זוכן דעם קעכער צו פרעגן וואס פונקטליך ליגט אין די זופ כדי צו וואוסן וואסערע ברכה צו מאכן, בשעת דער גאנצער עולם האקט שטיקער, ווען דו גייסט פרעגן איינעם וועלכע ברכה ער האט געמאכט וועט ער געווענליך ניטאמאל געדענקען... דער פאר'דאגה'ט אידל איז דער נאר וועלכער גלייבט נעבעך באמונה שלמה אין די אלע זאכן, בשעת רוב מענטשן פארשטייען אז ס'מאכט נישט עכט אויס פונקטליך וועלכע ברכה מ'מאכט, די עיקר איז אז מ'האלט זיך צוזאמען און מ'דאנקט גאט פאר די גוטע עסן.

[נהורא נפישא]

יא אבער די אלע מענטשן גלויבן אז דער אויבערשטער פירט די וועלט פונקט אזויווי זיי גלויבן אז ס'איז סעיף צו עסן פראדוקטן פון די מארקעט ווייל יעדער עסט אדער ווייל די USDA האט איבערזיכט, ס'מיינט נאכנישט אז ער ווייסט פונקטליך למשל וויאזוי די USDA ארבעט און פארוואס פונקטליך ער קען זיך פארלאזן אויף זיי.
גלויבן מוז נישט מיינען אז מ'האט אריינגעטראכט דערין אויף א לאגישע אופן, גלויבן קען פשוט מיינען טראסט אפילו ווען ער טראכט אריין קען ער דאס נישט מסביר זיין אויף א ראציאנאלן אופן, מ'קען גלויבן אין איין זאך און אויך גלויבן אין נאך אזאך וואס איז לכאורה א סתירה צעווישן די צוויי וויבאלד אז איינער וואס גלויבט אויף א וועג פון טראסט מיינט נישט אז ער גלויבט דערין מיט א לאגישע איבערצייגונג.

[אנדרייער]

איך קען כמעט נישט קיין מענטשן וואס גלויבינג איז א פעקטאר און זייער לעבן.

אין די ביזנעס וועלט איז עס ממש נישט שייך, מענטשן מיט משפחות, פרנסה ברענגערס, און קינדער ערציערס וואו איז נוגע גלויבונג? זיי זענען מתפלל אויף הצלחה און געגאנגען ווייטער.
מגי"ש און כולל יונגעלייט וואס לעבן אין א געוויסע באקס, און זענען געוואוינט צו רעדן פאר די בחורים זאכען וואס זענען אומריאליסטיש און הוילע דמיון, צו אסאך כולל יונגעלייט וואס לעבן א לעבן וואס איז נישט באמת צוגעפאסט צו זייער נארמאלע מענטשליכקייט געברויכען, און זייענדיג באצוואונגען פון סוסייעטי אדער משפחה (אדער פון זייער חיצוניות'דיגע אימעדזש וואס זיי האבען זיך אויפגעבויט) צו אפשימלען אין א פלאץ ווי זייער נאטור געהער נישט, דעמאלס הייבט זיך אהן א מרד אין מח, אפשר איז גארנישט אמת וכו',

דאס איינציגסטע עצה איז, אז א מענטש זעהט אז ער איז אין די ראונג סעטינג ברויך ער זיך ארויסדערזען פון דארט באצייטענס, פאר ער ווערט אינגאנצען צורידערט.
ווילסט נישט זיין קיין "בן תורה" אדער א שפיצל יוד, טויש דיין מהלך החיים צו עפעס וואס שטימט מיט דיר, און אויפאמאל וועל די קשיות אוועקגיין.

א יונגערמאן זאגט מיר, אז זייט ער האט אויסגעטוהן די ווייסע זאקען איז זיין יודישע פונק צוריקגעקומען, ווילאנג ער האט אהן געהאט די ווייסע זאקען האט עם עס אזוי געאיבעלט אז גאנץ יודישקייט איז עם פשוט פאר'מיאוס'ט געווארען, סאיז א נארישע דוגמא אבער ס'איז משתמע לכמה אנפין, אז דער מענטש פילט נישט באקוועם אין זיין סקין וועט ער געווענטליך אנפאנגען צו טשעלענזשען אלעס.

אוודאי זענען דא אזאנע וואס פארקערט, ווען זיי טוען אן דעם מלבוש שפירען זיי זיך געהויבען און לעכטיג.

רעליגיע און אוודאי יודישקייט איז דא צו געבן ליכטיגקייט פאר די מענטשנס זעהל, אויב געוויסע רעליגיעזע ענינים פארטונקעלט די מענטש ברויך מען זיך עדזשוסטען.
דוגמא לדבר קען מען זאגען אויף א געוויסע יוד דא, זייט ער האט פארלאזט אונזער געמיינדע איז ער געווארען צופייערט אין די וויזשניצע רבי'ס מיט אזא פארקאכטקייט וואס מ'זעהט נישט מן הסתם אין גאנץ וויזשניץ אז א יוד זאל אזוי קאכען אין דעם אהבת ישראל ווי עם, וואס כפי הבנתי איז דאס א דירעקטע תוצאה פון זיין פנימיות'דיגע תשוקה וואס איז נאר ארויסגעקומען לאחר העזיבה.

מורא'דיג אמת וואס דו זאגסט .

איך קען זייער אסאך משפחות וואס האבן זיך אוועקגעצויגען למשל פון וויליאמסבורג אדער בארא פארק, צו אמאל למשל ווען מאנסי איז געווען מער לופטיג אדער היינט צוטאגס לעיקוואד, און זיי האבן זיך עדזשאסטעד און זיי זענען תורה טרייע אידן, ווען אין וויליאמסבורג אדער בארא פארק האבן זיי געהייסן אויסווארפן און געווען דערביטערט, די זעלבע אסאך וואס איך קען וואס האבן געמופט פון קרית יואל קיין מאנסי און זיך פיין עדזשאסטעד.

די ביטערניש אמאל ווען דיין משפחה פארשטייט דיך נישט מאכט שווערער די לעבן און טאמער מען טוט נישט די סעלושען דעמאלס גייען די קאפלעך קראכן און זיי לעבלען זיך otd אדער אפיקורסים.

איך קען יעצט א פרישע אינגערמאן וואס האט זיך אויסגעטון די ווייסע זאקן פאר די סיבה. גראדע האב איך אים גע'עצה'ט צו מופן אויף א אנדערע מקום נישט צו הייסן א אויסווארף און זיך סעטלען.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

רביה"ק, האסט א קשיא. אז גלויבונג פיהרט אזויפיהל פון א מענטשנ׳ס לעבן, ט׳פארוואס טראכט ער נישט טיפער אריין דערין?
זייער א גוטע קשיא. יורד עד חדרי בטן. מיר דארפען נעמן די קשיא זייער ערנסט. דער חובת הלבבות שרייט אויס די קשיא.
אבער אזוי גייט די מציאות אז מענטשן גיין ווייטער מיט זייער גלויבונגען, אן דאס דורכצוטראכטן. ער לערנט טאג און נאכט, און דאס איז ווייל עס איז איינגעבאקען ביי איהם אז דאס איז וויכטיג. האט ער עס דורכגעטראכט? האט ער זיך אמאל געצווייפעלט דערין? מעגליך אז נישט. אבער דאס נעמט נישט אוועק פון דעם אז ער גלויבט.

בקיצור, פאר עפעס א סבה טוט ער וואס ער טוט און ער האט נישט געטראכט דערין, און דאס איז זייער מאדנע צו דיר. צו עס איז גלויבונג אדער געזעלשאפט אדער סיי וועלכע סבה, בלייבט די קשיא "ווי קען זיין אז ער טוט און טוט און טראכט נישט?"

[רביה''ק זי''ע]

רביה"ק, האסט א קשיא. אז גלויבונג פיהרט אזויפיהל פון א מענטשנ׳ס לעבן, ט׳פארוואס טראכט ער נישט טיפער אריין דערין?

הוא מותיב לה והוא מפרק לה. ס'איז א טעות מעיקרא, רעליגיעזע גלויבונג פירט נישט א מענטש'ס לעבן, עכ"פ רוב מענטשן, כנ"ל.

אודאי גלייבן רוב מענטשן למחצה לשליש ולרביע, אבער דאס איז אלץ גוט פאר ענטערטעינמענט אין די ליידיגע צייט, ביזנעס גערעדט זענען די אלע זאכן נישט מעלה און נישט מוריד.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

עס וואלט געווען ראטזאם צו ליינען ביז'ן סוף.

[נהורא נפישא]

רביה"ק טענה'ט אז רעליגיע פירט נישט דעם רוב פונעם עולם'ס לעבן, כ'בין נאר נישט זיכער אויב רביה"ק וויל דא פשוט אויפדעקן געוויסע פאקטן וואס מיר נעמען נישט אין אכט אדער מיינט ער צו זאגן אז די פאקטן וואס מיר זעען וויאזוי רעליגיע קוקט אויס קען נישט באצייכענט ווערן אלס א רעליגיעזע פראקטיצירטער לעבן.

קודם לאמיר רעדן פון די פאקטן. נניח אז ער מודה צו די פאקטן פעלט נאר אויס צו ברענגען א ראיה אז דאס קען טאקע נישט באצייכענט ווערן אלס א רעליגעזע פראקטיצירונג.
וויאזוי איך קוק אן די זאך. עס איז פארהאן צוויי זאכן, אמונה און קיום המצוות. אמונה מיינט מען גלויבן אז עס איז דא א באשעפער וואס האט באשאפן די וועלט און קאנטראלירט אים ווייטער און האט געגעבן מצוות איינצוהאלטן. לויט מיין אויפפאסונג האבן רובא דרובא א שטארקע גלויבונג אין דעם. ס'נאר דא א קעגנזייטיגע שטארקער כח וואס מאכט שוואך די השפעה פון גלויבן און דאס איז די פערזענליכע מדות פונעם מענטש און זיינע שאיפות און תאוות.

לאמיר געבן עטליכע משלים צו געבן פארשטיין אז דאס קען גיין אינאיינעם. ס'איז באקאנט אז איינע פון די מערסט פארשפרייטע פאביעס עס איז פארהאן איז די שרעק פון הויכקייט, ווען איינער גייט ארויף אין א געביידע פון הונדערט שטאק קען אים פאלן א פחד אז אפשר וועט ער אראפפליען. ד.מ. נישט אז ער האט נישט קיין טראסט אין די שטארקייט פון די פענסטער אדער געביידע, ס'צייגט נאר אז מיט די טראסט וואס ער האט איז פארהאן זאכן וואס זענען אזוי בעיסיק און אינסטינקטיוו אז ס'פאדערט אסאך ארבעט דאס איבערצוקומען. מ'קען געבן נאך צענדליגע משלים אין לעבן. דאס איז לגבי איבערקומען די איינגעווארצעלטע מידות. לגבי איבערצוקומען די פערזענליכע שאיפות און תאוות קען מען נוצן לדוגמא וואס מיר זעען ביי רויכערער, ס'נישט אז רויכערער גלויבן נישט וואס דאקטוירים זאגן אז רויכערן העכערט גאר שטארק די ריזיקע צו שטארבן יונגערהייט פון לונג-קענסער, ער גלויבט בעצם יא דערין נאר ער האט שוין געפאסט א באשלוס אז ס'איז אים למעשה בעסער זיך נאכצוגעבן די תאוה און בכלל נישט זיין באוואוסטזיניג מיט א מחשבה אז דאס גייט אים שעדיגן, און למעשה א גרויסער עולם רייכערט דאך.

יעצט איז דא נאך צוויי קאטאגאריעס וויאזוי מענטשן נעמען אויף דאס גלויבן, און דאס איז יראה און אהבה, ד.מ. אויב טראכט ער פון זיין אידישקייט אלס עפעס א הכרח וואס ער מוז פשוט זיך צושטעלן כלפי שמיא, פשוט ווייל ער האט מורא, למשל ער האט מורא צו אנצינדן א לעקטער שבת אדער עסן יוהכ"פ, צו ער נעמט זיין אידישקייט מחמת אהבה, ד.מ. ער איז אריינגעטאן אין אידישקייט מיט א ברען ווייל ער טראכט ער וויל פשוט טון די מצוות ווייל ער האט זייער ליב דעם אויבערשטן.

רובא דרובא מענטשן פארשטיי איך איז זייער גאנצע אידישקייט געבויעט אויף יראה, דאס פארענטפערט רביה"ק'ס קשיא פארוואס רובא דרובא אינטערסירט נישט אין וואס זיי גלויבן און ס'אינטערסירט זיין נישט דקדוקי הלכה, ווי אויך זעט זיך נישט עפעס אזוי אן די השפעה פון זייער גלויבן אין זייערע מידות און כלפי זייערע תאוות, דאס איז ווייל ווען א מענטש טוט א זאך מכח יראה טוט ער נאר אויף וויפיל ער האט מורא, מצוות שאדם דש בעקביו האט מען נישט מורא ווייל יעדער טוט דאך אזוי, ובפרט ביי תאוות ומידות איז עס שווערע ארבעט און יעדער איז דאך ממילא געשלאגן דערויף.

עס איז דא נאך צוויי אופנים פון וואס מ'קען קלערן, יעדער ווייסט אז אפילו פון די רוב וואס טוען מחמת יראה האבן אבער אסאך מאל יא א קאך און ברען ביי געוויסע מצוות בפרט ביי סיעזאנעל מצוות, ס'קען געקלערט ווערן אויב דאס גייט אריין בכלל אהבה (מ'דערמאנט אלס די חז"ל אז יוהכ"פ טוט מען תשובה מיראה און אין סוכות מאהבה) אדער דאס איז מער אזא סארט ספירטואלע עקספיריענס וואס איז מער קולטוריש פארבינדן ווי רעליגיעז. און לויט ווי איך פארשטיי קען אפילו איינער וואס האט פארלוירן זיין גלויבן אויך געניסן פון אט אזא ספיריטועל/קולטורעל עקספיריענס.

דערנאך איז דא מענטשן וואס זענען זייער שטארקע מדקדקי הלכה, זייער אסאך דא דערפון ביי די ליטווישע קרייזן, וואס זייער שטרענגקייט איז לאו דוקא רעליגיעז אריענטירט, פאקטיש קומט אים נישט אדורך אין די מחשבה איבער גאט דורכאויס די גאנצע מצווה און אפילו ס'פארלאנגט זיך א כוונה צוליב מצוות צריכה כוונה טוט ער עס ווייטער ווייל די תורה האט געהייסן, אבער ער איז יעצט נישט באוואוסטזיניג אז גאט איז דער וואס האט געגעבן די תורה. עס איז ביי מיר שווער צו מאכן די קעיס אז אזא איינער איז מער רעליגיעז ווי דער רוב עולם וואס טוט מחמת יראה אויב זיין דקדוק הלכה איז פשוט א קולטורישע זאך פון אן ערציאונג אויף פערפעקשעניזם אין הלכה.

סוף דבר, אויב איז דא אזא געדאנק אז למשל אינדערהיים אין די שטעטלעך זענען מענטשן געווען מער ערליך און תמימות'דיג זאגט עס בכלל נישט אז זיי זענען געווען מער רעליגיעז ווי היינט, ווייל עפ"ר איז דאס אויך באשטאנען פון יראה איידער אהבה נאר אין קליינע שטעטלעך און דערפלאך איז מען ווייניגער געוואגט, משא"כ אין גרויסע געטא שטעט איז דא א גרעסערער מספר פון מענטשן ממילא איז דא א גרעסערער מספר פון געוואגטע מענטשן וואס לאכן זיך שטערקער אויס און דאס ברענגט אז זאכן ווערן נפרץ און דאס האט אן אפעקט אויפן המון עם אז מ'נעמט ווייניגער זאכן ערענסט, און ווער רעדט נאך היינט ווען אלעס איז גלאבאל.

[רביה''ק זי''ע]

כו"ע מודי אז למעשה ווילן מענטשן לעבן א גרינגע און באקוועמע לעבן, לשיטתך איז עס נאר בדיעבד אזוי, איך זאג אז ס'איז לכתחילה אזוי. און ס'ליגט אן אמת אין דיין טענה אויך, אבער די אמונות ודעות פון רוב מענטשן ווערט בעיקר דיקטירט דורך באקוועמליכקייט זעלבסט, ופשוט. בין כך ובין כך טוט באקוועמליכקייט דיקטירן מענטשנ'ס לעבנס, נישט אמונות ודעות.

אמאל האבן צוויי רבנים זיך גע'טענה'ט אגאנצע נאכט צו ס'איז יא דא א גאט צו נישט, למעשה איז ארויסגעקומען אז ס'נישט דא קיין גאט. די נעקסטע צופרי גייט איינער פון זיי אויפ'ן גאס, און זעהט ווי דער צווייטער גייט צו שול מיט'ן טלית ותפילין, ביזנעס עז יוזועל. פרעגט עם אים היתכן, מ'האט דאך געשמועסט אז ס'איז אלץ בעלאוני. "קען זיין אז באמת איז טאקע נישט דא קיין גאט" - ענטפערט ער אים - "אבער ביזנעס איז ביזנעס..."

[נהורא נפישא]

רביה"ק פרעגט זייער א שטארקע קושיא, אויב מענטשן נעמען רעליגיע ערנסט, דאן פארוואס זענען זיי נישט מער אריינגעטאן דערין, ד.מ. דקדוק הלכה, זיך מער באקאנט מאכן מיט אמונות ודעות וכדומה. דער אויספיר אז אלא מאי יעדער ווייסט אז עס איז בעלאני נאר די סיבה איז אז מ'וויל ווייטער לעבן באקוועם שטימט בכלל נישט מיט די מציאות, כאטש אז ס'איז אפשר אמת אז רוב חרדי'שע אידן וואס האבן יא פארלוירן זייער גלויבן בלייבן ווייטער לעבן א רעליגיעזן לעבנסשטייגער צוליב באקוועמליכקייטן, אבער דאס מיינט נישט אז רוב חרדי'שע אידן האלטן אז עס איז בעלאני נאר זיי באשליסן ווייטער צו לעבן רעליגיעז צוליב באקוועמליכקייטן.

די מציאות וואס איך זעה ביים ברייטערן ציבור איז אז בעצם גלויבט מען יא, נאר די וועלט איז אנגעפילט מיט תאוות און שאיפות, און דאס בייצוקומען איז נאר אויף וויפיל מ'האט מורא, די אלע זאכן וואס עס זענען פארהאן א התרשלות ביים ציבור ווייל די מורא כלפי דעם האט אויסגעוועפט אדער האט עפעס קיינמאל סתם אזוי נישט געכאפט, אויף די אלע זאכן זענען נישט פארהאן קיין מורא אז דאס זאל שטערן די פערזענליכע שאיפות און תאוות. דאס זעלבע איז געוואנדן מיט די חברותות אדער געזעלשאפט אין וואס מ'דרייט זיך ווי חז"ל זאגן הרבה חברותא עושה. מיין טעאריע איז אז אין גרויסע שטעט אדער היינט מיט די פארגעשריטענע קומיוניקאציע סיסטעמען איז פארהאן א גרעסערע התרשלות ביים ציבור פאר מער זאכן כלפי שטעטלעך און דערפלאך אין אמאליגע אייראפע. דאס קען מען אפשר יא זאגן אז מענטשן זעען מער איין היינט צוטאגס אז זייערע חסידות'ער אדער קהילות אייגענארטיגע פאדערונגען זענען פול מיט בעלאני, אבער דאס קען מען נישט אויסמישן מיט עצם אמונה אין אויבערשטן.

[רביה''ק זי''ע]

דער אויספיר אז אלא מאי יעדער ווייסט אז עס איז בעלאני נאר די סיבה איז אז מ'וויל ווייטער לעבן באקוועם שטימט בכלל נישט מיט די מציאות,

העי, כ'האב דאס קיינמאל נישט געזאגט, פונקט פארקערט. טאקע ווייל דער עולם איז נישט עכט אינטערעסירט אין די זאכן, טאקע דערפאר שטערט זיי נישט צו גלייבן, דער עיקר איז אז מ'לעבט א גוטן טאג, און מ'גלייבט טאקע נאר אויף וויפיל ס'איז באקוועם און געשמאק. קיינער (כמעט) איז נישט איבערצייגט אז ס'איז אמת, און קיינער (כמעט) איז נישט איבערצייגט אז ס'איז בעלאוני, וואס פונקט די אמת איז איז בכלל נישט אינטערעסאנט פאר קיינעם (כמעט). קיינעם אינטערעסירט נישט וויאזוי גראוויטי ארבעט, און קיינעם אינטערעסירט נישט צו ס'איז דא בחירה חופשית צו נישט, ווען ס'קומט למעשה זענען די אלע זאכן נישט תופס מקום כמעט.

[נהורא נפישא]

זייער אינטערסאנט וואס דו זאגסט אז מ'גלויבט דערין ווייל מ'איז נישט אינטערסירט. צו זאגסטו דעיס פון א פערספעקטיוו פון איינעם וואס האלט אז אויב מ'איז אינטערסירט צו פארשן וועגן די גלויבן וועט מען עס פארלירן ? איך מיין אז ביי רוב מענטשן איז דאס לאו דוקא אמת, זיי גלויבן מיט וואס זיי זענען אויפגעצויגן. אבער בלאו הכא פארוואס זאל איינער זיין אינטערסירט צו פארשן ער האט נישט פארוואס צו צווייפלן פונקט אזויוי רביה"ק צווייפעלט נישט איבער די האלאקאוסט למשל, כאטש עס זענען דא פארלייקענער וויבאלד ער גלויבט אזוי און ער האט נישט פארוואס צו צווייפלן.
דיין באהויפטונג אז כמעט קיינער איז נישט איבערצייגט אז עס איז אמת, אפשר רעדסטו פון דעם אז זיי האבן נישט געמאכט די נויטיגע ריסערטש, אבער די פאקט איז אז זיי האבן למעשה נישט פארוואס צו צווייפלן, פונקט אזויווי דער וואס האט טראסט אין די USDA FDA, האט קיינמאל נישט געמאכט קיין ריסערטש אויב זיין טראסט איז באגרינדעט.

[רביה''ק זי''ע]

לאמיר זיך טאקע באציען צו דיין ביישפיל פון די האלאקוסט: מיך אינטערעסירט גאנץ ווייניג צו די דייטשן און אוקראינער האבן אומגעברענגט זעקס מילליאן אידן, זיבן מילליאן אידן, צו גאר א האלבע מילליאן אידן, אזויפיל ווייס איך אז פון מיין עלטער באבעס משפחה און באקאנטע איז כמעט קיינער נישט געבליבן. ס'איז נאר די פאר היסטאריע ליבהאבער וועלכע אינטערעסירן זיך אין די אלע דעטאלן, און זיי קומען טאקע צו יעדער צו זייער מסקנה.

די זעלבע זאך ביי אמונות און השקפות, אלע סאטמארע ווייסן אז די אנהענגער פון די שיטה"ק זענען בטל באלפי אלפים, אלע משיחיסטן ווייסן גאנץ גוט אז אין די וועלט לאכט מען פון זיי, און אלע מאמינים ווייסן אז רוב וועלט גלייבט אין אנדערע אמונות ווי זיי, און ס'אינטערעסירט זיי גאנץ ווייניג ווער פונקטליך איז גערעכט. ס'איז נאר די פאר קאווע שטיבל פילאזאפן וועלכע באפאסן זיך מיט די קריטישע לעבנסוויכטיגע חקירות, די איבעריגע עולם ענדשויט די לעבן אזויווי ס'איז.

[berlbalaguleh]

רביה"ק זי"ע: דו האסט מיט איין תגובה אפגעווישט א גאר גרויסע אינדוסטרי וועלכע באשעפטיגט שוין א טייל פון די מענטשהייט פאר עטליכע הונדערט יאר. און ברענגט פרנסה פאר צענדליגער טויזנטער מענטשן...!

דו האסט אויסגעזאגט דעם גרויסן סוד. אז די אלע דיסקוסיעס און רייסערייען ארום דעם גאנצן וועלט באשאף. ווי אלט די וועלט איז און צי די זון דרייטציך ארום די וועלט. אדער די וועלט דרייטציך ארום די זון אדער די לבנה. אדער צי מענטשן שטאמען פון מאנקיס. אדער מאנקיס שטאמען פון מענטשן. און דורכדעים האבן צענדליגער טויזנטער מענטשן פרנסה. ווייל וואו דיסקוטירן די מענטשן אט די אלע טעאריעס. אין קאפעי הייזער. און זיי רייכערן געמיטליך צו א ציגאר. אט דאס אלעס איז א פילפול של הבל. וואס מאכט נישט אויס קיין שום חילוק אדער דיפערענץ אין אונזער טאג טעגליכן לעבן...! די קאפעי הייזער וועללן פארלירן 99 % פון זייער ביזנעס. ס'וועט נאר איבערבלייבן דאס אפיציעלע ,אחד ומיוחד , דאס קאווע שטיבל. און אפשר א פאר מקוואות, וואו די מענטשן וועלכע האבן נישט קיין אנדערע דאגות אין לעבן וועללן זיך אמפערן איבער ווי אלט די וועלט איז. 50 ביליאן. אדער 20 טריליאן יאר...! אבער פון דארט האט קיינער נישט פארדינט קיין פרוטה אחת...!

[נהורא נפישא]

רביה"ק קען זיין אז דו נעמסט נישט אן די ציפער פון זעקס מיליאן אלס עפעס שאין להרהר אחריה, אבער מיר דוכט זיך אז רובא דרובא אידן צווייפלן בכלל נישט אין דעם ציפער. ווען איינער גלויבט אין עפעס א פאקט אן א צווייפל הייסט דאס אמונה, ובפרט אז ביי רעליגיע ווייסט מען אז ס'איז דא וואס צווייפלן און פונדעסטוועגן די רמב"ם אין נאך אזוי קלוג געווען, אלא מאי די קושיות זענען נישט קיין קושיות נאר גאר תירוצים. אלע קושיות ווערן באהאנדעלט אין די ספרי חקירה כמין חומר, סאיז אינטערסירט נישט פאר דעם עווערידזש אינגערמאן די נושאים ווייל ער האט ממילא נישט קיין שום בעקראנד פאר אינטערעסע אין אינטולעקטואלע נושאים (באמת איז די אמונה גענוג שטארק אז אפילו אן אינטעלעקטועל האט גענוג פלאץ פאר איטעלקואליזם אין יהדות) פאר יעדע קושיא וואס מ'פרעגט אים איז אים גענוג אז מ'רעדט שוין דערפין אין די ספרים, די אלע פשוטע קושיות וואס מ'קען זיך ווען ספראווענען איז גוט פארשלייערט מיט רעליגיעזע טערמינען, אמאל איז דא א הסתר פנים און צומאל זעט מען השגחה פרטית, אמאל איז סוד ה' ליריאיו און אמאל איז משיב חכמים אחור, השתדלות איז א דמיון און פונעסטוועגן וויל די באשעפער אז מ'זאל משתדל זיין וכו' וכו'. סוכ"ס די זיידעס פון די אינגעלייט זענען געפארן צו צדיקים און געזען דארט מופתים גלויים וכדומה.
פונקט ווי דער טיפיקל אינגערמאן גלויבט אין די וויכטיגקייט פון וואקסינען כאטש דער אנטיוועקסער באפאלט אים מיט קושיות, ווייל ער האט טראסט אין די מעדיקל עסטעבלישמענט און אז זיי ווייסן אויך פון די אלע קושיות.

[רביה''ק זי''ע]

אמאל איז דא א הסתר פנים און צומאל זעט מען השגחה פרטית, אמאל איז סוד ה' ליריאיו און אמאל איז משיב חכמים אחור, השתדלות איז א דמיון און פונעסטוועגן וויל די באשעפער אז מ'זאל משתדל זיין וכו' וכו'.

דאס אליינס אז זיי קענען אננעמען אזעלכע סתירות איז נישט קיין ראיה צו מיינע ווערטער?

[נהורא נפישא]

ניין ווייל ס'איז נישט קיין סתירה אמאל מאכט דער אויבערשטער אזוי וועגן איין סיבה און אמאל פארקערט און ס'איז נסתרים דרכי ה'

[מאטי]

דאכט זיך מיר אז רביה"ק און נהורא דבר אחד אמרו. וואס דער לעצטער רופט אן "בלינדע גלויבן" רופט דער פריערדיגער אן "אומגלויבן" ביידע האלטן אז ביי רוב ציבור איז נישט אויסגעטראכט דער אמונה אויף אן אופן ווי מ'איז איבערצייגט אז אויב מ'דיפאזיט $200 אין א באנק אקאונט גייט זיין א באלאנס פון צוויי הונדערט דאלער אין באנק.

עכ"פ רביה"ק'ס נקודה אז דאס לעבן דרייט זיך ווייניג ארום איבער די פראגע פון יא אמת אדער נישט אמת איז לדעתי אן אמת'ע, ווי אזוי מ'זאל נאר נוצן דעם טערמין. א שטייגער ווי ליפא שמעלצער'ס חוזר בתשובה זיין. דעם ציבור האט נישט פאראינטערעסירט צו ליפא גלייבט יא צו נישט, צו ער היט מצוות צו נישט, מ'איז פשוט נישט געווען באקוועם מיט זיין געלן היטל און פינקע וועסטל מיט פולקעדאטס בשעת ווען ער גייט מיט'ן שטריימל זאל דאס זיין א הויעכס אפילו העכער פון אים זעלבסט, פאסט זיך אריין אין מיין comfort zone.

[נהורא נפישא]

מאטי, דער דיון איז אויב די אמונה פשוטה פונעם המון עם קען באצייכענט ווערן אלס אמונה אדער דאס הייסט פשוט נישט געטראכט.
דאס אז ס'איז סתם אזוי פארהאן זייטיגע פאראורטיילונגען באזירט אויף מיסקאנסעפציעס און אסאסיאציעס ווייל מ'איז באקוועם דערמיט מאכט גארנישט שוואך די אמונה חלק.
אבער למעשה זעט מיר טאקע אויס אז רביה"ק קריגט נישט דוקא אויף וואס איך זאג ער באציט זיך נאר שטארק אויף זאכן וואס מ'טוט אדער מ'לאזט געמאכט צוליב באקוועמליכקייטן.