פארוואס מ'טאר נישט חוקר זיין

[גדליה]

ס'איז שטארק אנגענומען ביי די פרומערע מקומות אז מ'טאר זיך נישט אריינלאזן אין חקירה. אפילו דו וואס האלטן אז מ'מעג יא פילאזאפירן לאזן עס נאר צו אונטער געוויסע אומשטענדן, מ'מוז שוין זיין גענוג ערוואקסען, וכו' וכו'. עכ"פ יעדער איז מודה אז חקירה קען זיין א גרויסע פראבלעם אין אידישקייט, די שאלה איז נאר ווי א שטארקע פראבלעם ס'איז. ס'איז א דבר ידוע ומפורסם אז פיל אידן זענען שוין ליידער אפגעפארן במשך הדורות ווייל זיי האבן צופיעל געליינט ביכער און אריינגעטראכט אין פיליזאפיע.
יעצט וויל איך וויסן, לכאורה אויב עפעס איז אמת, דעמאלטס וואס מער מ'וועט חוקר זיין אלץ מער וועט מען טרעפען אז ס'איז אמת. למשל אויב האלט איך אז פיזיקס איז אמת, וועל איך מחזק זיין מענטשן צו שטודירן פיזיקס און טאקע איינזעהן די ראיות דערצו און ווי אזוי מ'איז עס מוכיח. אדער למשל אויב האלט איך אז די האלאקאוסט האט פאסירט, וועל איך זאגן פאר א האלאקאוסט לייקענער אז ער זאל לייענען ביכער איבער די האלאקאוסט און אריינטראכטן איבער די פילע דאקומענטן און די אלע ראיות.
כ'האב נאך קיינמאל נישט געזעהן א מענטש זאל זאגען, "איך האלט אז עפעס א שיטה איז אמת, אבער מ'טאר נישט צופיהל אריינטראכטן אויב ס'איז אמת אדער נישט, ווייל אלע וואס האבען אריינגעטראכט דערינען האבען צום סוף איינגעזעהן אז ס'איז נישט אמת."
ס'קוקט טאקע אויס פאני, אבער ווען דו זאגסט פאר א מענטש אז מ'טאר נישט חקר'ענען זאגסטו אים ממש די זעלבע זאך. דו זאגסט אים: דו מוזט גלייבען און דו טארסט נישט טראכטען, ווייל טאמער דו וועסט טראכטן וועסטו אויסגעפינען זאכען וואס איך וויל נישט דו זאלסט וויסען, און דעמאלטס וועסטו אפשר אויפהערן גלייבען.
האב איך געטראכט אז אפשר איז פשט אז די מערכה קעגען חקירה איז פשט אז מ'לייקענט אין די גאנצע כח פון חקירה. אוודאי ווייסען מיר אז מיט חקירה קען מען אנקומען חלילה צו פלעצער וואס טויגען נישט, פארדעם טאקע גלייבן מיר נישט אין חקירה, ווייל ס'געבט דיך פאלטשע אינפארמאציע. ווייל חקירה איז דאך נישט אמת.
וה' יראנו מתורתו נפלאות.

[גדליה]

יעצט טראכט איך אז דאס מיינט טאקע רבי נחמן אין זיין באקאנטע החלל הפנוי תורה סד.

[הקטן]

ס'איז שטארק אנגענומען ביי די פרומערע מקומות אז מ'טאר זיך נישט אריינלאזן אין חקירה. אפילו דו וואס האלטן אז מ'מעג יא פילאזאפירן לאזן עס נאר צו אונטער געוויסע אומשטענדן, מ'מוז שוין זיין גענוג ערוואקסען, וכו' וכו'. עכ"פ יעדער איז מודה אז חקירה קען זיין א גרויסע פראבלעם אין אידישקייט, די שאלה איז נאר ווי א שטארקע פראבלעם ס'איז.

למען הפינקליכקייט: אנדערע האבן געהאלטן אז ס'איז גאר א חיוב חוקר צי זיין.

[רביה''ק זי''ע]

לויט דעם קומט אויס אז די האלאקאוסט איז קיינמאל נישט געשען, און די גאנצע מציאות פון פיזיקס פאנגט זיך נישט אן, קאט די קרעפ.

[אישתישבי]

אויב טאר מען נישט חקר'נען, טארסטו נישט חקר'נען פארוואס מען טאר נישט חקר'נען אויך נישט. ממילא איז עס א תיקו.

[רביה''ק זי''ע]

אין דשעיניזם ארבעטן זיי טאקע זייער שטארק ארום אט די געדאנק, אז מ'טאר נישט 'חקר'נען פארוואס מ'טאר נישט 'חקר'נען...

[[NAMELESS]]

מען זעהט ביי די וואקסינאציע סוגיא אז ווי מער זענען חוקר אלץ מער זענען דא וואס קומען אן צום פאלשן מסקנא.

[אישתישבי]

אויב אזוי מוז דאך זיין אז די האסט נישט געחקרן'ט, איז ווי אזוי ווייסט איר אז זיי זענען געקומען צו די פאלשע מסקנא?

[רביה''ק זי''ע]

ביי קאמפיוטערס זעהט מען אויך די זעלבע זאך, ווי מער מ'חקר'נט אין פראגרעמינג אלץ מער קומט מען צו פאלשע מסקנות, די בעסטע פראגרעמס האבן געמאכט די מענטשן וועלכע האבן קיינמאל נישט געלערנט פראגרעמינג. בכלל איז שוין פונלאנג אויפגעוויזן געווארן אז פון די אלע שטודירטע און קאלעדש גראדואירטע איז נאך גארנישט ארויסגעקומען, די גרינדער פון די גרויסע קאמפאניעס ווי גוגל, עמעזאן, מייקראסאפט, פעיסבוק וכו' זענען אלע אמיש פארמער.

[גדליה]

לכאורה פרעגט דער עולם גיטע קשיות.
לעולם זענען זיי אפשר גערעכט, עם כל זה וועל מיר פרובירן צו פארענטפערן מה שנתגלה על ידינו זהמכבר, והוא רחום וכו'
קודם כל ברויך מען פארשטיין אז ס'איז דא צוויי סארטן גישות אינערהאלב חרדישע אידנטום צו די סארט שאלה איבער חקירה, ווען ס'קומט צו פרעגן צו חקירה איז בכלל א שוויות.
אזעלכע גדולים ווי רבי אביגדור מיללער וואלטן געזאגט אז מ'מוז דווקא יא חקר'נען און פארשטיין די גרויסקייט פון באשעפער. ווייל ער האט דווקא געהאלטן אז ער איז מוראדיג ראציאנאל און אלץ וואס ער זאגט איז מוכרח מיט ראיות ברורות, במילא אזא איינער האט נישט מורא געהאט בעצם פון חקירה.
אבער טאמער איינער וועט קומען צו רב מיללער און זאגען, רבי כ'האב חוקר געווען און ס'קומט מיך אויס אז עוואלושען איז אמת. וואס וועט ר' אביגדור ענפערן? ער וועט מסתמא זאגען אז דו ביסט נישט א גוטע חוקר, אז דו ביסט געטריבען פון נגיעות, וכו', ווייל ער איז דאך משוכנע אז חקירה דארף צו פירן אין זיין דיירעקשאן.
יעצט לאמיר נעמען די צווייטע גישה צו חקירה, לאמיר עס רופן די רז"ל פיליפ גישה, נישט דווקא ווייל ער האט עס אינווענטעד נאר ווייל ער רעפרעזענטירט עס. די רזל"פ מהלך איז מער ווייניגער אז חקירה איז גארנישט מיט נישט, א קשיא פון די סייענטיסטען איז בכלל נישט קיין קשיא, ער ברויך נישט רב מיללער'ס תירוצים, ווייל זיין בראשית ברא פון זיין מאמע וועגט איבער אלעס וואס די מענטשהייט האט נאר אמאל ערפינדען.
אזא איינער איז געפערליך קעגען חקירה, ווייל ער אנערקענט אז חקירה קען פירען צו כפירה, נאר ער האלט אז גאנץ חקירה איז גארנישט ווערט. און במילא לאזט ער נישט לערנען חקירה, טאמער א מענטש וועט מיינען אז יש דברים בגו און זיי ווייסען וואס זיי רעדען. ביי עמען וועט ער אפילו נישט לייענען די סארט קירוב ספרים ווי זמר כהן וכדו', ווייל וואס ברויך מען סתם אריינברענגען שאלות און ספיקות.
לויט רבי נחמן נעמט מען דאס א שטאפל ווייטער, און מ'גייט אפילו מודה זיין אז די קשיות פון חוקרים קענען זין אזוי שווער אז זיי האבן אפילו נישט קיין תירוצים! און פון דעסטוועגען דאך רעכענען מיר זיך נישט מיט די שוערע קשיות, ווייל ס'איז דא א אנדערע היכל וואס מיר האבען נישט עקסעס צו דעם וואס דארטען זענען די קשיות גאר נישט קשה. עפעס אזוי.
ס'איז וויכטיג צו באטאנען אז דא רעדט מען פון אזוינע קשיות בעניני אמונה, פיליזאפיע וכדו', וואס אויף דעם פארמאגען מיר א התגלות אלקית וואס וועגט איבער סיי וועלכע חקירה.
מ'מוז סייווי זאגען אזוי, ווייל אפילו לויט די ראשונים וואס לויט ווי הקטן טענה'ט זאגען זיי אז ס'איז גאר א מצוה צו חקרנ'ען, איז זיכער אז די מצוה איז נאר אז מען זאל חקרנ'ען און למעשה צוקומען צו די מסקנא פון אמונה. נישט אז מ'זאל באמת זיין אפען צו אלע צדדים און מכריע זיין לויט ווי די הארץ שמעקט. במילא מוז מען זאגען אז אמונה וועט שטענדיג איבערוועגן חקירה, טא זאגט רז"ל פיליפ , וואס ברויך איך די גאנצע חקירה, כ'קאט עס ארויס לכתחילה.

[רביה''ק זי''ע]

אפילו לויט די ראשונים וואס לויט ווי הקטן טענה'ט זאגען זיי אז ס'איז גאר א מצוה צו חקרנ'ען, איז זיכער אז די מצוה איז נאר אז מען זאל חקרנ'ען און למעשה צוקומען צו די מסקנא פון אמונה. נישט אז מ'זאל באמת זיין אפען צו אלע צדדים און מכריע זיין לויט ווי די הארץ שמעקט. במילא מוז מען זאגען אז אמונה וועט שטענדיג איבערוועגן חקירה, טא זאגט רז"ל פיליפ , וואס ברויך איך די גאנצע חקירה, כ'קאט עס ארויס לכתחילה.

אזוי שיין צאמגענומען גאנץ אידישקייט אין איין פאראגראף, סגנון אחד עולה לשני נביאים...

סיי דער רמב"ם און סיי הרב פילאפ מיינען נאר איין זאך, אז דער עולם זאל בלייבן ביי אידישקייט און די קאמפאני זאל ווייטער אנגיין, אבער קיינער פון זיי גיבט נישט קיין דעמן פאר די אמתע פאקטן. די חילוק איז נאר אז הרב פילאפ זאגט עס אפן און קלאר, משא"כ דער רמב"ם וויל אונז איינרעדן אז ס'איז ראציאנאל נאך אויך, ס'איז איין גרויסע אמונות הכרחיות שפיל.

[גדליה]

אויב טאר מען נישט חקר'נען, טארסטו נישט חקר'נען פארוואס מען טאר נישט חקר'נען אויך נישט. ממילא איז עס א תיקו.

קודם חקרנ'ט מען צו מען מעג חקרנ'ען
איינמאל מ'געפינט אויס אז מ'טאר נישט חקרנען, סטאפט מען צו חקרנ'ען און מ'שטעלט אלץ אפ.
און אויף למפרע דאווענט מען און מ'טוט תשובה ווייל ס'דאך א עבירה בשוגג

[berlbalaguleh]

ביי קאמפיוטערס זעהט מען אויך די זעלבע זאך, ווי מער מ'חקר'נט אין פראגרעמינג אלץ מער קומט מען צו פאלשע מסקנות, די בעסטע פראגרעמס האבן געמאכט די מענטשן וועלכע האבן קיינמאל נישט געלערנט פראגרעמינג. בכלל איז שוין פונלאנג אויפגעוויזן געווארן אז פון די אלע שטודירטע און קאלעדש גראדואירטע איז נאך גארנישט ארויסגעקומען, די גרינדער פון די גרויסע קאמפאניעס ווי גוגל, עמעזאן, מייקראסאפט, פעיסבוק וכו' זענען אלע אמיש פארמער.

רביה"ק זי"ע: אדער בחורים פון די סאטמאר'ע ישיבה...!

איך גיי שוין קלינגען צו מהר"א מקר"י שליט"א אז ס'איז דא א איד וואס איז א מסייע לדבריו. און ער גייט אין די זעלבע שיטה. און ביי דעם נעקסטן כינוס וועט מען דיך ארויפלייגן צו האלטן א דרשה און אויפווייזן אז נפתלי מאסטער איז נישט נאר א שייגעץ און אפיקורס. נאר ער מאכט גאר קאליע אויכעט. ווייל אז די ישיבה בחורים וועללן ח"ו האבן השכלה וועללן זיי נישט קענען מצליח זיין אין לעבן. א ראיה אז די אלע סאטמאר'ע גבירים קענען נישט רעכענען אדער שרייבן א גראדע סענעטענס אין ענגליש...!

[גדליה]

ר' בערל
ווען איר קלינגט דעם לב אהרן גיט איבער א גריס אין מיין נאמען (קענסט זאגען גדליה פון קאווע שטיבעל, ער וועט שוין וויסן).
זאג אים אז ער קען זיין רוהיג און כ'גיי נישט ארויסגעבן די סחורה ואס כ'האב אין מיין באזיץ.

[berlbalaguleh]

גדליה: ווען דו גייסט ח"ו יא ארויסגעבן די סחורה, וועט ער עס צוערשט ליינען אויף אייוועלט. אדער אויף האסידיק 1

[אישתישבי]

ווען מען האט אמאהל געזאגט אז חקירה איז גוט, דער חובת הלבבות און דער רמב"ם, האט עס געמיינט אז מען גייט אויסרעכענען וויאזוי אידישקייט קען שטומען לויט די כללים פין אריסטו, וואס איז געוועהן בימים ההם דער שכל. נישט וויאזוי דער תורה מוז שטימען.

יעדער וואס האט געקוקט אין מורה נבוכים און שער היחוד וועט זעהן, עס איז נישטא קיין הכרחים אויף גארנישט, נאר פאסאביליטיס.

טאמער וואלט מען געוואלט גיין אין די דרכים, ברויך מען טוהן די זעלביגע מיט די היינטיגע מדע, פשוט אויסרעכענען וויאזוי אי יידישקייט קען שטומען מיט עוואלוציע און אלע היינטיגע טרעפונגען.

[גדליה]

מורה נבוכים איז טאקע אזוי ווי איר זאגט
אבער שער היחוד און אנדערע חקירה ספרים זענען דווקא יא געשטימט צו אויפווייזן יסודות פון יודישקייט

[חסיד פון ליטא]

די עיקר פראבלעם מיט חקירה איז לדעתי הקלושה, וויבאלד מ'גייט ווערן איבערצייגט אויף הונדערט פראצענט אינעם לעגעטימיטעט פון אידישקייט וועט שוין מער נישט זיין דער מושג פון אמונה, ס'וועט בלויז זיין ידיעה.

[וואלווי]

די עיקר פראבלעם מיט חקירה איז לדעתי הקלושה, וויבאלד מ'גייט ווערן איבערצייגט אויף הונדערט פראצענט אינעם לעגעטימיטעט פון אידישקייט וועט שוין מער נישט זיין דער מושג פון אמונה, ס'וועט בלויז זיין ידיעה.

גייסט אריין אין אלטע נושא. וואס פאר א תועלת האט אן אמונה אין א זאך וואס איז פעלערהאפטיג? ס'דארף זיין ערגעץ ווי א וועג ווי אזוי דאס צו קענען חוקר זיין און אויפווייזען (די אמת..). אפשר פאר שוואכע בעלי מדע איז חקירה נישט א פראקטישער מהלך, אבער פאר דער וואס קען עס דערהייבן איז עס גאר א מעלה, אדער גאר א חיוב, און דאס מאכט פעסט זיין אמונה. אבער דער וואס איז נישט חוקר נאר זאגט נאך אבי געהאקט, דארף נאר איין קליין בייז ווינטעל און ער צופאלט אינגאנצען, און דאס איז דער סוף פון זיין גאנצע אזוי גערופענע אמונה.

אז איינער זיצט ביינאכט אין א צימער מיט די שעידס אראפגעצויגען און זאגט איבער און איבער אז די זין שיינט יעצט הייסט דאס אויך אמונה? ס'איז אבי געהאקט ווייל ס'קען גאר זיין ס'איז נאכט, און ס'איז טאקע נאכט.

ענדערש דער וואס ווייסט אז יעצט איז נאכט, לאמיר זאגען אז ער האט אויסגערעכנט די שעות פון ווען ער האט די לעצטע מאל געזעהן די זין, און אפילו ווען די שעידס זענען אראפ גלייבט ער אז די זין שיינט נישט אינדערויסען, ער האט די ריכטיגע אמונה.

ידיעה הייסט אז ער האט פריער ארויס געקוקט אין געזען די טינקעלקייט, וואס דעמאלטס האט ער קלאר איינגעקויפט די ידיעה אז די זין שיינט נישט.

[גדליה]

איך מיין אז די פראבלעם פון חקירה איז טאקע הא גופא אז מ'קען נישט מברר זיין זאכען הונדערט פראצענט.
אז א מענטש גלייבט מתוך חקירה קען מען אייביג אנקומען צו א פארקערטער מסקנא, ווייל דאס איז די נאטור פון חקירה אז ס'לאזט זיך טראכטען אויף אלע זייטן, במילא אפילו מ'ווייסט קלאר אויף איין זייט איז לא ימלט אז ס'זאל זיך נישט אריינכאפן א צד אפשר איז די אנדערע צד גערעכט.
משא"כ א מענטש וואס גלייבט מכח אמונה, אזא מענטש קען גלייבען הונדערט פראצענט, ווייל זיין אמונה נעמט זיך נישט מכח בירור הדברים נאר מכח א אינערליכע איבערצייגונג וואס איז אפילו הונדערט פופציג פראצענט אמת.
מכח דעם נעמט זיך די באקאנטע trope אז ביי השמדות האבען די חוקרים און מלומדים גרינגער אויפגעגעבן אידישקייט, און די פשוטי עם האבען זיך מער געהאלטן דערצו.
פשט איז ווייל א חוקר וייסט אז ס'איז שטענדיג דא א פארקערטער צד, ממילא גייט ער זיך נישט מוסר נפש זיין אויף איין צד, ווייל ער ווייסט אז קיין איין צד אין חקירה איז נישט גענוג שטארק מ'זאל אויפגעבן דאס לעבן פארדעם. משא"כ איינער וואס גלייבט מכח אמונה וועט בכלל נישט אנערקענען אז ס'איז דא א פארקערטער צד דא.

[חוקר ודורש]

ס'איז שטארק אנגענומען ביי די פרומערע מקומות אז מ'טאר זיך נישט אריינלאזן אין חקירה. אפילו דו וואס האלטן אז מ'מעג יא פילאזאפירן לאזן עס נאר צו אונטער געוויסע אומשטענדן, מ'מוז שוין זיין גענוג ערוואקסען, וכו' וכו'. עכ"פ יעדער איז מודה אז חקירה קען זיין א גרויסע פראבלעם אין אידישקייט, די שאלה איז נאר ווי א שטארקע פראבלעם ס'איז.

למען הפינקליכקייט: אנדערע האבן געהאלטן אז ס'איז גאר א חיוב חוקר צי זיין.

עיין מדברי מורינו הגאון הגדול חסיד ועניו רבי אליעזר דוד פאל זצ״ל בספרו ״חשב האפוד״ אויף די מ״ט קניינים, בנוגע די חיוב צו חוקר זיין, און ער האט געטוהן הלכה למעשה ביים ארויסגעבן א גוטע פי׳ אויפן ספר המורה




Sent from my iPhone using Tapatalk

[שבת אחים]

פארגעס די ראשונים און די רמב״ם וואס האבן געהאלטן אז וידעת את השם מיינט אז א מענטש דארף חוקר זיין. אבער אין אונזער היינטיגע סאסייעטי אז איינער הייבט אן צופרעגן קשיות הייבט יעדער אויף די אויגן ברעימען און זאגט ״עפעס איז נישט בסדר מיט אים״ אדער ״מסתמא איז ער אויף דראגס״ וכודומה.

עכטע קשיות האט נישט קיין פלאץ אין אונזער סאסייעטי אלעס איז שווארץ און ווייס- אזוי שטייט געשריבן דארט און דארט- אמונה פשוטה- דאס איז אונזער מסורה... אזוי האט זיך מיין טאטע געפירט... און פארטיג...

[שבת אחים]

די באוואוסט גריכישע פילאסאפער פלאטא האט געהאלטן אז:

״The unexamined life is not worth living״

אבער נישט יעדער האט א פילאסאפישע קאפ און טראכט טיעף רוב מענטשען און חיות זענען פארנומען מיט זייערע באדערפענישן ווי עסען טרונקען און אלע אנדערע גשמיות׳דיגע געברויכן. ווי שאפענהויער האט גערופן “The will to life” און זיי טראכטן בכלל נישט! זיי גייען שלאפן ווייל זיי זענען מיד. זיי עסען ווייל זיי זענען הונגעריג וכו׳ אבער זיי טראכטן נישט. געציילטע מענטשען טראכטן טיעף. רוב מענטשען זענען אויבערפלעכליך.