אין יו"ט'דיגן קיאסק

[וויליאמסבורגער]

ר' בערל א דאנק פאר'ן אריינקומען וועגן די שיינע אנטווערפען נסיעה ביכל. פונקט האב איך געטראכט בשעת'ן ליינען אז טייל פון די וויצן האבן מיך דערמאנט פון בערל באלעגאלע'ס סענס אף הומער....

[חוקר ודורש]

איך וועל שרייבען אביסל אונטערסאנטע זאכן וואס איך האב געליינט דורך יו''ט סוכות אין פארשידענע זשורנאלען, קודם וועל איך אנהייבן מיט הידען הגדול ר׳ שמעון שלמה זילבער, דער נומער איינס שרייבער אין די היימישע גאס, (זיין טאטע ר' אריה זילבער האט ארויסגעגעבן דעם ספר ''הכי גרסינן'' צו מסביר זיין די אראמישע שפראך, לעצטענס שרייבט ער א קאלם אינעם צייטונג) לכבוד סוכות האט ער געשריבען פינף ארטיקלן, איינס אין די קינדליין ווי ער האט געכאפט א שמועס מיט זיין זיידע איבער די געוועזענע אידישע ישוב אין מאנטעווידעא, ווי זיין זיידע איז אויפגעוואקסן, נאכדעם האט זילבער באשריבען און א באזונדערע אפטיילונג פונעם ״בליק״ די שטאט אנטווערפן מיט איר אידישע היסטאריע צוזאמען מיטן שרייבער אליהו יואל גליק, דערנאך האט ער ארויסגעגעבן פארן בליק א גאנצע אפטיילונג ווי ער באשרייבט פארשידענע מחלוקות צווישען רבנים דורכאויס די אידישע תקופה, ווי למשל די קליווא גט, חידוש הסמיכה, מאשין מצות וכו׳, דערנאך האט ער באשריבן און געכאפט א שמועס מיט זיין קרוב רבי טודרוס זילבער אינעם מאמענט, און צום לעצט האט ער אינעם לבלר באשריבען די אוצר הספרים פון אברהם יהודה מאנדל.

די מעלה פון ש״ש זילבער איז א ער האלט זיך נאטראל, און גייט צו צום נקודה. אינעם ארטיקל מיט רבי טודרוס האט ער אים געפרעגט אז היות ער זאגט דרשות פאר אידן אין סטעטן איילענד (ווי ער וואונט) וויל ער וויסן וואס ער האלט ער זאל רעדן צום ציבור, און ער האט מוסיף געווען אז רבי אלימלך בידערמאן רעדט כסדר פון תפילה אמונה און שמחה, האט רבי טודרוס געענטפערט אז לדעתו זאל ער רעדן אסאך פון שמירת עיניים, קען מען זעען די חילוק פון א לעלוב׳ע אייניקל מיט א סאטמארע תלמיד וואס האט זיך געווייקט ביי די שובבי״ם תורות.

אין די ארטיקל מיט א״י מאנדל, האט מאנדל דערציילט פאר זילבער אז ער איז בקשר מיט ר’ שמערל ציטראנענבוים פון באבוב וואס איז א בארימטע מומחה אין כתבי ידות, און מאנדל האט דאך אסאך כתבי ידות פון וואס עס איז שוין ערשיינען פינף בענדער ״גנזי יהודה״ (באארבעט דורך הידען ר׳ חנניה לייכטאג, מיט די הילף פון החוקר המפורסם ר' יחיאל גולדהבר פון ירושלים), דערציילט מאנדל אז מיט אפאר יאר צוריק איז ר׳ שמואל דוד פריעדמאן בעל שדה צופים געווען אין חוסט האט ער געטראפן א בבא מציעא גמרא פיל מיט הגהות, האט ער עס געברענקט צו ר׳ שמערל ער זאל פרובירן צו דערגיין ווער האט דאס געשריבן, רופט ער אים צוריק נאך אפאר טעג, אז ער מיינט אז דאס איז רבי רפאל זילבער פריימאנ'ער רב, היות ער געדענקט ווען ער האט געלערנט אלץ קינד און קראונהייטס און איין מאל האט דער מלמד נישט געקענט קומען האט רבי רפאל איבערגענומען געדענקט ער דעם כתב פון דאן!!.

איך האב שטארק הנאה געהאט פונעם ״שלשה אחים״ ארטיקל, וואס באשרייבט די דריי טווערסקי ברידער החיים אתנו (עס זענען געווען נאך צוויי), פון דער ברידער הרב/פראפעסער אהרן טווערסקי האב איך קיינמאל געהערט, עס האט מיך שטארק גערירט ווי ער זאגט אז לערענדיג אין ״הארווארד אוניווערזיטעט האט אים די ״דיען״ אריבערגערופן און אים געזאגט אז ער האט א גלענצענדער עתיד אבער מיטן תנאי אז ער נעמט אראפ זיין בארד אין פאות!, אבער רבי אהרן האט געמאכט דעם באשלוס אז עס איז אים מער ווערד זיך צו האלטען צום וועג פון זיין טאטע ווי זיין גלענצענדער קאריע, אבער אפי׳ מיט די בארד און פאות האט ער אסאך געהאלפן די אידישע וועלט און אסאך געביטן פון געזעץ, און אזוי אויך פארן גויישן וועלט, ער איז א גרויסע מומחה אינעם פעלד פון ״פראדוקט לייעביליטי״ און האט געשריבען א בוך איבער דעם צוזאמען מיט נאך א פראפעסער במשך פון זיבן יאר, זיבעצן סטעיטס האבן געשטימט דאס אנצונעמען אלץ די געזעצן אין זייער סטעיט.

לגבי דעם ברידער הרב/דאקטער אברהם (יהושע העשל) טווערסקי, איז אונטערסאנט אז די עברית׳ישע משפחה מאגאזין האט אים אויך אינטערוויאוט אין זייער סוכות אויפלאגע, און האבן מוסיף געווען אפאר זאכן איינס אז ווען סאטמאר רב איז געווען אמאל אין מיאמי האט ער געטראפן הרב יעקב ישראל טווערסקי די מילוואקי רבי און די פאטער פון די דריי ברידער, האט ער געזאגט ווען איך ווייס אז מיין חסידים וועלן אויסקוקן ווי דיין קינדער וואלט איך געטראכט אפשר איז מותר זיי צו שיקן אין קאלעדזש, א צווייטע מאל האט די דברי יואל זיך אויסגעדריקט אז זיין פראבלעם מיט די ברידער איז אז זיי זענען ערליכע אידן ווייל דאס געט פאר אנדערע א מקום צו טראכטען אז מען קען שוין גיין אהין. אזוי אויך האט די מאמענט געשריבען אז די סטייפלער מיט וועם טווערסקי איז געווען נאנט האט אים געגעבן א היתר צו לערנען דאקטעריי און פסיכיאטריע לויט ווי סווערט געברענגט פונעם רמב״ם אז ביז די פינף און צוואנציג יאר זאל מען נישט לערנען ספרים חיצוניים חוץ פון רפואה, אזוי שרייבט די מאמענט, אבער די משפחה שרייבט אנדערש און זיי זענען גערעכט, אז די סטייפלער האט אים געשריבען אז לערנען רפואה איז פונקט אזוי ווי יעדע אנדערע אומנות פאר פרנסה, און אלץ א סמך לדבריו האט ער געברענגט דעם רשב״א (נישט דעם רמב״ם), וואס אפי׳ ער האט מחרים געווען צו לערנען ״חכמת״ חיצוניית פאר די פינף און צוואנציג האט ער נישט אריינגערעכנט אין דעם רפואה וווייל די תורה זאגט ״ורפה ירפה״. אזוי אויך איז ממשיך די משפחה האט דער סטייפלער אים געשריבן אפאר זאכן צו טוהן כדי נישט נמשך ווערן נאכן זרם החילוני אין אמעריקא בימים ההם, קודם זאל ער קובע עיתים זיין יעדע טאג לכל הפחות צוויי שעה צו לערנען, און ער זאל לערנען קלאר די גמרא און אזוי אויך מסיק זיין הלכה למעשה און אויב ער קען זאל עס זיין מיט א חברותא, אזוי אויך זאל ער מתפלל זיין בציבור, און דריי אז ער זאל זיין רגיל צו גיין אין מקוה! יא זעט אויס אז עפעס חסידישקייט איז נאך געבליבען אינעם סטייפלער פון זיין יונגווארג ווארום זיין פאטער איז געווען א חסיד פון טווערסקי׳ס זיידע רבי לייבלע טווערסקי פון הורנסטייפל, נאך שרייבט ער אז ער זאל היטן שבת בכל פרטיה, און צום לעצט אז ער סאל לערנען מוסר ספרים און חסידישע ספרים לכל הפחות א פערטל שעה א טאג.

אז מען רעדט שוין פון די משפחה, בין איך נתפאל געווארן צו זעהן ווי אזוי זיי באשרייבן הרב ר׳ צבי ישראל טאו וואס איז די גרעסטע תלמיד פון רבי צבי יהודה קוק, און די נשיא פון ישיבת הר המור, רבי צבי טאו איז א באשיידענע מענטש און מען הערט נישט פון אים, אבער לעצטענס איז זיין נאמען שטארק באקאנט געווארן אדאנק דעם ''נעם'' פארטיי וואס ער האט געגרינדעט, נעם איז די ר''ת ''עם נורמלי בארצינו, רבי צבי גייט מיט א ליטווישן היטל מיט א שווארצע קאפל, אזוי אז מען קען נישט דערקענען אז ער איז א קוק'ניק, מען דערציילט אויף אים אז אמאל איז א מרכז הרב בחור געזעצן אויפן באס און געלערנט דעם ספר ''אורות'', לעבן אים האט זיך געזעצט א ליטווישע איד, האט ער אפגעמאכט אים צו מחזיר בתשובה זיין, און האט גערעדט צו אים וועגן הרב קוק און פארגעלערנט א שטיקל אורות, דער עלטערע איד האט אויסגעהערט און אפי' געפרעגט אפאר שאלות, צום סוף פרעגט אים דער בחור ווי אזוי ער הייסט, זאגט ער צבי טאו.., מען זאגט אז הגראי''ל שטיינמן האט געזאגט אויף אים אז ער איז מער חרדי ווי אלע חרדים, און מער ציוני פון אלע ציונים, ווען רבי אברהם שפירא איז געווארן ר''י אין מרכז הרב האט ער נישט געוואלט אריין נעמען הרב טאו, זיי זענען נישט געווען אויף איין בלעטל, הרב שפירא איז געווען רב הראשי און געלעגן מער און גמרא הלכה ווי אין ספרי הרב קוק און השקפה, אזוי אויך האט ער געמאכט געוויסע שינויים ווי רבי צבי יהודה קוק, למשל זאגן הלל יום עצמאות אן א ברכה וכו', אבער האחרון הכביד ווען ער באט אפגעמאכט צו אפמאכן א הוראה אפטיילונג אין ישיבה וואס איז בניגוד שיטות הרב קוק, האט הרב טאו זיך אפגעשיידט, והיה לשני מחנות, הרב טאו האט א אונטערסאנטע היסטאריע אונטער זיך, ער איז געבוירן צו פרייע עלטערן אין וויען, שפעטער און הולאנד ווי ער האט אסאך געליינט א גוטע קאפ האט ער געהאט, ער האט למשל דורכגעליינט אלע כתבים פון מרטין בבור, ער פלעגט אויך האבן א מנהג צו שרייבען שירים און זיי פארליינען אין די קאפע הייזער, אבער ביי די זיבעצן יאר נאך זיין מאמע אזי אוועק איז ער אנטלויפן קיין ארץ ישראל, און געלערנט ביי רבי יהודה עמיטל וואס איז גראדע געווען פון אונגארישע אפשטאם, ער איז געבוירן אים גרויסווארדיין אלץ יהודה קליין געלערנט האט ער ביי רבי חיים יהודה הלוי אן אייניקל פון רבי משה שמואל גלאזנער, ווי ער איז געווארן א ציוני-דתי, ער איז געווען גאר א ווארימע איד און איז גאר רעספערטירט און ארץ ישראל, ער האט שפעטער אנגעפירט צוזאמען מיט רבי אהרן ליכטענשטיין (א איידעם ביי הגרי''ד סולובייציק) דעם בארימטע ישיבה ''הר עציון'', עכ''פ ביי דער הרב עמיטל איז הרב טאו נתקרב געווארן צו אידישקייט, שפעטער איז ער אריין אין מרכז הרב, מיט די צייט איז ער געווארן זייער פרום, און אנשטאט געבן פאר זיין קינדער בבור'ס ביכער, האט ער זיי געגעבן א משניות, זיין פרומקייט איז לעצטענס ארויסגעקומען ווען די בית יהודי האט זיך מתאחד געווען מיט בנט אין געלייגט איילת שקד אלץ ראש פון די איחוד, האט ער זיך אפגעבראכען פו זיי אפי' רפי פרץ איז זיין תלמיד!, היות ער איז שטארק קעגן דער רעפארמער נפתלי בנט, און אויך ווייל ער קען נישט זיין א חלק פון א איחוד ווי א פרוי נאכדערצו א פרייע שטייט בראש.

אין די ״קולמוס״, אפיילונג פון די משפחה האבן זיי באשריבן רבי יהודה ביבאס די רבי פון רבי יהודה אלקלעי, וואס דער ביבאס איז געווען ממש די ערשטע נאך פאר די פרייע ציונים צו רעדן פון אויפשטעלן א אידישע מדינה אין א״י. בנימין זאב הרצל'ס פאטער איז געווען א תלמיד פון אלקלעי, (יא הרצל איז געווען א ספרדי, זאג עס נישט פאר בן גוריון), אלקלעי האט ארויסגעגעבן א ספר ''גורל לה' ווי ער שרייבט זיין ציוניסטישע וויזיע, הרצל איז לכאורה נשפע געווארן פון אים.
אזוי אויך האט די קולמוס געכאפט א שמעוס מיט רבי יצחק יחיאל עהרנפעלד ראש ישיבות בית שמואל אין קרית מטרסדורף, אן אייניקל פון רבי שמואל עהרנפעלד די מאטרסדארפ'ער רב און שפעטער אין בארא פארק, רבי יצחק יחיאל איז נאנט מיט די ליטווישע וועלט נישט ווי זיין פעטער פון בארא פארק רבי שמחה בונם ז''ל, אבער ער האלט זיך שטאלץ מיט זיין מסורה, ער זאגט אז אפי' אין תשובות חתם סופר איז דא לומדישע שטיקלך, ווי למשל אין אורח חיים סימן ק''מ איז דא אין די תשובה דריי יסודות וואס איינע פון זיי שטייט אין בית הלוי און די אנדערע צוויי איז פון רבי חיים.
די משפחה האט אויך באשריבען די ראש פונעם מוסד יוסי כהן, (פאריגע וואך האט די ענגלישע משפחה אים באשריבען), און די ״ציוניסטישע״ צייטונג האט אויך באשריבען און געכאפט א שמועס מיט רבי יעקב מאיר שכטר וואס געהערט צום עדה החרדית, אבער עס איז נישט געווען אן אפציעלע באזוך פארן מאגעזין, אזוי ארום האט רבי יעקב מאיר נישט געוואוסט אז די משפחה אז דעם שמועס וואס ער האט געהאט מיט אריה ארליך מיט נאכאיינעם גייט צום סוף אריימגיין אינעם מאגעזין, שפעטער ווען זיין מענטשן האבן אים געזעהן אויפן דעקל האבן זיי שנעל מוחה געווען.
די בקהילה מאגאזין האט באשריבן די דאראג׳ע רבי מיט זיין חסידות, וואס זענען באוואוסט צו זיין זייער פארמאכט און זענען ווי א קאלט, וואס איך האב נישט געוואוסט איז אז אלע חסידים וואונען אין בני ברק און קיינער פארפאסט נישט קיין טיש, אזוי אויך האט קיינער נישט קיין דרייווערס לייסענס!, זיי שרייבען אבער נישט ווי צובראכן רבי יצחק שלמה אונגאר איז געווען פון די דאראג'ע חסידות, וואס זזיי האבן אים חרוב געמאכט די ישיבהף ווארום די רבי זייערער' ישראל משה רוזענפעלד איז געווען משגיח אין די חוג חתם סופר ישיבה און ער האט געהאט א שטארקע השפעה אויף די בחורים וואס זענען געווארן פייערדיגע חסידים פון אים, און ווען עס איז געקומען די צייט זענען זיי אוועק פון חוג, דאס האט גורם געווען אז חוג זאל פארלירן איר גוטע נאמען.

די בקהילה האט אויך געכאפט א שמועס מיט רבי משה פיינשטיינ'ס צוויי זוהן רבי דוד מיט רבי ראובן, רבי ראובן זאגט אז זייט משה רבינו איז נישט געווען אזא עניו ווי זיין פאטער, ער פלעגט אליין גיין איינקויפן אין געשעפט און געלאזט זיין ווייב קאכן און באקן ווי עס שטייט כל כבודה בת מלך פנומה, אזוי אויך זאגט ער אז די היתר פון זיין טאטע אויך חלב עכו''ם גייט נאכאלץ אן אבער נאר און אמעריקא, אזוי אויך זאגט ער אז זיין טאטע האט זייער געהאלטן פון רבי יעקב קאמאנעצקי, און אז ער פלעגט אסאך רעדן מיט הגרי''ד סולובייציק פון YU, רבי ראובן פירט אן די תפארת ירושלים ישיבה אין סטעטן איילענד, ווי ער לערענט אויפן טאטע'ס וועג פון משלב זיין די גמרא מיט הלכה למעשה, זיין עלטערע ברידער רבי דוד פירט אן די טאטע'ס ישיבה אין די איסט סייד, רבי דוד איז א גרויסע פוסק און תורה אויטאריטעט, גייט אלץ ארום מיט א שמייכל און מיט א פשטות.

איך וויל נאר אנמערקן אן אונטערסאנטע זאך אז חוץ די גרויסע צייטונגען ווי למשל די יתד, הפלג, המודיע, המבשר, וואס געהערן צו געוויסע פארטייען, איז דא אין ארץ ישראל די בקהילה און משפחה וואס זענען נאטראל, זיי האבן סיי חסידישע שרייבער סיי ליטווישע, און באשרייבן ביידע וועלטן און אויך אנדערע וועלטן ווי איך האב אויבן דערמאנט די ארטיקל פון רבי צבי טאו מיט רבי יהודה ביבאס, משא״כ ביי אונז איז נאר דא די מאמענט וואס איז נאר חסידיש, און די משפחה ביי אונז איז אויפן ענגלישע שפראך, משא״כ אין א״י איז נישט דא קיין אידיש, אפי׳ די וואס רעדן אידיש ליינען אבער עברית.

[[NAMELESS]]

Wow חוקר ודורש!!
א הערליכע איבערזיכט. איך פיל די האסט מיך געגעבן די וויכטיגסטע און אינטערסאנטסטע חלקים פון אלע יו''טדיגע מאגאזינס. זייער שיינע מעשה'לעך און פאקטען.

[קאווע קריטיק]

אדאנק אייך [tag]חוקר ודורש[/tag] פאר אייער רייכער און אינפארמירנדער ריוויו פול מיט אינטערעסאנטע דעטאלן און קרישקעלעך. איך האב ליידער נישט אזויפיל צייט דורכצוליינען אלע מאגאזינען (אויך בין איך נישט אזוי פליסיג אין אנדערע שפראכן), דערפאר קאנצענטריר איך מיך ענדערש אפצולערנען איין מאגאזין אויף אמאל. לכבודך וועל איך שפעטער אריינקומען מיט מיין ריוויו אויפ'ן יו"ט'דיגן "וואך" וואס זיצט אין דרעפט און ווארט פאר'ן לעצטן צופיצונג.

[קאווע קריטיק]

די וואך איז גוט

אלס אן אויפגייענדער שטערן אין דער וועלט פון היימישע פאבליקאציעס זינט די לאנצירונג (קרעדיט: דער וועקער) פון "די וואך אין שריפט", איז די וואך פארוואנדלט געווארן אין א וויכטיגע פאקטאר אין חרדישע ליטעראטור און דזשורנאליזם וועמענס ווערק פאדערט א געהעריגע איבערזיכט.
די וואך אויף יו"ט האט באקומען גוטע ריוויוס. רעדנדיג מיט חברים און ליינענדיג אויף בלאגס ווי אייוועלט און קאווע שטיבל, האט אויסגעזען ווי דער עולם איז היפש אנטציקט. ס'דערקענט זיך א שטארקע אמביציע פון די ארויסגעבער צו גיין די עקסטערע מייל און א געטריישאפט צו זעטיגן דעם ליינער.
דאך, טראץ וואס כ'האב געהערט פון מענטשן צופרידנהייט ארום דער וואך, בין איך אבער אנוס אין מיין אייגענער מיינונג, נישט אזא פאזיטיווער, וואס איך וועל דא מיטטיילן טראץ וואס איך בין מודה אז אפשר בין איך א דעת יחיד.

דא קומט אריין דעם קעפל פון דער רעצענזיע אז "די וואך איז גוט", אבער דאס איז זייער פראבלעם, ווייל ס'איז גוט אבער נישט געוואלדיג.
אלעס אין די וואך אין שריפט איז גוט. די קאלומס זענען גוט, די ארטיקלען זענען גאנץ גוט, די קאווער סטאריס זענען צומאל גוט. אבער גארנישט איז נישט אויסגעצייכנט, אדער ספעציעל, אדער אייגנארטיג, ווען אלעס איז בלויז גוט און נישט זייער גוט אדער אויסערגעווענליך, בלייבט איבער זיך צו וואונדערן איבער דעם עתיד'דיגן שיקזאל פון דער אויסגאבע, און צי די וואס זיצן ביים רודער האבן גענוג א שטארקן כאפ אויף די לייצעס.

עס איז וואר אז צום יו"ט האבן זיי צוגעשטעלט א פאק מיט סחורה, ווארשיינליך די מערסטע סחורה פון סיי וועלכע אויסגאבע, אבער, מישנדיג די בלעטער האב איך נישט געקענט דערשטיקן מיין אנטריסונג ווי טראץ וואס אזויפיל געלט איז אויסגעגעבן געווארן און טראץ די גוטע כוונה פון די ארויסגעבער דערקענט זיך א שטארקע אומפראפעסיאנאלקייט און אומבאהאוונטקייט וויאזוי אהערצושטעלן און פרעזענטירן א מאגאזין.
כ'וויל קלארמאכן אז איך רעד נישט פון סיי וועלכע פאכמאנשאפט אין גראמאטיק אדער סטרוקטור צי כדו', כ'ווייס צו האלטן מיינע ערווארטונגען נידריג און איך ווייס אז מסתמא ווערט די גאנצע וואך געשריבן דורך פרישע שרייבערס און מתחילים מיט א קליינעם איבערזיכט און ווייניג רעדאקטארשאפט. כ'האב נישט ערווארטעט צו טרעפן דארט ארטיקלען פון פנחס גלויבער ניווא אדער אפילו ענליכס, כ'האב אבער יא ערווארטעט אז די ארויסגעבער זאלן האבן א בעסערע אנונג וואס זיי טון.

*

די וואך האט צוגעשטעלט פיר ביכלעך אויף יו"ט:
דער ערשטער ביכל איז געווען די געווענליכע בילדער העפט וואס כ'האב ניטאמאל געעפנט. כ'האב גארנישט קעגן בילדער און איך פארשטיי אז ס'איז דא א מארקעט דערויף, פאר מיר זעט עס פשוט אויס יעדע וואך די זעלבע, די זעלבע מענטשן אנגעטון מיט די זעלבע סארט קליידונג טוען די זעלבע זאכן נאכאמאל און נאכאמאל, עסן פריש געוואשענע טרויבן, טאנצן מיט ספרי תורה און זיצן נעבן חתנים. ממילא, מיר איז גענוג צו עפענען אזא העפט איינמאל אין יאר זיך איבערצופרישן דעם זכרון.
ביכל נומער צוויי איז געווען א היסטארישע זאמלונג פון טויזנט בילדער פון סאטמארער רב. דאס ביכל באקומט א A1+ ראטע. ס'איז א ריזיגער ליקוט פון כמעט אלע בילדער פון סאטמארער רב, און זיכער אינטערעסאנט און ווערד אוועקצולייגן פאר סאטמארער חסידים און חובבי היסטאריע.

*

ביכל נומער דריי איז געווען א פארגרעסערטע "וואך אין שריפט".
אויב איין זאך פון דער יו"ט אויסגאבע איז געווען "נישט גוט", איז עס געווען די קאווער סטארי וואס האט אנטהאלטן א "שמועס" מיט רבי חיים קניבסקי שליט"א וועלכער רעדט "ספעציעל צום שריפט". ר' חיים גיט נישט קיין שמועס און ער רעדט נישט ספעציעל. נישט צו דער וואך און נישט צו קיינעם. ווי פארשטענדליך האב איך נאך בעפאר'ן מישן אפילו איין בלעטל געהאלטן מיינע ערווארטונגען גאר נידריג.
א שמועס מיט רבי חיים קניבסקי איז געווענליך א גימיק אין בעסטן פאל אדער סתם ליצנות אין ערגסטן פאל. סיי וואס עס קומט ארויס פון רחוב רשב"ם איז נישט ווערד די פאפיר. רבי חיים קניבסקי, ווי גרויס ער איז אין תורה, אין יראת שמים און צדקות, איז נישט קיין כאריזמאטישער מענטש, אדער מענטש פון וועמענס ווערטער מ'קען שעפן סיי וועלכע אינספיראציע.
ס'איז מתחילה בכלל נישט קיין גוטער געדאנק פאר א הויפט געשיכטע און אויסגעדראשן און אביוזד פון יעדן הינזיכט. מה נעשה אז דער אינטערוויו איז אבער געווען א פרישע שטיפע אין זשורנאליסטישע מיסברויכן.

די גאנצע זאך איז באשטאנען פון פינף פארעווע שאלות וואס איז פארגעלייגט געווארן פאר רבי חיים בכתב אויף וועלכן ער האט געענטפערט, ווארשיינליך שריפטליך, מיט זיין כאראקטעריסטישן "כן, לא" סארט ענטפערס, עפעס וואס האבן נישט קיין שום ווערד און זיכער נישט אין פארעם פון אן אינטערוויו ווען ס'מאנגלט קאנטעקסט אדער באדייט און זאגט נישט פאר קיינעם גארנישט אין דער צייט וואס מארגן קען ער ענטפערן אויף די זעלבע פראגע פארקערטע ענטפערס.
די גאנצע סטרוקטור פון דעם ארטיקל האט מיך געבאדערט. ר' לייביש ליש איז זייער א פיינער מעשה-דערציילער און מגיד פאר קינדער, עס האט אבער נישט קיין זין אז ער זאל שרייבן די הויפט פיטשור ארטיקל אין א מאגאזין וואס צילט ערוואקסענע. אזעלכע וויצן ווי "אין בני ברק איז געווען זייער הייס אז כ'האב געשפירט ווי א שטיקל סטעיק אויפ'ן גריל" איז זייער לאכעדיג פאר קינדער, און גענצליך נישט אין פלאץ וואן מ'צילט פאר אן ערוואקסענע אוידיענץ.
א רעדאקטאר דארף וויסן ווער איז געאייגנט פאר וואס, ר' לייביש איז גאר פאסיג פאר קינדער און אפשר אויך פאר אן עדיטאריעל סטיל ארטיקל, אבער ער איז נישט קיין אינטערוויואיר און קיין שריפטשטעלער. אויב "וואך אין שריפט" צילט בלויז קינדער וואלט איך גארנישט געזאגט, ס'צילט אבער ערוואקסענע, ווייל די צווייטע טייל פון דער מאגאזין איז פאר קינדער, דארף מען געדענקען פאר דער אוידיענץ איז און האלטן די טאן פאסיג.

*

נאך א פראיעקט אין שריפט, גראדע א גוטער געדאנק, איז א שמועס מיט דריי פאפולערער זינגערס איבער זייער יוגנט. ס'טראגט אבער אן ענליכן פראבלעם פון פריער. ס'איז אפשר אינטערעסאנט ווען א פיגור שענקט זיין בליק אויף צוריק און שילדערט זיין יוגנט, אבער ווען עס קומט מיט קאנטעקסט פון אן ערוואקסענעם. אין דעם פאל איז דער ארטיקל געלאפן כאילו זיי זענען ממש קינדער וואס רעדן. און נאכאמאל, וואלט עס געווען אן ארטיקל פאר קינדער, מה טוב ומה נעים, השתא דאתית להכי אז דער אוידיענץ איז ערוואקסענע איז עס נישט געווען אזוי פאסיג.

די אינטערוויו מיט זנוויל וויינבערגער האט מיך מודיע געווען אז ער גרייט זיך ארויסצוגעבן אן אלבום, און אז ער זינגט נישט דארט וואו ס'איז דא א מחיצה, זאכן וואס כ'וואלט מיך פארגעשטעלט אפילו אן ליינען דעם אינטערוויו, כ'וואלט געקענט באשטיין צו וויסן מער איבער אים און זיין לעבן, זיין בליק אויף מוזיק אדער סיי וואס אינטערעסאנט ער האט צו דערציילן.

אין וואך אין שריפט איז געמאלדן געווארן איבער פיר נייע קאלומס. דא קומט מען צו צו א כללות'דיגע פראבלעם וואס מוטשעט די וואך אין שריפט. מ'פאקט און מ'פאקט סחורה און דאס ליכטל ווערט פארלאשן פון אן איבערפלוס פון אויל.
עס איז נישטא קיין שום חילוק צווישן די "על שום מה" קאלום וואס האט געדעקט די נדבורנא הויפן ביז די "יארצייט פון די וואך" קאלום וואס דעקט די לעלובער יארצייט, ביידע זענען ארטיקלען איבער חסידישע רביים. ס'איז דא א גבול וויפיל א מענטש וויל ליינען פון זעלבן סארט טעמע.
דער נייער קאלום "בילדתינו" מיט בילדער פון גדולי ישראל אין זייער יוגנט, איז פון זעלבער גאטונג ווי "בימים ההם" מיט בילדער פון אלטע שולן און נאכאמאל גדולים און נאכאמאל רבי'ס. עס פעלט פשוט נישט אויס און מוטשעט אויס דעם ליינער.
ענליך איז מיט אנדערע קאלומען און רובריקן און ספעציעלע יו"ט פראיעקטן וואס איינס ענדלט אריין אינעם צווייטן. אויב לויפט צענדליגער זייטן פון "דאקומענטאציע" וואס פעלט אויס נאך אן ארטיקל איבער "קאשמארן פון אכציג יאר צוריק" איבער דער צווייטער וועלט מלחמה.
אויך מיר קריטיק? וואס ארט דיך אז זיי געבן "מער" פאר די ליינער?
דער תירוץ איז אז ס'איז נישט אזוי. א מאגאזין דארף זיין באלאנסירט, אביסל פון אלעם, נישט אלעמאל איז "אסאך" א מעלה אז נישט ווערט עס ווי א מעניו וואס סערווירט בלויז צוקערדיגע מאכלים און די ארטיקלען פאלן צו לאסט אויף די ליינער.

די קינדער אפטיילונג זעט אויס זייער שיין און כ'האב נישט וואס צו קאמענטירן.

*

דער פערטער ביכל איז געווען א באזונדער אויסגאבע לכבוד יו"ט מיט פיר הויפט פראיעקטן:
1. דאקומענטאציע (איז עס א ווארט? און וואס איז זיין באדייט?) וואס האט ענטהאלטן פערציג בלעטער פון שטערן סטיל (בעסער געזאגט בליץ סטיל) איבער מלחמות און ענליכע טעמעס וכדו'.
כ'ווייס נישט פארוואס דער רעדאקטאר האט באשטעטיגט אזא סארט פראיעקט, ס'איז צופיל פון די זעלבע טעמע, ס'איז אלעס קורץ געשריבן, און וואס איז דער חידוש דערפון?
כ'פארשטיי דער שרייבער האט געבויעט א שירעם-טעמע וואס רופט זיך "קליינע טעותים וואס האבן געקאסט גרויסע מלחמות", אבער צופיל זאכן האבן זיך באקוועם קווארטירט אונטער דעם גרויסן שיסל אז ס'האט פארלוירן סיי וועלכע משמעות.
די אלע טעמעס זענען שוין ברייט דיסקוטירט געווארן לאורך ולרוחב, און מילא ווען עס ווערט עפעס נתחדש אדער עס ווערט אהערגעשטעלט אויף אן אייגנארטיגן וועג, אבער פארוואס זאל א מענטש וועלן דורכליינען אזא פראיעקט. כ'וואלט פיל מער הנאה געהאט ווען דער שרייבער נעמט איין איינציגער געשיכטע, א שטייגער ווי דאס פאלן פון דער בערלינער וואנט, און דאס גרינטליך דורכטון אויף אן אריגינעלן און היקפ'דיגן וועג.

2. די נסיעה קיין אפריקא באקומט אן א+ פאר אנשטרענגונג אבער זייער א נידריגע צייכן פאר אויספירונג. עס האט מיר געמאכט טראכטן צי די ארויסגעבער פארשטייען נישט צו בילדער און נישט צו קיין ארטיקלען, טראץ וואס דאס וואלט געדארפט זיין זייער ספעציעליטעט, אלס אריגינעל א בילדער מאגאזין.
פארהאן ארטיקלען און פראיעקטן וואס אלעס ווענדט זיך אין די סובסטאנץ, פארהאן ארטיקלען און פראיעקטן וואס אלעס ווענדט זיך אין דער פרעזענטאציע, וויאזוי דער ארטיקל וועט ווערן סערווירט פאר די ליינער.
פונקט ווי עסן מוז קומען אין דער פאסיגער פרעזענטאציע און מ'קען נישט עסן קיין גוט שטיקל סטעיק ארויס פון א פלעסטיק בעג, איז פארהאן ארטיקלען וואס די פרעזענטאציע איז אזא "מוז" אז אן דעם איז א שאד אויף די אויסגעגאסענע טינט.
בילדער פון חיות איז פארהאן אויף דער אינטערנעט די והותר. עס האט שוין יעדער געליינט און געזען און געהערט איבער חיות, אן א שיעור ארטיקלען זענען שוין געלאפן איבער חיות און איז מסתמא די מערסט אויסגענוצטע טעמע אין דער אידישער מארק, אנגעהויבן פון יפה בעתו און געענדיגט ביי קינדערליך און אלץ אין דער מיט.

פארוואס פעלט אויס אראפצושיקן פאטאגראפיסטן מיט פלי רייזע קאסטן צו א ווייטן לאנד נעמען בילדער פון חיות ווען דו קענסט באקומען שענערע און בעסערע בילדער פון נעשינאל זשיאגראפיק?
וואס כ'מיין צו זאגן: דער ארטיקל איז א גרויסע אנטוישונג פאר די פשוט'ע סיבה אז די פאטאגראפירער און מיטרייזער ווערן נישט געזען אויף די בילדער. א רעדאקציע שיקט אראפ א מאסיוון שטאב פון פיר פאטאגראפיסטן און זיי ווערן נישט געזען אויף די בילדער, סיידן ערשט אויפ'ן צענטן זייט פון דעם פראיעקט ווערט איינמאל געוויזן א בילד פון א רוקן פון א פאטאגראפירער און נאך איין פארמעקט בילד פון דער שיירה אויף א טרעקל.
דאס באדייט אז די רעדאקציע האט פשוט נישט עומד געווען אויף א פשוטע נקודה, אז די חיות און די וועלדער זענען נישט די געשיכטע, די רייזע איז די געשיכטע!!!
די פאטאגראפיסטן אין אפריקא, דער שטאב פון די וואך אין א ווייטן לאנד "דאס" איז די געשיכטע. אז נישט וואס פעלט אויס די שפעזן, מ'קען דאך אלעס שרייבן פון דא. און אגב, א גוטע אינטערוויו מיט יודל פערלשטיין, דער ארגאניזאטאר פון דער נסיעה וואלט פיל צוגעגעבן צום פראיעקט און ערגענצט די געשיכטע.

3. נאך א פראיעקט וואס פארנעמט בלעטער אויף בלעטער אויף בלעטער איז "דער אמאליגער הויף" איבער אלטע שולן אינדערהיים וואס ווערן פריש באנייט. (גראדע האט דער בלאט געהאט אן ענליכן פראיעקט).
ווידעראמאל בלייבט מיך צו וואונדערן צי איז דא עפעס וואס איך ווייס נישט, ווייל ווער וויל ליינען אזא אריכות אויף אזא טעמע. קען זיין איך בין נישט גערעכט און הונדערטער בוהושער חסידים זענען געלאפן קויפן די וואך צוליב די ארטיקל איבער די שול אין בוהוש, דעעש און מונקאטש.
קען זיין איך בין נישט גערעכט און מענטשן וועלן דאס אוועקלייגן און מיטנעמען ווען זיי פארן אויף מקומות הקדושים און זעען א געוואלדיגע ווערד אין אזא פראיעקט. פאר מיר האט עס אבער אויסגעזען ווי א געוויסע נאאיווקייט צו גיין דערמיט אין דרוק.
און ווידעראמאל קומט מען צוריק צו דער זעלבער נקודה פון פריער, וויפיל מאל דארף מען דעקן די "הויפן" טעמע אין איין אויסגאבע? לעלוב און נדבורנא איז נישט גענוג אז מ'דארף א פראיעקט פון נאך צוואנציג חצירות? דעקן איין הויף איז איבער גענוג. ס'איז נישט די וויכטיגסטע טאפיק אין דער וועלט און אגב, די אוסטילא חתונה אונטער די נאמען "די וואך אין היסטאריע" איז אויך א "הויפן" ארטיקל.

4. א ברייטער פראיעקט וואס האט אויפגענומען צענדליגער בלעטער איז געווען אן אינטערוויו מיט די אונטער'ן חבריא. כ'וועל מודה זיין אז כ'האב עס נישט דורכגעליינט בעיון, אבער הא גופא איז אין מיינע אויגן א ראי' אויף דעם קוואליטעט פון דעם ארטיקל, ווארום ס'איז א טעמע וואס האט מיך געדארפט זיין אינטערעסאנט און איינמאל און נאכאמאל האב איך מיך געטראפן פארלירן דעם המשך אדער צעמישט פון די אומצאליגע אומוויכטיגע דעטאלן.
די ערשטע הערה איז, אז אן ארטיקל קען נישט זיין געאייגנט בלויז פאר דער וואס איז אויסגעקאכט אין די געשיכטעס פון אלע צען אונטער'ן שפילן, מיט אלע פרטים און פרטי פרטים און פינקטליך וועלכע אקטיאר שפילט משה און זרח און געציל און פייוול אויף וועלכע סצענע.
דאס איז די קונץ פון א שרייבער, צו קענען שפאצירן אויף א דינע ליניע, אז אן ארטיקל זאל זיין אינטערעסאנט סיי פאר דער וואס איז בכלל נישט באהאוונט אין דער נושא און גענוי אזוי פאר דער וואס איז גוט אויסגעקאכט אין דער נושא.
צום מערסטנס האב איך מיך געוואונדערט אויף די מאגערע שאלות ותשובות מיט ר' אליעזר נייהויז זעלבסט. ווען איך וואלט געטראפן ר' אליעזר אויף די גאס וואלט איך געהאט טויזנט שאלות אים צו באווארפן: וועלכע פלעיס האט ער געזען אין זיין יוגנט? וואס האט אים געברענגט אריינצוגיין אין דער אינדוסטריע? וועמען זעט ער פאר זיין פארגייער? וועלכע קוואליטעטן אין פראדוקציע האט ער געברענגט צום טיש און פארוואס האט ער זיך געזען אלס געאייגנט דערפאר? וויאזוי האט אויסגעזען זיין ערשטע שפיל? וואס זענען געווען די גרעסטע שוועריגקייטן דורכאויס די יארן? וואס איז דער בודזשעט פון אזא שפיל? וויפיל צייט פארנעמט עס אים פונעם יאר? וואסערע שינויים האט ער געדארפט איינשטעלן דורך די יארן? וואס איז געווען זיין גרעסטער טעות אדער דורכפאל? וואס ער זאגט צו די קריטיק פון מלמדים אז די קינדער זענען אדיקטירט דערצו? די געשיכטע וויאזוי ער האט דורכגעשוויצט דער שטורעם פארלאפענעם פסח? וכהנה וכהנה.

פארוואס זענען די פראגן נישט געפרעגט געווארן? פארוואס באגנוגט זיך דער שרייבער מיט א פארעווע, "נו, וואס זאגט איר עפעס ר' אליעזר?"

*

זכרונות פון אמאל איז א סעריע וואס לויפט שוין יארן אין דער וואך גענומען פון די רעקארדירונגען פון הערשי רובינשטיין וועלכער פילמירט אלטע לייט. טראץ וואס הערשי איז נישט קיין גרויסער אינטערוויואירער איז אויסגעקומען זייער א שיינער שמועס. דער חידוש איז נישט קיין גרויסער, ר' ישראל דוד עסטרייכער איז שוין אינטערוויואירט געווארן אין אנדערע פלעצער, ווי אויך וואלט איך פיל ענדערש געוואלט ווי איידער נאך א מלחמה געשיכטע, הערן זיין געשיכטע פון נאך דער מלחמה און וויאזוי ער איז אנגעקומען קיין שיכון סקווירא און די געשיכטע פון זיין לעגענדארע פירמע "אסטרייכערס קוקיס", אבער עס האט נישט קיין שייכות, א שיינער שמועס איז א שיינער שמועס.

*

אונטערשטע שורה, וויל איך נאכאמאל קלארשטעלן אז איך בין פול מיט שעצונג פאר די גוטע כוונות פון דער רעדאקציע פון די וואך און אויף דעם אליין אז זיי נעמען זייער אויפגאבע אחריות'דיג און איך בין נישט דא צו קריטיקירן אדער אראפרייסן, נאר כשמי כן הוא, צו שענקען פראפעסיאנאלע "קריטיק", דאס הייסט איבערזיכט אויף קונסט און טאמער וועלן די רעדאקטארן נעמען ערנסט מיינע ווערטער היה זה שכרי.
די ארקעסטרע פון דער וואך האט אלע קלאפערגעצייג גרייט צום שפילן, עס פעלט פשוט אביסל קאנדאקטורישע אנווייזונגען און נאטן בלעטער ווי אלץ זאל זיך קענען צוזאמקומען אין הארמאניע אז די באנדע זאל שפילן צום טאקט און די פילהארמאנישע קולות זאלן נישט איבערשרייען איינער דעם אנדערן.

[קאווע קריטיק]

א כללות'דיגע קריטיק וואס איז נוגע כמעט אלע היימישע מאגאזינען מיט'ן אויסנאם אפשר פון איינציגע:
דעם יו"ט זענען מיר שוין געפארן קיין "אלבאני" און צוריק קיין "אנטווערפען", סיי די וואך און סיי ר' דויטשע דער פעדלער פון קינדליין האבן אונז ביידע געטראגן קיין אפריקא. איך ווייס שוין אלעס איבער בוהוש און קארלסבורג, ווענעציע און נדבורנא און אפילו אלעס ארום יאהאנסבורג.
אבער וואס טוט זיך מיט וויליאמסבורג און בארא פארק, מאנסי און מאנרא, זשערסי סיטי און און לעיקוואד?

וואס כ'מיין צו זאגן, אז די היימישע בלעטער האבן געטראפן דעם שיינעם וועג ארויס, מ'גייט וואנדערן איבער שטעט און בערג, מ'גייט רעדן פון אלעס און אלעמען און פארן איבער ימ'ען און קאנטינענטן אבי זיך נישט צו קוקן אין שפיגל, אבי נישט צו באגעגענען דעם אייגענעם שאטן.
מ'וועט לויפן צו די הרי הררט און מ'דיסקוטירט שיפלעך אויפ'ן טייך און ביידלעך אויפ'ן בוים אבי נישט צו רעדן פון זיך אליין און לאזן דעם אמת פראסקען אין פנים אריין.
דאס איז אבער נישט די ארבעט פון ריכטיגע זשורנאליזם. פארוואס זיך איינטינקען די קאפ אין אבסטראקט נושאים וואס זענען קיינעם נישט נוגע און העלפן נישט קיינעם אין טאג טעגליכן לעבן. וואס איז מיט אונזער אייגענעם לעבן, וואס טוט זיך ביי רעכל און ביי ראובן, וואס טוט זיך אויף לי עוועניו און אויף דרייצנטע עוועניו.
וויאזוי זענען אונזערע פרנסות וויאזוי איז אונזער לעבנסשטייגער, וואס זענען אונזערע דערגרייכונגען און וואס זענען אונזערע דורכפעלער, וויאזוי זעען אויס אונזערע שולעס און וויאזוי זיי אויס אונזערע ישיבות, וואס איז גוט און וואס פאדערט א תיקון, און נאך מיליאן און איין פראגען וואס א רעכט דענקיגער מענטש דארף זיך פרעגן

די פאליצעס זענען אנגעלייגט, נייע מאכטפולע שפילער זענען אריינגעקומען אין דער וועלט פון חרדישע זשורנאליזם אבער כמעט אלע באגנוגן זיך מיט צושטעלן מאטעריאל פון אונטערהאלטונג און מיט'ן איגנארירן אקטועלע אדער אינפארמאטיווע טעמעס.
בעיקר איז עס געווען בולט טאקע אין די וואך אין שריפט וואס האט זיך ריברענדעד אלס א געהעריגער פולשטענדיגער מאגאזין און כ'האב נישט געקענט טרעפן איין בלאט וואו א "זאכליכע" און וויכטיגע טעמע זאל ווערט בארירט, סיידן שיחות דקלים ווי וואס איז דער ניגון פונעם יאר, מיט בריליאנטענע ענטפערס פון צעלעבראטארן וועלכע קענען זיך נישט פאראייניגן צווישן "דאווענען" און "רבי ישעי' בן רבי משה".
ווילאנג די בילדער העפטן זענען געווען קטנות'דיגע ביכער מיט בילדער פון רבי'לעך אין קאלירטע בעקיטשעס, האט מען קיין גרויס טענות נישט געקענט האבן אויף זיי. אבער אצינד, אז זיי שפילן הויז און ווילן מ'זאל זיי נעמען ערנסט און ווי א פראדוקט פאר ערוואקסענע, ליגט אויף זיי אן אחריות נישט אראפצושלעפן דעם דור מיט שיחות קטנים און דברים של מה בכך, נאר שמייסן אין זיבעטן ריפ אריין און טרעטן אויפ'ן הינער אויג דארט וואו ס'טוט וויי, און אז זיי ווילן אז מ'זאל זיי נעמען ערנסט מוזן זיי נעמען דעם ליינער ערנסט.

[[NAMELESS]]

קאווע קריטיק, נאך איין שורה פון דיר און דו כאפסט א לייק!

[רימון]

כ'קען נישט זאגן אז איך בין מסכים מיט יעדעס ווארט פון [tag]קאווע קריטיק[/tag]'ס אנאליז, צום ביישפיל די אינטערוויו מיט די אונטער'ן חבריא איז געווען זייער געשמאק געשריבן און אינטערעסאנט צו ליינען (דער שרייבער האט אן אבסעסיע מיט דאס ווארט "רודערט" און גלייכט "קאלטע רעטעך"...) און די דאקומענטאציע האט געדעקט זייער אינטערעסאנטע קאפיטלעך אין היסטאריע, אבער דאס אמאל זיכער, טאמער וואלט איך אמאל ארויסגעבן אן אויסגאבע וואלט איך אויפגענומען קאווע קריטיק אלס קאנסאלטענט...

[מפיל קינד]

מסכים מיט רימון, און געלייקט קריטיק פאר זיין ארבעט.

ס'איז אמת אז צופיל רעבישע זאכן ווערן איבערגעקייט, אויך אמת אז ר' חיים'ס אינטערוויו איז ליצנות געמאכט פון כלל ישראל... אבער זייער יו"ט ביילאגע איז געווען אינטערעסאנט אלע ארטיקלען. גוטע נושאים, יא, אפריקע איז בעסער פון וויליאמסבורג, און זייער גוט באשריבן. און איך זוך נישט די רייזע, נאר וואס ס'קומט פאר אין אפריקע. (חוץ אויב טורקס אדער זיאנס פארן, וויל איך יא זייערע געדאנקן...).

לגבי די מלחמות סעריע, האב איך בעסער ליב געהאט מער נושאים ווי איין נושא. און אז דו קענסט שוין די אלע היסטאריע, איז נישט קיין ראיה אז יעדער קען עס. און גראדע, לויפט דער שפאקטיוו אויף אט דעם מהלך פון א גאנצע ביכל אויף איין נושא.

נאכאמאל קריטיק, איך האב הנאה פון אייער אנאליז, און איר זענט גערעכט מיט'ן עצם געדאנק אז די שריפט קען נוצן מער א סטרוקטליכע רעדאקטירונג. פארט דעקן זיי זייער באזע פון בילדער ליינער, וואס איז א ריזיגע פראצענט פון כלל ישראל (ל"ע).....

[[NAMELESS]]

וואף!

קריסטאל קלאר, קאווע קריטיק.

[קאווע קריטיק]

זאל איך?

[תנחום]

זיכער, קענט וועיט

[חוקר ודורש]

יא!!!


Sent from my iPhone using Tapatalk

[לבי ובשרי]

זאל איך?

דו פרעגסט? וואס איז די שאלה?
ווייסט וויפיל מאל איך האב שוין ריפרעשט אקטיווע צו זען אויב ס'איז דא חדשות פון קאווע קריטיק?

דזשאסט קידיניג, אבער וווי קענט וועיט

[[NAMELESS]]

זיכער ר' קאווע קריטיק, זייט אונז מהנה!

[קאווע קריטיק]

איך דרוק אויס מיין מחאה אויף די משפחה וואס האט גענומען די חרדישע פרעסע צו א פרישע נידריגע שטיפע אין דער צייט ווען אידישע לעבנס זענען אויף דער ליניע.

https://twitter.com/avitalrachel/status ... 42177?s=20

[לבי ובשרי]

שוין נאכ'ן שרייבן א גאר לאנגע אבער קורצע אבזערוואציע אויף מאגאזינען און אויסגאבעס דעם יו"ט איז עס ליידער נישט געסעיווט געווארן. חבל על דאבדין.

א גוטן מועד,
אט זענען מיינע צוויי צענט אויף טייל ארטיקלען און אויסגאבעס פון דעם יו"ט פסח.

סיי אין בקהילה און סיי אין משפחה איז ערשינען אן ארטיקל איבער דעם גאונ'ישן ינוקא. דער אונטערשייד איז נאר אז אין בקהילה איז דאס געועון א פשוט'ער פראפיל באשרייבונג (וואס וואלט ווען געדינט אלס א גוטן אריינפיר צו אן אינטערוויאו מיט'ן ינוקא זעלבסט), און אין משפחה איז עס געווען א זיסע און לעבעדיגע אינטערוויאו דורך אריה ארליך און נאך איינער (אגב, רוב ארטיקלען אינעם הויפט משפחה אויף יו"ט זענען געווען געשריבן דורך ארליכ'ן).

דער אינטערוויאו מיט'ן ינוקא איז זייער זיס, אייגנארטיג און באלערנד, הגם כ'האלט אז אסאך אינסייד אינפארמאציע וואס פאראינטערעסירט די ליינער איבער דעם ינוקא וועלט געמעגט אביסל אויסגעשמועסט ווערן.

ומכאן הכרוז יוצאת פאר שרייבער; ווען עס קומט צו אפהאלטן אינטערוויאוס מיט פערזענליכקייטן, ובפרט רבני'שע און גאוני'שע; יעדער ווייסט אז זייערע שיעורים און דרשות זענען עלעקטעריזירנד און יעדער ווייסט אז אלע גאונים זענען מתמידים עצומים און לערנען ביינאכט לאור הנר. ליינער ווילן אבער שטארק הערן אביסעלע אינערליכע ארויסגעשנאפטע אינפארמאציע, צו וועלכע מען קען נישט צו קומען סתם אזוי.

אויך איז אין משפחה געווען אן ארטיקל איבער דאס אז אדמו"ר מהר"א, א טאג נאכ'ן פארשליסן די בתי מדרשים אין קרית יואל איז ער אריין אין בית המדרש און אנקומענדיג צום מקוה האט ער געטראפן דעם מקוה איד ר' הילל ווייס און ער האט אנגעהויבן וויינען, זאגנדיג, אז יעצט פארשטייט ער שוין פארוואס דער פאטער דער ברך משה האט געקלאגט ווען נאכ'ן קריג האט ער זיך אומגעקערט קיין קלויזנבורג און געזעען אז דער ארטיגער שול איז פארשפארט אונטער שלאס און ריגל.

אקעי. דאס איז א שיינע אינסייד מעשה. אבער צו וואס פעלט אויס און ווי אזוי אין דער וועלט קומט אריין די אנדערע זעקס בלעטער איבער דער קאראנע פאנד אין קרית יואל, איבער די ערב פסח מצות, איבער דאס געזונט פון רביצין סאשע און נאך? אלעס אונטער איין ארטיקל ווען דער אויפרייס איז אפציעל די מעשה אז דער רבי האט געלאזט טרערן אין מקוה.

*

אין דער בליק אויסגאבע איז געווען א "מצרים ביכל" און ווי געלויטעט אויפ'ן דעקל איז דאס אן אויפרייס אין דער וועלט פון אידישע ליטעראטור.

יאפ, טאקע אן אויפרייס. זייער אינטערעסאנט און אייגנארטיג געווען צו ליינען די זיסע באשרייבונג פון הרב גליק, באגלייט מיט הומאר און אבזערוואציעס, און די זעלבע דער היסטארישער איבערבליק ארטיקל פונעם מייסטער שריפט-שטעלער הרב זילבער.

ס'איז באגריסנד דער טעמע און סיי דער מקום, מצרים. ס'איז נישט א יעדן טאגיקער באשרייבונג, און עס איז נישט ארבעט וואס יעדער מאן דהו קען צושטעלן.
דער ארטיקל אז קובע ברכה לעצמו.

אגב, הערה פאר'ן גראפיקער: ביטע זיכער מאכן נעקסט-טיים אז מען זאל קענען ליינען די טעקסט ביי די קעפציעס אונטער די בילדער.

*

מאמענט. טראצדעם וואס עס איז בלויז געווען איין דיקן ביכל, לאזט זיך אבער זאגן אז דער קוואליטעט וואס די יו"ט מאמענט אויסגאבעס פארמאגן, איז נישט רעדוצירט געווארן.

דער הויפט-ארטיקל איבער רבי שאול אלתר איז זייער שיין געווען, הגם מבין השיטין איז מערקבאר אז עס איז נישט געשריבן געווארן דורכן פראפעסיאנאלסטן שרייבער.

אבער דאס צינישקייט און סארקאסיטשקייט פונעם שרייבער, און די פילע פרטים וואס מאכט דעם ארטיקל מלא וגדוש איז קונה לעצמו א קודאס. (אגב, צופיל מאל איז איבערגע'חזר'ט דער סינאנים פון קאצק-פשיסחא-גור).


דער ארטיקל איבער טורקס איז זייער שיין, אבער רוב ארטיקל איז געווען אביסעלע צו סאך פאליטישע איינצלהייטן און א לענגס און א ברייטס איבער דער היסטאריע פון טורקס זיידע.

ליינער ווילן ליינען פרטים און אינפארמאציע איבער דעם מענטש זעלבסט, איבער זיין הווה'דיגע לעבן אלס זשורנאליסט אינעם ווייסן הויז. און נישט נאר איבער די שוועריגקייטן צו באקומען א 'פאס' זיך אריינצובאקומען אינעם פרעסע צימער.



כ'מיין אז אין יעדע אידישע אויסגאבע איז שוין בנציון אוירונג געווען באשריבן. און אומעטום ווייסט מען אז אוירונג האט בדרך נס געראטעוועט א קליין יונגעלע ביי א טעראר אטאקע אין ירושלים. און דער בילד דערפון איז אויך א שטארק באקאנטע. אלזא, איז דער עצם געדאנק נישט קובע ברכה לעצמו.

אבער דער טאן פונעם שרייבער איז שטארק און פראפסיאנאל. און עס האט געצויגן צו ליינען ס'גאנצן ארטיקל.


דער באזוך פון גליק ומשפחתו אין וואשינגטאן די. סי. איז זייער קיוט און אייגנארטיג באשריבן. באגלייט מיט שמועסן מיט עטליכע אידן, וואס איז שטארק באגרוסנד.
די הומאר און לעבעדיגקייט אינעם ארטיקל איז א זאך וואס נאר גליק קען, און איז א מיעוט-שאינו-מצוי'דיגע ערשיינונג ביי אנדערע.

אויף א שמועס מיט'ן מייזם און ארויסגעבער פון די מחניים ביכלעך האבן מיר שוין פונלאנג געגארט.
און אינעם ארטיקל איז דא אסאך שיינע חידושים.

[חוקר ודורש]

זייער שיין @לבי ובשרי!!, עס לאזט זיך זאגן אז @קאווע קריטיק האט שוין א קאנקארענט.


Sent from my iPhone using Tapatalk

[לבי ובשרי]

זייער שיין @לבי ובשרי!!, עס לאזט זיך זאגן אז @קאווע קריטיק האט שוין א קאנקארענט.


Sent from my iPhone using Tapatalk

חלילה! איך זוך נישט צו גיין אין קאנקורענץ מיט קיינעם, און זיכער נישט מיט קאווע קריטיק.
מיר ווארטן אלע אויף קאווע קריטיק'ס אבזערוואציעס.

עס איז נאר שווער צו האלטן אין בויך אייגענע אויפפאסונגען...

[קאצקע ציקער]

לבי ובשרי דער ארטיקל פון מחניים למעשה האט אזוי פיל געפעלט ווי איז וועגן מנחם מענדל קיין איין ווארט . וועגן אוירינג למעשה אין די מאמענט איז עס נישט געווען באשריבן און גראדע האבן זיי געמאכט א גאר א פיינע ארבעט! קיינמאל נישט געוויסט אז ער קימט פון אמעריקא! און וועג טורקס זאגסטו גאר גיטע נקידות עניוועיז מאמענט האט נישט אנטוישט

[אינגערמאנטשיקל]

איך עגרי אז א בליק'ס באזוך אין מצרים איז א קנאקעדיגע ארגינעלע איידיע, און דאס צוזאמשטעלן די צוויי שרייבער איז עפעס א שידוך פין אויבן, ספעציעל ווען מ'צוטיילט זייערע באשרייבונגען נאכדעם.

בנוגע די גראפיקער פין א בליק: כידוע ספעציאלעזירט זיך א בליק בכלל נישט אין די הינזיכט פין לעיאט און גרעפיק. ס'ממש א שאד אז אזא הערליך באזוך זאל ליגן אין אזא גרויליגן ביך.

ומדי דברי בו, וואונדערט מיר גאר שטארק פארוואס עס לוינט זיך פאר אזא פאבליקאציע ווי א בליק אפצוהאלטן אזא טייערע‏ טריפ וואס ענטהאלט פלי-קאסטן, האטעלן, פאטאגרעפירערס, דרייווערס א.א.וו., זייער אוידיענץ איז זייער שמאל (נאר חסידים) און למיטב ידיעתי נאר אין די טריי סטעיט עריע, און אפילו דא אליינס האבן זיי די וואך אלס קאמפעטישען יעדע וואך און מאמענט ווען עס קומט צו ימים טובים. אתמהה.

*

בנוגע מאמענט.

ברור לי כשמש אז די ארטיקל אויף ר שאול אלתר איז אן עדוועטאריע"ל. צופיהל חנופה מחוץ לענין (ווי קומט אריין די פינאנציעלע סטאטוס פין די מוסדות), די פראגעס וואס ער פרעגט ר שאול מכלומפרשט ‏איז א מאדנע צוזאמשטעל ועוד ועוד.

טורקס איז פיין, גראדע א שיינע פאר חידושים. איך האב הנאה געהאט.

מחניים אינטעריוויא: ככה ככה זאגט מען אין העברעאיש.

אוירינג האב איך ניטאמאל געליינט. לא מעניין אותי זאגט מען אין די אויבנדערמאנטען שפראך.

גליק אין וואשינגטאן איז אייזן, כדרכו בקודש. וראה זה פלא, פין אלע ארטיקלען און אינטערוויאוס אין מאמענט איז ער דער איינציגסטער וואס מען זעהט די צורה פינעם שרייבער, דאס געבט גאר אסאך צוה צום היימישקייט.

וויאזוי אויך די אינטערוויו מיט ‏גליק אין די בעק איז גאנץ באלערנד.

[קאצקע ציקער]

אינגערמאנטשיק געהאט די זעלבע פראגע מהיכן ירק זה חי

[[NAMELESS]]

איך קען ליידער נישט זאגן אז כ'האב אינדזשויט די אויסגאבעס דעם יאר, כ'וועל צוביסלעך אויספראקן יעדע אויסגאבע באזונדער.

געספענדט האב איך א פופציגער אויף ליין מאטריאל אבער געקריגן האב איך זייער ווינציג, לאמיר אנהייבן פון מאמענט וועלכע איז נאך אלעם די מערסט פראפעסיענאלע מאגאזין אין די רייע פון אידישע ליטעראטור.

וואזנער'ס חינוך ארטיקלען זענען זייער נישט אינטערסאנט פאר מיר פערזענליך און ווער רעדט נאך פון זיינע הספדים, אבער כ'וועל נישט קאמענטירן ווייל כ'ווייס אז געוויסע מאמעס ווארטן יעדע וואך צו ליינען זיין חינוך ארטיקל, און איך קען אים נישט אראפרייסן אדער בארימען אן אים אדורכליינען לגמרי.

ידידי' בן ישראל'ס גאסט עדיטאריעל האט זיך אנגעהויבן קלאסיש און דראמאטיש, אבער עס האט זיך געענדיגט ווי נאך א וואטסעפפ מעסעדזש מיט סטראשונקעס אויף אידן וואס גייען אין מקוה, גאר קינדעריש און דער משל איז נישט דומה לנמשל, כ'ווייס נישט ווער עס האט עס געשריבן אבער ער האט דעם טאלאנט און ער האט פשוט פארזען אז זיין איינזייטיגע שיטה שטערט דעם ליינער פון אינדזשויען זיין ארטיקל.

אלי' יואל גליק'ס פענסטערלעך זענען געווען זייער אינטערסאנט, א היבשער חידוש בעולם הדמיון, צוגלייכענדיג אונזער קאראנע צום אינקוויזיציע, זייער געפיליש און גאר געשמאק.

די ארטיקל אויף ר' שאול אלתר איז געווען זייער ארעם געשריבן, אין א נייע מקום איז פארהאן פיל מער צו אבזערווירן און נישט נאר זיין פארנומען מיט וויפיל מענטשן זענען דארטן און וויפיל געלט עס איז דא דארט, איך האב געוואלט ליינען מער ביאגראפיע אויף ר' שאול און הערן פערזענליך פון אים וואס ער האט צו פארקויפן, אבער אנשטאט דעם גיבט דער שרייבער א מורמל אפ צום סוף אז ר' שאול האט אים אויפגענומען מיט א פארקערטע ציצית און ער זאגט ניטאמאל נאך קיין ווארט פון ר' שאול, א זייער אונגערישע באשרייבונג אויף א פוילישע קהילה.

די אדווערטייזמענט פאר קהילת תולדות משה איז געווען אויף זייער א נידריגע רמה, כ'ווייס ניטאמאל וואו דער גר צדק קומט אפילו אריין אין בילד, ער קען ווען שרייבן אז תולדות משה זוכט מנין... ניטאמאל באשריבן קיין פינטל פון דעם גר.

בנצי אוירינג איז געווען זייער אינטערסאנט אראפגעשריבן, אפילו ער איז שוין ברייט באקאנט איז עס פארט געווען בעסער ווי יעדע באשרייבונג אויף אים, און עס האט אים גוט אראפגעלייגט פון זיין אמת'ע קנאות'דיגע פערספעקטיוו, באגלייט מיט פיל דראמא, איך האב עס זייער ליב געהאט, הן דער אינטערוויו און הן די סטיל פונעם שרייבער.

די געהויבענע משפחת אבוחצירא ביאגראפיע איז זייער פיין באשריבן און גאר אינפארמאטיוו ווי נאר הרב זילבער קען, איך שפיר אז הרב זילבער איז די נעקסט ביג טינג, ער איז א געלונגענער היסטאריקער און א היבשער ידען, זייער א קלארע שפראך און ער לאזט איבער דעם ליינער אנע ספיקות.

מחניים אינטערוויו איז געווען זייער אינטערסאנט, כ'האב זיך בעיקר געפרייט צו באקומען אינפארמאציע אויף הכטקופף און סמיחוב זלי, נאך פון אלס קינד האב איך געוואלט וויסן ווער זיי זענען, אויך איז די אינטערוויו זייער קלאסיש, אבער מען זעט אז עס איז טראנזעלירט געווארן פון עברית, און אז דער שרייבער קען נישט פאקטיש דעם חבד'סקער מו"ל.

טורקס'ס אינטערוויו איז א גוטע איידיע, אבער למעשה איז עס גאנץ נאריש און קינדיש, אנגעהויבן פון דעם שרייבער'ס עגא וואס נאכן זיך באהאלטן אונטער א פען נעים קען ער נאך אלס נישט זאגן אז ער שרייבט פאר א פופציגער אין מאמענט, נאר ער מוז קלאר שטעלן אז ער האט געטראפן טורקס אין די. סי. ווען ער איז געגאנגען עפעס ערלעדיגן... די ביאגראפיע אויף זיין זיידע איז לענגער ווי זיין זיידנס לעבנסטעג, בעת ווען ער רעדט פון זיין פריוואטע עקספיריענס מיט טראמפ ווי כאילו עס זאל ווען נישט זיין אינטערסאנט, בעיקר איז דער שרייבער ביזי ווייזן אז ער האט גערעדט מיט טורקס פאר פינף שעה און באקומען א היטש פון אים צום סוף, און טורקס פארטיידיגט זיך אז ער האט נישט געהאט קיין פראטעקציע פון קושנער צו קריגן זיין לייסענס... איך וואלט געראטן דעם שרייבער זיך בעסער צו פארקוקן פארן שטעלן פראגעס און אויך צו שטיין צום נקודה מער ווייניגער עכ"פ.

אלי' יואל גליק אין די. סי. איז צום באלעקן די פינגער'ס, ער האט א חוש פון אריינשלעפן דעם עולם אין זיינע טריפ'ס אן קיין התחייבות, ער פיטערט חלילה נישט מיט קיין שום אינפארמאציע, זיינע ארטיקלען זענען בלויז זיך אויסצולופטערן און טשילן דערמיט, און לויט ווי כ'הער איז ער טאקע אזוי אויך אין ריעל לייף, א שיטלאזער, וואס בלאזט נישט פון זיך גארנישט, זיינע ארטיקלען זענען באמת אנגענעם, טראץ וואס א ביאגראפיע פון אים וואלט בפשטות נישט גוט געווען, ער איז אבער גאר גוט אין וואס ער טוט, א קלוגע שריט פון מאמענט פארן אים ארייננעמען אפיציעל.

נאכהער האבן מיר דעם קאלום פון אפענע שמועסן, געשריבן בחור'יש און אומסימפאטיש, זייער נישט קלאר באהאלטן אז די גאנצע אינטערוויו איז א פעיד עדווערטייזמענט, סתם געבלאזן פון א פרוחת קאמפעני אין די וועלט אריין, כ'האב שוין ממילא נישט קיין נערוון דאס דורכצוטאן, יעדע וואך א פרישע פעידזש געספענדט פאר די נארישע קאלום, אדער זאל ער ברענגען צוריק דרעזדנער אדער קען ער עס פארמאכן, ס'האט נישט קיין פשט יעדע וואך די זעלבע וויצן פונעם שרייבער, מען זעט אז ער פרואווט נאכצומאכן חנוך גרינבערגער'ס סטיל אבער ליידער אן ערפאלג.

אין מאמענטעלעך קאלום איז דא א שטיקל וואס הייסט שטערבליכע תירוצים, צאמגענומען די וועג וויאזוי אידישע אויבער חכמים נעמען אויף דעם ווירוס מיט א קאמישער בליק, מעשי ידי אומן פון חיים לעווי, עס איז ווערד דאס אויפצוהענגען אין יעדן אידישן שטוב, באמת שיין און ליידער אמת.

ביטע שרייבן אייער עקספיריענס...

(איש גרוש וכו' / נפשי / לבלר וועט נאכפאלגן בעז"ה)