די עוועלוציע פון מאדערן חרדיזם

[בעל רגש]

סיסטעם סיסטעם סיסטעם...
ארויסגיין פון סיסטעם, האקן אויף סיסטעם, בלייבן און סיסטעם.. א גאר אפט באנוצטע ווארט דא אין שטיבל, א שנעלע זיך דא אויף דעם ווארט, האט געוויזן 5327 רעזולטאטן...גאנץ אסאך, גענוג אויף צי ער וועקן מיין נייגער ווער איז ער אט דער מאכטפולער בריאה סיסטעם, אדער גאר ווי אזוי מאנכע רופן אים, חרדיזם, צי וואס די קאווע שטיבל אינטעלעקטואלן פארמאגן אזא האס, שעצונג, ליבע, צי שנאה, און אדרעסירן איר, דירעקט צו אומדירעקט, אין כמעט יעדע וועקער ארטיקל, פון תגלחת נשים, ביז יששכר כץ, פון מארק שפירא, ביז בילדער פון פרויען, פון יצחק לעבאוויטש ביז דעם רענעסאנס חסיד, פון ארטיסטישע קאריקאטורן, ביז היסטארישע אפהאנדלונגען אויף חכמת חיצוניות און טומאות נדה, פון תמימות'דיגע קאמענטארן און הנצחות, ביז הומאריסטישע שילדערונגען און דראמאטישע ראדימנע פארזעצונגען, פון קטלא קניא' דיגע עצות, ביז איבערזיכטן אויף תורת הקבלה....
איך מיין איטס עבאוט טיים צי כאפן דעם בחור ביים נאמען, און זיך דערגרונטעווען איינמאל פאר אלעמאל, ווער ביסטו מר. סיסטעם???
איך: ערשטע פראגע, ווער ביסטו? איז דיין עקזיסטענץ א אויסגעארבעטע מהלך דורך רבנים צדיקים וכדו' וואס האבן פארשטאנען אז פארן קיום הדור ברויך מען אדאפטירן דעם מהלך פון סיסטעם, און אויב די ענטפער איז יא, ווער זענען זיי, די בעלי הסיסטעם??
סיסטעם: א גוטע שאלה וואס הערשט גרויס צעמישעניש איבער דעם. ערשטע תירוץ איז, בעצם בין איך גאר אלט, איך גיי נאך צוריק ביזן וועלט באשאף, צווייטנס, וועט דיר אפשר זיין אינטערעסאנט צו הערן, אבער איך עקזיסטיר בכלל נישט! יא אזוי ווי די הערסט, דהיינו, אנדערש ווי אסאך מיינען, בין איך בכלל נישט קיין מציאות, נאר ענדערש בין איך א עוואלוציאנערישע אנטוויקלונג, וואס דעוועלאפירט זיך צוביסלעך און טוישט דירעקציעס, ווירדן ,און פאדערונגען,יעדע תקופה.
איך: עס הערט זיך זייער אן אבסטראקטער געדאנק, איז מעגליך מער צי צעלייגן דעם חילוק, און ווי עס קלאפט אויס?

סיסטעם: זיכער, נעם דיין ביזנעס פאר א משל, איז די פאקט אז דיין ביזנעס לויפט אויף מאדערענע טעכנאלאגיע און קאמפיוטערס, א סיסטעם וואס עמיצער האט אראפגעשטעלט און געפאדערט פון דיר אוועקציווארפן דיין טייפרייטער, קאלקולעיטער, פערד און וואגן, אקער אייזן, האק, אדער ניי מאשין? די תירוץ איז, יא און ניין, יא די פאלגסט נאך די פארשריפטן און סיסטעם וואס מאכן פרנסה אויף דעם פלאנעט, פאדערט, און ניין, ווייל די סיבה פארוואס די וועג פון מאכן געלט האט געטוישט אירע טאקטיקן, איז נישט צוליב איינער וואס האט אזוי באשלאסן, און ארויפגעצווינגען, אדער אויפגעקלערט די וועלט אז דאס איז די ריכטיגע וועג היינט ציטאגס, נאר די ביסט א חלק פון די וואס מאכן דעם החלטה,פשוט ווייל מציאות האט אונז געפירט און דעם דירעקציע, און דער זעלביגער וואס האט באפוילן ר' זכרי'ן אוועקצילייגן דעם פעדער, און אנהייבן ניצן דעם דרוקעריי מאשין, האט באפוילן מאטי אוועקצווארפן זיין בלאקבערי, און קויפן א אייפאון 10X. אוודאי וועט היסטאריע אייביג אנצייגן אויף דעם רעוועלוציאנער וואס האט געטוישט די וועלט, אבער אויף למעשה ביסטו דער וואס מאכט די החלטה.
לאמיר גיין א טריט וויטער, ווען א מאדערן ארטאדאקסישער ראביי גייט מארגן אפמאכן ארויסציגיין מיט אפענע שטיצע פאר די LGBT קאמיונעטי, מיט קלארע הסברים ווי אזוי עס שטימט מיט די תורה, האט ער בעצם געמאכט א שטארקע טויש אויף לינקס, ניין? אבער באמת פאלגט ער נאר נאך די אריגינעלע ווירדן, וואס הרב הילדעסיימער און ר' שמשון רפאל הירש האבן אראפגישטעלט נאך און יארע 1851, פון טוב תורה עם דרך ארץ, נאכפאלגענדיג מיט הרב סאלאוויטשיק'ס תורה ומדע פילאזאפיע , אמת טאקע אז זיי האבן דאס נישט געשטיצט, אבער מיט אן אידאלאגיע וואס איז געבויט אויף צוזאמשטעלן תורה מיט סעקולארע אידאלן, איז פשט 1+1 צו נעמען אזא דירעקציע. איז ראביי אבי ווייס געגאנגען לינק מיט זיין 'אפענע ארטאדאקסיע' וויזיע? קלאר אז יא, אבער ווען מאדערן ארטאדאקסישע רבנים שוימען און שרייען אז ער פירט אראפ דעם דור, און אז ער רעפארמירט אידישקייט, און חובבי תורה איז א סכנה... ברענגט עס ארויס געלעכטער ,איז דאס נישט א דירעקטער עוועלוציע פון תורה עם דרך ארץ קולטור? אויב סאציאלע און סייענטיפישע ווירדן זענען גאר וויכטיג צו מאכן ארבייטן מיט תורה ומצוות, איז דען דא אין די היינטיגע וועלט עפעס וויכטיגער ווי מענטשען רעכטן?? דאס איז דאך פונקטליך וואס די טאטעס האבן געוואלט!
סך הכל, ווען זאכן ווערן געטוישט און סאסייעטי, אויף רעכטס צי אויף לינקס, איז עס נישט א החלטה וואס עמיצער האט אויספלאנירט און ארויפגעצווינגען, נאר ענדערש א פשוט'ע אנטוויקלונג פון די יסודות'דיגע ווירדן. זייער פשוט.
איך: אקעי, מאכט סענס, אבער למעשה ווי קלאפט אויס די חילוק ביי מיר, און וואס מאכט עס אינז אויס?
סיסטעם :לאמיר דיר זאגן, מען הערט אסאך ווי מענטשען האבן גרויס טענות אויף מיר, סיסטעם, נעם למשל א דוגמה אזא זאך ווי בילדער פון נשים, קען קומען איינער און זיך נעמען מאכן קולות אויף מיר, אינמיטן ביהמ''ד און גאר מיר באשולדיגן אז איך בין דער וואס האט ראדיקאליזירט און אינגעפירט דעם פארבאט פאר די היימישע צייטונגען און מאגאזינען, צו פובלעצירן בילדער פון צניעותדיגע פרויען, און ער ברענגט גאר רעיות צו זיינע ווערטער מיט קאפיעס פון אלטע גליונות און ירחונים וואס פארמאגט קלאר אש שחורה על אש לבינה'דיגע בילדער, פון מיטגלידער פונעם אנדערן גענדער, און מיט דעם וויל ער מיר איבערווייזן אז מיר ווערן מער און מער ראדיקאל. און שולדיג און דעם בין איך! ר' איד! וויל איך עים צירוקשרייען, דו ביסט נישט קיין אויפגעקלערטער, דו ביסט א פאלנער אנאלפאבעט און היסטאריע, דו וויסט אויף וועלכע ווירדן ארטאדאקסיע האט זיך געגרינדעט, און ווער בכלל? טא לאמיר אייך פארציילן, די ארטאדאקסישע סטרוקטור איז אנטוויקלט געווארן און לויף פון די יארן וואס אידן האבן געוואוינט און די אייראפעישע לענדער, און באפעסטיקט און אוועקגעשטעלט געווארן דורך דער הייליגער חתם סופר ותלמידיו, וואס האבן אוועקגעשטעלט יסודות, וואס איז די עיקר געבויט אויף מסירת נפש פאר קיצו של יוד פון הלכה, און זיין אפגעטיילט פון גוי, אוןן משועבד צי תורה, יעצט פארוואס האט נאר דער מאדערן ארטאדאקס א רעכט צוציפאסן זיינע היינטיגע טשאלאנדשעס צו זיינע מסורה'דיגע יסודות, און חרדיזם נישט? איז דען ווייזן שווארץ און ווייסע בילדער פון פרויען און יענע עפאכע, ווען על פי רוב האבן זיי אויסגעזען פרומער פון די פרומסטע אידענע היינט, בכלל געווען א סתירה צו איינע פון די ארטאדאקסישע כללים?? קלאר אז נישט! אבער איז אראפשטעלן היינט צו טאגס , ווען די וועלט איז שמוציגער פון מיין באמאכטע גאטשע, און פרויען האבן פארגעסן פארוואס חוה האט זיך ציגעדעקט מיט בלעטער, א נארמע צו פובליצירן בילדער פון פרויען און צייטונגען, א סתירה צו ארטאדאקסיע? קלאר אז יא!
יא מיר פארן מיט מיט די וועלטס פראגרעס! מיר שטעלן זיך צו צי די ' 20 וועלטס ווירדן! מיר זענען מאדערן! דו האסט א פראבלעם? דיין פראבלעם איז נישט מיט מיר, סיסטעם, איך בין נאר א רעזולטאט, נאר מיטן חתם סופר, דו שפירסט אז ארטאדאקסישע אידישקייט איז צי שווער פאר דיר? אקעי איך פארשטיי, נישט יעדע מהלך איז געמאכט פאר יעדן, דו ביסט אן עדאלט, דו קענסט אפמאכן וואס די ווילסט,
וואס??? איך קען טוהן וואס איך וויל? די סיסטעם האלט מיר פארשפארט! איך קען מיך נישט רירן קיין אינטש אן ווערן געדזשאזשט! איך טויש נאר מיין קאפל פון 6 סלייסעס צו 4, באקום איך שוין א בריוו פון די מוסדות...פאריקטע סיסטעם....
זעסט? שוין וויטער באשולדיגסטו דעם אומשילדיגן, נעם און באטראכט, ארטאדאקסיע האט זיך געגרינדעט מיט א מורא'דיגע פחד פון אריינדרינגער,און דאס איז וואס האט געברענגט דעם טיילונג, איז דען געווען און אונזער היסטאריע אזא תקופה ,וואס די קינדער פון שטיבער וואס זייערע השגות זענען גאר ווייט אפגעריקט איינער פון צווייטן, זאלן אויפוואקסן צוזאמען? נישט אז דאס בארעכטיגט טעראר, נאר באשולדיג נישט מיר, בשעת ווען דאס איז פשוט א תוצאה .
איך: איך פארשטיי דיין ווייטאג, אבער לאז מיר דיר פרעגן, לויט דיין טעאריע, אז אונזערע היינטיגע חרדישע נארמעס זענען גארנישט קיין ראדיקאליזם נאר בסך הכל דעוועלאפירט פון די וועלט נידריגקייט און מציאות, דאן לכאורה וואלט אויך געדארפט זיין געוויסע זאכן וואס זענען געווען גאר הארב אמאל, אבער צוליב די וועלט פראגרעס, האבן זיך מציאות'ן געטוישט, און היינט זענען זיי אקצעפטירט און ארטאדאקסיע, איז דען פארהאן אזא זאך?

סיסטעם: לאמיר דיר פארציילן שטילערהייט, און די גרינדונג פארשריפטן פון ארטאדאקסיע איז איינע פון די סאמע ערגסטע עבירות געווען, שטודירן, א בחור וועס איז געגאנגען לערנען און איניווערסיטעט, האט ווי זיך זעלבסט באשפריצט מיט שמד וואסער, זאג מיר מיין פריינט, איז דא היינט איין פארשטענדליכער רב אדער דיין, וואס וועט אפהאלטן א אינגערמאן פון גיין ארויסנעמען א דיפלאמע? אדרבה, קוק דיך ארום, פון אלע זייטן זענען דא היימישע אינגעלייט ערנסטע פראפעסיאנאלן און אלע פעלדער, פון טעראפי ביז פינאנץ, וואס די רבנים שיקן גאר צי זיי! איז עס נישט אינטערעסאנט אז די סאמע הארבסטער איסור, אזש מען פארציילט א מימרא, דאכט זיך פון בעלזער רב, וואס האט זיך אויסגעדריקט אויף דעם דאקטער מיט בארד און פיאות, אז ער זאגט אים צי גן עדן אויב שניידט ער עס אפ.., איז בטל ומבוטל ביי די סאמע פרומסטע?
נאר די תשובה איז פשוט, שטודירן בשעתו איז געווען די גרעסטע סכנה פארן ארטאדאקסישן עקזיסטענץ, און היינט איז עס מער נישט! פינטל. יא, מיר זענען מאדערן! מיר גייען מיט'ן שטראם פון די וועלט.!
לאמיר דיר פארציילן א מעשה, א גרופע אינגעלייט און איינע פון די נייע געגנטער, האבן זיך לעצטנס גרופירט און געעפנט א געשמאקע ביהמ''ד א קרעמל, די ערשטע וואך פרייטאג צו נאכטס איז ציגעגאנגען איינער פון די חברים א שיינע בעל תפילה, און עס האט זיך פארמיריט אזא כמו קארליבאך דאווענען, די אינגעלייט האבן געשמאק געזינגען און געפיהלט זייער ספיריטואל, און האבן עס געוואלט איינפירן פאר א קביעות, איינער פון די מתפללים א פרומטשיקער, האט אבער אויפגעהויבן א פראטעסט, היתכן, עס איז קלאר אנטקעגן די תקנות מיהאלאוויץ ,וואס אלע ארטאדאקסישע רבנים האבן אינטערגעשריבן און אונגוואר בשנת תרכ''ו, וואס דארטן שטייט בפירוש אז עס איז אסור צו דאווענען און א שול וואס מען זינגט א כאר,
בקיצור, האט ער אנגערופן א רב גאר א פרומער און שארפער א אויסגעבויטער בעל השקפה, פארלייגן זיין פראגע,
דער רב האט אים געענטפערט א יסודות'דיגער ענטפער.
''אמאל איז געווען אסור צו דאווענען מיט א כאר, ווייל מען האט זיך געוואלט ציגלייכן צי די גוים, היינט ווען אינגעלייט ווילן זינגען ביים דאווענען, איז ווייל זיי ווילן זיך ציגלייכן צי די אידן!... '' איר פארשטייט? אזוי גלאט ארויסגעשניטן איינע פון די שטערקסטע יסודות!
די סך הכל איז קלאר, הערט מיר אויף אטאקירן! מיר טוישן יסודות, און שטעלן אוועק גדרים געוואנדען און די וועלטס מציאות, און יא מיר מאכן שינויים אויף רעכטס ,אבער אוך אויף לינקס!...
יא! מיר זענען שטאלצע מאדערן חרדים!!...

[פארטראכטער]

שלום וברכה מר בעל רגש.

אויב האב איך גיט פארשטאנען ברענגסטו ארויס אז אנדערש ווי מען קען מיינען. איז די חרדישע סיסטעם אין קולטור גארנישט קיין רשעות פלאן וואס געוויסע האבן מחדש געווען אין די בונקער פין זקני ציון. נאר אן עוועלאציע פין א געמיינדע וואס האבן זיך אנטוויקלט פונקט ווי אלע אנדערע אויף אונזער ערד, אבער אונזער איז געבויט אויף יסודות הייליגע.

דאס איז איינמאל קלאר אז מיר אנטוויקלען ווי אלע געמיינדעס. אבער אלע געמיינדעס זענען נישט גלייך. געוויסע ניצן נאך פייל אין בויגן. ביי אנדערע איז כבוד מארד נאך איינגעגעסן. אין אנדערע אנטוויקלען זיך צי חושך.

די שאלה איז צי אונז לאזן צי דאס אנטוויקלען אין ווי שטארק אונז שטיפען דאס. אין צי וועלעכע דירעקציע ס'פירט אונז. אבער דאס איז גאר זוכער אז מיט קאווע שטיבל/ וועקער מאכט מען די פראצעס פין אוועלאציע אביסל שנעלער.



Sent from my SM-G955U1 using Tapatalk

[רביה''ק זי''ע]

לויט ווי איך פארשטיי האט קיינער דא קיין פראבלעם מיט'ן סיסטעם, אויב עפעס האט מען א פראבלעם מיט די רשעות און היפאקריסי, און דיין ארטיקל אליינס איז פון די גרעסטע היפאקריסיס. האסט פרובירט לויפ'ן אויף א טיקעט פון "אויטענטישע אידישקייט" און "מסורה" האט מען געשריבן ארטיקלען אפצואווענדן די סארט טענות, יעצט אז מ'האט ארויסגענומען די לופט פון דיינע רעדער האסטו געטוישן gears און האסט אנגעפאנגען שטופן א פארקערטע אגענדע פון "מאדערנקייט". אבער נישט געזארגט, ווען חרדיזם זאל אדאפטירן דעם נייעם מאטא וועט מען שרייבן ארטיקלען אופצואווענדן דעם נארישקייט אויך. דו ביזט נישט דער ערשטער וואס קומט מיר פארקויפן אזא סארט אגענדע, כ'האב מיך מיט זיי אויך אן עצה געגעבן, ועיין עוד כאן.

[בעל רגש]

לויט ווי איך פארשטיי האט קיינער דא קיין פראבלעם מיט'ן סיסטעם, אויב עפעס האט מען א פראבלעם מיט די רשעות און היפאקריסי, און דיין ארטיקל אליינס איז פון די גרעסטע היפאקריסיס. האסט פרובירט לויפ'ן אויף א טיקעט פון "אויטענטישע אידישקייט" און "מסורה" האט מען געשריבן ארטיקלען אפצואווענדן די סארט טענות, יעצט אז מ'האט ארויסגענומען די לופט פון דיינע רעדער האסטו געטוישן gears און האסט אנגעפאנגען שטופן א פארקערטע אגענדע פון "מאדערנקייט". אבער נישט געזארגט, ווען חרדיזם זאל אדאפטירן דעם נייעם מאטא וועט מען שרייבן ארטיקלען אופצואווענדן דעם נארישקייט אויך. דו ביזט נישט דער ערשטער וואס קומט מיר פארקויפן אזא סארט אגענדע, כ'האב מיך מיט זיי אויך אן עצה געגעבן, ועיין עוד כאן.

איך האב געלייקט דיין תגובה, פשוט וויל די האסט ארויפגעברענגט א שמייכל אויף מיינע ליפן, זאג נאר, איר קומט אפשר פון א 'סיסטעם' וואס דארטן אויב איינער פרעגט א פראגע אדער ברענגט ארויף א נושא וואס שטימט נישט אקוראט מיט די אנגענומענע החלטות, ווערט פארשריגן מיט פערזענליכע באליידיגונגען ווי למשל 'מיר האבן שוין גרעסערע/קלוגערע/עלטערע פון דיר אפגעוואנדן' אדער ווי למשל 'דערוואגען זאלסטעדעך, מען וועט דיר אונטעברענגן.. ' צי גאר 'בעצם ביסטו א פאלנער בעל תאוה, נאר מען האט ארויסגענומען די לופט פון דיינע רעדער, מיזטו טרעפן עפעס אן אויפגעקלערטע סברה זיך צי בארעכטיגן.. ' 'זארג דיך נישט, דו ביזט נישט דער ערשטער חכם'? איר דערקענט אפשר די דאזיגע ארגומענטן?
איך אויך...

[רביה''ק זי''ע]

קודם כל, יא, איך קום פון אזא סארט פלאץ. צווייטנס, האסט מיר שלעכט פארשטאנען, כ'האב עס בכלל נישט געמיינט אויף דעם אופן, כ'האב פשוט געוואלט ארויסברענגען וואס האט מיר אויסגעזען ווי היפאקריסי. אויב ביזטו טאקע אויפגעוואקסן מיט אזא סארט צוגאנג צו אידישקייט, און דאס איז די מאטא וואס דו פארקויפסט ווייטער פאר דיינע קינדער, האב איך גארנישט געזאגט.

[berlbalaguleh]

בעל רגש: מיין תשובה איז א ביסל ענליך צו די תשובה פון רביה"ק זי"ע. אין פרינציפ האט קיינער נישט קיין טענות צו די אמת'דיגע, הלכה'דיגע רעגולאציעס וועלכע לויפן אין דעם סיסטעם. די טענות זענען נאר ווען די אזוי גערופענע אויטאריטעטן טייטשן איין דעם סיסטעם אין נאמען פון הלכה אלערליי אוממענטשליכע און אפילו בארבארישע אויפפיהרונגען. פון וואס זיי פערזענליך און זייערע פאמיליעס און קרובים זענען פטור. אבער דו ווילסט אין דיין איבערזעצונג (אין נאמען פון סיסטעם) ארויפווארפן זאכן וועלכע זענען פאטענציאל אקעגן די תורה. אז דאס איז געווען די לעהרע פון הרב שמשון רפאל הירש זצ"ל. אדער הרב י.ב. סאלווייטשיק ז"ל. (דער חילוק אין די טיטלען איז מאטיווירט דורך דעם פאקט אז זיי ביידע זענען נישט געשטאנען אויף די זעלבע מדריגה אין רוחניות. און אין פאקט.). שרייבנדיג אז א מאדערן-ארטאדאקס ראביי וועט ווערן פאליטיקלי קארעקט און ווערן פרא-ל.ג.ב.ט.קיו. און דו ברענגסט אין די זעלבע שורה אויך אויף ראביי אבי ווייס און די חובבי תורה. ראביי ווייס איז אן עכטער רעפארמער. און דאס איז נישט געווען וואס הרה"צ ר' שמשון רפאל הירש און הרב סאלאווייטשיק האבן געלערנט...! און דאס איז אויכעט נישט צו וואס די דעבאטירער און פאטענציאלע אראפווארפער פון דעם ..."סיסטעם"..וויללן דא דערגרייכן...!

[בעל רגש]

בעל רגש: מיין תשובה איז א ביסל ענליך צו די תשובה פון רביה"ק זי"ע. אין פרינציפ האט קיינער נישט קיין טענות צו די אמת'דיגע, הלכה'דיגע רעגולאציעס וועלכע לויפן אין דעם סיסטעם. די טענות זענען נאר ווען די אזוי גערופענע אויטאריטעטן טייטשן איין דעם סיסטעם אין נאמען פון הלכה אלערליי אוממענטשליכע און אפילו בארבארישע אויפפיהרונגען. פון וואס זיי פערזענליך און זייערע פאמיליעס און קרובים זענען פטור. אבער דו ווילסט אין דיין איבערזעצונג (אין נאמען פון סיסטעם) ארויפווארפן זאכן וועלכע זענען פאטענציאל אקעגן די תורה. אז דאס איז געווען די לעהרע פון הרב שמשון רפאל הירש זצ"ל. אדער הרב י.ב. סאלווייטשיק ז"ל. (דער חילוק אין די טיטלען איז מאטיווירט דורך דעם פאקט אז זיי ביידע זענען נישט געשטאנען אויף די זעלבע מדריגה אין רוחניות. און אין פאקט.). שרייבנדיג אז א מאדערן-ארטאדאקס ראביי וועט ווערן פאליטיקלי קארעקט און ווערן פרא-ל.ג.ב.ט.קיו. און דו ברענגסט אין די זעלבע שורה אויך אויף ראביי אבי ווייס און די חובבי תורה. ראביי ווייס איז אן עכטער רעפארמער. און דאס איז נישט געווען וואס הרה"צ ר' שמשון רפאל הירש און הרב סאלאווייטשיק האבן געלערנט...! און דאס איז אויכעט נישט צו וואס די דעבאטירער און פאטענציאלע אראפווארפער פון דעם ..."סיסטעם"..וויללן דא דערגרייכן...!

איך וועל אביסל בעסער מסביר זיין מיין פוינט,
אויב זענען מיר קלאר איבערצייגט אז 'סיסטעם' איז סך הכל א פועל יוצא פון א סאציאלע עוועלוציע פראצעס, וואס האלט נאך אינמיטן געשען, גענוי ווי אלע אנדערע סיסטעמען, און געזעלשאפטן איבער די וועלט, דאן איז פשוט נישטא אויף וואס זיך צו בייזערן און ברויזן, דו ווילסט דאך נישט זיין ווי א קליין קינד וואס בייזערט זיך אויפן מציאות פון זון אינטערגאנג, וואס טרייבט אים און בעט אריין,
און ברענגען רעיות פון עבר איז אויך נישט זאכליך צוליב וויל רוב מאל איז עס נישט די פרינציפ וואס איז אדורך טויש, ווי ווייט די מציאות וואס האט באצווינגען צי טוישן ווירדן, און די באווייז דינען גאר אויף פארקערט.
און איינמאל מען איז קלאר דערין, קען מען אנהייבן זען דעם סיסטעם מיט אן אביעקטיוו בליק און כאפן אז מידות מישחתות איז פארהאן איבעראל אייניג, און אז היפאקריסי קומט נישט נאר צום אויבערפלאך און פארעם פון חרדיזם, און נארסיסיטן נוצן א יעדן געצייג וואס זיי קענען האבן אין באזיץ איבעראל,
און דאן קען מען אנהייבן וועלן מאכן תיקונים,וואס איז באמת זייער וויכטיג, ווי א יעדע זאך וואס מען דארף מעינטעינען כסדר, סיי פאר זיך אליין, און סיי פאר'ן רבים,

און מיט אזא וועג, אקצעפטירט מען אויטאמאטיש אויך די וועלכע זענען ארויסגעפאלן און קענען נישט מיטגיין, נישט קיין חילוק פאר וועלכע סיבה, פשוט ווייל קיין שום סיסטעם ארבייט נישט פאר יעדן אן אויסנאם, און די מושג פון סיסטעם האט געצילט, און וועט אייביג צילן פאר'ן כלל

[אריה]

בעל רגש רעדט צו די וואס גלייבן אין די יסודות פון חרדיזם, ער זאגט זיי איך פארשטיי אז דו האסט טענות אבער דו ביסט א חלק פונעם א. ג. פראבלעם. די נארמעס פון א סאסייעטי ווערט געשטעלט לויט די נארמעס פון די מענטשן פון דעם ספעציפישן סאסייעטי. אין אנדערע ווערטער די נארמעס פון חרדיזם איז בדרך כלל די נארמעס פון חרדישע אידן, אויב ביזטו א חרדישער איד דאן דאס זענען דיינע נארמעס געוואקסן פון די נאטורליכע עוואלוציע פון דו און מענטשן ווי דיר.
פארשטייט זיך אז מען מעג זיך אפרעדן, אבער עס איז דא צוויי וועגן פון זיך אפרעדן
א. איך גלייב נישט אין די אידעאלן פון דעם סיסטעם, דעריבער האלט איך נישט פון דעם, און איך רעד און שרייב קעגן די אידעאלן און זייערע השלכות אין רעאליטעט.
ב. איך גלייב אין די אידעאלן פון די אריגינעלע חרדישע ארטאדאקסיע נאר היינט איז דאס געווארן אויסגעמישט מיט כל מיני שטותים, דעריבער דיסקוסיר איך די טפלים פון דעם סיסטעם כדי מען זאל דאס פארעכטן און דאן וועט זיין אן עולם השלום.
ראביי א' דארף זיך הייבן און גיין צו דעם פלאץ אין וואס ער גלייבט יא.
אבער הרב ב' דארף ווייטער דא בלייבן און זיך שטארקן און נישט אויפגעבן, נאר ער דארף אויך איינזען אז די אלע פראבלעמען זענען אן אינטעגראלן חלק פון די חרדישע אידעאלאגיע און אוודאי דארף מען דאס פארעכטן און זיין אקטיוו אין דעם קאמף פאר שלמות, אבער, ברודער, לייג אריין די מציאות אין קאנטעקסט פון איר היסטאריע, און עמברעי"ס די פלאץ פון וואו דאס אלעס קומט, עמברעי"ס די סיסטעם מיט אלע אירע חסרונות, נאר דאן וועסטו קענען פארעכטן דאס וואס דארף א תיקון.

איך בין אמאל געזיצען מיט א חבר וואס וויל מופן קיין מאנסי און גערעדט וועגן מוסדות, ווען מ'האט גערעדט וועגן א געוויסע מוסד האט ער געזאגט דארט וויל איך נישט שיקן פרעג איך פארוואס? זאגט ער איך וויל נישט מיינע קינדער זאלן לערנען אין איין קלאס מיט קינדער וואס זייערע עלטערן זענען מחלל שבת. ע"כ הסיפור.
איך האב נישט געפרעגט, אבער מיר האט זייער געעגבערט די פראגע, פארוואס ווען יענער וויל נישט זיין קינד זאל לערנען מיט דיין קינד ווייל דיינס גייט בלויע דזשינס און א קלענערע קאפל ווערסטו ווילד, און דו האסט אלע רעכטן צו טוהן דאס זעלביגע פאר יענעם וואס איז אביסל שוואכער פון דיר?
(מען קען אריינגיין אין א דעבאטע אויב עס מאכט א חילוק צו די מעשה אשר לא ייעשה איז אסור מדין תורה אדער נישט, אבער עס איז נישט נוגע.)
די נקודת הענין איז אז דער (א. ג.) פאנאטיקער וויל נישט זיין תכשיט'ל זאל האבן שוואכערע חברים ווייל ער וויל נישט אז זיינע זאלן ווערן נשפע פון יענע, און דו טוהסט אקוראט די זעלביגע מיט די וואס זענען שוואכער פון דיר.
אויב פארשטייסטו אז עס איז דא וועג אין חינוך וויאזוי שוואכערע זענען נישט משפיע פאר די בעסערע דאן לאז אים גיין מיט שוואכערע פון אים, אויב פארשטייסטו דאס נישט דאן האב נישט קיין טענות אויף די וואס זענען פרומער פון דיר.
נאר וואס זשע דען, דער חבר מיינער איז פונקט אזא פאנאטיקער וואו דעם פרומען קנאי נאר ער גיבט זיך אביסל מער נאך די תאוות, סך הכל, איז ער אביסל מער בויגעדיג אויף געוויסע פרטים, אבער אין די פאנאטישע יסודות גלייבט ער פונקט אזוי.

(נ. ב. אויב גלייכט איר נישט די קליינע קאפל בלויע דזשינס קענט איר עס אויפטוישן מיט א טאטע וואס האט א סמארטפאון אן א פילטער, העט עס זיין משל דומה לנמשל)

[רביה''ק זי''ע]

איך בין אמאל געזיצען מיט א חבר וואס וויל מופן קיין מאנסי און גערעדט וועגן מוסדות, ווען מ'האט גערעדט וועגן א געוויסע מוסד האט ער געזאגט דארט וויל איך נישט שיקן פרעג איך פארוואס? זאגט ער איך וויל נישט מיינע קינדער זאלן לערנען אין איין קלאס מיט קינדער וואס זייערע עלטערן זענען מחלל שבת. ע"כ הסיפור.
איך האב נישט געפרעגט, אבער מיר האט זייער געעגבערט די פראגע, פארוואס ווען יענער וויל נישט זיין קינד זאל לערנען מיט דיין קינד ווייל דיינס גייט בלויע דזשינס און א קלענערע קאפל ווערסטו ווילד, און דו האסט אלע רעכטן צו טוהן דאס זעלביגע פאר יענעם וואס איז אביסל שוואכער פון דיר?

ווייל ער האלט אז חילול שבת איז אסור, די פראבלעם איז נישט די מחלל שבת, די פראבלעם איז די חילול שבת. קיינער האלט אבער נישט אז ס'איז אסור צו גיין מיט בלויע דשינס אדער א קליינע קאפל, יעדער ווייסט אז ס'איז [שרייב נישט קיין אומאיידעלע ווערטער. מנהל], מ'טוט עס נאר צו דערווייטערן די וועלכע גייען אזוי אנגעטון. און דאס איז וואס טוט איהם וויי, אז מ'וויל איהם נישט האבן.

[אריה]

משום הכי כתבתי

(מען קען אריינגיין אין א דעבאטע אויב עס מאכט א חילוק צו די מעשה אשר לא ייעשה איז אסור מדין תורה אדער נישט, אבער עס איז נישט נוגע.)

איך זעה נישט פארוואס עס זאל מאכן א חילוק צו עס איז אסור אדער נישט, די נקודה איז דיין קינד איז שוואכער ווי מיינס, און איך וויל נישט מיינס זאל נשפע ווערן פון דיינס.
נאכמער, ס'איז דא א צד צו זאגן אז לפעמים גויאישקייט (קליינע קאפל וכדומה. לשיטתם) איז ערגער ווי אן אפענע איסור דאורייתא וויבאלד עס טוישט די מהות פון אידישקייט, און אויך וויבאלד קיינער וועט נישט נשפע ווערן פון א מחלל שבת אבער יא פון א "באם".

לאמיר נאר לייגן דגוש, איך רעד פון א קינד וואס זיינע/אירע עלטערן אדער איינע פון די עלטערן, איז מחלל שבת אבער ער וויל נאכאלץ זיין קינד זאל באקומען א אידישע חינוך, והא ראיה ער שיקט אים דאך אין א אידישע (פרומע) מוסד.

[רביה''ק זי''ע]

איך זעה נישט פארוואס עס זאל מאכן א חילוק צו עס איז אסור אדער נישט, די נקודה איז דיין קינד איז שוואכער ווי מיינס, און איך וויל נישט מיינס זאל נשפע ווערן פון דיינס.

וואס שוואכער ווען שוואכער? מילא ווען ער האלט אז איינער וואס גייט א קליינע קאפל איז ווייניגער איד, ס'דאך אבער נישט אזוי, ס'איז סתם סנאבערישקייט.

[אריה]

ס'איז סתם סנאבערישקייט.

איך גלייב נישט אז דו האלטסט באמת אזוי.
אפשר עקל איך מיר פון די געדאנקען־גאנג פון די פרומע נשמות אבער נישט אלע זענען סתם שלעכטע מענטשן אן קיין שום חשבון.

חוץ מזה, דו כאפסט זיך ארויף אויף א דוגמה און דו פירסט פלפולים, פליז געט די פוינט, דער פרומער האט מורא פון דעם נישט אזוי פרומער, דער נישט אזוי פרומער האט מורא פונעם באם, דער באם האט מורא פון דעם וואס איז שוואכער פון אים.


(אלע לאבעלן זענען לסבר את האוזן)

[רביה''ק זי''ע]

א. כ'האב נישט געזאגט שלעכט, כ'האב געזאגט snob.

ב. קען זיין אז דו ביזט גערעכט מיט דיין טעאריע אז יעדער האט א געוויסע גרופע וואס ער קוקט אראפ, אבער די מעשה מיט די מחלל שבת איז נישט קיין גוטע משל (נישט אז איך פארשטיי איהם, אבער מיט סנאבערישקייט האט עס קיין שייכות).

[הדסים]

איך בין אמאל געזיצען מיט א חבר וואס וויל מופן קיין מאנסי און גערעדט וועגן מוסדות, ווען מ'האט גערעדט וועגן א געוויסע מוסד האט ער געזאגט דארט וויל איך נישט שיקן פרעג איך פארוואס? זאגט ער איך וויל נישט מיינע קינדער זאלן לערנען אין איין קלאס מיט קינדער וואס זייערע עלטערן זענען מחלל שבת. ע"כ הסיפור.
איך האב נישט געפרעגט, אבער מיר האט זייער געעגבערט די פראגע, פארוואס ווען יענער וויל נישט זיין קינד זאל לערנען מיט דיין קינד ווייל דיינס גייט בלויע דזשינס און א קלענערע קאפל ווערסטו ווילד, און דו האסט אלע רעכטן צו טוהן דאס זעלביגע פאר יענעם וואס איז אביסל שוואכער פון דיר?

ווייל ער האלט אז חילול שבת איז אסור, די פראבלעם איז נישט די מחלל שבת, די פראבלעם איז די חילול שבת. קיינער האלט אבער נישט אז ס'איז אסור צו גיין מיט בלויע דשינס אדער א קליינע קאפל, יעדער ווייסט אז ס'איז [שרייב נישט קיין אומאיידעלע ווערטער. מנהל], מ'טוט עס נאר צו דערווייטערן די וועלכע גייען אזוי אנגעטון. און דאס איז וואס טוט איהם וויי, אז מ'וויל איהם נישט האבן.

איך דיסעגרי אינגאנצן מיט דיר, איך קען אידן וואס וואלטן ממש געטרויערט ווען זייער זון (ווער רעדט טאכטער) גייט מיט בלויע דזשינס. זיי זענען נישט שולדיג אז דו האלטס אז עס איז נארישקייטן. זיי זען דאס אלץ א יסוד וואס מעג נישט ווערן גערירט.

[בעל רגש]

א גוטן [tag]בעל רגש[/tag], שיין געשריבן און פארלאנגט א לענגערן ענטפער. האפנטליך קומענדיגע וואך.

איך ווארט מיט שפאנונג!