ברוך דיין האמת האדמו"ר מוויזנץ מאנסי זצ"ל

[דולה ומשקה]

ווען ער וואלט ווען געוועהן אזא גרויסע מתמיד ווי שטעלטס אים אוועק, וואלט ער נישט געשיט אזוי פיל שטותים פון זייינע אינערווייניגסטע גרעפסן.

[אלטער_איד]

מתמיד און קלוג גייען נישט אייביג צוזאמען. אבער אפילו דעס גלייב איך אויך נישט אז ער דעזערווט מען זאל אזוי רעדן אויף א רבי פון אזוי פיל חסידים.. מן הסתם האט איהר עפעס א פערזענליכע ווייטאג אויף אים...

[שבת אחים]

...

[שבת אחים]

ווען ער וואלט ווען געוועהן אזא גרויסע מתמיד ווי שטעלטס אים אוועק, וואלט ער נישט געשיט אזוי פיל שטותים פון זייינע אינערווייניגסטע גרעפסן.

אויב רעדסטו פון ר׳ מאטעלע. קענסט זאגן וואס דו ווילסט גרעפסן אהער גרעפסן אהין. ער איז געוועהן פון די גרעסטע מתמידים וואס האבן אמאל געלעבט אויף די וועלט... מיין טאטע איז געוועהן זיין הויז-בחור פאר דריי יאהר נאך פאר ער איז געווארן רבי און זיך געדרייט ביי אים אינדערהיים און אים נאכגעקוקט. דער איז כמעט נישט געשלאפן. ער האט אויס גענוצט יעדע מינוט פארן אייבערשטן... ער פלעגט ענדיגן יעדעס יאהר ש״ס... פאר יאהרן לאנג.

הגאון רבי חיים קרייזווירטה האט געזאגט ביי א דרשה (מקען עס הערן אויפן טעיפ) כהאב גערעדט מיט אסאך מענטשען אין לערנען- איך קען נישט קיין איין איד וואס קען אזוי גוט ש״ס ווי ר׳ מאטעלע. און פארציילט דארט א גאנצע מעשה ווי ר׳ מאטעלע האט אים אמאל פארענטפערט א ר״ן אין נדרים וואס ער האט געלערנט שלעכט פשט זיין גאנץ לעבן.

יעדער קען זאגן וואס זיי ווילן אבער אמת איז עס נישט! ר׳ מאטעלע איז געוועהן א אמתע מענטש און פון די גרעסטע מתמידים וואס האבן אמאל געלעבט.

איך האב מיך אליינס איבערצייגט אז ער קען ש״ס אויפן לשון, מיט א מעשה וואס איך האב געהאט מיט אים. איך וועל שרייבן די מעשה איין טאג. נישט היינט.

[התם ומתמם עם תמימים]

נו הרב שקר.. מיר ווארטן צו הערן ווי אזוי איהר האט זיך דערווארעמט אין די שאטן פין דיין העיליגע רבי אין עוועניו זאל...

[berlbalaguleh]

נו, התם ומתמם עם תמימים: דו האסט מיר אמאל (מער ווי אמאל) אריינגעגעבן וועגן האבן רעספהקט פאר א רעבע וואס איך האב נישט געהאט דרך ארץ און רעספעקט פאר איהם ווייל ער איז געווען א פעיק פאוני, פראוד.!....אוואו איז דיין רעספעקט פאר א איד א צדיק, גאון וקדוש..?!

[התם ומתמם עם תמימים]

נו, התם ומתמם עם תמימים: דו האסט מיר אמאל (מער ווי אמאל) אריינגעגעבן וועגן האבן רעספהקט פאר א רעבע וואס איך האב נישט געהאט דרך ארץ און רעספעקט פאר איהם ווייל ער איז געווען א פעיק פאוני, פראוד.!....אוואו איז דיין רעספעקט פאר א איד א צדיק, גאון וקדוש..?!

ביזט גערעכט..
אבער אינאמת'ן מיין איך נישט אזוי ווי דער רבי ווי דער שקר אליינ'ס וואס ער האט זיך גענומען צו די ביינער פין רבי מאטעלע מוויזשניץ זצוק"ל, דערפאר האב איך איהם דאס געשריבן, ווייל דאס איז זיכער א עוולה
איך האף אז די פארשטייטס וואס כ'מיין

[התם ומתמם עם תמימים]

לחיים לחיים טובים ולשלו' די צדיק זאל זיין א מליץ יושר פאר גאנץ כלל ישראל

[קוקי]

לחיים לחיים טובים ולשלו' די צדיק זאל זיין א מליץ יושר פאר גאנץ כלל ישראל

לאמיר האפן אז בעולם האמת וועט ער איינזען דעם אמת, און זיינע קינדער זאלן האבן שכל נישט צו פייטן.

[יהודי פשוט]

לאמיר האפן אז בעולם האמת וועט ער איינזען דעם אמת, און זיינע קינדער זאלן האבן שכל נישט צו פייטן.

איך מיין אז ער האט נאכנישט איינגעזעהן אין דיין אמת, אע"כ בין איך דיר מייעץ אז דו זאלסט אהין גיין דארטן אויבן און איהם אויפקלערן...

[שקד]

לאמיר האפן אז בעולם האמת וועט ער איינזען דעם אמת, און זיינע קינדער זאלן האבן שכל נישט צו פייטן.

איך מיין אז ער האט נאכנישט איינגעזעהן אין דיין אמת, אע"כ בין איך דיר מייעץ אז דו זאלסט אהין גיין דארטן אויבן און איהם אויפקלערן...

דו בעלמא הדין מיינסט? און דערפאר דארף איך גיין?..

[[NAMELESS]]

לאמיר האפן אז בעולם האמת וועט ער איינזען דעם אמת, און זיינע קינדער זאלן האבן שכל נישט צו פייטן.

איך מיין אז ער האט נאכנישט איינגעזעהן אין דיין אמת, אע"כ בין איך דיר מייעץ אז דו זאלסט אהין גיין דארטן אויבן און איהם אויפקלערן...

דו בעלמא הדין מיינסט? און דערפאר דארף איך גיין?..

Whoops! קוקי האט בטעות געענטפערט מיט זיין צווייטע ניק...



----------
גלויבער/שקד/קוקי...

ווייסט פון איינער וואס קען מיר ברענגן א פעקל פון מאנסי צו דא אין טאש?...

כ'מאך יעצט חתונה מיין יונגסטע קינד, ( חוץ דער ברית וואס כ'מאך אחרש"פ...) ווי קען איך טרעפן א ביליגע זאל דא אין לאנדאן?

האסט מנשה'ס סעלפאון נומבער? ער ענטפערט מיר נישט געהעריג

איינער ווייסט צו מ'קען היינט צוטאג'ס פון דא אין לעיקוואד דרייען אייער ווען יענער איז אויף א צווייטע פלאץ?

[שבת אחים]

שווערע טויזנטער ביים מעמד האדיר ורגשית עריכת השולחן ביומא דהילולא קדישא קמייתא בראשות כ"ק מרנן האדמו"רים שליט"א אין ביהמ"ד הגדול לבוש מרדכי, כ"ט אדר א' תשע"ט, מאנסי נ.י. יצ"ו

[קוקי]

מי בראש?

[אדונינו]

מי בראש?

מי בראש ווייסט מען נאך נישט, מי בזנב איז שוין פאר יעדעם קלאר...

[קוקי]

מי בראש?

מי בראש ווייסט מען נאך נישט, מי בזנב איז שוין פאר יעדעם קלאר...

ווער

[שבת אחים]

איך האב פאריגע וואך דערמאנט אין א אנדערע אשכול וועגן הרב האגער-לאו וואס איז א אייניקל פון די אהבת ישראל.

סאיז ידוע אז ר׳ מאטעלע איז אנטלויפן קיין סאטמאר, און ער פלעגט אייביג זאגן אז ס׳האט זיך געדרייט דארט מיידלעך אן קיין שטרימפ אז מ׳האט אפילו נישט געקענט מאכן א ברכה דארט.

ווער ס׳וויל וויסן פון וועמען מ׳רעדט זאל צאמשטעלן די צוויי זאכן. די משפחה לאו איז געוועהן צו מאדערן פאר אזא פרומער ווי ר׳ מאטעלע זצ״ל.

און דרך אגב ווען ר׳ מאטעלע איז אנגעקומען קיין סאטמאר איז געוועהן הושענא רבה און ער פלעגט אייביג זאגן בזה״ל:

״סאיז ידוע איז ביי סאטמארער רב איז געוועהן א גרויסע התעוררות הושענא רבה ביים דאווענען, אבער סאיז נישט אנגעקומען צו די התעוררות פון א דאווענען ביים זיידן אין א פשוטע וואכן טאג״

דאס איז איין זאך וואס סיגוט-סאטמאר האט נישט אזוי גוט געקענט ווי וויזניץ איז עבודה- דאווענען וואס שטאמט נאך פון רבי יעקב קאפיל חסיד די עלטער זיידע פון אלע האגער׳ס וואס איז געוועהן די בעל תפילה פון די הייליגער בעש״ט. און ווי הרה״ק ר׳ מאיר שפירא וואס האט געשטאמט פון א וויזניצער משפחה און זיך אסאך געדרייט יונגערהייט ביים אהבת ישראל. האט געזאגט ״עבודה האב איך געלערענט אין וויזניץ״
ווער ס׳האט אמאל געזעהן א דאווענען פון צייסלהיימער רב הרב פראמאוויטש און אסאך אנדערע פריערדיגע וויזניצער חסידים ווי ר׳ מאטעלע פארשטייט פון וואס מ׳רעדט.

לערנען פארקויפן די סיגעטער אז זיי זענען געוועהן די גרעסטע אין מארמארוש ווייל זיי האבן געהאט די מערסטע תלמידי חכמים (צ״ל זיי האבן געהאט נאר תלמידי חכמים) וואס איז דרך אגב א גראבע ליגענט רוב רבנים, דיינים, מורי הוראה אין מארמארוש האבן דירעקט באלאנגט צו די גזע פון וויזניץ, קאסוב, אנטוניע, בארשע. כמעט אין יעדע קלייניטשיקע שטעטל איז דער רב און די דיין געוועהן א חסיד פון די גזע. פאר ווער ס׳וויל וויסן דעם אמת זאל ליינען די היסטאריע פון מארמארוש אנגעהויבן ביי די באוואוסטע ספר מארמארוש פון די געוועזנער ח״כ שלמה גראס, וואס איז א געוואלדיגער ארבעט ליגט דארט פון באשרייבן יעדע קליינע שטעטל ביז יעדער שוחט, יעדע חשובער איד פון יעדער קליין שטעטל אפילו מיין עלטער זיידע באשרייבט ער אין ווילחאוויץ.

וויזניץ האט געהאט די גרעסטע ישיבה אין מארמארוש, אין ווישעווע פון איבער 400 בחורים, וואס איז געוועהן א גרויסע חידוש אין יענע צייטן.
אסאך גאונים זענען ארויסגעקומען פון דארט
בתוכם הרה״ג ר׳ משה דוד אסטרייכער אב״ד טשימפע פון די געהויבנע וויזניצער חסידים. סאטמארער רב האט אים מספיד געוועהן דא אין אמעריקע און געזאגט ער איז געוועהן די ״פוסק האחרון״ פון די לעצטע דור. זיינע ביידע זון האט ער געשיקט לערנען צום הייליגען דמשק אליעזר פון וויזניץ, איינע פון זיינע זוהן האט זיך ביי די מלחמה געטוישט די נאמען צו שטיינמעץ ער מיט זיינע קינדער זענען מ׳חסידי וויזניץ מאנסי.
דער טשימפער רב האט מקפיד געוועהן וואו ער האט נאר געוואוינט אין זיין לעבן צו דאווענען אין א ״וויזניצער קלויז״, אין קראונהייטס האט ער טאקע געדאווענט נאר אין די געווזענער ״וויזניצער קלויז״. ער מיט די אמרי חיים, מיט בראשובער רב האבן ארויפגעברענגט די אהבת ישראל׳ס ארון פון רומעניע קיין ארץ ישראל.

איך קען שרייבן הונדערטער רבנים, דיינים, געהויבנע אידן, באוואוסטע תלמידי חכמים וואס זענען אינדערהיים געוועהן ווינזיצער חסידים אדער שייכות צו די זעלבע גזע.

אינדערהיים זענען אלע ווינזיצער ברודער געוועהן איין גרויסע חסידות אן קיין פירוד לבבות. פונקט ווי היינט מיט די קינדער פון ר׳ מאטעלע און אלע זענען געגעאנגען צו אלע ברודער. אויב האט א וויזניצער חסיד געוואוינט לעבן בארשע איז ער אויף יום טוב געגעאנגען צום בארשען רבין א ברודער פון די אהב״י אויב א אנטוניער האט געוואוינט לעבן גרויסווארדיין איז ער געגעאנגען צום אהב״י. די זעלבע מיט אויסקלויבן די רבנים אין געוויסע שטעט. סאיז אייביג געוועהן איין קאנדידאט מצד קאסוב-וויזניץ-אנטוניע-בארשע און איינער מצד סיגעט...

סאיז ידוע אז ר׳ מרדכי חנא וואס איז געוועהן די גרעסטע חסיד פון א רבי וואס מ׳קען נאר זיין האט אויך איינמאל געגעבן א קוויטל פון זיין ברודער דער אנטוניער רבי זצ״ל.

[שבת אחים]

רעדענדיג פון סיגוט דארף מען אויך פארשטיין אז רוב שיינע אידן און רבנים וואס זענען געווארן סאטמארער חסידים נאך די קריג האבן גארנישט אדער כמעט גארנישט געהאט איינגעלייגט מיט סיגוט אינדערהיים...

דער סאטמארער רב איז געוועהן א אייגענע געמאכטע רבי. ער האט נישט געירשנט קיין סאך סיגוטער חסידים פון אינדערהיים. און ווען ער זאל נאר האבן סיגוטער חסידים פון אינדערהיים וואלט סאטמאר קיינמאל נישט געוועהן אזא גרויסע חסידות. רוב פון זיינע חסידים נאך די קריג שטאמען פון מונקאטש, בעלזא, ספינקא, קאסאן, צאנז וכו׳

דער קדושת יו״ט האט איבערגעבן סיגוט פאר סאטמארער רב׳ס עלטערע ברודער ר׳ חיים צבי הי״ד (ברודער מיטן ברך משה) האט דע רביצין געפרעגט און וואס וועט זיין מיט יואליש׳ל האט ער געזאגט ״זארג דיך נישט ער וועט זיין א גרויסע רבי, וואו ער וועט נאר גיין וועט מען אים נאכלויפן״ וכך הווה.

דער סאטמארער רב חסידות איז נישט געבויעט אויף סיגוט אינדערהיים.

סאיז ניטאמאל אין די זעלבע געגענט. סיגוט איז געוועהן איינע פון די דריי גרעסטע שטעט אין מארמארוש צוזאמען מיט חוסט און ווישעווע. סאטמאר איז געוועהן טראנסליוואניע. (גרויסווארדיין אויך)

א אינטערסאנטע באמערקונג איז אז סאיז דא היינט דריי אידישע אקצענטס.

איינס וואס זאגט

1 געגאנגאן געפאראן שפילאן מחותנאם אלעס מיט א קמץ צום סוף. איז די אונגארישער סאטמארער אקצענט.

2 געגעאנגען, געפארען, שפילען, מחותנעם, אלעס מיט א סגול צום סוף, איז די רומעניער וויזניצער אקצענט.

3 געגאנגין, געפארין, שפילין, מחותנים, אלעס מיט א חיריק צום סוף איז די פוילישע גאליציאנער באבובער אקצענט.

פארוואס רעדן נישט די סאטאמרער לויט די עכטע רומעניער אקצענט מיט א ע? ווייל רוב פון זיי שטאמען נישט פון רומעניע נאר פון אונגארן און פון טראנסילוואניע.

[שבת אחים]

לויט דעם וואלטן די בעלזער אויך געדארפט רעדן מיט די סאטמארער אונגארישער אקצענט? זיי שטאמען דאך אויך רובא דרובא פון אונגארן?

תיקו.

[[NAMELESS]]

איך האב פאריגע וואך דערמאנט אין א אנדערע אשכול וועגן הרב האגער-לאו וואס איז א אייניקל פון די אהבת ישראל.

סאיז ידוע אז ר׳ מאטעלע איז אנטלויפן קיין סאטמאר, און ער פלעגט אייביג זאגן אז ס׳האט זיך געדרייט דארט מיידלעך אן קיין שטרימפ אז מ׳האט אפילו נישט געקענט מאכן א ברכה דארט.

ווער ס׳וויל וויסן פון וועמען מ׳רעדט זאל צאמשטעלן די צוויי זאכן. די משפחה לאו איז געוועהן צו מאדערן פאר אזא פרומער ווי ר׳ מאטעלע זצ״ל.

דבורה די טאכטער פונעם אהבת ישראל האט בזיווג שני חתונה געהאט צו הרב משה חיים לאו און געהאט בלויז איין איינציג קינד, נישט געווען קיין מיידלעך דארט.

[שבת אחים]

איך האב פאריגע וואך דערמאנט אין א אנדערע אשכול וועגן הרב האגער-לאו וואס איז א אייניקל פון די אהבת ישראל.

סאיז ידוע אז ר׳ מאטעלע איז אנטלויפן קיין סאטמאר, און ער פלעגט אייביג זאגן אז ס׳האט זיך געדרייט דארט מיידלעך אן קיין שטרימפ אז מ׳האט אפילו נישט געקענט מאכן א ברכה דארט.

ווער ס׳וויל וויסן פון וועמען מ׳רעדט זאל צאמשטעלן די צוויי זאכן. די משפחה לאו איז געוועהן צו מאדערן פאר אזא פרומער ווי ר׳ מאטעלע זצ״ל.

דבורה די טאכטער פונעם אהבת ישראל האט בזיווג שני חתונה געהאט צו הרב משה חיים לאו און געהאט בלויז איין איינציג קינד, נישט געווען קיין מיידלעך דארט.

דאס האב איך אויך געהערט אז סאיז נאר געוועהן איין קינד. אבער סאיז באוואוסט אז דארט האבן זיך געדרייט אנדערע משפחה מיטגלידער פון לאו וואס זענען איינגעשטאנען ביי ר׳ חיים מאירל אינדערהיים פאר א שטיק צייט. (אפשר זיין משפחה פון די זוו״ר) פרעג דיך נאך ר׳ מאטעלע איז וועגן זיי אנטלויפן.

אזוי האט מיר מיין פאטער פארציילט. אז ר׳ מאטעלע איז וועגן זיי אנטלויפן. ר׳ מאטעלע פלעגט דאס אייביג זאגן אז ס׳האט זיך געדרייט מיידלעך אן קיין שטרימפ. אדרבה זאג אויב דו ווייסט ווער סאיז געוועהן אין אישי איז אויך גוט.

[שבת אחים]

יישר כח פארן מיר אויסקלארן אין אישי. איך מוז אייך זאגן איר זענט א געוואלדיגער ידען הרב [tag]ריכטיג[/tag]
שווער צוטרעפן נאך איינס ווי אייך...

למעשה בין איך נישט אינגאנצן ראנג. ר׳ מאטעלע איז יא אוועק געלויפן וועגן משפחת לאו. די מעשה מיט די שטרימפ איז א צווייטע מעשה... אנטשולדיגט פארן צומישן די צוויי מעשיות.

די צוויי זאכן האב אים געמאכט אנטלויפן פון גרויסווארדיין און סאיז נישט קיין גרויסע נייעס פאר ווער ס׳קען די וויזניצער פאליטיק אז ר׳ מאטעלעס אנטלויפן האט געהאט צוטוהן מיט משפחת לאו.

ר׳ מאטעלע אן זיינע עקסטערע פרומקייטן וואלט געוועהן א אדם השלם. (השלום?)

ער פלעגט פארציילן למשל ווען מאיז אנטלויפן פון די נאציס האבן זיי זיך באהאלטן (לכאורה אין בוקערסט) ביי משפחת גאלדרינג פאר א שטיקל צייט, משפחת גאלדרינג איז נישט געוועהן פון א חסידישע משפחה און זיי האבן דאך זיך איינעגשטעלט זייער לעבן אויס צובאהאלטן ר׳ חיים מאיר׳ל מיט זיינע קינדער אין זייער הויז.

ווען זיי האבן געדארפט גיין פון דארט איז עס געוועהן אינמיטן די נאכט. און ר׳ מאטעלע האט נישט געוואלט גיין ווייל ער האט נישט געטראפן זיין תפילין, איז ער געגעאנגען און האט אנגעצינדן א ליכט. און משפחת גאלדרינג האט געמאכט קולות וברקים אויף אים. דו האסט נישט קיין שכל???
ר׳ מאטעלע פלעגט אייביג זאגן, ״גערעכט זענען זיי געוועהן, מ׳האט געזוכט דעם טאטען ווייל זיי האבן ספעציעל געזוכט די גרויסע רבנים״

ר׳ יהודלע מדזיקוב איז אויך דארט געוועהן. ר׳ משהלע איז נישט אוועק געלויפן צוזאמען מיט ר׳ חיים מאירל און האט א עקסטערע יום הצלה...