מיין אינגעל וויל וויסן

[הדסים]

עס איז אנהויב נאכט, די קינדער זענען שוין ענדליך אין בעט, איך זעץ מיר אוועק עסן.

"טאטי", הער איך מיין קליין אינגעל פון זיין בעט, "טאטי".

איך גיי אריין צו אים, "וואס איז די חי'?" פרעגט ער, ווייזנדיג אויף א שפין העכער זיין בעט אויף די וואנט.

"א ספיידער"

"א ספיידער איז א שרעק'עדיגע חי'?"

"איין מינוט, איך קום שוין"

איך גיי ארויס פון צימער, איך קום צוריק מיט א בעזים. איין וויש אראפ צו דער ערד, אנגעטרויטן, און שוין.

"טאטי, א ספיידער איז א שלעכטע חי', אדער א וואוילע חי'?"

"נישט שלעכט, נישט... אהממ.."

"א ספיידער קען הארגנען?"

"ניין"

"א ספיידער קען בייסן?"

"ניין"

"סאו פארוואס האסטו עס אנגעטרעטן? א ספיידער האט ליב ווען מען טרעט אים אן?"

"ניין ער האט נישט ליב", א קוש אין שטערן, "יעצט דארף מען שוין גיין שלאפן, א גוטע נאכט"

[שמחהלע קאפשטיק]

דיין אינגעל וויל וויסען...
אבער אין אמת'ן דיין אינגעל וויל פשוט רעדן מיט דיר !!!
און דאס זאלסטו איהם געבן !!!!

[הדסים]

דיין אינגעל וויל פשוט רעדן מיט דיר.

א דאנק פאר דיין זארג פאר מיין קינד... אויב ביסטו נייגעריג, איך רעד מיט אים אסאך, (הלוואי וואלט איך נאך מער).

צוריק צום ענין, דאס איז דער היינטיגער עפיזאד.
-----------------------------------------------------------------

"טאטי"

"יא?"

"געדענקסט ווען אונז זענען געגאנגען אין א פול צוזאמען?"

"יא, זומער זענען אונז געווען עטליכע מאל. האסט עס ליב געהאט?"

"יא, עס איז געווען אזוי סאך פאן. ווען קענען אונז שוין גיין נאכאמאל?"

"נאך אביסל לאנג, ווען עס וועט נאכאמאל זיין ווארעם"

(ער טראכט...) "איך וויל אונז זאלן אויך האבן א פול. רוף א טרעקטער צו גראבן א לאך נעבן אונזער הויז, און א בויער צו מאכן די סטעפס. אוקעי?"

"ניין, אונז קענען נישט מאכן א פול. קיינער פון אונזער פרענדס האבן נישט קיין פול"

"פארוואס האט קיינער נישט קיין פול?"

"ווייל קיינער האט נישט קיין פול"

[נולד מאוחר]

איז דאס דו סיבה פארוואס דו האסט נישט קיין פול?
געלט פלאץ און סעפטי האסטו?

[הדסים]

איז דאס דו סיבה פארוואס דו האסט נישט קיין פול?

יא, אויב בין איך אפן מיט מיר אליין, מוז איך מודה זיין אז דאס איז די סיבה. און דאס איז אויך די סיבה פאר אסאך אנדערע זאכן.

די ערשטע מעשה וואס איך האב געברענגט, איז מיין אינגל געבליבן מיט א קשי', און דארטן איז די נקודה געווען אז איך קען אים נישט ענטפערן, ווייל איך בין אליין אומקלאר. די צווייטע מעשה האב איך אים יא גענטפערט, און איך ווייס אויך אז איך וואלט נישט געוואלט לעבן אזוי, אבער דאך איז דאס די מציאות פאר יעצט.

[ליב צו וויסן]

עס איז אנהויב נאכט, די קינדער זענען שוין ענדליך אין בעט, איך זעץ מיר אוועק עסן.

"טאטי", הער איך מיין קליין אינגעל פון זיין בעט, "טאטי".

איך גיי אריין צו אים, "וואס איז די חי'?" פרעגט ער, ווייזנדיג אויף א שפין העכער זיין בעט אויף די וואנט.

"א ספיידער"

"א ספיידער איז א שרעק'עדיגע חי'?"

"איין מינוט, איך קום שוין"

איך גיי ארויס פון צימער, איך קום צוריק מיט א בעזים. איין וויש אראפ צו דער ערד, אנגעטרויטן, און שוין.

"טאטי, א ספיידער איז א שלעכטע חי', אדער א וואוילע חי'?"

"נישט שלעכט, נישט... אהממ.."

"א ספיידער קען הארגנען?"

"ניין"

"א ספיידער קען בייסן?"

"ניין"

"סאו פארוואס האסטו עס אנגעטרעטן? א ספיידער האט ליב ווען מען טרעט אים אן?"

"ניין ער האט נישט ליב", א קוש אין שטערן, "יעצט דארף מען שוין גיין שלאפן, א גוטע נאכט"

די ענטפער בפשטות איז, אז א ספיידער האט נישט קיין ווילן... (צו ס'איז אמת אדער נישט קען מען דן זיין, אבער אונז קוק מיר עס זיכער אן אזוי..)

[ליטוואק פון בודאפעסט]

זאג אים די אמת. אז די שפינן האבען געהאלפען פארברענן די בית המקדש, ממילא ווארפט מען א שוך אויף זיי, שרייענדיג 'על אדום אשליך נעלי'. וואס איז שלעכט מיט די אמת?

[הדסים]

ער גייט שוין כמעט שלאפן, אונז שטייען ביים סינק צוזאמען, איך העלף אים בראשן זיין ציין. פלוצלונג פאלט זיין קאפל אריין אין די סינק און עס ווערט אינגאנצן נאס. איך כאפ א האנטוך, פראביר צו אויסקוועטשן די קאפל, עס ווערט כמעט אינגאנצען טרוקן, איך לייג עס צוריק אויף זיין קעפל.

ער איז שטיל, א דערשראקענע מינע אויף זיין געזיכט.

"טאטי, מיין תורה איז ארויסגעפלויגן?"

"ניין יענקעלע, דיין תורה איז נישט ארויסגעפלויגן"

"אבער מיין רבי האט געזאגט אז אויב מען האט נישט א קאפל קען די תורה אוועקפליען"

"אויב עס פאלט אראפ ביי מיסטעיק פליעט נישט די תורה אוועק"

"וויאזוי ווייסט די תורה אויב מען האט עס געטון ביי מיסטעיק? דו קענסט זען ווען די תורה פליעט אוועק פון איינעם'ס קאפ?"

"ניין, איך קען נישט זען"

"סאו וויאזוי ווייסטו אז די תורה איז נאך אין מיין קאפ"

"ווייל טאטי ווייסט"


*איך נוץ יענקעלע ווייל עס איז שווער צו שרייבן אן א נאמען.

[רביה''ק זי''ע]

איך וואלט איהם געענטפערט אז דער רבי האט געזאגט אז "ס'קען" אוועקפליען, נישט אז ס'מוז אוועקפליען, ס'דא ספעציעלע הייליגע קינדער וואס זייער תורה פליט קיינמאל נישט אוועק, "יעצט זאג 'קמץ אלף אָ', זעהסטו, דו ביזט א ספעשל אינגעל!"

[הדסים]

איך וואלט איהם געענטפערט אז דער רבי האט געזאגט אז "ס'קען" אוועקפליען, נישט אז ס'מוז אוועקפליען, ס'דא ספעציעלע הייליגע קינדער וואס זייער תורה פליט קיינמאל נישט אוועק, "יעצט זאג 'קמץ אלף אָ', זעהסטו, דו ביזט א ספעשל אינגעל!"

דו דארפסט פארשטיין, מען רעדט נישט דא פון א טעארעטישע שמועס אויף ק"ש. מען רעדט פון א ריעל לייף קינד, וועם איך האב ליב. איך גיי אים נישט איינרעדן קיין שטותים.

[רביה''ק זי''ע]

איך זעה נישט פארוואס דו רופסט עס שטותים, איך האלט באמת אז ס'דא מענטשן וואס זייער תורה פליט נישט ארויס פון קאפ ווען זיי גייען אן א קאפל, ביזט מחולק מיט מיר?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

די כלל פון דיין שאלה איז, וויאזוי זאגט מען פאר'ן קינד אז נישט יעדער זאך וואס דער מלמד זאגט איז אמת?

טראכט אריין, וואס מיינסטו? דער מלמד איז א פרעכע ליגענער? דעמאלס האסט נישט קיין רעכט צו שיקען דיין אינגעל צו אים. נאר וואס? דו האלטסט אז ער גלויבט זאכען אין וואס דו גלויבסט נישט. געוויסע זאכען זענען גוט און געוויסע נישט. קענסט דאס זאגען פאר דיין קינד? זאג איהם אז רוב זאכען איז יא ריכטיג, די אידען זענען ארויס פון מצרים און זיי האבען באקומען די תורה, אבער תורה ארויס פליען מיט די קאפל'ס אראפ פאלען, איז נישט פון די רוב.
למעשה, פארוואס גלויבסטו נישט אז די תורה פליעט ארויס? ווייל דו האסט א כלל וועלכע זאכען דו גלויבסט יא און וועלכע נישט. צום סוף וועט דער כלל אריבער גיין.

[הדסים]

איך האלט ער קען זיין רואיג, זיין תורה פליט נישט ארויס. און דאס האב איך אים געזאגט "דיין תורה איז נישט ארויסגעפלויגן".

איך גיי אים נישט איינרעדן אז ער איז ספעשל, און וועגן דעם פליט עס נישט ארויס. (ער איז גראדע ספעשל, אבער עס האט גארנישט מיט דעם)

ער איז נאך צו יונג צו קענען מסביר זיין אז דער מלמד זאגט נישט אייביג די זעלבע ווי מיר.

[רביה''ק זי''ע]

אויב די שאלה איז וויאזוי איהם צו בארואיגן דאן ביזטו גערעכט, אבער אויב די שאלה איז וויאזוי איהם צו געבן די כלים צו אנאליזירן אינפארמאציע מיט די אייגענע שכל אז נעקסטע מאל זאל ער זיך אליינס קענען בארואיגן דאן מיין איך אז מיין ענטפער וואלט בעסער געטון די דשאב.

[ליב צו וויסן]

איך זעה נישט פארוואס דו רופסט עס שטותים, איך האלט באמת אז ס'דא מענטשן וואס זייער תורה פליט נישט ארויס פון קאפ ווען זיי גייען אן א קאפל, ביזט מחולק מיט מיר?

זייער א שטארקע נקודה, ווייל
1) דו בארואיגסט אים
2) דו זאגסט אים וואס דו האלסט אין דעם נושא, בשעת וואס
3) דו מאכסט נישט קלאר אוועק דעם מלמד

[טראכטכמוני]

זיי נישט אזוי באזארגט, מ׳האט דאך דיר אויך איינגערעדט די זעלבע שטותים, און wow קוק דיך אן היינט! קע״ה ביסט אויפגעוואקסן, דיין בינה האט זיך מער אנוויקעלט, והנה... דו כאפסט שוין אליין וואס איז אמת און וואס איז נישט.

פוינט איז, ער גייט בעז״ה אויסוואקסן געזונט אין פריש, קינדער זענען בטבע זייער תמימות׳גיג פאר א גוטע סיבה. ווען נישט וואלטן זיי גארנישט געגלייבט, אפי' זאכן וואס איז קריטיש פאר זייער אייגענעם וואולזיין, ווי למשל גלייבן די טאטעס לגבי זאכן וואס זענען א סכנה וכדו׳. ווי נאר זיי וואקסן אינטער און די יארן רוקען זיך ווערט אלץ די כח הדמיון אביסל שוואכער און שוואכער בשעת וואס די ראציאנאלע חלק איז זיך מתגבר איבער דעם.

דעס וואס קינדער גלייבן כל מיני שטותים וואס זענען סטענדערד עמך איינרעדענישן האט נאך קיינעם נישט אפעקטירט לאנג-טערם, דער מח׳ישע צואה פילטער צינדט זיך אן אליין איינמאל מ׳ווערט עלטער.

דאס איז סיי ביי אלגעמיינע איינרעדענישן ווי די וועלט'ס בארימטע ציין-מלאך, ווי אויך ביי רעליגיעזע סטיל שטויות. קוק אן די גויים מיט זייער איינרעדענישן פון סאנטא וכדו׳ ס׳איז נישטא קיינער וואס איז אין עני וועי אפעקטעד פון דעם, ס׳איז אויך נישטא קיינער וואס איז מער אדער ווייניגער רעליגיעז אדאנק די איינרעדענישן.

אויב זעסטו ער גלייבט נאך אלע קינדערישע איינרעדענישן און דמיונות ביי די צוואנציג, שרייב אים איין דא אין ק״ש אלס חתונה פרעזענט, אויב דעס העלפט נאך אלץ נישט טראג אים צו די נענסטע פסיכאלאג...

[הקטן]

איך וואלט איהם געענטפערט אז דער רבי האט געזאגט אז "ס'קען" אוועקפליען, נישט אז ס'מוז אוועקפליען, ס'דא ספעציעלע הייליגע קינדער וואס זייער תורה פליט קיינמאל נישט אוועק, "יעצט זאג 'קמץ אלף אָ', זעהסטו, דו ביזט א ספעשל אינגעל!"

דו דארפסט פארשטיין, מען רעדט נישט דא פון א טעארעטישע שמועס אויף ק"ש. מען רעדט פון א ריעל לייף קינד, וועם איך האב ליב. איך גיי אים נישט איינרעדן קיין שטותים.

זאג אים ער זאל ווארטען ביז וואו לאנג דו פרעגסט די חכמי הק"ש, ענד יא וואד געט בעק טא הים

[הדסים]

איך שטעל מיך אויף פון זיין בעט, איך מאך גראד זיין דעקע נאך איין לעצטע מאל.

"טאטי"

"יא יענקעלע?"

"מאמי האט מיך געזאגט אז איך דארף נישט מורא האבן, ווייל די אייבערשטער וואטשט"

"אמת יענקי"

"אבער איך האב מורא פון די אייבערשטער"

"די אייבערשטער איז נישט שרעקעדיג, פארוואס האסטו מורא פון די אייבערשטער?"

"מיין רבי האט געזאגט אז מען דארף מורא האבן פון די אייבערשטער"

"מען דארף נישט מורא פון די אייבערשטער, די אייבערשטער איז נישט שרעקעדיג"

"אויב מען טוט אן עבירה ווערט די אייבערשטער יא שרעקעדיג?"

"ניין"

"סאו פארוואס האט מיין רבי געזאגט אז מען דארף מורא האבן פון די אייבערשטער?"

"דו דארפסט גארנישט מורא האבן, א גוטע נאכט יענקי"

[הקטן]

ער איז מן הסתם נאך צי קליין צי פארשטיין וואס דאס מיינט בגין דאיהו רב ושליט

[רביה''ק זי''ע]

און דו פארשטייסט עס דען יא? כ'האב נאכנישט געטראפן דער מענטש וואס פארשטייט עס גענוג מיך צו קענען געבן צו פארשטיין.

[real fake news]

וואס פאלט דיר ביי די אייבישטער איז נישט שרעקעדיג?

[רביה''ק זי''ע]

שרעק איז א געפיל, געפילן זענען רעלאטיוו צום מענטש און האבן נישט גארנישט איינגעשויסן מיט'ן מציאות. א ספיידער איז נאר עקלדיג פאר דער וואס עקלט זיך דערפון, דרייסיג דעגרי איז נאר קאלט פאר דער וועם ס'איז קאלט, א ראולער קאוסטער איז נאר שרעקעדיג פאר דער וואס שרעקט זיך דערפון, בלויע קעז איז נאר געשמאק פאר דער וואס האט עס ליב, דער באשעפער איז נאר שרעקעדיג פאר דער וואס שרעקט זיך פון איהם. קענסט נישט זאגן אז א ספיידער "איז עקלדיג", דרייסיג דעגרי "איז קאלט", און דער באשעפער "איז שרעקעדיג". אזויפיל קענסטו יא זאגן אז רוב מענטשן עקלען זיך פון ספיידערס, זענען קאלט ווען ס'איז דרייסיג דעגרי, און שרעקן זיך פון דעם באשעפער (אויב ס'וואלט געווען אמת).

[הקטן]

איך מיין ווען מער רעדט פין פחד מהדר גאונו איז דאס טייטש awa נישט scared

א ידער געזינטער מענטש האט און זיך די הרגשה פין קענען פילען קאלט ווייל קאלט זעלבסט איז איז שוין איינמאל אבדשעקטיוו
אמת, איינער וועט דאס פילן ביי דרייסיג דעגרי און איינער נאר ביי דרייסיג בילא זירא (איים נאט אין די מאד פאר סעמענטיקס)
אויב איז קאלט אין סוף איז דיין איינציגע וועג ארויס איז צי זיין willfully ignorant

א ידער געזינטער מענטש האט און זיך די הרגשה פין AWA (דאס איז אבדשעקטיוו) - סאיז דא א טיפאינג פוינט וואס דאס דארף דיך ברענגען צי AWA , אויב האסטו די קאראש צי גיין ביז אהין