דעקארט'ס הוכחה אויף די עקזיסענץ פונעם נפש

[הקטן]

געוואלדיג, דאס האב איך געזיכט
נישט לאנג ציריק געהאט א וויכח מיט איינען צי גאט קען דארכפירן אן עלעפאנט אין א לאך פין א נידעל אן קלענער מאכן דעם עלעפאאנט אדער גרעסער מאכן די נידעל, אויף דער וועלט.
איך מיין דאס הייסט מכת הנמנע
נא בין איך נישט קיין אפיקורס

הקטן: גאט קען מאכן אז די ביינער פונ'ם עלעפאנט זאללן זיין פלעקסיבל. און זיי זאללן זיך קענען אדורכשטופן דעם לאך פון די נאדל. אויך קען ער/זי מאכן אז די מאטעריאל פון די נאדל זאלל זיין פלעקסיבל, ווייעך און בויגזאם. א קאמפראמיס אין די ראמען פון די געזעצן פון די נאטור.

גוט, איז לאמער הייבן די דשעלענש, דו עלעפאנט זאל בלייבן מיט אלע קארקעטיריקיוס וואו ביס יעצט, הארטע שטארקע ביינער, און אזוי אויך די נידעל - קען דאס גאט?
קלאר אז גאט קען מאכן א נס איז זיין העכער טבע - "מקום ארון אינו מן המדה", אבער מיין דשעלענש איז בתוך הטבע! די רגע וואס איך זאג טבע מיז דאס שפילן לויט חיקי הטבע וואס גאט האט געמאכט ע"כ איז דאס א נמנע. איך בין נייגעריג גדליה צי הערן ווגען דיי טרייענגל
מיימון איך האב נאך נישט געליינט נדב

[גדליה]

זיי זאגן אז מ'קען נישט רעדן פון א רינדעכיגע טרייענגל, וועל איך דווקא יא רעדן.
והנה און נון, יעדער שרייט אז ס'איז ממש מן הנמנעים. ואני אומר, חכמים הזהרו בדבריכם. איר ווילט נישט אויסקוקן ווי רמבם וואס האט פארצייכנט אז מ'קען בשום אופן נישט פליען מיט א ספינה הפורח באויר.
יעצט דאס האבן מיר שוין געשמועסט אז קוואנטום מעקעניקס באווייזט אז ס'קען זיך יא געפינען איין זאך אין צוויי פלעצער. ווי אזוי? דאס פארשטיי איך נישט, און לויט ווי מ'ליינט פארשטייען דאס די פיזיקער אויך נישט.
נו, אז א עלעפאנט געפינט זיך סיי אין אמעריקע און סיי אין שפאניע, פארוואס זאל נישט זיין די זעלבע עלעפאנט וואס אין אמעריקע איז עס א טרייענגל עלעפאנט אבער אין שפאניע זאל עס זיין געבויט קעסטלדיג?
וועט איר מיך ענטפערן אז קוואנטום מעקעניקס ארבעט נישט מיט אזוינע פארמען. פארשטייען מיר דאך אבער אז ס'איז נאר א משל. די פוינט איז אז איינמאל דו האסט צובראכן די הארטע גדרים פון מקום קענסטו ווינטשן א גוטן טאג פאר אלע דיינע פריערדיגע הגדרות וואס האבן א שייכות מיט מקום, און אן מקום איז נישטא נישט קיין טרייענגל און נישט קיין רעקטענגל און אפילו נישט א אוועל אפיס. ס'איז אלעס די זעלבע.
איך מיין אז די גרעסטע נמנע וועט נאך זיין א פאלשע מאטעמאטישע חשבון. וואס לויט ווי מאטעמאטיקער שרייען איז דאס אמת אין אלע מעגליכע אוניווערסן.
נו נו.

[הקטן]

די האסט גענימען די צוויי הפכים אין עס געספליט איין איז במקום A און די אנדערע איז במקום B איז דאס שוין נישט בנושא אחד
מיר רעדן פין שני הפכים בנושא אחד

[גדליה]

די האסט גענימען די צוויי הפכים אין עס געספליט איין איז במקום A און די אנדערע איז במקום B איז דאס שוין נישט בנושא אחד
מיר רעדן פין שני הפכים בנושא אחד

מיר שמועסן דאך אז איין זאך קען זיין אויף צוויי פלעצער, איז וואר?
עניוועי, כ'גיי נישט ווייטער מיט'ן שמועס ביז @ונבנתה העיר קומט נישט אהער

[הקטן]

די האסט גענימען די צוויי הפכים אין עס געספליט איין איז במקום A און די אנדערע איז במקום B איז דאס שוין נישט בנושא אחד
מיר רעדן פין שני הפכים בנושא אחד

מיר שמועסן דאך אז איין זאך קען זיין אויף צוויי פלעצער, איז וואר?

אמת, מסכים אבער איין מאל ס'איז אויף צוויי פלעצער איז שוין קיין חידוש נישט.
און אמת אריין די נקידה פין איין זאך אויף צוויי פלעצער איז די קוואנטעסענשעל שני הפכים בנושא אחד און קימט אינז צי ווייזען וואו קליין קעפאיק מיר זענען

[מיימון]

נאך איבער די נושא אויב עס איז דא זאכן וואס איז אוממעגליך אפילו פאר גאט

www.bhol.co.il/forums/topic.asp?cat_id=24&topic_id=3032058&forum_id=1364

forum.otzar.org/viewtopic.php?f=7&t=28244&sid=dc3400f28a9201699ef35b973f235c30

[מי אני]

viewtopic.php?f=54&t=11679

*

אן ענליכן טענה/הוכחה צו דועליזם [קעגן פיזיקעליזם] איז די וויסן ארגומענט וואס פרובירט אויפצוווייזן אויף די קוואליא פון זאכן. דהיינו, אז לא׳מיר זאגן ס׳דא א מענטש וואס איז ל״ע געבוירן געווארן טויב. דער מענטש האט דורכגעלערענט און זיך דערוואוסט ״אלעס״ וואס ס׳איז דא צו וויסן איבער די ״פיזישע״ פאקטן פון הערן [פונקטליך ווי אזוי די אויערן ארבעטן, פונקטליך ווי אזוי קול וועיווס זענען וכו׳ וכו׳]. דערנאך באקומט ער זיין שמיעה דורך אן אפערעישן אד״ג. באקומט דאך דעמאלטס די מושג פון שמיעה א גאנץ אנדערע און נייע באדייט פאר אים וואס ער האט נישט געהאט פריער; די קוואליא, עקספיריענס, און נפש׳דיגע חלק דערפון.

*

לגבי די הוכחה/ות פונ׳ם נפש לכשלעצמו אפגעטיילט פונ׳ם גוף [א פארעם פון דואליזם] איז דא די באקאנטע מיינד-באדי פראבלעם. דאס הייסט אז ווי אזוי פונקטליך איז די מיינד/נפש פועל אויפ׳ן גוף/באדי, וואס זענען צוויי אפגעזונדערטע ענטיטיס?

א פשוט׳ע וועג פון דאס באטראכטן איז אז די מיינד פשוט קאוזעלי און דירעקט אפעקטירט דעם גוף [אינטערעקשיניזם]. עס איז אינטרעסאנט אבער איינע פון די פראבלעמען דערמיט איז אז אויב (קאוזעל) ענערגיע האלט אין איין אריינפליסן און ארויס פון די (מיינד-באדי) סיסטעם, טוהט עס אויבנאויף גיין אקעגן דאס געזעץ פון קאנסערוועישן פון ענערגיע [אז די מאס ענערגיע (אין א סיסטעם) בלייבט אלעמאל די זעלבע און קען נישט באשאפן ווערן פונדאסניי, עס קען זיך נאר טוישן פארעמען].

צוויי פון די תירוצים אויף דעם זענען אז די מיינד טוהט נוצן דאס ענערגיע וואס איז שוין דא און פשוט טוישט דאס צו א פארעם אז עס זאל פועל׳ן אויפ׳ן גוף, אדער אז די גוף איז נישט אן אפגעזונדערטע סיסטעם וממילא איז שייך אז ענערגיע זאל אריינקומען אן גיין קעגן די געזעץ. (דר. ראבינס קאללינס טענה׳ט אז אפילו אין פיזיקס איז די געזעץ נישט אלעמאל אזוי ווייט נוגע. הגם, איז אינטרעסאנט אנצומערקן אז דער פיזיקער וואלפגאנג פאולי איז געוואר געווארן פונ׳ם ניוטרינו פארטיקל דורך דעם וואס ער האט גע׳טענה׳ט אז עפעס ענערגיע פון א ניוטראן וואס דעקעיט קען נישט אינגאנצן פארלוירן גיין אלס די געזעץ, וממילא מוז זיין אז ס׳עקזעסטירט נאך אן עלעמענטערי פארטיקל וואס איז קלענער וואס דאס איז די ניוטרינו. ואגב דאגב, א חלק פון ווי אזוי מ׳דעטעקט ניוטרינוס אינ׳ם LHC איז דורכ׳ן מעסטן די מאמענטאם פון גרעסערע פארטיקלס וואס דעקעי׳ן, און די איבעריגע מאמענטאם, וואס דאס ווערט אויך קאנסעווירט, גייט צו די ניוטרינוס. אין אן ענליכן וועג ארבעטן זיי אויך צו אידענטיפיצירן די W באסאנס.)

[מי אני]

איינע פון די טעמים פארוואס דער רלב״ג אין מלחמות ה׳ (מאמר א פ״ד) מאכט אוועק די דעות פון תמסטיות, בן רשד [אוועראס], און אנדערע וואס גיבן פאר דעם שכל ההיולי א הוויות און מציאות [עקזיסטענץ] בפני עצמו [עפעס א סאבסטאנץ ממש], איז מכח עפעס זייער ענליך צו די מיינד-באדי פראבלעם. דהיינו, אז ווי אזוי קענען מיר וויסן מיט׳ן שכל עפעס דורך אונזערע חושים וואס באלאנגען צום גוף וואס איז א דבר נפרד פונ׳ם שכל?, ע״ש.

[מי אני]

עס איז אינטרעסאנט אנצומערקן צו דער פילאזאף דר. קארל פאפער׳ס מהלך בנוגע די מיינד און באדי. דהיינו, ער האט, ווי איידער האלטן פון דעקארט׳ס דועליזם, געהאלטן פון א סארט ״טרייעליזם״. מיינענדיג, ער האט געהאלטן אז עס זענען דא דריי ״וועלטן״ וואס טוהן (קאוזעלי) אינטערעקטען צווישן זיך:

‏וועלט 1 = אלע פיזישע אביעקטן, ענערגיע(ס), געשעענישן, און ענטיטיס. (אין דעם קען מען צוטיילן צווישן לעבעדיגע זאגן און נישט-לעבעדיגע.)

‏וועלט 2 = מענטאלע און פסיכאלאגישע פראצעסן, ווי אויך סאביעקטיווע עקספיריענסן. (אין דעם קען מען צוטיילן צווישן קאנשעס און סאבקאנשעס, ועוד חילוקים.)

‏וועלט 3 = אביעקטיווע חכמה און וויסענשאפט; די פראדוקטן פונ׳ם מענטשליכן שכל. (אין דעם קען מען צוטיילן צווישן סייענס און פיקציע; ארט און הנדסה; ועוד.) דאס איז על אף אונז הא׳מיר נישט קיין אביעקטיווע מיטל געהעריג שוקל צו זיין די חכמות וכו׳, מכח דעם ווייל אונזער שכל וואס טוהט דאס שוקל זיין איז פון די סאביעקטיווע וועלט 2.

ס׳פארשטייט זיך דא וועלט 1 קאנקריט זאכן וואס זענען די פיזישע עמבאדימענטס פון וועלט 3 אבסטראקט זאכן.

[אישתישבי]

וועלכע זאכן פין דריטע קאטעגאריע זענען נישט אין די ערשטע קאטעגאריע?

[מי אני]

איה״נ. נאך מער, ער אליין צייכענט צו אז דאס (אין א חלק בערך) טענה׳ן די (מאניסטיק) פיזיקעליסטס פאר זייער שיטה פון אן אך ורק ״וועלט 1״ (ווי אויך וועט אפילו די דואליסט טענה׳ן אז אפילו די טעאריעס, חכמות וכו׳ זענען עכ״פ נישט מער ווי די פראצעסן פונ׳ם שכל; ״וועלט 2״). (הגם ער טענה׳ט יא אלס ראיה לדבריו אז די ״געדאנק/קאנצעפט״ פון, למשל, אינפיניטי ביי נומערן פער סע האט נישט קיין פיזיקאלישע עמבאדימענט, און דאך קען מען דאס נוצן אויף למעשה׳דיגע דיסקאוועריס.)

ער טוהט נאר אויף און לייגט צו אז די קאנטענט/עצם אינהאלט (וואס בלייבט אלס די זעלבע) און אביעקטיווע (חלק פון די) חכמות, די סארט וואס מ׳קען אויף זיי דן זיין צו זיי זענען ״אמת״ אדער ״פאלש״, זענען (א סארט) אומאפהענגיגע מציאות׳ן בפני עצמן. דאס איז, טענה׳ט ער, מכח דעם ווייל די זאכן טוהן (פאססיוולי און אינדירעקט) קאוזעלי אפעקטירן אויף אנדערע זאכן (אין די אנדערע ״וועלטן״ וואו מ׳״ארבייט״ מיט זיי אקטיוולי; צו ערשט גייט דאס צו ״וועלט 2״, די מחשבה פונ׳ם מענטש, און דערנאך צו ״וועלט 1״, די פיזיקאלע וועלט). אט דאס, דאס וואס ס׳טוהט קאוזעלי אפעקטירן, טענה׳ט ער איז די קרייטעריאן פאר׳ן זיין א ״מציאות״. ווי אויך טענה׳ט ער א ראיה צו זיין שיטה אז די וועלט 3 זאכן (קענען) האבן לאגישע רילעישענשיפס צווישן זיך וואס די טראכטן פראצעס פון וועלט 2 (וואס איז אויפגעקומען דערמיט) ווייסט נאך ניטאמאל. ער איז זיך אויך סומך/מיסד אויף דר. היינריך גאמפערז׳נס חילוק צווישן אביעקטיוו מחשבה און סאביעקטיוו מחשבה.

דער מח דאקטאר און פילאזאף דר. דזשאן עקלעס האט אויך א שטיקל געהאלטן אזוי ווי פאפער.

(ועיין כאן.)

[מי אני]

דער פסיכאלאג דר. פּאול בלום (צווישן אנדערע) [url=https://www.amazon.com/Descartes-Baby-Child-Development-Explains/dp/0434007994/ref=mp_s_a_1_3?keywords=descartes’+baby&qid=1583027800&sr=8-3]זאגט[/url] אז מענטשן זענען נאטורליך גענויגט אנצונעמען א מיינד-באדי דועליזם (און אז דאס גיבט די נאטורליכע נויגונג אויף אנצונעמען השארת הנפש. ועיין בדרוש אור החיים לתפארת ישראל אות א).

*

דער כוזרי (מאמר ד אות ג) רעדט אויך ארום דערוועגן ע״ש. ‏(ער רירט אויך אן אויף די געדאנק.)

[עוקר הרים]

איך פארשטיי נישט פינקטליך די הוכחה, א סתירה ווי למשל אז אן עלעפאנט געפינט אין אמעריקא און אין שפאניא קען איך איך זיך טאקע נישט פארשטעלען אדער אז א טרייענגעל איז רינדיכעג אבער סתם שטיתים ווי למשל א קוה מיט 5 פיס צו א מענטש מיט איין פיס קען איך זיך יא פארשטעלען איז לענינינו איך אן א גוף איז נישט א סתירה ( און אפשר טאקע סתם א שטות ) איז דערפאר קען איך זיך עס יא פארשטעלען.....

[מי אני]

טאמאס האַבּס איז געווען א מאטעריעליסט און טאקע געהאלטן קעגן די דועליסט מהלך פון דעקארט. ער האט גע׳טענה׳ט קעגן די הוכחה הנ״ל און געזאגט אז וויבאלד איך קען טראכטן פון דאס נפש אנעם גוף, מיינט אבער נאך נישט אז עס עקזיסטירט טאקע אנעם גוף.

[מי אני]

דער נוצרי׳שע טעאלאג טעטרוליען איז געווען פון די ערשטע צו טענה׳ן אז די נשמה/נפש פונעם מענטש מוז זיין עפעס חומרי, ווייל אויב נישט ווי אזוי קען דאס פועל זיין אויפ׳ן גוף החומרי. דאס האט אים אויך געברענגט זיך צו דינגען אויף ארידזשען וואס האט געהאלטן אז די נפש איז קודמת ל(בריאת ה)גוף. ער האט געהאלטן אז אויב אזוי נעמט דאס אוועק פון חומריות שלה און ברענגט ווידער ארויף דעם פראבלעם.

[מי אני]

אביסל ענליך צו דעם איז אבן סינא׳ס [אביסעננא׳ס] שוועבעדיגע מענטש טראכטן עקספערימענט. ער האט זיך פארגעשטעלט א מענטש וואס ווערט פלוצלינג באשאפן, וממילא אן קיין שום זכרונות, און בלייבט שוועבענדיג אין די לופט. ס׳איז אינגאנצן פינסטער און שטיל, און זיינע הענט און פיס זענען אינגאנצן אויסגעשפרייט אזוי אז זיינע חושים שפירן נישט קיין שום זאך. זאגט אבער אבן סינא אז דער מענטש וועט נאך אלס דאך האבן/פארמאגן וויסענשאפט פונעם ״זיך/זעלבסט״. דאס האט ער גענוצט אלס א סמך פאר׳ן עקזיסטענץ פונעם נפש. דאס האט אויך פאראלעלן מיט דעקארט׳ס אנדערע באקאנטע דאקטרין פונעם קאדזשיטו ארגומענט.

[הקטן]

דאס איז נישט די זעלבע זאך וואו interoception
interoception איז אויך א שטיקל הוכחה אז ס'איז דא עפעס אינדרויסען פין די חושים וואס קען אבזערווען און מאניטערן די חושים

ס'איז בפועל דא מענטשען וואס האבן דאס נישט (ווייסען נישט אז זיי ווייסען)

[מי אני]

עס קען זיך קודם הערן ווי א שטיקל חידוש, אבער פרובירט עס אויס וועט איר זיך איבערצייגן: עס איז אוממעגליך זיך פארצושטעלן עפעס וואס איז 'לאגיש' נישט מעגליך.

דהיינו, די כח הדמיון איז גרויס און ברייט, עס קען - לכאורה - דמיונ'ען ככל העולה על רוחה, דאס איז אבער בתנאי אז די זאך איז 'לאגיש' מעגליך, למשל א קוה מיט פינף פיס און צעהן הערנער, אויב איז עס אבער לאגיש אוממעגליך, למשל א רונדיגע סקווער, קען מען עס זיך נישט פארשטעלן.

איהר קענט זיך פארשטעלן ווי א גרויסע טאפ גייט אריין אין א קליינע [און ביידע בלייבן מיט זייער גרויס]? ניין.

איהר קענט זיך פארשטעלן אז דער טיש עקזעסטירט סיי יא און סיי נישט? ניין, פארוואס? ווייל דאס זענען זאכן וואס זענען לאגיש אוממעגליך.

אין פאקט איז דער כלל אזוי אמת אז די מעשה איז גאר פארקערט: מיר נוצן אונזער דמיון ווי א כלי קובע צו זיין אויב עפעס איז טאקע לאגיש מעגליך, אויב קענען מיר זיך עס פארשטעלן - יא, און אז נישט איז נישט.

דא זע איך פון רי"א דימודינא א פארקערטער סטעיטמענט: וואס מען קען זיך נישט פארשטעלן איז פון די נמנעות.

כ'בין פויל צו טראכטן אויב די צוויי סטעיטמענטס זענען איינס. ואת"ל אז נישט צי זענען זיי כאטש מיוטשעלי אינקלוסיוו.

20160823_172835.jpg

ווי מ׳האט מסביר געווען דא האט נאר די קאנטרעפּאזיטיוו פון א סטעיטמענט די זעלבע אמת-וועליוּ ווי די סטעיטמענט, אבער ל״ד איר קאַנווערס און אינווערס. דא איז לכאורה די טעזע סטעיטמענט פונעם אשכול:
מדמה←אפשר
וואס איר קאנטרעפּאזיטיוו איז:
~אפשר←~מדמה
‏אפשר איז די קאנטרעפּאזיטיוו די טעזע סטעיטמענט, וממילא איז וואס איך האב געזאגט אלס די טעזע סטעיטמענט בעצם די קאנטרעפּאזיטיוו. אזוי צו אזוי איז נישט קיין חילוק, ועיין להלן.

משא״כ דא זאגט ער איר אינווערס (אדער די קאנווערס פונעם קאנטרעפּאזיטיוו):
~מדמה←~אפשר

וממילא די זעלבע זאך איז עס נישט אבער מיוּטשעלי עקסקלוּסיוו איז עס אויך נישט.

*

פאר אינטרעסאנטקייט זהו לשונו של הרלב״ג במלחמות ה׳ (מאמר ו ח״א פכ״א):
‏

ובכלל הנה אין כל מה שידמה האדם צודק ולא ידמה האדם כל צודק אבל שם דברים צודקים לא יתכן שידמה אותם האדם כמו כלות העולם אל ההעדר המוחלט שאינו לא רקות ולא מלוי ומה שידמה לזה.

דא איז אבער לכאורה די דאָמעין פון דיסקוֺירס אנדערש. ווייל וואו ביי אונז האט ״אפשר״ געמיינט ״מעגליך״ [צו ״לאגיש״ צו בכלל וכנ״ל; הגם דער רלב״ג רעדט נישט פון ״לאגיש״ אוממעגליך], איז די מיינונג אבער דא צו ס׳איז ״אמת״. אבער אפשר(...) איז עס יא ענליך, ווייל טאמער איז עס מעגליך/אפשר גייט עס דאך דארפן זיין צודק ודוק (ובפרט עפ״י שיטתו של אריסטו). ער זאגט לכאורה:
~(מדמה←צודק)

דאס איז די זעלבע, עפ״י קאנטרעפּאזיטיוו/מאדוס טאלענס הנ״ל, ווי:
~(~צודק←~מדמה)

[מי אני]

דער פילאזאף ניקאלאס מאלעבראך האט טאקע געוואלד פארענטפערן די מיינד-בּאַדי פראבלעם מיט׳ן זאגן אז עס איז ג-ט וואס מאכט די ״קאנעקשאן״ פון וואס די נפש איז פועל צום גוף (יעדעס מאל). א סארט פילאזאפישע דערהער אין דעם (חולין ז:) אין אדם נוקף אצבעו וכו׳.

[מי אני]

עס איז אינטרעסאנט צוצוצייכענען אז אין אינדיאנע פילאזאפיע, בפרט די נִיַאיַא און וויישׁעשׁיקאַ חדרים, האבן געהאלטן אז ס׳דא דריי חלקים: נפש [מיינד/מאַנאַס], גוף [בּאַדיִ], און ווי אויך דעם אונטערליגענדן ״(עכטן) זעלבסט״ [דעם אַטמאַן]. זיי האבן געהאלטן אז די נפש/מיינד איז נאר אן אינסטרומענט פאר אינערליכע סענסעס וכו׳ פונעם אגענט וואס איז דאס ״זעלבסט״. און אינעם ״זעלבסט״ איז וואו קאנשיסנעס איז.

[צפור בודד]

עס איז כדאי צוצוצייכענען איבער דעם טיטל פון דער אשכול, אז דער מושג פון נפש אלץ זעל און "מיינד" איז לאו דווקא די אריגינעלע מיינונג פון דער ווארט "נפש".

אין תנ"ך וואו נפש ווערט גענוצט גאר אסאך מאל איז דער מושג פון א זעל און השארת הנפש נישט באקאנט. ראבערט אלטער, אין זיין אנומלטער איבערזעצונג פון תנ"ך אויף ענגליש טייטשט נישט נפש ווי זעל, soul, קיין איין מאל. ער האט דאס מסביר געווען אין אינטערוויוס (אפשר אויך אין דער הקדמה). אין זיין מיינונג, איז נפש א פארשטארקערונג פון דעם מהות פון דעם מענטש, אדער נפשי איז א מער פאעטישע פארם פון "איך". א גוטער משל איז כי הדם הוא הנפש, אדער, כי נפש הבשר בדם הוא.

[מי אני]

דער פילאזאף פּראפעסאר ווילפריד סעלארס האט געמאכט א ״טראכטן-עקספערימענט״ אין דעם וואס ער האט גערופן די רייליען מיטאס. דאס הייסט אז עס זענען דא כמו-מענטשן וואס האבן א סאפיסטיקירטע שפראך, ועכ״כ אז זיי קענען דאדורך אנאליזירן עצם ״שפראך״ אליין [מעטא], און האבן א קאנצעפט פון מסביר זיין בּיהעיוויאר עפ״י א סקינעריען/בּיהעיוויאריסט מהלך [באלוינונגען/שטראפן וכו׳]. אבער זיי האבן נישט קיינע קאנצעפטן פון אינערליכע מענטאלע פסיכיאלאגישע סטעיטס. סעלארס האט גע׳טענה׳ט אז די סארט באשעפענישן וועלן קענען נוצן זייערע יכולת׳ן וואס זיי האבן שוין אויף צו עקסטענדן און מסביר זיין סיי ״טראכטן״, דורך זייער יכולת׳ן אין שפראך, און סיי סענס פּערסעפּשאנס, דורך זייערע יכולת׳ן אין בּיהעיוויאריסט הסברה. ער האט גע׳טענה׳ט עפי״ז אז עס פעהלט נישט אויס אנצונעמען אין עפּיסטעמאלאגיע דאס מענטאלע קאגניטיוו סטעיט מעיקרא אלס א ״גיווען״.

מ׳האט גע׳טענה׳ט קעגן דעם אז עס איז נישט שייך אז מ׳זאל האבן שטארקע יכולת׳ן אין ״שפראך״ און נישט האבן קאנצעפטן פון אינערליכע מענטאלע סטעיטס; עס איז אינקאהערענט ווייל זיי זענען הא בהא תליא. דאס קען שוין אריינפירען אין דאס וואס ווערט ארומגעשמועסט אין די אשכול, כזה:

6A04B42C-FF73-4F42-B395-76F9D67782EB.jpeg

***

ומענין לענין באותו ענין [פונעם מיינד-בּאַדי פראבלעם]:

E050F8C8-2499-4CA7-B0E5-DF073A5C9D03.jpeg

[מי אני]

אן ענליכע פראבלעם ווי די מיינד-באדי פראבלעם האט דער פילאזאף ווילהעלם טרויגאט קרוג געשטעלט קעגן דאס [דייטשע] אבסאלוט איידיעליזם פון פרידריך ווילהעלם יוסף שעלינג. דהיינו, די שיטה נעמט אן (בקיצור נמרץ) אז אלעס וואס אונז זעה׳מיר אלס ״עכט״ ויש לו ממשות איז נאר וואס אונזער מחשבה מאכט דאס אויס אלס קאטעגאריעס און איידיעס (אזוי ווי אלגעמיינע איידיעליזם), ווי אויך אז דאס בעסטע אפשאצונג/רעפרעזענטאציע פון די וועלט איז נישט דורך מאטעמאטיקס צי פיזיקס נאר דורך דאס זעלבסט-באוואוסטזיניגע שכל, והעיקר (ענליך צו נעא-פּלעטאניזם) אז אונזער דענקען וואס פּערסיווט דאס אלעס אלס ״זיין״ איז נאר ביחס צו די אינפיניט ״אבּסאלוט״ פון וואס דאס איז נובע.

אויף דעם האט קרוג געפרעגט אז ווי אזוי איז פון די אבסטראקט ״אבסאלוט״ נובע פיזישע פרטיים ולמשל דעם עצם פּענע מיט וואס ער טוהט שרייבן די קשיא?