ר' איד דו ביזט נישט קיין שומר תורה ומצוות!

[תחכמוני]

איך האב גערעדט אמאל מיט א איד וואס האנדעלט מיט שוואכע בחורים. דערציילט ער מיר אז ער האט אמאל געהאנדעלט מיט א בחור וואס ער האט זיך געדארפט בעטן ביי אים אז ער זאל לייגן תפילין יעדן טאג. איין טאג קומט דער בחור אריבער צו אים וויינענדיג מיט בכיות נוראות אז ער האט געטוהן א געפערליכע זאך און ער קען זיך נישט בארואיגן. נאך א שטיקל צייט האט ער זיך גענוג בארואיגט צו מגלה זיין זיין גרויסן חטא. ער האט פארגעסן צו שלאגן כפרות!

די מעשה זעהט אויס אביסל איבערגעטריבן אפשר, אבער מיר זענען אלע באקאנט מיט דעם בחור'ל וואס וועט זיך אריינשמוגלען אין מקוה אומבאצאלטערהייט כדי ער זאל נישט פארפאסן א מקוה חלילה, אדער מיט דעם אינגערמאן אויפן וועד החינוך וואס וועט באגראבן א איד און זיינע קינדער פאר דורות ווייל ער האט א סמארטפאון, אדער מיטן ווייבל וואס וועט אויסקערן דעם גאנצן צימער פון א ברעקל מצה פאר מען ברענגט אריין די פיש אבער וועט זיך מיקל זיין פון טרינקען די ארבע כוסות ווייל עס איז צו שווער.

וואס איז די צד השווה צווישן די אלע מענטשן? זיי זענען נישט קיין שומרי תורה ומצוות! "וואס?", הער איך אייך שרייען מיט ערשטוינוג. "וויאזוי קען זיין אז די אלע חשובע אידן און אידענעס וואס זענען מקיים אלע תרי"ג מצוות שבתורה, כאטש זיי זענען עובר דא און דארט אויף עפעס, זענען נישט קיין שומרי תורה ומצוות?" וועל איך אייך מסביר זיין מיט אן הקדמה.

אין תורת כהנים ווערט אראפגעברענגט דער פאלגענדער ערשטוינענדער מאמר, "רבן שמעון בן גמליאל אומר: לא יואמר אדם אי אפשי לאכול בשר בחלב; אי אפשי ללבוש שעטנז; אי אפשי לבוא על הערוה, אלא: אפשי, ומה אעשה אבי בשמיים גזר עלי."

די חכמים באפוילן אונז אז א מענטש זאל זיך נישט איינגעוואוינען זיך צו עקלען פון חזיר אזוי ווי מען האט אונז געלערנט אין חדר. פארקערט. א מענטש זאל דורכגיין א גוישע רעסטוראן און ער זאל טיף אריינציען מיטן נאז און זאגן פאר די קינדער, "אה קינדער! איר שמעקט? א ריח גן עדן! דער חזיר שמעקט דאך אזוי גוט אז מען קען אויסגיין. עס ווילט זיך מיר אראפלאזן די פעקלעך און אריינלויפן זיך מחיה צו זיין מיט א גוט שטיקל בעיקאן. אבער וואס זאל איך טוהן אז אונזער טאטע אין הימל לאזט נישט? גיימיר ווייטער צום הוט געשעפט?"

דער רמב"ם אין שמונה פרקים מוטשעט זיך זייער מיטן אויבנדערמאנטן מאמר. די פילאזאפן לערנען אונז דאך אז א ריכטיגער אויסגעארבעטער מענטש וועט זיך ניטאמאל פארגלוסטן אין עפעס וואס איז נישט ריכטיג אויסגעהאלטן. קען זיין אז אונזערע חכמים לערנען אונז אנדערש?

ענטפערט דער הייליגער רמב"ם אזוי: אבל הדברים שאמרו עליהם החכמים, שהכובש את יצרו מהם הוא יותר חשוב וגמולו יותר גדול - הם: "התורות השמעיות", וזה אמת: שאלמלא התורה לא היו רעות כלל. ומפני זה אמרו: שצריך האדם שיניח נפשו אוהבת אותן ולא יהיה לו מונע מהן רק התורה. ובחן חכמתם, ע"ה, ובמה שהמשילו. שהם לא אמרו: "אל יואמר אדם: אי אפשי להרוג הנפש; אי אפשי לגנוב; אי אפשי לכזב, אלא: אפשי, ומה אעשה אבי שבשמים גזר עלי"' אבל הביאו דברים "שמעיים" כולם: בשר בחלב, ולבישת שעטנז, ועריות. ואלו המצוות וכיוצא בהן, הן אשר קראן השם יתברך: "חוקות". ואמרו רבותינו, ז"ל: "חוקים שחקקתי לך - אין לך רשות להרהר בהם; ועובדי כוכבים משיבים עליהם, והשטן מקטרג בהם, כגון: פרה אדומה ושעיר המשתלח" וכו'. ואשר קראו אותן האחרונים: שכליות, יקראו: מצוות, כפי מה שבארו החכמים. הנה התבאר לך מכל מה שאמרנו איזו מן העברות יהיה מי שלא ישתוקק אליהן יותר חשוב מן המשתוקק אליהן וכובש יצרו מהן, ואיזו מהן יהיה הענין בהפך.

שטעלט אונז דער רמב"ם אוועק א זייער וויכטיגן כלל. עס זענען דא צוויי סארטן מצוות. עס זענען דא מצוות וואס די גמרא דרוקט זיך אויס אויף זיי "דברים שאלמלי לא נכתבו ראויים היו לכתבם" (יומא סז,ב). דאס זענען די מצוות שבין אדם לחבירו; מצוות וואס לערנען אונז אויס צו זיין בעסערע מענטשן; מצוות וואס לערנען אונז אויס וויאזוי אויסצוארבעטן אונזער נאטור צו רחמנות האבן אויף מענטשן, צו ליב האבן יעדן מענטש און צו טוהן גוטס פאר מענטשן. די סארט מצוות דארף א מענטש זיך גוט איינלערנען ביז עס ווערט א חלק פון זיין נאטור, ביז ער ארבעט זיך אזוי גוט אויס אז ער טוט עס פון זיך אליין און נישט ווייל די תורה האט אים באפוילן דאס צו טוהן.

פון דער אנדערער זייט זענען דא מצוות שבין אדם למקום. מצוות וואס מיר פארשטיין נישט זייערע טעמים. דער אייבערשטער דארף דען אז מיר זאלן טוהן מצוות פאר אים? נאר וואס דען? מיר טוהן די מצוות בלויז ווייל דער אייבערשטער האט אונז אזוי באפוילן און מיר ווילן טוהן זיין רצון. ביי די סארט מצוות דארפן מיר זיך לערנען פארקערט. ווי מער מיר ווילן נישט טוהן די מצווה, און דאך טוהן מיר דאס יא, ווייזט עס אז מיר טוהן דאס נאר ווייל דער אייבערשטער האט אונז אזוי באפוילן. די מצוות טיילן אפ צווישן א איד מיט א גוי. אז א איד פארגלוסט זיך אין א שטיקל חזיר און ער האלט זיך איין און ער עסט נישט, האט ער מקיים געווען דעם רצון הבורא. אויב א איד אבער האט פיינט חזיר און ער עסט עס נישט, האט ער דאך נישט געטוהן קיין שום מצווה. ער איז נישט אנדערש פון א גוי וואס האט נישט ליב קיין חזיר.

לדאבונינו, האבן אונז מהפך געווען קערה על פיה. דער רבי אין חדר וועט אונז אויסלערנען אז אין פארק ווארפט מען נישט קיין שמוץ אויף דער ערד ווייל עס מאכט א חילול השם. דער טאטע וועט זאגן פאר זיינע קינדער אז אויב העלפט מען די מאמע האט מען א גרויסע מצוה וכו' וכו'. אבער ווען עס קומט צו די מצוות שבין אדם למקום וועט אונז דער רבי אויסלערנען אז די עקלדיגע גוים עסן נעבעך שמוציגע חזרים, און זיי הערן אויס נידעריגע ניגונים וכו' וכו'. אונז אידן אבער ווייסן אז מיר דארפן זיך עקלן פון די סארט זאכן. און מיר לייענען כסדר מעשיות וואו אידן וואס האבן נעבעך געדארפט עסן חזיר אלס פיקוח נפש, האבן זיך נישט געקענט ברענגן אריינצונעמען א שטיקל חזיר אין מויל.

דאס האט צוגעברענגט ל"ע אז ווען א איד טוט א מצווה שבין אדם למקום, טוט ער עס שוין מער נישט ווייל דער אייבערשטער האט אזוי באפוילן. ער טוט עס ווייל עס מאכט אים פילן בעסער. עס איז געווארן ווי א פארעם פון עמאציאלענע מאסטערבאציע ווי דער איד רייבט זיך דעם בייכל און רופט אויס בקול גדול, "איך האב נאך קיינמאל נישט פארפאסט מקוה." "איך האב נאך אין מיין לעבן נישט פארפאסט קיין תפלה בצבור."

ר' איד! איר זענט נישט קיין שומר תורה ומצוות ה'. איר זענט א שומר תורה ומצוות עצמו. איר האט אן אנדערע תורה. צומאל פארגלייכן זיך די צוויי תורות פערצופאל און צומאל נישט!

[center]* * *[/center]

אין יעצטיגן מצב, זעהן מיר אידן, פילע פון זיי עלטערע אידן, וואס זענען זיך ממש מוסר נפש צו דאווענען מיט מנין. פון די מסירת נפש וואלט זיך געקענט דאכטן אז תפילה ביחיד איז איינע פון די שלש עבירות חמורות אויף וואס עס ווערט געזאגט יהרוג ואל יעבור. אבער ווען מען עפנט אויף א שולחן ערוך, זעהן מיר בלויז די פארווע ווערטער: ישתדל אדם להתפלל בב"ה עם הציבור (או"ח סימן צ סעיף ט).

אויב אזוי שטעלט זיך די פראגע וויאזוי קען זיין אז ווען אלע דאקטוירים ווארענען אונז אן אז מיר שטעלן איין דאס אייגענעם לעבן און די לעבן פון אונזערע שכנים ווען מיר גייען ארויס פון הויז, און כמעט אלע רבנים פה אחד האבן אונז געפסקנט אז דער רצון הבורא איז אז מיר זאלן דאווענען אינדערהיים, זענען נאך אלץ דא מענטשן וואס טוהן אלע מיני תחבולות צו דאווענען מיט מנין?
דער ענטפער איז זייער פשוט. זיי זענען נישט קיין שומרי תורה ומצוות!!!! זיי דאווענען נישט יעדן טאג ווייל דער אייבערשטער האט זיי באפוילן צו דאווענען. זיי דאווענען ווייל זיי ווילן דאווענען. עס מאכט זיי פילן בעסער צו וויסן אז זיי האבן אריינגעווישט נאך עפעס א סגולה אין זייער טעגליכן לעבן. עס געבט זיי א שטופ דורכן טאג.

אבער דער נביא ישעיהו פארשטייט זייער גוט וואס זיי טוהן און ער שרייעט צו זיי, "בפרשכם כפיכם אעלים עיני מכם גם כי תרבו תפלה אינני שמע ידיכם דמים מלאו". ווען עטס קומטס דאווענען צו מיר, וועל איך ענק נישט אויסהערן, ווייל ענקער הענט זענען פול מיט בלוט. יעדעס מאל וואס עטס מאכטס א מנין זענען ענקער הענט פול מיט בלוט אין פולן זין פון ווארט. דער זעלבער באשעפער אויף וועם די גמרא זאגט "אין הקב"ה מואס בתפלתן של רבים", זאגט אונז די מאל, "גם כי תרבו תפלה אינני שמע", איך וועל ענק נישט אויסהערן. איך דארף נישט אייערע פארפוילטע תפילות!

"כי תבאו לראות פני מי בקש זאת מידכם רמס חצרי". ווען עטס קומטס אריין אין מיין שול, קוק איך ענק אן ווי פשוט'ע טרעספעססערס. עטס צוטרעטס מיין שיינעם גארטן! יאגטס אפ פון דאנען! אבער שוין!

מענשטן פרובירן צו פארשטיין פארוואס מען קען נישט מאכן קיין מנין ווען יעדער שטייט 6 פוס אפגעריקט וכדומה. איר זאלט וויסן אז שטיין 6 פוס אפגעריקט איז נאר א בדיעבד. ווען איינער מוז ארויסגיין קויפן עסן פאר זיין שטוב, זאל ער פרובירן צו שטיין ווייט פון מענטשן כדי צו פארמינערן די שאנס פון כאפן דעם ווירוס. אבער מיט דעם אלעם קען מען נאך אלץ כאפן דעם ווירוס. שטודיעס ווייזן אז דער ווירוס קען פארן אזוי ווייט ווי 26 פוס אין דער לופט און עס קען בלייבן אנגעקלעבט אויף סידורים, טישן און בענקלעך פאר עטליכע טעג.

נאך מער וואלט איך געזאגט. אפילו אויב איינער קען יא אוועקשטעלן א מנין ווי עס איז נישטא קיין שום מעגליכקייט פון כאפן דעם ווירוס זאל ער עס נאך אלץ נישט טוהן. ווייל ער ווייזט פאר מענטשן אז נישט מאכן א מנין איז א גרויסע עבירה און אנדערע מענטשן וועלן אים נאכמאכן מיט ביטערע קאנסעקווענצן.

רבותי! יעצט איז די צייט פון זיין א שומר תורה ומצוות! ווייז פארן עולם אז דו טוסט נאר דעם רצון השם און נישט דעם רצון העולם!

[center]* * *[/center]

אזוי ווי די רבנים לערנען אונז כסדר אויס אז מען דארף זיך אייביג זוכן צו לערנען עפעס פון א שעת צרה, וויל איך אויך פרובירן צו זעהן וואס מיר קענען זיך לערנען פון דעם צרה.

דער נביא ישעיהו זאגט אונז ווייטער, "חדשיכם ומועדיכם שנאה נפשי היו עלי לטרח נלאיתי נשא." דיינע ימים טובים זענען אן עול פאר מיר. עס איז מיר שוין צו שווער צו שלעפן.

ווען עס קומט צו יום טוב פסח, ווייסט יעדער אז עס איז דא א שלל פון מנהגים וויאזוי מען דארף זיך פירן. יעדער ערנסטער זיידע האט זיכער געמאכט צוצולייגן אפאר חומרות וואס זאלן אראפגיין ווייטער לדורות און אויסלערנען זיינע קינדס קינדער את הדרך אשר ילכו בם. איינער ווייסט צו זאגן אז קאקאו זאל מען חס ושלום נישט צורירן, אבער מאראנצן זאפט יא. דער אנדערער שרייעט מאראנצן זאפט איז אסור אבער גרעיפ דזשוס איז מן המבחר. דער דריטער טופעט מיט די פוס, "נאר מאסט. נאר מאסט!"

אבער פון איין קליינער מצוה האבן מיר שטילערהייט פארגעסן. דאס איז די מצוה פון שמחת יום טוב. נישט נאר איז דאס א מצוות עשה מן התורה, נאר עס איז אויך א מצוה וואס איז חציו לה' וחציו לכם. סיי טוהן מיר דעם רצון הבורא און סיי איז דאס א צייט וואס מיר קענען פארברענגן צוזאמען מיט דער משפחה און אריינברענגן א שמחה אין שטוב.

ממילא, אויב איז דא איד וואס האט זיך שוין אזוי אפגעהרג'עט די תאוות עולם הזה אז ער פארדינט שוין נישט קיין שום טעם פון א שטיקל עסן, און ער וויל צולייגן א חומרא צום יו"ט פסח, דאן וואויל איז צו אים. אויב איז אבער דא א איד, וואס עס גלוסט זיך אים זייער נישט צו עסן אן אפגעכמורעטן שטיקל ספאנדשז קעיק. אים גלוסט דייקא יא א שטיקל שאקאלאדע. אדער אפשר גלוסט זיך אים זייער צו עסן א שטיקל מצה מיט פיש. דאס איז זיין עונג יום טוב. זאג איך פאר דעם איד, "עס און טרונק און לאז דיך וואוילגיין. דו ביזט א שומר תורה ומצוות! דו ביזט מקיים א מצוות עשה מן התורה!"

"חדשיכם ומועדיכם שנאה נפשי היו עלי לטרח." ווען דיין ימים טובים ווערן אן עול פאר דיר, ווערט דאס אן עול פאר מיר אויך, זאגט אונז דער באשעפער. איך האב אויך פיינט די ימים טובים. עס איז מיר צו שווער צו טראגן. עס יא א שטיקל געבראקס! מיש דיך יא אויב עס ברענגט דיר אן עונג יום טוב! מאך נישט מיינע ימים טובים פאר אן עול!

איך וועל דא ענדיגן מיטן צוברענגען צוויי וויכטיגע מאמרים. איינס איז א שטיקל פון דער יעב"ץ ווי ער ברענגט צו פון זיין טאטן דער חכם צבי ווי ער שרייט אן א תלמיד חכם פארן צופיל מחמיר זיין אין פסח: "...עד שגער בו אדמ"ו הה"ג נר"ו. וסוף דבריו שמפני חשש רחוק כי האי אין למנוע שמחת י"ט. והביא ראיה מדברי אביו הגאון זצ"ל ע"ד מצה שרויה שהמתחסדים פורשים מהם והוא ז"ל סתר כל דברי המחמירין. (שאילת יעב"ץ חלק ב' סימן ס"ה)"

דער צווייטער איז ווי דער מהרש"ל מאכט חוזק פון די אשכנזים, אז ווען איינער גייט מיט א הוילן קאפ, קוקט מען אן ווי א שגץ הגם עס איז גאר א קנאפע מנהג. משא"כ ווען איינער איז עובר אויף גרעסער איסורים בלייבט ער ווייטער א שיינער איד: "וממידת חסידות הוא שלא לילך ד' אמות בגילוי הראש ודוקא הליכה ד' אמות... ועכשיו אני אגלה את קלון האשכנזים: בודאי מי ששותה יין נסך במלון של גוים ואוכל דגים מבושלים בכלים שלהם והמחמיר הוא שמאמין לפונדקית שלא בשלו בה אין חוששין עליו ואין בודקין אחריו ונוהגין בו כבוד אם הוא עשיר ותקיף ומי שהיה אוכל ושותה בהכשר רק שהיה בגילוי הראש היו תופסין אותו כאלו יצא מן הכלל. (שו"ת מהרש"ל סימן ע"ב).

אידן געדענקטס! מאכטס נישט דעם טפל פאר אן עיקר!

איר זענט שומרי תורה ומצוות!

[מי אני]

בנוגע דעם דארף מען אויך באטאנען דעם דור רביעי (פתיחה לחולין אות ב), וואס מ׳האט אראפגעברענגט דא אין שטיבל מערערע מאל, אז א דבר נימוס ושכלי וואס א יעדע מענטש פארשטייט האט די תורה בעצם אפילו נישט געדארפט באפעלן צו טוהן אדער נישט טוהן ע״ש.

דאס גיבט אויך א טיפערן משמעות צו [tag]קטלא קניא[/tag]’ס מימרא/ווארט.

‏אשר הקלת החמרתי.

[תחכמוני]

וזה דרך ארץ קדמה לתורה.

עס איז אויך כדאי אנצומערקן דא אז ווען די משנה באנוצט זיך מיטן ווארט דרך ארץ מיינט דאס בדרך כלל דאס ארבעט. אזוי ווי מיר טרעפן אין אבות "רבן גמליאל בנו של רבי יהודה הנשיא אומר, יפה תלמוד תורה עם דרך ארץ, שיגיעת שניהם משכחת עון. וכל תורה שאין עמה מלאכה, סופה בטלה וגוררת עון." ווי אויך "כל המקבל עליו עול תורה, מעבירין ממנו עול מלכות ועול דרך ארץ; וכל הפורק ממנו עול תורה, נותנין עליו עול מלכות ועול דרך ארץ."

דאס איז אויך עפעס א זאך וואס מען מאלט אראפ היינטצוטאגס ווי א גרויסער בדיעבד. מען פרובירט אראפצוווישן די אלע דורות פון תנאים אמוראים ראשונים און אפילו געוויסע אחרונים וואס פלעגן ארבעטן לצורך פרנסה און מען לערנט אונז אויס אז מען דארף ליבערשט קוועטשן א באנק ווי גיין מפרנס זיין די שטוב. אבער אין אמת'ן אריין גייען די צוויי זאכן האנט ביי האנט. אז מען האט א פרנסה, האט מען שלום בית, האט מען שמחה אין שטוב, ווערט מען א מענטש מן הישוב און אזוי איז מען זוכה צום כתר של תורה. אבער אם אין דרך ארץ אין תורה.

[רביה''ק זי''ע]

דרך ארץ לויט ווי איך פארשטיי מיינט ציוויליזירט, אין דעם איז אריינגערעכנט מענטשליכקייט, מידות, ארבעטן, און נאך זאכן.

[תחכמוני]

רביה"ק, דאס איז מער א שפעטערדיגע התפתחות פונעם ווארט דרך ארץ. ווען די משנה באנוצט זיך מיט דעם, מיינט עס בדרך כלל פרנסה.

[תחכמוני]

מ'לייענט היינט ווי אידן זענען געווען להוט נאך ע"ז בזמן הבית, און ס'איז שווער צו פארשטיין. אין עטליכע הונדערט יאר ארום ווען מ'וועט באשרייבן אונזער היינטיגע תקופה, וועט מען נישט קענען פארשטיין ווען מ'וועט שילדערן אז ווי מער א מצוה האט געמאכט סענס פאר'ן שכל האט מען מזלזל געווען דערין, און ווי מער עס איז נישט געווען שכל'דיג האט מען אלס מער מדקדק געווען דערין כחוט השערה. עד כדי כך, אז מ'האט גאר אפגעשפעט פון א.ג. 'שוואכערע אידן' אז זיי זענען מער מקפיד אויף בין אדם לחבירו ווי בין אדם למקום, ווי כאילו דער אידישער גאט איז מער בין-אדם-למקום-געשטימט.

איך האלט אז קבלה איז אסאך שולדיג אין דעם. פאר קבלה איז געווארן אזוי אנגענומען צווישן די אידן האבן רוב מפרשים געזוכט צו געפונען ראציאנאלע פשטים פאר די טעמי המצוות. קבלה, דאקעגן, האט פרובירט צו זאגן מער מיסטישע פשטים אין די טעמי המצוות. א שטייגער ווי אלע מצוות וואלטן געווען קנעפלעך וואס ווען מען דרוקט זיי טוט עס אפ גרויסע עפעקטן אויף אויבערשטע וועלטן.

נעם אזא מצוה ווי שילוח הקן. לויט ווי די רמב"ם איז מסביר אין מורה נבוכים קומט דאס מצוה אונז אויסלערנען צו האבן רחמנות אויף אלע בעלי חי. אויב איינער וויל ממילא נעמען די קינדער אדער אייער פון א פייגל צו עסן, זאל ער כאטש זיכער מאכן נישט צו נעמען די מאמע צוזאמען מיט די קינדער, אזוי ווי מיר טרעפן אותו ואת בנו לא תשחטו ביום אחד.

קומט אבער קבלה און לערנט אונז אז די אכזרות פון שילוח הקן איז מעורר הקב"ה'ס רחמים אויף זיינע קינדער. גיי פארשטיי! דאס ברענגט צו אז מענטשן וואס דארפן נישט די קינדער אדער אייער פון א פייגל בכלל, לויפן ארום איבערן גאנצן שטאט צו טרעפן א פייגל און אוועקנעמען אירע קינדער. אנשטאט אונז אויסלערנען רחמים, האט אונז די תורה פארוואנדלט אין אכזרים!

ווען מיר וואלטן נישט אנגעקוקט אלע מצוות ווי קנעפלעך פון מאשינען וואלטן מיר אליין פארשטאנען וועלכע מנהגים און חומרות זענען וויכטיג און וועלכע זענען גאר שעדליך.

[פארשטאנד]

רביה"ק, דאס איז מער א שפעטערדיגע התפתחות פונעם ווארט דרך ארץ. ווען די משנה באנוצט זיך מיט דעם, מיינט עס בדרך כלל פרנסה.

קוק דא

[תחכמוני]

רביה"ק, דאס איז מער א שפעטערדיגע התפתחות פונעם ווארט דרך ארץ. ווען די משנה באנוצט זיך מיט דעם, מיינט עס בדרך כלל פרנסה.

קוק דא

יישר כח פארן לינק.

איך האב שנעל דורכגעבליקט און עס זעהט מיר נישט אויס ווי ער טרעפט א קלארע משנה (נישט א מדרש אדער גמרא) ווי דרך ארץ מיינט נישט פרנסה. ער פרובירט אבער צו זאגן אז אין עטליכע משנות מיינט עס יא נימוס און נישט ווי רוב מפרשים זענען מסביר אז עס מיינט פרנסה. אבער כבודו במקומו מונח, מיט פשטים קען מען זיך דינגען. איך זאג נישט אז דרך ארץ האט נישט געהאט נאך מיינונגען (מסכת דרך ארץ למשל). איך זאג נאר אז בדרך כלל נוצט דאס די משנה מיט דער מיינונג פון פרנסה.

[מי אני]

איך האלט אז קבלה איז אסאך שולדיג אין דעם. פאר קבלה איז געווארן אזוי אנגענומען צווישן די אידן האבן רוב מפרשים געזוכט צו געפונען ראציאנאלע פשטים פאר די טעמי המצוות. קבלה, דאקעגן, האט פרובירט צו זאגן מער מיסטישע פשטים אין די טעמי המצוות. א שטייגער ווי אלע מצוות וואלטן געווען קנעפלעך וואס ווען מען דרוקט זיי טוט עס אפ גרויסע עפעקטן אויף אויבערשטע וועלטן.

נעם אזא מצוה ווי שילוח הקן. לויט ווי די רמב"ם איז מסביר אין מורה נבוכים קומט דאס מצוה אונז אויסלערנען צו האבן רחמנות אויף אלע בעלי חי. אויב איינער וויל ממילא נעמען די קינדער אדער אייער פון א פייגל צו עסן, זאל ער כאטש זיכער מאכן נישט צו נעמען די מאמע צוזאמען מיט די קינדער, אזוי ווי מיר טרעפן אותו ואת בנו לא תשחטו ביום אחד.

קומט אבער קבלה און לערנט אונז אז די אכזרות פון שילוח הקן איז מעורר הקב"ה'ס רחמים אויף זיינע קינדער. גיי פארשטיי! דאס ברענגט צו אז מענטשן וואס דארפן נישט די קינדער אדער אייער פון א פייגל בכלל, לויפן ארום איבערן גאנצן שטאט צו טרעפן א פייגל און אוועקנעמען אירע קינדער. אנשטאט אונז אויסלערנען רחמים, האט אונז די תורה פארוואנדלט אין אכזרים!

הרב דר. נתן סליפקין ברענגט טאקע אט דאס ארויס (אין זיין מאנאגראף).

[תחכמוני]

איך האלט אז קבלה איז אסאך שולדיג אין דעם. פאר קבלה איז געווארן אזוי אנגענומען צווישן די אידן האבן רוב מפרשים געזוכט צו געפונען ראציאנאלע פשטים פאר די טעמי המצוות. קבלה, דאקעגן, האט פרובירט צו זאגן מער מיסטישע פשטים אין די טעמי המצוות. א שטייגער ווי אלע מצוות וואלטן געווען קנעפלעך וואס ווען מען דרוקט זיי טוט עס אפ גרויסע עפעקטן אויף אויבערשטע וועלטן.

נעם אזא מצוה ווי שילוח הקן. לויט ווי די רמב"ם איז מסביר אין מורה נבוכים קומט דאס מצוה אונז אויסלערנען צו האבן רחמנות אויף אלע בעלי חי. אויב איינער וויל ממילא נעמען די קינדער אדער אייער פון א פייגל צו עסן, זאל ער כאטש זיכער מאכן נישט צו נעמען די מאמע צוזאמען מיט די קינדער, אזוי ווי מיר טרעפן אותו ואת בנו לא תשחטו ביום אחד.

קומט אבער קבלה און לערנט אונז אז די אכזרות פון שילוח הקן איז מעורר הקב"ה'ס רחמים אויף זיינע קינדער. גיי פארשטיי! דאס ברענגט צו אז מענטשן וואס דארפן נישט די קינדער אדער אייער פון א פייגל בכלל, לויפן ארום איבערן גאנצן שטאט צו טרעפן א פייגל און אוועקנעמען אירע קינדער. אנשטאט אונז אויסלערנען רחמים, האט אונז די תורה פארוואנדלט אין אכזרים!

הרב דר. נתן סליפקין ברענגט טאקע אט דאס ארויס (אין זיין מאנאגראף).

ער בעט געלט פארן לייענען דעם מאמר. לייגט ער צו עפעס צו וואס איך האב שוין דערמאנט?

[מי אני]

ער טוהט עס דורך מיט מראה מקומות, די היסטאריע וכו׳ - אן אקאדעמישן ווערק. די דזשיסט איז אבער בעיסיקעלי אזוי ווי דו זאגטס (און אזוי ווי ער שרייבט אין זיין בלאג פּוֺיסט).

מ'לייענט היינט ווי אידן זענען געווען להוט נאך ע"ז בזמן הבית, און ס'איז שווער צו פארשטיין. אין עטליכע הונדערט יאר ארום ווען מ'וועט באשרייבן אונזער היינטיגע תקופה, וועט מען נישט קענען פארשטיין ווען מ'וועט שילדערן אז ווי מער א מצוה האט געמאכט סענס פאר'ן שכל האט מען מזלזל געווען דערין, און ווי מער עס איז נישט געווען שכל'דיג האט מען אלס מער מדקדק געווען דערין כחוט השערה. עד כדי כך, אז מ'האט גאר אפגעשפעט פון א.ג. 'שוואכערע אידן' אז זיי זענען מער מקפיד אויף בין אדם לחבירו ווי בין אדם למקום, ווי כאילו דער אידישער גאט איז מער בין-אדם-למקום-געשטימט.

מ׳קען זאגן א שטיקל רמז בזה אז די גמרא פארציילט (סנהדרין קב:) אז נאכדעם וואס מנשה המלך האט אויסגעלערענט פאר רב אשי עפעס בהלכות בציעת הפת בברכת המוציא האט זיך רב אשי טאקע געוואונדערט אויף מנשה וחביריו׳ס תאוה לע״ז ע״ש. און מען טרעפט אז די גמרא (ב״ק צד.) דרש׳נט אויפ׳ן פסוק (תהלים י ג) בוצע ברך נעץ ה׳, אויף איינער וואס גנב׳ט ווייץ און איז מפריש פונ׳ם טייג/ברויט חלה און מאכט א ברכה דערויף ע״ש. דהיינו, ער איז עובר אויף בין אדם לחבירו און שטעלט עס אונטער בין אדם למקום וואס דאס איז ער יא מחשיב. ולרמז אז די זעלבע סארט וואונדער וואס רב אשי האט געהאט אויף מנשה המלך, וואס דעמאלטס האט ער אים אויסגעלערענט עפעס בהלכות ״בציעה״, די זעלבע סארט וואונדער דארף מען האבן אויף אזא איינעם וואס טרעהט אויף בין אדם לחבירו אבער בין אדם למקום האלט ער הייליג, וואס אויף אים ווערט געזאגט ״ובוצע״ ברך נעץ ה׳.

[אישתישבי]

מען שרייבט דא גערעכט און אמת'ע זאכן, אונז היינט זענען ליידער נישט אידן וואס היטען די תורה, אונז גייען סך הכל בדרך אבותינו, וואס אונז טוהן זענען מנהגים וואס ענדלען די אריגינעלע תורה.

ווען סאטמאר האט געהאט דער געפעכט מיט די בני יואל אין קרית יואל, מיט דער סקול דיסטריקט, פאר די וואס געדענקען, האט סאטמאר עמטליך געשריבן אין זייערע דאקומענטן צו די רעגירונג אז אונז האלטען ימים טובים אן מצוות נישט צוליב רעליגיע, נאר צוליב מנהג.

אונזער גאנצער הויה, דער גאנצע יש איז מנהג, נישט דאורייתות און אפילו נישט דרבנן'ס.

אנגעהויבן ביים קאפעל, און געענדיגט ביי שטריימעל.

א מקוה איז נישט קיין מצוה בכלל, אין הלכה איז עס בכלל נישט קיין זאך, און דאך באשטייט עס דער עיקר פין א חסידישע איד, א חסידישע איד וועט נישט וועלען וואוינען אין א געגענט ווי עס איז נישט דא קיין מענער מקוה. פארגעס פין קאראנא.

ממילא, הגם דער כוונה פין דער פותח האשכול, און רוב קאממענטס דא זענען געווען לכאורה צו קריטיקירן, אבער טאמער וועט מען פרעגן רבי'ס און מנהיגים וועלען זיי ענטפערען אז אדרבה, היא הנותנת, אזוי איז עס.

[קאך_לעפל]

[justify]דער הייליגער תפארת שלמה פרעגט פארוואס האבן מרדכי און אסתר באשלאסן גוזר תענית צו זיין דווקא אינעם סאמען הייליגן יום טוב פסח? די גזירה איז דאך ערשט געווען כמעט א יאר דעראויף ערשט אין חודש אדר. פארוואס האבן זיי דען נישט געקענט אויסווארטן ביז נאך פסח? זאגט ער א שטארקער דערהער, ער זאגט אז מרדכי און אסתר האבן דייקא געוואלט אז ס'זאל זיך באמערקן אין הימל דאס אפוועזענהייט פון די תקונים וועלכע ווערן באשאפן ווען אידן טוען די מצוות פון פסח, מצה, און מרור. זיי האבן מנאפולירט אז דאס אויסטערלישער נחת רוח וואס דער ריבונו של עולם שעפט ווען זיינע קינדער האלטן איין געטריי זיינע ליבע געבאטן - זאל זיך פעלן דארט אויבן אין הימל. און דאס זאל מאניפעסטירן דאס רחמנות פונעם אייבישטן אויף זיין געליבט הייליג פאלק דאס כלל ישראל, און זיי ראטעווען פון דעם בייזן המן.
דאס איז אן קיין שום צווייפל אין די דאזיגע טעג פעלן זיך אין הימל די הייליגע תקונים און יחודים וועלכע ווערן מאניפעסטירט דורך תפילה בציבור. דאס פארשטימעניש פון קדושה און ברכו, אמן יהא שמיה רבא, דאס פארשטימעניש פון די הבל פיהם תינוקות של בית רבן שלא טעמו טעם חטא, שאקלן פילייכט אויף די העכערע ספערן, און דאס דערוועקט גלייכצייטיג דאס רחמנות פונעם אייבישטן אויף זיין געליבט פאלק ישראל. האפנטליך וועט דאס פילייכט אפשרייען די ביטערע פלאג די מגיפה.

אין די ווירקליכקייט האבן מיר ערשט געקלערט קאפויער. מיר האבן עס אנגעקוקט ווי ווען עס קומט רעגן אין סוכות, וואס דאס איז פארן כלל ישראל ווי א הילכיגער פראסק אין פנים פון הייליגן באשעפר, אזוי צו זאגן, איך בין נישט אינטערעסירט אין ענקערע תקונים און אין ענקער סוכוה.
דאס אז מיר קענען נישט דאווענען מיט קיין מנין, איז גלייך ווי ג-ט זאגט אונז אז איך בין נישט אינטערעסירט אין ענקער תפילה בציבור, ענקער קדיש, און ברכו. כ'האב מיך זאגאר אזוי איבערגעקלערט אז אין די דאזיגע טעג איז פילייכט עטוואס בעסער צו טראכטן פאזעטיוו ווי איידער נעגאטיוו. דעריבער בין איך מער אויסן צו גלייבן אין די ערשטע ווערסיע....[/justify]

[רביה''ק זי''ע]

[tag]אישתישבי[/tag], פשט אין תחכמוני'ס אויסבראך איז אזוי: מה נפשך, אויב איז דיין ציל מיט שמירת המצוות צו טון דעם רצון השם טוסטו פונקט דאס פארקערטע דערפון, אויב אבער היטסטו וואס דו היטסט נאר ווייל דו ביזט צוגעוואוינט אזוי צו טון דאן זאג עס אפן און קלאר. מיש נישט אריין דעם באשעפער אינעם טשאלענט, און האק נישט אין קאפ אז מ'פארפאסט אמן יהא שמה רבאס, תורה מגני ומצלי, וכו'. ביזט גערעכט אז די לצנות האט זיך נישט אנגעפאנגען ביי די קאראונע וויירוס, און מ'קען ברענגען צענדליגער ענליכע דוגמאות צו תחכמוני'ס, ס'איז אבער נאכאלץ אינטערעסאנט עקסטער ארויסצוברענגען די לצנות פונעם קאראונע פערספעקטיוו.

אויסער דעם ווייסטו צו מ'קען ערגעץ זעהן דעם דאקומענט וועלכן דו האסט ערווענט? ס'וואלט מיר געווען אינטערעסאנט צו זעהן.

[berlbalaguleh]

שפתיים ישק משיב דברים נכוחים.
דער געדאנק אז מיר האבן גענצליך מהפך געווען הקערה על פיה, לויט וואס דער רמב"ם ערקלערט אין שמונה פרקים, איז גאוניש.

אבער אין די מערסטע פעלער קומט דאס מאכן פון עיקר
א טפל. און פון טפל אן עיקר פון אומוואוסנהייט.

איך קוק אן דעם דראנג ביי א סאך מענטשן צו מאכן א מנין אין די איצטיגע צייט פון אן אנדער'ן פערספעקטיוו. נישט אויפ'ן וואגשאל פון עיקר און טפל. זיי זענען נישט באוואוסטזיניג (Aware) פון די שעדליכקייט פון זייערע מעשים...!

[ארי נוהם]

הערליך ארויסגעברענגט, און אזוי ריכטיג!!

עס איז פאסיג אראפצוברענגען וואס ר' מענדעלע וויטעבסקער שרייבט, אז שוין נאכן עולה זיין קיין ארץ ישראל מיט זיינע חסידים האט איינמאל אויסגעבראכן א מגיפה אין טבריה - וואו זיי האבן געוואוינט, און צוליב דעם זענען זיי געווען איינגעשפארט אינדערהיים פון בעפאר פסח ביז נאך שבועות, און זיי זענען ניטאמאל געגאנגען אין מקוה צוליב פקו"נ.

איז דארטן געווען איין חסיד וואס האט נישט געקענט אויסהאלטן אזא זאך, זיך נישט צו טובל'ן קיין טבילת עזרא, און ער איז יא געגאנגען כאפן א טבילה, און איז טאקע באלד אנגעשטעקט געווארן אינעם מגיפה און ליידער געשטארבן.

רבי מענדעלע האט זיך אויסגעדרוקט דערוועגן, אז יענער חסיד איז נישט געשטארבן צוליב די מגיפה, נאר צוליב דעם וואס ער האט נישט געגלייבט אינעם פסוק "אני ה' השוכן איתם בתוך טומאותם", און ער איז געגאנגען אין מקוה נישט גלייבנדיג אז יעצט וויל גאט אז ער זאל בלייבן טמא און דער באשעפער וועט ווייטער רוען מיט אים.


דער געדאנק איז ממש כדבריך: מענטשן "מוזן" דאווענען מיט מנין, און מענטשן "מוזן" כאפן א טבילה, נישט ווייל זיי זענען גרויסע יראי שמים, נאר ווייל זיי דינען - זיך זעלבסט. זיי קענען נישט אנהייבן א טאג אן א מנין, און קענען זיך נישט דערזען אן א מקוה, אבער מיטן געטליכן רצון האט עס זילטש איינגעלייגט.

[אישתישבי]

[tag]אישתישבי[/tag], פשט אין תחכמוני'ס אויסבראך איז אזוי:
.....
אויסער דעם ווייסטו צו מ'קען ערגעץ זעהן דעם דאקומענט וועלכן דו האסט ערווענט? ס'וואלט מיר געווען אינטערעסאנט צו זעהן.

דעמאלס בשעתו איז געוועהן פאשקעווילן, דעמאלס איז געוועהן די באקאנטע דרשה פין שגץ ארויס פין ברך משה, און דער אינגער ר' אהרן האט געזאגט עפרא לפומיה אויף דער קאשויער רב.

[[NAMELESS]]

תחכמוני!
געווואלדיג!
יא , מאיז נישט בטל צום רצון השם.
אבער איז דאס דען נישט בכונה געווארן אזוי אריין געווארצלט געווארן אין אונזער ציבור דורך די גדולים מדורות שעברו ?
זיי האבען געוואלט אז א איד זאל זיין א געוויסע קולטור נישט נאר אז ער האט אנדערע געבאטן ווי א גוי.
זייי האבן געוואלט אז א איד זאל נישט נהנה זיין פון א גויאישע פאברענג בלויז ווייל סנישט זיין טעיסט.
גראדע לעצטענס געהערט פון א איד וואס איז געווען ביי א עלטערע איד א האלאוקאסט איבערלעבער וואס האט נאכען קריג אוועק געווארפען די גאנצע אידישקייט אין לעבט שוין יארן ווי א פאלנער גוי , מיט א גויטע , האט ער גערעדט מיט איהם איבער פארשידענע הויפען פון די פוילישע אידענטום , בעטענדיג נאכצומאכען די כל מקדש פון א רבי מפורסם פארן קריג האט ער דאס געזינגען זיך ווארפענדיג פון געוויין , האט דער איד צוגענדיגט "אויס איד קען מען ווערן אבער נישט אויס חסיד"

[אמת וצדק]

תחכמוני!
געווואלדיג!
יא , מאיז נישט בטל צום רצון השם.
אבער איז דאס דען נישט בכונה געווארן אזוי אריין געווארצלט געווארן אין אונזער ציבור דורך די גדולים מדורות שעברו ?
זיי האבען געוואלט אז א איד זאל זיין א געוויסע קולטור נישט נאר אז ער האט אנדערע געבאטן ווי א גוי.
זייי האבן געוואלט אז א איד זאל נישט נהנה זיין פון א גויאישע פאברענג בלויז ווייל סנישט זיין טעיסט.
גראדע לעצטענס געהערט פון א איד וואס איז געווען ביי א עלטערע איד א האלאוקאסט איבערלעבער וואס האט נאכען קריג אוועק געווארפען די גאנצע אידישקייט אין לעבט שוין יארן ווי א פאלנער גוי , מיט א גויטע , האט ער גערעדט מיט איהם איבער פארשידענע הויפען פון די פוילישע אידענטום , בעטענדיג נאכצומאכען די כל מקדש פון א רבי מפורסם פארן קריג האט ער דאס געזינגען זיך ווארפענדיג פון געוויין , האט דער איד צוגענדיגט "אויס איד קען מען ווערן אבער נישט אויס חסיד"

גערעכט ביסטו, אבער וואס איז מיט איינער וואס פילט נישט אזוי? אים גליסט יא, צו אזא איינעם רעדט תחכמיני.


Sent from my iPhone using Tapatalk

[רביה''ק זי''ע]

[tag]אנשטענדיגע ייוד[/tag]: ביזט גערעכט אז אונזערע רביס האבן נישט געהאלטן פונעם אשכול עפענער'ס רמב"מיסטישע מהלך אין אידישקייט, און ס'איז קלאר אז זיי זענען גערעכט געווען און נאך מיט א שמיץ אריבער. נישט נאר וואס אידישקייט איז אויך קולטור, גאנץ אידישקייט איז נאר קולטור, די 'אי אפשי' מהלך איז א שפעטערדיגע ערפינדונג. אבער לויט זייער מהלך אין אידישקייט איז די קשיא נאך פיל שטערקער, ווי פאלגענד. לאמיר טאקע רעדן פון דאווענען, פון גמרא זעהט נישט אויס אז ס'זאל זיין א חיוב גמור צו דאווענען, ס'איז אפילו דא א רבי אליעזר וואס האלט אז בכלל נישט פון דאווענען יעדן טאג. דאווענען פלעגט זיין מער אזא קולטור זאך, און טאקע דערפאר איז איינער וואס איז פארנומען פטור פון דאווענען מדינא דגמרא, שמואל'ס טאטע פלעגט נישט דאווענען דריי טעג נאכ'ן קומען פון וועג, רב יהודה פלעגט נאר דאווענען ראש חודש, וכו' וכו', ווילאנג ס'נאר געווען אזא טראדיציע אזא איז עס געווען זייער בייגעדיג. ס'מאכט נישט אזוי שטארק אויס פונקטליך וויאזוי דו ביזט מקיים די מנהג, דער עיקר איז אז דו ביזט א חלק פון די קולטור און דו ביזט זיך משתתף אויף וויפיל ס'קומט דיר נישט אן צו שווער, מסירות נפש מאן דכר שמיה?! מ'פארשפארט שולן, איז וואס? האט מען פארשפארט דיין סטעדיום, וואס ווערסטו אזוי פארלוירן? זיין א בהמה איז נישט אידיש און נישט גוי'איש, אויף דעם וואלט יעדער מסכים געווען.

[תחכמוני]

[tag]אנשטענדיגע ייוד[/tag]: ביזט גערעכט אז אונזערע רביס האבן נישט געהאלטן פונעם אשכול עפענער'ס רמב"מיסטישע מהלך אין אידישקייט, און ס'איז קלאר אז זיי זענען גערעכט געווען און נאך מיט א שמיץ אריבער. נישט נאר וואס אידישקייט איז אויך קולטור, גאנץ אידישקייט איז נאר קולטור, די 'אי אפשי' מהלך איז א שפעטערדיגע ערפינדונג. אבער לויט זייער מהלך אין אידישקייט איז די קשיא נאך פיל שטערקער, ווי פאלגענד. לאמיר טאקע רעדן פון דאווענען, פון גמרא זעהט נישט אויס אז ס'זאל זיין א חיוב גמור צו דאווענען, ס'איז אפילו דא א רבי אליעזר וואס האלט אז בכלל נישט פון דאווענען יעדן טאג. דאווענען פלעגט זיין מער אזא קולטור זאך, און טאקע דערפאר איז איינער וואס איז פארנומען פטור פון דאווענען מדינא דגמרא, שמואל'ס טאטע פלעגט נישט דאווענען דריי טעג נאכ'ן קומען פון וועג, רב יהודה פלעגט נאר דאווענען ראש חודש, וכו' וכו', ווילאנג ס'נאר געווען אזא טראדיציע אזא איז עס געווען זייער בייגעדיג. ס'מאכט נישט אזוי שטארק אויס פונקטליך וויאזוי דו ביזט מקיים די מנהג, דער עיקר איז אז דו ביזט א חלק פון די קולטור און דו ביזט זיך משתתף אויף וויפיל ס'קומט דיר נישט אן צו שווער, מסירות נפש מאן דכר שמיה?! מ'פארשפארט שולן, איז וואס? האט מען פארשפארט דיין סטעדיום, וואס ווערסטו אזוי פארלוירן? זיין א בהמה איז נישט אידיש און נישט גוי'איש, אויף דעם וואלט יעדער מסכים געווען.

איך ווייס נישט פונקטליך וואס דו רופסט אן שפעטערדיג און וואס פריערדיג, אבער דער מאמר פון "אי אפשי" ווערט שוין אראפגעברענגט אין תורת כהנים. ווי אויך וואס איז די ראיה אז אידישקייט איז קולטור וויבאלד ר' יהודה פלעגט נאר דאווענען איינמאל אין דרייסיג טעג? פארקערט, אויב עפעס ווייזט עס אז זיי האבן פארשטאנען די וויכטיגקייט פון מקיים זיין דעם רצון השם. זיי פלעגן נישט דאווענען ווייל אזוי וועלן זיי הייסן שיינע אידן, אדער ווייל דאס וועט זיי געבן סיפוק דורכן טאג. זיי פלעגן דאווענען ווייל דאס איז געווען דער רצון השם. און אויב דער רצון השם איז אז תורה איז וויכטיגער, דאן וועט מען לערנען אנשטאט דאווענען (אויב עס איז תורתו אומנתו).

[רביה''ק זי''ע]

וואס איך מיין צו זאגן איז אז דער ערשטער וואס איז אויפגעקומען מיט דאווענען האט עס געטון ווייל ער האט געפילט א פערזענליכע געשמאק דערין, נישט ווייל גאט האט איהם באפוילן צו וואס. איך וויל נישט פארפארן צו דברי כפירה דא וועל איך נישט שפעקולירן איבער די טעם און מקור פון איסור חזיר, אבער ס'ביי מיר א דבר פשוט אז ווען משה רבינו האט געזאגט פאר די אידן אז גאט לאזט נישט עסן חזיר האבן זיי שוין איינמאל געזאגט אי אפשי. ווען די אבות האבן זיך צוריקגעהאלטן פון עסן חזיר, כאטש וואס ס'איז בכלל נישט געווען דעם רצון השם, איז דאס אויך צוגעגאנגען מיט אן 'אפשי'?! ס'נישט קיין תורת כהנים, ס'איז סך הכל דער רמב"ם'ס פשט אינעם תורת כהנים, מ'קען עס זייער גרינג אנדערש פארטייטשן. דער רמב"ם'ס מהלך אין אידישקייט איז זייער גוט פאר איינער וואס זיין געפיל לאזט איהם נישט אפלאזן אידישקייט און ער וויל עס ראציאנאלאזירן, אבער פון א וויסנשאפטליכע און anthropological שטאנדפונקט איז עס אינגאנצן נישט אויסגעהאלטן.

רב יהודה איז נישט געווען תורתו אומנותו, דאס איז שפעטערדיגע אפאלאגעטיקע. תורתו אומנותו איז נאר א היתר אויף נישט מפסיק צו זיין פון לערנען כדי צו דאווענען, נישט אויף בכלל נישט צו דאווענען.

[אישתישבי]

און חסידישע ספרים לערנען לכתחילה פשט אין רמב"ם, אז ביי מצות שכליות איז נישטא קיין אפשי, ווייל דער מחשבה און רצון ביי די עבירות איז אסור. וועסט גיין מטמא זיין דעם מחשבה מיט א רצון צו די עבירות?
דיר פשוטער פשט אין רמבם אז א מענטש וואס גלוסט צו די עבירות, נאר האלט זיך איין פין עס טוהן בפועל, איז נישט א שלימות'דיגער מענטש, איז לכתחילה נישט קיין חסיד'ישע מהלך, ווייל וואס פאר א עבודה איז דאס צו זיין א שלימות'דיגער מענטש.
און אפילו ווען עס ווערט יא דערמאנט אין ספרים אויסצוארבעטן די חושים, איז דער פשט אז די חושים זאלען זיין פראגראמירט צו טוהן דער רצון השם, נישט אז דער מענטש זאל זיין שלימות'דיג.

ממילא איז דאווענען מיט מנין די טעג תלוי אין דער חקירה ַַ איינער וואס טוט נאר וואס מען דארף ווען מען דארף, האלט אז מען זאל נישט דאווענען מיט מנין, איינער וואס גיבט אכטונג אויף זיין מהות, האט מורא אז טאמער וועט ער טוישן זיין פראגראם און נישט דאווענען מיט מנין, וועט ער מער נישט האבן דער רצון צו דאווענען מיט מנין, און וועט זאגן אי אפשי מה אעשה, און ער וויל נישט אריינברענגן דער ענין אין זיין ליסטע פין נסיונות.

הגם איך פערזענליך האלט אז חמירא סכנתא פין די אלע פשטלעך, אבער איך פארשטיי דער חשבון פין די מענטשן.