וועקער וועקער, ווער איז דיין אוידיענץ?

[תחכמוני]

דאס איז דאס ערשטע מאל וואס איך האב געקויפט דעם וועקער. דאס איז דאס ערשטע מאל וואס איך האב געלייענט דעם וועקער. דאס איז אויך דאס ערשטע מאל וואס מיין בני בית האט געלייענט דעם וועקער.

געזעצן בין איך פארטיפט אין א ביכל שבת נאכמיטאג אויפן טאראסע. א קיל ווינטל האט געבלאזן פון צפון זייט און דער זון האט אראפגעשמייכלט אויף מיר פון צווישן די בלעטער. צוביסלעך האב איך ארויסגעשוועבט פון מיין סביבה און מיינע מחשבות זענען פריי געלאפן. מער זעה איך נישט די ביימער, מער פיהל איך נישט דעם ווינט, איך בין דארט ווייט אוועקגעפלויגן קיין אזיע צו שטודירן די הימעלייאישע בערג.

פלוצלינג, רייסט א שארפן קוויטש אדורך די אטמאספערע און טראסקעט מיך צוריק אויף דער וועלט. איך לויף אריין מיט איין אימפעט. ווער ווייסט וואס האט דא פאסירט? איך זעה מיין ווייב שטיין אין קיך און אירע הענט ווארפן זיך ווי זי האט נארוואס באגעגנט א שד.

"זענען די קינדער אקעי?" פרעג איך א דערשראקענער. מיין ווייב קען קוים ארויסרעדן א ווארט. זי צייגט מיטן פינגער אויפן טיש ווי דער וועקער ליגט דארט אויפגעפראלט און זייעט ארויס צווישן די ציין, "וואס זוכט דאס אפיקורסיש ביכל אין מיין הויז? ער רעדט אויף אלע רבנים און אלס וואס איז הייליג ביי אונז!"

"גראדע האב איך געהאלטן אז דו וועסט הנאה האבן דערפון", זאג איך איר. "עס פארמאגט פילע אינהאלטסרייכע ארטיקלען." איך הייב אויף דעם וועקער און איך זעה אז עס איז אויפגעמישט צו איינע פון די ערשטע ארטיקלען טיטולירט "דער ווירוס אין אונזער פירערשאפט."

איך זעץ זיך אראפ און לייען דורך דעם ארטיקל בכובד ראש. ווען איך ענדיג דאס לייענען, רוף איך זיך אן. "איך מוז מודה זיין צו דיר אז דאס איז טאקע א העסליך שטיקל. זאלסט וויסן אבער אז דאס איז דער אויסנאם. עס זענען פארהאן אסאך שיינע ארטיקלען פון וועלכע דו וועסט שטארק הנאה האבן."

צוביסלעך האט זי זיך בארואיגט און איך האב איר באוואויגן צו געבן דעם וועקער א צווייטן שאנס. איך האב איר געוויזן עטליכע ארטיקלען צו לייענען און זי האט טאקע שטארק גענאסן דערפון. אבער נאך אלעמען האט זי מיר באפוילן נישט צו ווייזן דעם וועקער פאר אונזערע קינדער. פאר די עלטערע איז דאס אקעי, האט זי געטענה'ט, אבער פאר די קינדער קען דאס שאטן.

דאס האט מיר זייער פארדראסן, ווייל איך האב שוין געוויזן עטליכע ארטיקלן פאר מיין עלטסטער זון און ער האט זייער הנאה געהאט פון זיי. פארוואס זאל ער דאס מער נישט קענען לייענען? און פארוואס זאלן פילע אנדערע כשר'ע אידן און אידענעס נישט קענען הנאה האבן דערפון? דאס האט מיר געמאכט אריינקלערן אין דער פאלגענדער שאלה: צו וועלכן אוידיענץ צילט דער וועקער?

איז דער ציל פון דעם וועקער צו זיין א געשריבענעם קאווע שטיבל ווי יעדער קען ארויסקומען און פריי אויסלופטערן זיינע געדאנקען, אדער זוכט ער א מער ברייטערן ציבור און האפט גאר צו ווערן א האוזהאלד אייטעם?

נאכן לייענען דעם וועקער דעם שבת און זיך האבן באגעגענט מיט פילע טיעפע און אינטערעסאנטע ארטיקלען, האב איך געזעהן פאר מיר א וויזיע. א וויזיע וואו דער וועקער ווערט אן אויסגאבע וואס איז פארשפרייט צווישן כלל ישראל און געניסט פון א פאפולעריטעט ענדליך צו די אנדערע פאפולערע אידישע מאגאזינען. אבער אין דער זעלבער צייט האלט ער זיך אנדערש פון אלע אנדערע אידישע מאגאזינען.

אלע אידישע מאגאזינען רעדן נאר צו האלב כלל ישראל: די נשים צדקניות געפונען דארט נישט קיין פלאטפארמע און זייערע בילדער זענען בל יראה ובל ימצא. דער וועקער אבער רעדט צו יעדעם און גיבט יעדעם זיין פארדינטן אויפמערקזאמקייט.

אלע אידישע מאגאזינען ערלויבן נאר א שמאלע פאס פון ארטיקלען דורכגיין זייערע צענזור. זייערע טעמעס און נושאים זענען געקליבן פון א מאגערען טאץ און איינער וואס וויל עפעס טיעפער אדער ברייטער וועט דאס נישט געפונען אפילו מיט א לופע. דער וועקער אבער קעיטערט צו א ברייטערן עולם און שטעלט צו סחורה מיט א גרעסערן וואריעטעט כדי צו זעטיגן מער מענטשן.

אלע אידישע מאגאזינען הייבן אונז אפילו ווען מיר זענען אומגערעכט. זיי וועלן קיינמאל קיין מוסר זאגן און אפשרייען אלע וואס געבן אונז אמאל א פארדינטן פסק. דער וועקער אבער שרעקט זיך נישט פון קיינעם און וועט אונז איידעלערהייט דערמאנען ווען מיר פאלן דורך און פירן זיך נישט גוט אויף. עס איז וויכטיג אמאל אונז אויפמערקזאם מאכן צו אונזערע חסרונות.

די לעצטע נקודה איז א וויכטיגע אבער אויך א האקעלע.

די וועלט איז פול מיט באקריוודעטע מענטשן. די שווארצע וועלן שרייען רעיסיזם. די פרויען וועלן שרייען סעקסיזם און די אידן וועלן שרייען אנטיסעמיטיזם. עס זענען אבער דא צוויי וועגן ווי די באקריוודעטע קענען זיך אויפפירן. איין טייל וועט כסדר שפילן וויקטים. אנשטאט זיך אויפבויען, קלייבט ער זיך פארצושטעלן ווי אן אומשולדיגער קרבן. ווען איינער וועט אוועקמאכן א פרוי פון דער ערשטער טייל פארן נישט רעדן צו דער זאך, וועט זי שרייען סעקסיסט, אפילו אויב דער סטעיטמענט האט גארנישט מיט סעקסיזם איינגעשטויסן.

עס דערמאנט מיך פון מיין יוגנט ווען איך בין געווען ערגעץ ווייט אין אפסטעיט ניו יארק צוזאמען מיט מיין פעטער. מיר האבן געטראפן א שילד פון א פארמער וואס האט מודיע געווען אז ער גיבט צו ווייזן וויאזוי מען מאכט עפל סיידער. ווען מיר האבן אבער פרובירט אריינצוגיין, האט דער אייגנטומער אונז אומשולדיג מודיע געווען אז ער איז שוין פארמאכט. מיין פעטער האט גלייך אויסגעשריגן צו אים, "פארוואס? ווייל מיר האבן לאנגע האר ביי די זייטן?" איך האב געוואלט אז דער ערד זאל זיך עפענען אונטער מיר און מיר זאפארט איינשלינגען. דער פארמער האט נאך מן הסתם קיין איד נישט געזעהן פאר די אויגן און אפילו אויב יא איז דאס נישט הא בהא תליא. נישט יעדער איז אן אנטיסעמיט.

דער צווייטער טייל אבער וועט זיך פרובירן אויפצובויען און איגנארירן די פאר העיטערס. אנשטאט שרייען אנטיסעמיט אויף יעדן וועט ער ווייזן פאר יעדן וואס אן אמת'ער איד איז. ער וועט זיך אויפפירן שיין און זיין א ראול מאדעל פאר אלע אידן. אויב וועט ער באגעגענען אן אנטיסעמיט דא אדער דארט וועט ער אים איגנארירן און גיין ווייטער. פארשטייט זיך אז אמאל איז וויכטיג ארויסצוקומען קעגן אנטיסעמיטיזם, אבער ער וועט דאס נאר טוהן ווען עס איז גאר וויכטיג און דער פראבלעם איז ערענסט. די מענטשן זענען פיל געזונטער פון די אנדערע. זייער ווערד איז נישט פון זיין א וויקטים, נאר פון זייער זעלבסט ווערד.

על כל פנים וואס איך וויל דא צוקומען אז עס זענען דא אסאך אידן וואס פילן זיך באקריוודעט פון אונזער סיסטעם. אמאל האבן זיי געליטן דירעקט פונעם סיסטעם און אמאל אומדירעקט. די אידן באשטייען אויך פון צוויי סארטן. די ערשטע וועלן שרייען און העצן קעגן דעם סיסטעם און די צווייטע וועלן פרובירן ארויסצוברענגען די חסרונות פונעם סיסטעם אבער נאר ווען עס קען העלפן און אויף א פאזיטיוון אופן.

לאמיר נעמען צוויי ארטיקלען פונעם וועקער. דער ערשטער איז "דער ווירוס אין אונזער פירערשאפט" און דער צווייטער איז "יעקב שונא לעשו". ביידע ארטיקלען ברענגען ארויס א נעגאטיווע אספעקט פון אונזער סיסטעם אבער די צוויי ארטיקלען זענען כרחוק מזרח ומערב.

דער ערשטער רייסט אראפ יעדן חשוב'ן איד, אנגעהויבן פונעם "שר התורה" ר' חיים און געענדיגט ביים לאקאלן רב. מכף רגל ועד ראש אין בו מתום. דער איינציגער איד וואס האט זוכה געווען צו א שטיקל שבח האט באקומען איין ארימען פאראגראף און איז תיכף איינגעשלינגען געווארן מיט די פארשוועמענדע קריטיק. נישט נאר לייגט ער אראפ אלע אידן אין א נעגאטיוון ליכט, אבער ער גיבט אונז ניטאמאל אן עצה. ער זאגט אונז נישט וויאזוי זיך צו פארבעסערן און וואס מיר זאלן טוהן אויף ווייטער. זיין גאנצע מטרה איז אונז צו ווייזן ווי שלעכט מיר שטייען.

דער צווייטער ארטיקל אבער קומט מיט א גאנץ אנדערן פערספעקטיוו. ער פאנגט גלייך אן וויאזוי אן ערליך איד דארף זיך אויפפירן. ער ברענגט מקורות פון אונזערע גדולים וואס שרייבן אויך אזוי און ער איז מסביר בטוב טעם ודעת פארוואס דאס איז אזוי. דערנאך רייסט ער אראפ א "חלק" פונעם היימיש'ן עולם וואס פירט זיך נישט אזוי. ער ווייזט זיי אויף אז זיי אליין פארשטיין אז עס איז אומגערעכט און ער ווארענט אונז אן אויף ווייטער אז מיר זאלן טוישן אונזער צוגאנג צו אידישקייט. אזוי ווי דער ערשטער ארטיקל, ברענגט ער אויך ארויס אונזערע חסרונות, אבער מיט דער מטרה אז מיר זאלן אליין פארשטיין פארוואס דאס איז אומריכטיג און אז מיר זאלן זיך קענען פארבעסערן.

איך פארשטיי אז א איד פילט אמאל זייער אויפגערעגט אויפן סיסטעם און וויל זיך אויסלופטערן זיינע ווייען. איך פיהל אויך אמאל אזוי. פארדעם איז קאווע שטיבל געמאכט. דא איז א פלאץ וואו יעדער קען אויסלופטערן זיינע געדאנקן און באקומען סימפאטיע פון אנדערע מענטשן וואס פילן אויך אזוי ווי אים. דער וועקער אבער איז נישט דאס ריכטיג פלאץ לפי עניות דעתי. אויב דער וועקער וויל באקומען א ברייטערן אוידיענץ, דארף ער זיך צושטעלן צום ברייטערן עולם. נישט יעדעם איז געשמאק צו לייענען אן ארטיקל ווי זיין געזעלשאפט ווערט אראפגעריסן אן קיין רחמנות.

נאך מער פון דעם, געווענטליך ווען א מענטש טרעפט אן ארטיקל וואס שמעקט אים נישט, גייט ער גלייך צום נעקסטן. אבער ווען א היימישער איד טרעפט אפילו נאר איין ארטיקל וואס קומט אים אדורך ווי אפיקורסות אדער מינות, ווערט די גאנצע אויסגאבע אפגעפסל'ט און א מיליאן הערליכע ארטיקלען קענען אים נישט אפראטעווען, ווייל אפיקורסות אפילו באלף לא בטיל. דעריבער דארפן מיר ערענסט נעמען אין באטראכט ווער איז דער אוידיענץ פונעם וועקער?

[מי אני]

ווי אזוי איך פארשטיי איז דער וועקער געצילט צום זעלבן אודיענץ ווי די ליינערס/באזוכערס פון קאווע שטיבל (אזוי ווי דו ביסט מרמז צו); עכ״פ די קאווע שטיבל אודיענץ פון די אמאליגע צייטן. איך פארשטיי אז אן אפיציעלע אויסגאבע איז דאך אנדערש, אבער הצד השווה שבהן איז אז זיי זענען (ווי איך פארשטיי) געגאַרט פאר אן אינטעלעקטואלן אודיענץ בתוך חרדיזם, וואס א חלק פונ׳ם זיין (עכ״פ אין די אָרבּיט פון) אן ״אינטעלעקטואל״ איז צו קענען דערהייבן קריטיק (ואפילו בדרך פּאָלעמיק) קעגן דיין דעה וכו׳. אדרבה, אויב דינגט מען זיך מיט א פּונקט אין אן ארטיקל, קען מען דאס אדער אריינשיקן צו זיי אדער דאס שרייבן אינ׳ם אשכול אויף דעם ארטיקל דא אין קאווע שטיבל (און עפענען אן אשכול אויף דעם אויב עס איז נאך נישט דא) און דאס דעבאטירן (אפטמאל מיט׳ן מחבר אליין), און אז דאס איז ראוי להעמיד וועלן זיי דאס אריינלייגן אינ׳ם נעקסטן אישוּ.

למשל, לדעתי, איז עס זייער יתכן און ווייט פון אויסגעשלאסען אז די עססיי אליין וואס דו האסט דא געשריבן גייט אריינגיין אינ׳ם נעקסטן אישוּ, אינ׳ם אפטיילונג בריוו צום וועקער. און לדעתי, דאס אז איך קען אפילו קלערן אזוי [״אויף מיר און דיר פארציילט מען נישט אזעלכע מעשיות״], איז א מוסטער פון אן אינטעלעקטועלי האנעסט אויסגאבע, וואס איז טאקע געווידמעט פאר אט דאס - אינטעלעקטועליזם.

‏ובנוגע קינדער און דער וועקער.

‏דא איז טאקע די שמועס איבער די ארטיקל.

[תחכמוני]

ווי אזוי איך פארשטיי איז דער וועקער געצילט צום זעלבן אודיענץ ווי די ליינערס/באזוכערס פון קאווע שטיבל (אזוי ווי דו ביסט מרמז צו);

פון דעם פאקט אז דער וועקער באמיעהט זיך ארויסצודריקן אן אויסגאבע און באגנוגענט זיך נישט מיט די ארטיקלען פובליצירט אויף קאווע שטיבל, און פון דעם פאקט אז דער וועקער שטרענגט זיך אן צו טוישן די נעמען פון די ניקן צו מער רעספעקטפולע נעמען, זעהט מיר נישט אויס אז זיי פרובירן צו קעיטערן צום זעלבן אוידיענץ ווי קאווע שטיבל. אבער אפילו ווען יא, וואלט איך פארגעלייגט מיט רעספעקט אז מען זאל אביסל פארברייטערן דעם אוידיענץ. לעניות דעתי, פארלירט דער וועקער נישט קיין סאך מיטן ארויסנעמען די סארט ארטיקלען און פון דער אנדערער זייט פארדינט ער א פיל ברייטערן ציבור. איך מיין אז די בענעפיטן וועגן איבער די חסרונות, אבער איך וועל פארשטיין אויב אנדערע האלטן נישט אזוי.

[תחכמוני]

און לדעתי, דאס אז איך קען אפילו קלערן אזוי [״אויף מיר און דיר פארציילט מען נישט אזעלכע מעשיות״], איז א מוסטער פון אן אינטעלעקטועלי האנעסט אויסגאבע, וואס איז טאקע געווידמעט פאר אט דאס - אינטעלעקטועליזם.

‏ובנוגע קינדער און דער וועקער.

איך האב קיינמאל נישט באשולדיגט דעם וועקער אין זייער ארענטליכקייט. אדרבה איך טענה אז אין דעם אספעקט זענען זיי צו ארענטליך. נישט אלעס איז א טובה צו שרייבן אין אזא אויסגאבע.

[חוקר ודורש]

wow הערליך שיין אראפגעשריבען @תחכמוני, יישר כוח פאר דעם. איך האב געפילט די זעלבע ווי דיר ביים ליינען דער ארטיקעל פון @קטלא קניא, קטלא קניא האט א גאלדענעם פעדער אין די האנט, ס׳איז נאר א שאד עס צו ניצען אויף צו שרייבען אזוי שארף, צו שרייבען ״אונזער גאנצע פירערשאפט שטעלט זיך דא אויס ווי א באנדע מסוכנ׳דיגע אידיאטן״ איז זייער נישט גוט פארן וועקער אפי׳ אויב עס זאל זיין אמת, ובפרט וואס איך בין נישט אזוי זיכער צו דאס איז אזוי, ווייל נישט נאר די רבי׳ס נאר אויך טראמפ און נישט נאר טראמפ נאך אויך די דעמאקראטען און נישט נאר זיי נאר אויך די וועלט האט שפעט רעאגירט צו דער ווייריס.

[מי אני]

ווי אזוי איך פארשטיי איז דער וועקער געצילט צום זעלבן אודיענץ ווי די ליינערס/באזוכערס פון קאווע שטיבל (אזוי ווי דו ביסט מרמז צו);

פון דעם פאקט אז דער וועקער באמיעהט זיך ארויסצודריקן אן אויסגאבע און באגנוגענט זיך נישט מיט די ארטיקלען פובליצירט אויף קאווע שטיבל, און פון דעם פאקט אז דער וועקער שטרענגט זיך אן צו טוישן די נעמען פון די ניקן צו מער רעספעקטפולע נעמען, זעהט מיר נישט אויס אז זיי פרובירן צו קעיטערן צום זעלבן אוידיענץ ווי קאווע שטיבל.

דאס, גלייב איך, איז פשוט אלס׳ן דאס (למעשה) זיין אויף א העכערן ניווא פון שרייבן; מער ווי עפעס וואס איז געשריבן און געווידמעט אויף, ווי נישט, א מער ״שמועס׳נדיגע״ מיִדיִוּם. ס׳איז נאך אלס (ווי נישט) די זעלבע ״סטייל״.

ולגבי פארוואס מ׳טוהט דא אריינשטעלן/טוישן צו מער ״נארמאלע״ נעמען, עיין כאן.

[תחכמוני]

wow wow הערליך שיין אראפגעשריבען @תחכמוני, יישר כוח פאר דעם. איך האב געפילט די זעלבע ווי דיר ביים ליינען דער ארטיקעל פון @קטלא קניא, קטלא קניא האט א גאלדענעם פעדער אין די האנט, ס׳איז נאר א שאד עס צו ניצען אויף צו שרייבען אזוי שארף און נעגעטיוו, צו שרייבען ״אונזער גאנצע פירערשאפט שטעלט זיך דא אויס ווי א באנדע מסוכנ׳דיגע אידיאטן״ איז זייער נישט גוט אין אלגעמיין און אזוי אויך איז עס נישט גוט פארן וועקער אפי׳ אויב עס זאל זיין אמת, ובפרט וואס איך בין נישט אזוי זיכער צו דאס איז אזוי, ווייל נישט נאר די רבי׳ס נאר אויך טראמפ און נישט נאר טראמפ נאך אויך די דעמאקראטען און נישט נאר זיי נאר אויך די וועלט האט שפעט רעאגירט צו דער ווייריס.

עכ״פ די וועקער איז דא צו מרבה זיין אור נישט חושך און צו פארשפרייטען חכמה ודעת נישט צו אראפרייסען רבנים.

אזוי ווי דיר בין איך אויך מטיל ספק אין דעם עצם הנחה אז דער גאנצער עולם האט נישט ערענסט גענומען דעם ווירוס. גלייך ווען די רעגירונג האט באפוילן צוצומאכן די חדרים, האבן זיך אלע מיינע קינדער'ס חדרים און שולעס גלייך פארשלאסן. א טאג דערנאך האב איך באקומען א מעסעדזש אז דער מוסד פארשליסט אלע זייער בתי מדרשים. עס איז וויכטיג צו פארשטיין ווי שווער עס איז פאר אזא גרויסער מוסד צו פארשליסן אלע זייערע חדרים, שולעס און בתי מדרשים, (ווען האט דאס לעצטע מאל פאסירט אין היסטאריע?) און דאך האבן זיי דאס געטוהן. איך הער כסדר פון רבנים, עסקנים און הצלה לייט וואס פאדערן אויף דעם עולם צו נעמען דעם ווירוס מיט אן ערענסטקייט. פארשטייט זיך אז די רבנים זענען נישט געווען פון די ערשטע צו פארשליסן זייערע מוסדות, נאך פאר די רעגירונג זאל דאס באפעלן. אבער ווער האט זיך דאס געראכטן? אפילו די רעגירונג האט רעאגירט זייער שפעט אויף דעם. די סיבה איז ווייל עס איז זייער שווער צו איבערצייגן מענטשן אין א סכנה פאר מען זעט מתו מוטל לפניו. מערסטנס לענדער האבן זיך געהאלטן שטייף אינעם פנים פונעם ווירוס און האבן זיך נאר אונטערגעגעבן ווען דער ווירוס האט שוין געשמיסן אין פנים. על כל פנים איז נישט ריכטיג צו זאגן אז גאנץ כלל ישראל איז נישט סימפאטיש. איך האלט אז רוב עולם נעמט דאס יא ערענסט, אבער אזוי ווי ביי וואקסינאציעס איז דא א קליינער מיעוט וואס האלטן זיך קלוגער און מען דארף זיי טאקע אויסרופן דערפאר. אבער לאמיר זיך נישט יאגן צו סטיריאוטייפן.

[מיימון]

זייער צום זאך געשריבן, קלאר און מיט מיטגעפיל. א מוסטער פאר קריטיק. לעניות דעתי אבער זאל די רעדאקציע פון דער וועקער נישט טוישן גארנישט פון דעם איצטיגן אויסשטעל. מען פארקוקט שוין גענוג למען הזיך אהערשטעלן פאר'ן עולם. מיר האבן גענוג צענזורירטע צייטונגען און ליין מאטריאל, מעלות האט שיינע ווערק, קינדליין, אנדערע. מיר דארפן האבן איין, כאטש איין פלאץ וואו צו קענען שרייבן וואס דארף געשריבן ווערן, שרייען וואס דארף געשריגן ווערן. ביטע נעמט'ס נישט איבער דאס פלאץ. עס איז מיין קאשמאר שוין א לאנגע צייט. Before you know it וועט מען נישט לייגן קיין בילדער פון נשים כדי זיך צו געפעלן פאר די וואס דאס שטערט זיי געפערליך און מיר זענען אויס. דער וועקער צילט זיין קליינעם אוידיענץ וואס דארף דאס און וויל דאס. מיר זענען נישט קיין מיסיאנערן וואס ווילן אויפקלערן דעם ברייטן ציבור, מיר ווילן געבן פאר די צווישן אונז מיט ענליכע מיינונגען א מקום זיך אויסצושמועסן און זיך אויסגעבן די טאלאנטן וואס איז אוממעגליך ערגעץ אנדערש.

[רביה''ק זי''ע]

איך האב נישט געליינט דעם ארטיקל און אויך נישט די וועקער, אבער איך האב שוין לאנג געהאט א חקירה ווער ס'איז די קליענטל פונעם וועקער. צו איז עס א געצייג פון אפאר אויפגעקלערטע אידן זיך אומשולדיגערהייט אריינצוגליטשן אין היימישע שטיבער און אויפקלערן דאס יונגווארג, צו איז עס פשוט געמאכט פאר אנגעווייטאגטע אידן צו שעפן חיזוק (א קאווע שטיבל אין פאפיר פארמאט). איך בין נישט קיין קביעות'דיגע ליינער פונעם וועקער, אבער פון מאל צו מאל קומט מיר אויס צו ליינען, און איך האב באמערקט אז ס'דא ארטיקלען פון ביידע סארטן. כ'האב שוין געזעהן מער פון איין ארטיקל אינעם וועקער וואס די ווייטאג און האס האט געשפריצט פון יעדעס ווארט עקסטער און ס'מיר זייער שווער אנגעקומען צו ליינען, ווילאנג אבער ס'בלייבט אינעם הומאר אפטיילונג קען מען עס נאך אפשר פארקוקן, דאס איז דאך אויף וואס הומאר איז געמאכט געווארן. די שאלה ווערט וואס איז די ציל פונעם וועקער? אויב איז זייער ציל אז ישיבה בחורים זאלן זיך קענען פאסמאקעווען דערמיט, מיטשעלטן צו אלע רוחות, און זיך אויסגעבן דאס ווייטאג, דאן זאל מען טאקע ווי מער נעגעטיוויטי אריינלייגן. אויב אבער איז זייער ציל אז א אינגערמאן זאל דאס קענען אהיימברענגען און אומשולדיגערהייט אראפלייגן אויפ'ן טיש און האפן אז ס'וועט ציען דאס נייגער, דאן קען די נעגעטיוויטי נאר בעקפייערן.

[תחכמוני]

זייער צום זאך געשריבן, קלאר און מיט מיטגעפיל. א מוסטער פאר קריטיק. לעניות דעתי אבער זאל די רעדאקציע פון דער וועקער נישט טוישן גארנישט פון דעם איצטיגן אויסשטעל. מען פארקוקט שוין גענוג למען הזיך אהערשטעלן פאר'ן עולם. מיר האבן גענוג צענזורירטע צייטונגען און ליין מאטריאל, מעלות האט שיינע ווערק, קינדליין, אנדערע. מיר דארפן האבן איין, כאטש איין פלאץ וואו צו קענען שרייבן וואס דארף געשריבן ווערן, שרייען וואס דארף געשריגן ווערן. ביטע נעמט'ס נישט איבער דאס פלאץ. עס איז מיין קאשמאר שוין א לאנגע צייט. Before you know it וועט מען נישט לייגן קיין בילדער פון נשים כדי זיך צו געפעלן פאר די וואס דאס שטערט זיי געפערליך און מיר זענען אויס. דער וועקער צילט זיין קליינעם אוידיענץ וואס דארף דאס און וויל דאס. מיר זענען נישט קיין מיסיאנערן וואס ווילן אויפקלערן דעם ברייטן ציבור, מיר ווילן געבן פאר די צווישן אונז מיט ענליכע מיינונגען א מקום זיך אויסצושמועסן און זיך אויסגעבן די טאלאנטן וואס איז אוממעגליך ערגעץ אנדערש.

אויב איז דער אוידיענץ דער זעלבער פון קאווע שטיבל, דאן פארפעהל איך צו פארשטיין פארוואס איר פילט פאר וויכטיג צו האבן נאך א פארמאט. וואס איז דער עדיפות פונעם פאפירענעם פארמעט איבער דעם דיגיטאלן? פארוואס קען איך געוויסע ארטיקלען נאר געפונען אויפן געוועב און געוויסע נאר אין געשעפטן? פארוואס קען איך לייענען געוויסע ארטיקלען אומזינסט און געוויסע דארף איך באצאלן צו לייענען? עס זעהט מיר נישט אויס ווי דער מערכת האט אין זין דעם זעלבן אוידיענץ.

בנוגע דיין טענה אז איר ווילט נישט קיין צענזור וואס וועט פארמינערן אייערע רעכטן, וויל איך אייך פרעגן: איז דען דער כלל אז מען זאל נאר דרוקן ארטיקלען מיט קאנסטראקטיווע קריטיק אזא צענזורירטער? איך מיין אז דער וועקער פארשטייט אויך אז מען קען נישט דרוקן יעדן ארטיקל וואס פיגורירט דא אויף קאווע שטיבל, און יעדע רעכטדענקענדיגע אויסגאבע פארשטייט אז קריטיק לשם קריטיק און נישט לשם פארבעסערן האט נישט קיין פלאץ אין קיין אויסגאבע. אנדערש ווי דרוקן בילדער פון פרויען וואס געבט אסאך צו צום וועקער, זעה איך נישט וואספארא נוצן עס ברענגט צו קענען דרוקן סתם ווילדע איבערגעטריבענע קריטיק אן קיין מטרה. איך פארשטיי אז איר זענט נישט קיין מיסיאנערן, אבער דאך פארשטיי איך אז יעדער שרייבער וויל אז זיין ארטיקל זאל דערגרייכן די גרעסטע צאל לייענער וואס עס איז מעגליך. אויב אבער וועט דער וועקער ממשיך זיין צו דריקן די סארט ארטיקלען, דאן וועלן אסאך ארטיקלען פארלירן זייער פולן פאטענציאל און נישט דערגרייכן די צאל מענטשן וואס זיי וואלטן ווען געקענט דערגרייכן.

אלענפאלס, בין איך נישט דא אוועקצונעמען פונעם עולם זייער אויטלעט. אויב דאס איז טאקע וואס דער עולם זוכט, דאן טרעט איך אפ און איך אנטשולדיג זיך. עס איז מיר נאר געווען אינטערעסאנט צו הערן אויב דאס איז טאקע וואס דער עולם וויל. איז די נקודה טאקע אז א היימישער אינגערמאן זאל דארפן באהאלטן דעם וועקער אונטער זיין מאטראץ און נאר לייענען בחדרי חדרים?

[מיימון]

דער וועקער זוכט טאקע א ברייטערן אוידענץ, אבער נישט קיין אייוועלט אוידיענץ נאר קאווע שטיבל מענטשן וואס זענען נישט אויף קאווע שטיבל. עס זענען פארהאן אן א שיעור מענטשן דא און דארט וואס האבן נישט קיין צוטריט צו קאווע שטיבל, עלטערע מענטשן וואס פארשטייען נישט דעם סיסטעם, מענטשן וואס האבן נישט קיין צייט אדער געדולד צו דעם פארם פון אינטערעקטן. לימיטעד אינטערנעט וכדומה, אדער סתם חסרון ידיעה. די מענטשן לעבן אין אנגסט, דו קענסט זיך נישט פארשטעלן וואס דאס מיינט דער צער און פיין פון לעבן איינזאם און נישט קענען קיינעם מיטטיילן דיינע מערסט וויכטיגע און דרוקנדע מחשבות. ער טרעפט א וועקער און זעט אז עס זענען פארהאן נאך אזעלכע ווי מיר, איך בין נישט אליין, אנדערע פארשטייען מיר, מען רעדט דערפון, מען שרייבט. עס זענען פארהאן אומצאליגע קלוגע געלונגענע מענטשן וואס טראכטן ווי מיר, דאס בארואיגט און העלפט איבערצוקומען די שוועריגקייטן און אנהייבן לעבן מער פאזיטיוו.

אסאך פון די פרייען זיך אסאך מער צו א קריטיק ארטיקל איבער אונזער סיסטעם, א זאך וואס דרוקט פילע מענטשן אויפ'ן מח און טרעפט אין ערגעץ נישט קיין אויסדרוק. חכמה און ארט איז דא נאך פלעצער, היימישע און נישט היימישע, ענגליש, עברית, עס פעלט נישט, אפילו מיין חכמות חיצוניות וואלט איך געקענט אריינרוקן אין א היימישע אויסגאבע אויב וואלט איך עס אביסל שענער פארפאקט און באטיטלט "כי הוא חכמתכם ובינתכם לעיני העמים: די געשיכטע פון גדולי ישראל און זייער חכמה". מיר דארפן האבן די אלע זאכן צוזאמען דאס מאכט וועקער פאר וועקער.

דאס איז מיין מיינונג איך קען נישט רעדן פאר וועקער, בלויז פאר מיינע 20 זייטלעך דערפון. זאל די רעדאקציע זיך לאזן הערן וואס זי האלט.

[תחכמוני]

כ'מיין אז דער מיינונג-פארשידנהייט איז נישט צי אזא ארטיקל ווי קטלא'ס דארף געדרוקט ווערן, נאר צי זיין קריטיק רעפלעקטירט דעם מציאות. ווי ס'איז קלאר פון תחכמוני'ס ווערטער אז ער האלט אז וואס קטלא האט געשריבן איז מוגזם און דעריבער העסליך.

לדעתי, ווער עס איז בתוך הענינים, און האט מיטגעהאלטן די ווארענונגען פון עקספערטן, די רעגירונג, און לעומת זה וואס אונזערע פירער האבן געטון און טוען נאך אלץ, איז נישט קיין ספק אז דא איז פארגעקומען א מאסיווע חסרון אין לידערשיפ וואס האט גורם געווען שפיכת דמים ממש. ווען א רבי ווייסט אז דאקטוירים ווארענען אז מ'טאר נישט געבן די האנט פאר א צווייטן, און ער מאכט חוזק דערפון, איז ער א שופך דם. אדער, אויב ער פאלגט עס פאר זיך, און האט נישט קיין פראבלעם צו פירן א טיש מיט א געפאקטן ציבור, איז ער ווידער א שופך דם. תחכמוני, מיר דארפן קענען קריטיקירן אונזערע פירער ווען זיי שעדיגן אונז מיט פרנסה, שידוכים, עדיוקעישאן, וכו', און על אחת כמה וכמה ווען זייער דורכגעפאלענע פירערשאפט קאסט לעבנס. לעבנס במלא מובן המילה!

קען זיין אז איך בין נישט אזוי באהאווענט אין די פאקטן. איך שרייב נאר ווי עס קוקט מיר אויס. אבער דאך האלט איך אז דער טאן פונעם ארטיקל איז נישט בייהילפיג צו דער מטרה פונעם ארטיקל: אויפצוקלערן מענטשן אז עס זענען דא חסרונות אין אונזער פירערשאפט.

[תחכמוני]

אזוי ווי איר קענט דא זעהן האט דער גאווערנער ערשט באפוילן אויף מערץ 12 (2 טעג נאך פורים) אז מען זאל נישט האלטן קיין מסיבות מיט מער ווי 500! מענטשן. ערשט אויף מערץ 15 האט מען פארשפארט די שולעס. הגם עס זענען שוין ארומגעגאנגען אנווייזונגען פון הצלה פון פאר פורים צו פארמינערן גרויסע סעודות, איז עס געווען מער ווי א גיידליין און עס איז פארשטענדליך אז געוויסע מענטשן האבן דאס נישט אנגענומען מיט דער ריכטיגער ערענסטקייט. איך קום נישט דא פארענטפערן די רבנים. געוויסע האבן דאס טאקע נישט גענומען ערענסט (זעה די קליפ פונעם מונקאטשער), אבער איך מיין אז רוב פון זיי האבן גאר שנעל איינגעזעהן אין דעם און האבן געפאלגט די גאווערמענטס באפעלונגען.

על כל פנים, אויב דאס איז נישט אמת פארלאנגט זיך עס כאטש א בעסערע באהאנדלונג. וועלכע רבנים האבן זיך אויסגעלאכט און ווען?

[כלבאשבוע]

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=vHi-sf1LE0Q[/youtube]

viewtopic.php?f=4&t=13678&p=445033#p445033

[מתוק מדבש]

לגבי די אודיענץ פונעם וועקער, עס איז ברור אז צוליב איהר אפענקייט פארליהרט זי אסאך לייענער, אבער אויף צו פארשטיהלן עוולות אדער צענזארירן פאקטן האבן מיר איבער גענוג געשריבענע מידיא.

א סאסייעטי באשטייט נישט נאר פון שווארץ און ווייס, עס איז נישט נאר רעכטס און לינקס, עס איז פארהאן פארשידענע שיכטן און שטראמען אינערהאלב די סאסייעטי, עס איז א ברייטער מאלטי-דיימענשענאל ספעקרום, מיט יעדע שריט קען מען פארלירן לייענער, עס איז אוממעגליך און נישטא קיין צורך צו באפיצן די פאקטן כדי צו פארדינען לייענער.

די איינציגסטע ערך וואס דארף זיין פאר די אויגן איז אמת ויושר, עס איז נישט קיין אמת און אוודאי נישט קיין יושר צו באשולדיגן א גאנצע קאמיוניטי צוליב טיילן דערפון, דאס איז די חטא הידוע פון דזשערענלייזונג, מיר טארן נישט אריינרעכענען כל הקהל הקודש אין דעם דין וחשבון פון א יחיד אדער יחידים.

בנוגע די רעאקציע צו דער מסוכנ'דיגע ווירוס, קען מען דן זיין לגופו של ענין און לגופו של דברים, צו זענען מיר גערעכט מיטן אויסשטרעקן א באשולדיגננס פינגער צו אלע רבנים און פיהרער, אדער נאר צו יחידים, אדער נאר געוויסע מנהיגים און קהילות. איך בין נוטה צו מסכים זיין מיט [tag]תחכמוני[/tag] אז מיר דארפן זיין ספעציפיש צו די מנהיגים מסויימים וואס זענען געווען פארנאכלעסיג, (און עס איז אויך זייער וויכטיג צו מדייק זיין וועלכע דאטום זייער רעאקציע איז געווען, ווייל דער מציאות איז געווען אז מיט יעדן איינציגן טאג איז געווען א שינוי פון מער ערנסקייט, נישט נאר ביי אונז, נאר אויך אין די וועלטליכע מנהיגים. עס איז נישט יושר צו באשוליגן א מנהיג וואס איז געווען אונטערשטעליג מיט א טאג אדער צוויי, אן דערמאנען די ארומיגע פאקטן).

בנוסף לזה, מוזן מיר מודה זיין און אנערקענען אז מיר זענען צומאל אויך נוגעים בדבר, טייל פון אונז האבן פערזענליך מיטגעהאלטן פארנאכלעסיגקייט אדער פשיעה פון פארשידענע מנהיגים, און מיר ערווארטן זיי צו טועה זיין. מיר מוזן זיין יושר'דיג, און נישט דינען אונזער אייגענע אינטערעסן, און ח"ו נישט טאנצן אויף יענעמ'ס בלוט.

[תחכמוני]

זייער שיין ארויסגעברענט @מתוק מדבש.

איך בין מודה צו דיר אז מען דארף זיך נישט בייגן צו יעדן. אויב איינער ווערט באליידיגט ווען ער זעט א בילד פון א פרוי, דארפן מיר זיך נישט רעכענען מיט אים. פונדעסטוועגן דאך איז יא וויכטיג צו פראבירן צו כאפן ווי מער לייענער מען קען. און דרוקן אן ארטיקל וואס באליידיגט כמעט יעדן היימישן איד און האט נישט קיין ציל פון קאנסטראקטיווע קריטיק איז נישט בייהילפיג פארן צוועק.

איך וויל דא באטאנען אז איך מיין נישט דא אראפצורייסן דעם שרייבער פונעם ארטיקל. פארקערט, איך שעץ זייער זיין הערליכע פענע און זיינע שיינע ארטיקלען. איך פיל נאר אז דער וועקער איז נישט דאס פלאץ פאר די סארט ארטיקלען. אויף קאווע שטיבל איז יעדער וועלקאם צו שרייבן וואס עס עגבערט אים און וויאזוי ער קוקט אן דעם מצב דורך זיינע אויגן.