האט פשט צו לערנען אלע תוספות פאר'ן ענדיגן ש"ס?

[ישעיה]

תינח גמרא אהן רש"י, אבער רש"י אהן תוספות?

[ישעיה]

תוס' און ראשונים פעהלן אויס צו פשט, אויסער אויב ווילסטו פרובירן צו פארשטיין "אליינס", כנלענ"ד, לכאו'

[קאצקע ציקער]

איך וואלט אפילו פארגעשלאגן אנטשטאט תוספת זאל מען לערנען תוספת הראש וואס איז סך גרינגער און א לייכטערן לשון
תוספות איז א גאר א שווערע לימוד פרעגסט גיט העניך

[לייבל שטילער]

איך וואלט עס צוטיילט אויף דריי:
1 תוס' וואס זענען פשט אין די סוגיא וואס מ'לערנט יעצט, צו ער דינגט זיך מיט רש"י, אדער איז מפרש ווען רש"י זאגט גארנישט, דעמאלט'ס פ"וו נישט לערנען? וואס איז עס אנדערש פון רש"י?
2 ווען תוס' איז נושא ונותן אין קשיות וכדו' פון אנדערע מסכתות וואס דו האסט נאכנישט געלערנט. נישט לערנען.
3 ווידער איז דא א תוס' וואס איז א געמיש, למשל, ער לערנט דא פשט אנדערש ווי רש"י צוליב א קשיא פון אן אנדערע פלאץ, דעמאלטס איז עס א"פ ט"ו י"ו.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

לערנען מיט תוספות און לערנען אן תוספות, איז צוויי אנדערע וועלטן. עס מוז נישט זיין אזוי, אבער פאקטיש שלעפט דיר דער תוספות אריין אין די סוגיא אויף א ריזיגע פארנעם. זעלטן איז א תוספות נישט נוגע צום פשט אין די סוגיא. ווען מ'לערנט נאר מיט רש"י, קען מען לייכט אריין פאלן אין שנעל כאפן אן אריין לייגן די גמרא אין קאפ אריין. מיט תוספות האסטו נישט די ברירה.

איך האב פראבירט ביידע פון זיי, און עס איז נישט קיין פארגלייך.

[לייבל שטילער]

און יעצט די אדערע זייט מטבע:
מ'זעצט זיך אראפ לערנען א געשמאקע עמוד גמרא, ס'גייט א מחי', און פארשטייט זיך יעצט גייט מען צו תוספות, ווערט מען פארפלאנטערט אין קשיות און מ"מ פון צעהן אנדערע מסכת און...שוין...

[ליטוואק פון בודאפעסט]

יעדער מיט זיין יצר הרע'ס

איך מוז זיך פארקוקן גמרא רש"י אויף צו זאגן דער שיעור. און ווען איך האב געלערנט תוספות, איז עס אן אנדערע שיעור, אפילו ווען איך דערמאן אים נישט. מיין שליטה אויף די דף איז פיל שטערקער ווען איך האב זיך געמוטשעט אויף די תוספות פאר דעם.

אבער איך האב דאס באמערקט לאנג איידער די שיעור האט זיך אנגעהויבן. ווען איך האב אריין געלייגט א בקיאות סדר אין מיין טאג, האב איך אנגעהויבן נאר מיט רש"י. ווען איך בין אנגעקומן צו א מסכת וואס איך האב שוין עטליכע מאל געלערנט, האב איך עס געלערנט מיט תוספות, און דעמאלס האב איך עס באמערקט. עס איז פשוט אן אנדערע זאך. מ'ליגט אין דעם בשעת מעשה אסאך שטארקער, און מ'לעבט עס מער.

[לייבל שטילער]

לסיכום פון מיין עקספיריענס:
לערנען נאר גמ' רש"י איז געווענליך געלערנט טרוקען און אויבערפלעכליך אפילו וואס מ'לערנט יא.
לערנען מיט "אלע" תוספות ווייל איך בין א פערפעקשיניסט ענדיגט זיך אויך זויער אפטמאל.
הדא הוא דכתיב: דרך הממוצע, the golden way בלע"ז.

[רביה''ק זי''ע]

איך לערן בעצם בכלל נישט קיין תוספות, אויסער ווען רשי'ס פשט איז אומפארשטענדליך. למעשה גערעדט אויב מ'לערנט גרונטליך ווערט שוין פון זיך אליינס שווער א גרויסע טייל פון תוספות'ס קשיות דארף מען זעהן וואס תוספות האבן צו ענטפערן דערויף. די תוספות וואס פרעגן פון אנדערע סוגיות וואס איך האב נאכנישט געלערנט אדער סתם קשיות וואס זענען מיר נישט שווער לערן איך טאקע נישט. לגבי פארוואס ר' ליטוואק לערנט יעדן איינציגסטן תוספות, קען זיין אז ער קען גאנץ ש"ס און ער האט דעם זעלבן מהלך המחשבה ווי תוספות פאלט איהם ממילא איין אלע זייערע קשיות.

[שיח ושיג]

אזוי ווי ליטוואק זאגט, לערנען אן תוספות, איז רוב מאל אן אויבערפלעכלעכער לערנען, אבער זיך משעבד זיין צו לערנען יעדן תוס', און מוזן פארשטיין יעדן תוס', דאס הייסט אז מ'מאכט א לימוד בפני עצמו דערפון, קען אסאך מאל נישט זיין גוט, פאר אזעלכע וואס אלעס מוז זיין קלאר, ודי למבין בזה. בקיצור, תוס' איז דא אונז צו העלפן, נישט שווער מאכן.

[אישתישבי]

און איך לערן צו מאל א גאנצע מסכתא נאר תוספות. נישטא קיין בעסערס. די לאנגע תוספות זענען די שענסטע. מען דארף עס אדורך ברעכן.

מען דארף קענען לערנען א תוספות און ארויסנעמען וואס תוס' זאגט, און דאס איבערגיין ווען מען חזר'ט, די קוועטשן פין ווערטער איז נישט וויכטיג, ווייל מען געדענקט עס ממילא נישט.

[שמעון וואלף]

איינער וואס האט נישט געענדיגט צוויי מאל ש"ס איז א שאד די צייט זיך צו מיטשענען אויף תוספות. מ'קען פראבירן יעדע תוספות אבער טאמער זעהט מען אז ס'פארט אריין אין אומבאקענטע טעריטארי זאל מען צוריק טרעטן. ענדערש לערנען נאך בלעטער גמרא אין די צייט און ווען מ'האט שוין א ידיעה אין גאנץ ש"ס קען מען זיך מייגע זיין אויף תוספות. די אמת'ע יגיעת התורה איז גמרא תוספות ווייל ס'פארלאנגט שטארקע קאנסיטראציע ארויסצוקומען מיט א קלארקייט.

[הדסים]

עס זעט דא אויס ווי דער תכלית פון לערנען איז צו ענדיגן ווי מער בלעטער. פארוואס איז לערנען צוויי בלעטער חשוב'ער ווי איין בלאט מיט תוס'?

אויב פילסטו א געשמאק ווען דו פארשטייסט יעדע ווארט פון תוס', און דו ווילסט נאכקוקן יעדע מראה מקום, טו עס. אויב ווילסטו ענדיגן בלעטער קענסטו אויסלאזן די שווערע בלעטער אין די גמרא אליין אויך. יעדער קען לערנען פונקטלעך וויאזוי עס איז אים גוט, איך זע נישט פארוואס איין מהלך זאל זיין מער "ריכטיג" ווי דער אנדערע.

[וואלווי]

אזוי ווי אסאך אנדערע דא, זע איך תוס' אלס אן עיקר אין לימוד הגמרא, וואס לייגט צו גאר אסאך צום פשט און פארשטענדעניש צו די גמרא.

די קלארקייט אין די גמ' וואס מען פארדינט פון לערנען מיט תוספות איז איבערהויפט פון די תוספות'ער וואס פרעגען פון אנדערע מקומות אין ש"ס. עטליכע דא, און אויך אלגעמיינע בלעטער לערנערס, נעמען אן בדרך כלל אז רש"י איז מער פשוט פשט, און תוספות מער א מפלפל און מחדש. דער אמת איז אבער, אז ס'פונקט פארקערט. הגם רש"י שטימט בעסער אין די לאקאל גמרא און תוספות מיט ווייטערע גמרות, דאך איז רש"י אסאך שווערער צו לערנען ווי תוספות, ווייל אויב מ'וויל מדייק זיין פון רש"י און ארויסנעמען א מהלך אין די גמרא מיט אלע גדרים, דארף מען זיך אסאך מוטשענען ווייל רש"י איז אסאך קערצער געשריבן, און מ'דארף עס לערנען בעיון רב, מדייק זיין איעדע קליינע אות און שימוש, די שורש פון די ווערטער, אדער די כלומר'ס און די דהא'ס. אפילו אין די דיבור המתחיל'ס, כידוע, ליגען אסאך כללים וואס איז שטארק נוגע צום פשט פון די גמרא.

לעומת זה, תוספות ברייטערט אויס זיין לשון, ממילא קומט אסאך קלארער ארויס די יסודות פון די גמרא וואס איז נוגע צום פשוט פשט. לויט דעם איז אפילו גרינגער צו ארויס האבן די פשוט'ער מהלך פון די גמרא דא, ווען תוס' ארבעט ארום מיט מראה מקומות פון אנדערע מקומות אין ש"ס. דורך פרעגען און ענטפערען פון אנדערע פלעצער, ווארפט עס א קאנטרעסט פון אנדערע גמרות, און צום סוף ענהענסט עס גאר די פשוט'ע פשט פון גמרא דא.

אבער ביי רש"י, וואס בעצם דארף מען זיך אסאך מער מוטשענען ארויס צו האבן די מהלך פון פשוט פשט, האט מען נישט די מעלה פון קאמפעריסאן צו אנדערע גמרות. די עיקר סיבה איז, ווייל ביי רש"י איז זייערע מצוי אז ער לערנט אפ פשט אנדערש אין די זעלבע גמרות וואס ווערען געפונען אין צוויי אדער מער פלעצער. וועגען דעם איז זייער נישט גלייך צו אפלערנען א גמרא דא דורך זיך העלפען מיט מוסף רש"י, ווייל אויב מ'מישט צוזאם צוויי מהלכים אויף איין פלאץ, נמצא קרח מכאן וקרח מכאן.

לויט דעם איז נישט ריכטיג צו זאגען אז רש"י איז מער פשוט פשט ווי תוס'. תוספות איז בעצם א פשט זאגער אין די גמרא דא, נאר מתוך האריכות קומט די פשט בעסער ארויס דא. ומהאי טעמא נמי, איז זייער מצוי אז א קערצערע תוספות איז פול שווערער צו לערנען ווי א לאנגע תוס', ווייל ס'פעלט פון די ריבוי המראה מקומות, וואס בעצם איז דאס די יסוד פון פארשטיין פשט פון די גמרא דא. מ'טאר נישט מורא האבן פון א ים פון קליינע אותיות, צום סוף וועט מען זיי נאך דאנקן.

פאר דער וואס זארגט, אז דורך לערנען תוס', פארברענגט ער צופול צייט מיט דיוקים אדער קושיות וואס זענען ווייניגער נוגע, זאל ער נעמען א תקופה פון עטליכע חדשים, אדער גאר א יאהר, נישט יאגען בכלל, און אפלערנען א יעדעס איינציגען תוספות. דאס וועט עם צוגעוויינען צו די לשונות און די "צווישען די שורות" פון תוס'. צום סוף וועט ער אסאך שנעלער קענען לערנען, אדער אפילו בעסער פארשטיין רש"י גאר אויך. ער וועט זעהן א געוואלדיגע קלארקייט אין די גמרא, און מעתה ועד עולם וועט די לערנען זיך שנעלער רוקען. אויף דעם אויפן וועט ער ארויסהאבן א שטארקע סיפוק, און אויך מער א געשמאק זיך אראפזעצען לערנען.

[berlbalaguleh]

תוס' און ראשונים פעהלן אויס צו פשט, אויסער אויב ווילסטו פרובירן צו פארשטיין "אליינס", כנלענ"ד, לכאו'

ישעיה: זיי נישט ברויגז. אבער רוב וועלט (נארמאלע מענטשן) האלט אז לערנען גמרא אן רש"י איז (כמעט) אוממעגליך. רש"י גיט א הארה אין פשט אדער טייטש פון די ווערטער אין די גמרא. משא"כ תוספות, אין די מערסטע פעלער איז ווען איינער לערנט קריטיש. און די דיוקים פון תוס' פעללן נישט אויס צו דעם פשוט'ן פשט אין די גמ'...!

[פארוואס?]

קודם כל מהיכי תיתי אז [tag]ליטוואק פון בודאפעסט[/tag] האט נאכנישט געענדיגט ש"ס? איך בין כמעט זיכער אז ער האט שוין געענדיגט.

אין מיין דף-היומי שיעור (וואס עקזיסטירט נאכנישט יעצט) וואלט איך פארגעלערנט גמרא אליינס, און געקליבן מפרשים לפי ראות עיני.
יעדע מסכתא איז אנדערש, (כידוע איז עס גענומען פון אנדערע בעלי התוספות) און יעדע סוגיא איז אנדערש, הכל לפי הענין. עס איז נישטא קיין מעלה צו סטיקן אייביג דוקא צו איין מפרש. והנלע"ד כתבתי.

[ליטוואק פון בודאפעסט]

איך מוז שוין קומען אין 'שנעלער הודעה' און מודה זיין אז איך האב נישט גע'ענדיגט ש"ס, וכדאי בזיון וקצף פארוואס נישט. אלס יונגע בחור האב איך נישט פארגעשטעלט אז איך וועל אנקומן צו די פערציג אן ענדיגן ש"ס. אבער כך הווה, איך האב מיר פארפאטשקעט די צייט אויף אנדערע זאכן, און אויך האב איך נישט געגלויבט אז איך קען מיר מאכן א בקיאות סדר תוך די עיון סדרים. נישט לאנג צוריק האב איך זיך אויסגעפונן אז איך קען יא, און לאמיר האפן אז עס וועט זיך ווייטער אנהאלטן.

[אישתישבי]

אין קאנטראסט מיט וואס @שמעוןוואלף שרייבט אז מען דארף ענדיגען צוויי מאל ש"ס צו לערנען תוס' ריכטיג, לענ"ד איז נישט אזוי.

עס זענען דא לאקאלע תוס', און נישט לאקאלע, לגבי די לאקאלע פשט תוס' איז זיכער אז מען דארף נאר קענען די גמרא צו פארשטיין, און גראדע די תוספות איז נישט אזוי וויכטיג צו קענען, עס זענען אויך דא לאקאלע הלכה תוס', וואס טוישן די הלכה וואס קומט ארויס פין די גמרא, וואס דאס איז וויכטיג און גרינג צו פארשטיין, ווייל עס איז לאקאל, דערנאך איז דא די ווילדע תוס' וואס מישען פין א ים מיט סוגיות, ווי צב"ש מצוה הבאה בעבירה תוס', וואס דער ר"ת און דער ר"י קרוגען זיך, און האבן געלערנט ש"ס וועט דיר קיין סאך נישט העלפען, ווייל די וועסט מן הסתם נישט געדענקען די סוגיות ווען דו וועסט זיך בארעכענען צו לערנען דער תוס'.

אבער, וויפיל אזעלכע ווילדע תוס' איז שוין דא? און בין משער טאפס הונדרעט, איך וואלט נישט געוועהן סאפרייזד ווען די נאמבער איז נאר פיפציג, און די תוס' זענען העכסט אינטערסאנטע, און זיי חזר'ן זיך איבער געוועהנליך אפאר מאל אין ש"ס די זעלבע תוס' נאר אנדרעש געשריבן, און די ארבעט עס צו קענען איז נישט אזוי שווער ווי מען מיינט, און טאמער האט הנאה צו הייסן א תלמוד חכם, איז גאר גוט צו קענען די שפיץ פון די תוס', צ.ב.ש. וואס דער ר"ת און דער ר"י האלטען לגבי מצה"ב, און למשל די שיטה פין תוס' לגבי מלאכה שאינה צריכה לגופה, וכהנה רבות, מען מוז נישט געדענקען ווי אזוי תוס' דרייט אויס יעדער סוגיא, אבער געדענקען די שפיץ איז גאר שטארק.