כח הגמרא

[ליב צו וויסן]

שאלה:
פארוואס טוט סיי וואס פארא זאך וואס שטייט אין גמרא (משניות וכו') אונז מחייב זיין?

אזאך וואס איז א קלארע הלכה למשה איז פארשטענדליך, אבער סיי וואס עפעס אנדערש וואס איז זייער כח אז זיי קענען אונז מחייב זיין?

[רביה''ק זי''ע]

viewtopic.php?f=13&t=13923

[ליב צו וויסן]

רביה"ק, צייכנסט צו זייער א שיינע אשכול, איך זעה אבער נישט אז אז מען פארענטפערט מיין פראגע, דעריבער לאמיר זיך קלאר מאכן:

1-ווי ווערט דערמאנט אין תושב"כ אז חכמים קענען "צולייגן" גזירות וכו (לא תסור איז אין פשטות הפסוק נאר אויף שאלות אויף עקזיסטירנדע הלכות, ווידער משמרת למשמרתי איז א בחינה פון ערבך ערבא צריך..)
2-פארוואס קען איך זיך נישט דעקלערן א חכם און אנטיילן פארן כלל וואס צו טוהן..?

[וואלווי]

1-ווי ווערט דערמאנט אין תושב"כ אז חכמים קענען "צולייגן" גזירות וכו (לא תסור איז אין פשטות הפסוק נאר אויף שאלות אויף עקזיסטירנדע הלכות, ווידער משמרת למשמרתי איז א בחינה פון ערבך ערבא צריך..)
2-פארוואס קען איך זיך נישט דעקלערן א חכם און אנטיילן פארן כלל וואס צו טוהן..?

1) אויב חכמים קענען נישט פסק'נען פון זייער אייגען פארשטאנד, דעמאלטס וואס דארף איך לא תסור, וואס מיינט אפי' מן הדבר אשר "יגידו" לך, אויב ס'איז נאר הלכות מפורשות אין תושב"כ? און וואס מיינט ימין ושמאל אויב אלס איז הונדערט פערצענט אמת'דיגע תורה שבכתב?

אלא מאי, קען זיין די חידוש איז, אז זיי קענען פסק'ענען לפי ראות עיניהם, און ס'איז א כח וואס חכמים האבן. ובכלל אז א חכם דארף מכריע זיין אין א שאלה, איז לא ימלט אז ער זאל נישט צילייגען, אדער מתיר זיין, לויט זיין פארשטאנד, וואס איז נישט מפורש אין די תורה. איינס פון די צוויי וועט אייביג געשעהן.

2) קענסט זיך טאקע דערקלערן. נאר וואס, א ליגענער קענסטע נישט זיין, און קענסט נאר אויסניצען דיין חכם דעקלערונג אויב יענער קויפט עס אפ. און אלס עם הארץ קויפט דאס קיינער נישט. און אויב ביסט טאקע א חכם ווערט געברענגט אין חז"ל און הלכה אופנים ווי אזוי די קענסט דאס אויפווייזען. אפי' אויב ס'געלונגט דיר, נאכאלס קענסטו נאר "אנטיילען" פאר די ציבור וואס האט אייך ממנה געווען.

[רביה''ק זי''ע]

לויט'ן רמב"ם פאנגט זיך די גאנצע קשיא נישט אן, פאלגן די חכמים איז פונקט אזא מצוה ווי אלע אנדערע מצוות, האסט א מצוה פון תפילין, א מצוה פון שמירת שבת, האסטו אויך א מצוה צו פאלגן די חכמים אפילו מיט זייערע אייגענע ערפינדונגען. אז דו פארשטייסט אנדערש פשט אין פסוק איז עס דיין פראבלעם, דארפסטו פאלגן די חכמים מיט דעם אויך....

ווידער לויט'ן רמב"ן אז ס'איז נאר אן אסמכתא ווענדט זיך צו וועם דיין קשיא איז געוואנדן. אויב דיין קשיא איז אויף די חכמים פארוואס זיי האלטן אז זייערע מיינונגען איז דיר מחייב פארשטיי איך נישט די קשיא, לאמיר זאגן אז די חכמים האלטן אז ס'פאסט נישט צו רוקן א האמער אום שבת אוודאי וועלן זיי זאגן אז מ'טאר נישט, כלומר זיי האלטן אז מ'טאר נישט, וואס זאלן זיי זאגן, אז מ'מעג יא? זיי האלטן דאך אז מ'טאר נישט.

ווידער אויב די קשיא איז אויף אונז פארוואס אונז פאלגן ווי לעמעלעך איז דער ענטפער פאר יעדעם אנדערש, די רבנים און דיינים וועלן פארשטייט זיך ווייטער שטופן אז מ'דארף זיי נאכטאנצן, ס'איז דאך זייער פרנסה. סתם עמך אידן זענען דא וואס זענען איינגערעדט (יעדער אין עפעס אנדערש), אנדערע טאנצן נאך ווייל ס'איז גרינגער ווי זיך שלאגן מיט'ן סיסטעם, און אנדערע מאכן טאקע א גרויסע ביי ביי און פוצן זיך אפ.

[מי אני]

לגבי די שאלה פארוואס א שפעטערע חכם קען זיך נישט דינגען אויף די משנה פרעגט דאס דער כסף משנה בהלכות ממרים פ״ב ה״א. ער זאגט דארט וז״ל:

ואפשר לומר שמיום חתימת המשנה קיימו וקבלו שדורות האחרונים לא יחלקו על הראשונים וכן עשו גם בחתימת הגמ' שמיום שנחתמה לא ניתן רשות לשום אדם לחלוק עליה ע״כ ע״ש; והיינו אפילו בנוגע הגמרא

דער רמב״ם אין זיין הקדמה צום יד החזקה זאגט אז די כח און סמכות פונעם גמרא איז טאקע מכח דעם אז ס׳איז נתפשט בכל ישראל מער ווי די שפעטערע און דאס גיבט עס איר תוקף, ואפילו אויף גזירותיהן וואס זענען נישט מסיני [והם מכח לא תסור] ע״ש. [tag]לעיקוואד[/tag] רעדט ארום דערפון אין זיין צווייטע מאמר איבער ירידת הדורות אין וועקער 12.

[ליב צו וויסן]

1-ווי ווערט דערמאנט אין תושב"כ אז חכמים קענען "צולייגן" גזירות וכו (לא תסור איז אין פשטות הפסוק נאר אויף שאלות אויף עקזיסטירנדע הלכות, ווידער משמרת למשמרתי איז א בחינה פון ערבך ערבא צריך..)
2-פארוואס קען איך זיך נישט דעקלערן א חכם און אנטיילן פארן כלל וואס צו טוהן..?

1) אויב חכמים קענען נישט פסק'נען פון זייער אייגען פארשטאנד, דעמאלטס וואס דארף איך לא תסור, וואס מיינט אפי' מן הדבר אשר "יגידו" לך, אויב ס'איז נאר הלכות מפורשות אין תושב"כ? און וואס מיינט ימין ושמאל אויב אלס איז הונדערט פערצענט אמת'דיגע תורה שבכתב?

אלא מאי, קען זיין די חידוש איז, אז זיי קענען פסק'ענען לפי ראות עיניהם, און ס'איז א כח וואס חכמים האבן. ובכלל אז א חכם דארף מכריע זיין אין א שאלה, איז לא ימלט אז ער זאל נישט צילייגען, אדער מתיר זיין, לויט זיין פארשטאנד, וואס איז נישט מפורש אין די תורה. איינס פון די צוויי וועט אייביג געשעהן.

די פסוק איז זיך מסביר זייער קלאר:
ס'איז דאך פאראן די הלכות פון דם, נגע וכו', וואס טוט זיך אז מען איז נישט קלאר וואס ס'גייט אריין אין גדר פון א נגע? פשוט! גיי צום כהן הגדול! וכו'.
אין פסוק שטייט אבער נישט קיין ווארט אז ער האט א כח צו מאכן "נייע מצוות אדער גזירות פאר עקזיסטירנדע".

[ליב צו וויסן]

1-ווי ווערט דערמאנט אין תושב"כ אז חכמים קענען "צולייגן" גזירות וכו (לא תסור איז אין פשטות הפסוק נאר אויף שאלות אויף עקזיסטירנדע הלכות, ווידער משמרת למשמרתי איז א בחינה פון ערבך ערבא צריך..)
2-פארוואס קען איך זיך נישט דעקלערן א חכם און אנטיילן פארן כלל וואס צו טוהן..?

2) קענסט זיך טאקע דערקלערן. נאר וואס, א ליגענער קענסטע נישט זיין, און קענסט נאר אויסניצען דיין חכם דעקלערונג אויב יענער קויפט עס אפ. און אלס עם הארץ קויפט דאס קיינער נישט. און אויב ביסט טאקע א חכם ווערט געברענגט אין חז"ל און הלכה אופנים ווי אזוי די קענסט דאס אויפווייזען. אפי' אויב ס'געלונגט דיר, נאכאלס קענסטו נאר "אנטיילען" פאר די ציבור וואס האט אייך ממנה געווען.

1) ווי אין פסוק שטייט די הגדרות?
2) בקיצור, יעדע חכם -פאר זיינע מענטשן- קען מאכן וועלכע נייע זאכן ער וויל. וועסט דארפן קלארער מאכן דיין הגדרה, ווייל אויבן אויף ווערט צוריק די שאלה:
וואס פארא כח האט א שטיקל גמרא? איינער האט עפעס אויפגענומען "די גמרא" אז סיי וועלכע זאך פון סיי וועלכע אמורא זאל איינעם מחייב זיין? ס'איז בסך הכל אראפגעשריבענע שמועסן פון צענדליגער אמוראים.

[ליב צו וויסן]

לויט'ן רמב"ם פאנגט זיך די גאנצע קשיא נישט אן, פאלגן די חכמים איז פונקט אזא מצוה ווי אלע אנדערע מצוות, האסט א מצוה פון תפילין, א מצוה פון שמירת שבת, האסטו אויך א מצוה צו פאלגן די חכמים אפילו מיט זייערע אייגענע ערפינדונגען. אז דו פארשטייסט אנדערש פשט אין פסוק איז עס דיין פראבלעם, דארפסטו פאלגן די חכמים מיט דעם אויך....

ווידער לויט'ן רמב"ן אז ס'איז נאר אן אסמכתא ווענדט זיך צו וועם דיין קשיא איז געוואנדן. אויב דיין קשיא איז אויף די חכמים פארוואס זיי האלטן אז זייערע מיינונגען איז דיר מחייב פארשטיי איך נישט די קשיא, לאמיר זאגן אז די חכמים האלטן אז ס'פאסט נישט צו רוקן א האמער אום שבת אוודאי וועלן זיי זאגן אז מ'טאר נישט, כלומר זיי האלטן אז מ'טאר נישט, וואס זאלן זיי זאגן, אז מ'מעג יא? זיי האלטן דאך אז מ'טאר נישט.

ווידער אויב די קשיא איז אויף אונז פארוואס אונז פאלגן ווי לעמעלעך איז דער ענטפער פאר יעדעם אנדערש, די רבנים און דיינים וועלן פארשטייט זיך ווייטער שטופן אז מ'דארף זיי נאכטאנצן, ס'איז דאך זייער פרנסה. סתם עמך אידן זענען דא וואס זענען איינגערעדט (יעדער אין עפעס אנדערש), אנדערע טאנצן נאך ווייל ס'איז גרינגער ווי זיך שלאגן מיט'ן סיסטעם, און אנדערע מאכן טאקע א גרויסע ביי ביי און פוצן זיך אפ.

די רמב"ם איז זיכער נישט פשוט פשט אין פסוק.. ס'איז א בחינה פון ערבך ערבא צריך..
והעיקר די פסוק רעדט פון א זמן ווען די חכמי (כהנים, לוויים ?) הדור זענען אלע אויף איין פלאץ און קלאר דעפינירט, אבער נישט אין גלות.

לויטן רמב"ן איז די עיקר שאלה אויף די מענטשהייט.

[ליב צו וויסן]

לגבי די שאלה פארוואס א שפעטערע חכם קען זיך נישט דינגען אויף די משנה פרעגט דאס דער כסף משנה בהלכות ממרים פ״ב ה״א. ער זאגט דארט וז״ל:

ואפשר לומר שמיום חתימת המשנה קיימו וקבלו שדורות האחרונים לא יחלקו על הראשונים וכן עשו גם בחתימת הגמ' שמיום שנחתמה לא ניתן רשות לשום אדם לחלוק עליה ע״כ ע״ש; והיינו אפילו בנוגע הגמרא

דער רמב״ם אין זיין הקדמה צום יד החזקה זאגט אז די כח און סמכות פונעם גמרא איז טאקע מכח דעם אז ס׳איז נתפשט בכל ישראל מער ווי די שפעטערע און דאס גיבט עס איר תוקף, ואפילו אויף גזירותיהן וואס זענען נישט מסיני [והם מכח לא תסור] ע״ש. [tag]לעיקוואד[/tag] רעדט ארום דערפון אין זיין צווייטע מאמר איבער ירידת הדורות אין וועקער 12.

הא גופא קשיא, ווי איז די מקור אז איין דור קען עפעס אפמאכן פאר שפעטערע דורות?
חוץ מזה, וואס הייסט קיימו וקבלו? ווער? די וואס האבן געשריבן די גמרא? וואס פארא כח האבן זיי אויף "כלל" ישראל אפילו "בימים ההם"?

[ליטוואק פון בודאפעסט]

שוין יארן וואס איך זוך אן עמטליכע תירוץ צו די פראגע. פאראיאר סוכות בין איך געווען אין א סוכה פון א חבר מיינער מיט זיין מחותן, וואס איז א נאנטער תלמיד פון פרפ' דוד ווייס הלבני זז"ג, און ער האט דאך אסאך צו זאגן אויף דער טעמע. דער איד האט מיר צוגעצייכענט א ביאור הגר"א אין חו"מ סי' כ"ה און דער באר אליהו פון הרב קוק דארט. ער זאגט מער ווייניגער אז די אוטאריטעט פון ש"ס איז פון דעם אז כלל ישראל האט עס אנגענומן אויף זיך. באקאנט איז אבער אז הרב אלחנן וואסערמאן האלט נישט אזוי, אין זיין קונטרס דברי סופרים, ווי ער זאגט אז ש"ס האט באמת נישט קיין אוטאריטעט, און דער חזון איש האט צו אים בריוון דערוועגן.

[פאליטיקאנט]

שוין יארן וואס איך זוך אן עמטליכע תירוץ צו די פראגע. פאראיאר סוכות בין איך געווען אין א סוכה פון א חבר מיינער מיט זיין מחותן, וואס איז א נאנטער תלמיד פון פרפ' דוד ווייס הלבני זז"ג, און ער האט דאך אסאך צו זאגן אויף דער טעמע. דער איד האט מיר צוגעצייכענט א ביאור הגר"א אין חו"מ סי' כ"ה און דער באר אליהו פון הרב קוק דארט. ער זאגט מער ווייניגער אז די אוטאריטעט פון ש"ס איז פון דעם אז כלל ישראל האט עס אנגענומן אויף זיך. באקאנט איז אבער אז הרב אלחנן וואסערמאן האלט נישט אזוי, אין זיין קונטרס דברי סופרים, ווי ער זאגט אז ש"ס האט באמת נישט קיין אוטאריטעט, און דער חזון איש האט צו אים בריוון דערוועגן.

ביז יעצט האט מען נאר געזוכט 'פארוואס' עס איז מחייב, יעצט זאגסטו אז ר' אלחנן האט טאקע געזאגט אז עס איז נישט מחייב?

אויב דו קענסט מער אויסברייטערן אויף ר' אלחנן'ס שיטה, און די נאכפאלגענדע חזון איש בריוון.
ייש"כ

[הקטן]

בדרך כלל איז אן אמורא נישט חולק אויף א תנא, פארוואס?
און אויב אן אמורא האט פארזעהן א ברייתא און איז יא חולק ענדיגט זיך דאס געווענדלך מיט א גרויסע תיובתא
איך מיין אז ר' אלחנן מאכט א חילוק צווישען א מימרה פין א תנא און א משנה

א משנה איז מחייב ווייל ס'איז בהסכמת כל חכמי הדור!!! (איז וואס?)
אפשר די זעלבע איז אויך בנוגע די גמרא

[מי אני]

לגבי די שאלה פארוואס א שפעטערע חכם קען זיך נישט דינגען אויף די משנה פרעגט דאס דער כסף משנה בהלכות ממרים פ״ב ה״א. ער זאגט דארט וז״ל:

ואפשר לומר שמיום חתימת המשנה קיימו וקבלו שדורות האחרונים לא יחלקו על הראשונים וכן עשו גם בחתימת הגמ' שמיום שנחתמה לא ניתן רשות לשום אדם לחלוק עליה ע״כ ע״ש; והיינו אפילו בנוגע הגמרא

דער רמב״ם אין זיין הקדמה צום יד החזקה זאגט אז די כח און סמכות פונעם גמרא איז טאקע מכח דעם אז ס׳איז נתפשט בכל ישראל מער ווי די שפעטערע און דאס גיבט עס איר תוקף, ואפילו אויף גזירותיהן וואס זענען נישט מסיני [והם מכח לא תסור] ע״ש. [tag]לעיקוואד[/tag] רעדט ארום דערפון אין זיין צווייטע מאמר איבער ירידת הדורות אין וועקער 12.

הא גופא קשיא, ווי איז די מקור אז איין דור קען עפעס אפמאכן פאר שפעטערע דורות?
חוץ מזה, וואס הייסט קיימו וקבלו? ווער? די וואס האבן געשריבן די גמרא? וואס פארא כח האבן זיי אויף "כלל" ישראל אפילו "בימים ההם"?

ווי אזוי איך פארשטיי ארבעט דאס אז טאמער נעמט מען אן אלס א פּרעמיס סיי דאס אמיתת התורה שבכתב ווי אויך דאס אמיתת תורה שבע״פ אז עס איז דאס ריכטיג מפרש און אז זייערע גזירות דארף מען מקיים ומציית זיין מה״ת (וע״ש בהרמב״ם פ״א ה״ב), דעמאלטס נעמט מען דאך לכאורה אויך אן די כלל פון אין בי״ד יכול לבטל דברי בי״ד הראשונים אלא א״כ גדול הימנו בחכמה ובמנין. אין אנדערע ווערטער, מיינענדיג אז מ׳נעמט בעצם אן דעם כלל, נאר מ׳פרעגט דא אז איה״נ זאל מען נוצן די עצם כלל אליין צו מבטל זיין די גזירות וכו׳ פונעם גמרא אליין אויב זענען די שפעטערע גרעסער. יעצט, קומט לכאורה ווייטער אויס דערפון אז טאמער האט יעדע סאָבּסיִקווענט בי״ד דאס אליין אנגענומען אז זיי זענען נישט גרעסער [דהיינו ״מנין״, וע״ש להלן בהרמב״ם ה״ב] פון די [בי״ד] חכמי המשנה והתלמוד בחכמה ובמנין [״קימו וקבלו״], קענען די שפעטערע זיך נישט דינגען אויף זיי, אחוץ אויב זיי האלטן אז זיי זענען גרעסער בחכמה ובמנין פון אלע ב״ד בדורות הקודמין להן. דאס איז שוין א טאָל אָרדער.

‏ועיין ברדב״ז שם בפ״ב ה״ג. עס זעהט אויס אז אויף סתם דרשות מהפסוקים וכו׳ איז נישט גילטיג די כלל פון ״פשט״ פונקט אזוי ווי עס איז נישט גילטיג די כלל פון ״גדול״. אבער ווי אזוי איך פארשטיי איז די נידון דא בעיקר אויף זייערע גזירות וכדומה.

כנלע״ד לפום ריהטא.

[גאלד]

סדא א שטוינענדע אור החיים הק' איבער דעם נושא, וואס לפענ"ד פארענטפערט עס אסאך קשיות, (הגם סמאכט קשיות אויך)

ער טענה'ט אז חז"ל ארבעט פונקט פארקערט ווי מיר מיינען,
מיר מיינען אז נאך קבלת התורה מסיני איז אלעס געווען סתום
און חז"ל בחכמתו האבן דיסייפערט די קאודס פון די תורה דורך די שלש עשרה מדות שהתורה נדרשת וכדומה,
זאגט ער לא הי' דברים מעולם,
כלל ישראל האט שוין אלעס געוויסט בעפאר, זיי האבן מקבל געווען מסיני כל פרטי התורה,
ממש אלעס, זיי האבן שוין געהאט די ענד רעזאלט פון אלע הלכות,
און אזוי איז עס געגאנגען די קבלה מדור לדור ווי די ערשטע משנה אין אבות,
חז"ל'ס דשאב איז געווען צו מאכן די קאנעקשן, און טרעפן ווי אין דער תורה ליגט יעדער הלכה וואס זיי האבן שוין לאנג געוויסט,
און אלע הלכות וואס מהאט נישט געקענט אויספיגרן וויזוי עס איז משמע פון תורה שבכתב, איז געבליבן על חזקתו אלס סתם הלכה למשה מסיני,

ווען איך האב געזעהן דעם אור החיים הק' בין אין אראפגעפאלן על הרצפה, אויפן פאדלאגע, אויפן פלאר,

לפי"ז איז דער גאנצער קשיא פון דעם אשכול אפס ואין

[רביה''ק זי''ע]

הייסט עס אז ווען חז"ל זאגן אז שלמה המלך האט געמאכט א תקנה האבן זיי סתם ליגן געזאגט ווייל מ'האט עס שוין געוואוסט פון פריער, אינטערעסאנט.

[גאלד]

הייסט עס אז ווען חז"ל זאגן אז שלמה המלך האט געמאכט א תקנה האבן זיי סתם ליגן געזאגט ווייל מ'האט עס שוין געוואוסט פון פריער, אינטערעסאנט.

איר האט נישט די קרידענשל עס צו קאראקטיזרן אלס א א "ליגן" איר קענט זאגן לכל היותר אז ס'איז א "קשיא",

איין זאך וואס כאב פארגעסן, אז פארשטייט זיך "גדרים וסייגים" איז יא פון חז"ל, וואס בעצם איז מן התורה ווייל ס'א לימוד פון א פסוק צו מאכן גדרים וסייגים,

[רביה''ק זי''ע]

אויב איך זאג אז איינס פלאס איינס איז פינעף האט איר נישט די וואטעווער עס צו קאראקטיזירן אלס "ליגן" איר קענט לכל היותר זאגן אז ס'איז א "קשיא".

[גאלד]

אויב איך זאג אז איינס פלאס איינס איז פינעף האט איר נישט די וואטעווער עס צו קאראקטיזירן אלס "ליגן" איר קענט לכל היותר זאגן אז ס'איז א "קשיא".

ווען מיר זעהן אין א חז"ל אדער אנדערע מקורות נאמנים, אז איינס פלאס איינס איז פינף איז פשט אז מיר קליינע קעפלעך זענען נישט יורד לסוף דעתם, אין מיר ברויכן עס מער נאכפארשן, פארדעם האט כלל ישראל זיך ערווארבן אזא ריזיגן ספרים שאנק, אויב קען מיר ווען גיין מיט א שארט קאט און אלעס דימיסן אלס טעותים און שקרים, וואלט מיר אפשר געהאט איין קליינע שעלף אין אונזער ספרים שאנק,

[רביה''ק זי''ע]

ווען מיר זעהן אין א חז"ל אדער אנדערע מקורות נאמנים, אז איינס פלאס איינס איז פינף איז פשט אז מיר קליינע קעפלעך זענען נישט יורד לסוף דעתם,

דאס האב איך טאקע געמיינט, דו ביזט נישט יורד לסוף דעתו פונעם אוה"ח הק'.

[גאלד]

ווען מיר זעהן אין א חז"ל אדער אנדערע מקורות נאמנים, אז איינס פלאס איינס איז פינף איז פשט אז מיר קליינע קעפלעך זענען נישט יורד לסוף דעתם,

דאס האב איך טאקע געמיינט, דו ביזט נישט יורד לסוף דעתו פונעם אוה"ח הק'.

אדער זעמיר נישט יורד לסוף דעתו פון חז"ל לגבי שלמה המלך, איינע פון די 2, און אונזער דשאב איז זיך צו מייגע זיין בתורה און פרובירן צו פארענטפערן אלע סתירות ופלאים,

[רביה''ק זי''ע]

אויב איך מעג מיך דינגען מיט דיר, אונז זענען גארנישט מחויב צו פארענטפערן, אז דער אוה"ח הק' זאגט פארקערט פון חז"ל איז עס זיין פערזענליכע אישו, זאל ער זיך אליינס פארענטפערן. אויב מ'האט א ספק וואס אפצולערענען כפשוטו און וואס נישט דארף מען נוצן דעם אייגענעם דשעלי אין קאפ, מיין דשעלי זאגט מיר אז די אוה"ח הק' איז נישט כפשוטו, אז דיין דשעלי זאגט דיר פארקערט כל הכבוד.

[גאלד]

אויב איך מעג מיך דינגען מיט דיר, אונז זענען גארנישט מחויב צו פארענטפערן, אז דער אוה"ח הק' זאגט פארקערט פון חז"ל איז עס זיין פערזענליכע אישו, זאל ער זיך אליינס פארענטפערן. אויב מ'האט א ספק וואס אפצולערענען כפשוטו און וואס נישט דארף מען נוצן דעם אייגענעם דשעלי אין קאפ, מיין דשעלי זאגט מיר אז די אוה"ח הק' איז נישט כפשוטו, אז דיין דשעלי זאגט דיר פארקערט כל הכבוד.

דער אוה"ח איז אויסדריקלעך מיין און דיין אישו, פארשטייט זיך נאר אויב איר פראקטיצירט דעם פרומען אידישען רעליגיע ומסורה, ווי מיר, אויב נישט, דאן סליחה שפגשני, און סטאקע לגמרי נישט דיין אישו,