כח הגמרא

[berlbalaguleh]

ליעב צו וויסן: פאר א פשוט'ן טעם. ווייל די גמרא איז א דאקומענט וואס טוט אריינעמען אין זיך אלע הלכות פון די תורה שבכתב. און אלע שפעטער'דיגע פוסקים ווי דער רי"ף און דער רמב"ם. טור און בית יוסף. און רמ"א און מגן אברהם. און מחצית השקל. טו"ז. און פרי מגדים. און משנה ברורה. און ערוך השולחן זענען גארנישט מחדש בהלכה. זיי זאגן נאר אז לפי ראות דעתם איז די הלכה אזוי. ממילא איז די גמרא דער יסוד פון אלע הלכות...!

[רביה''ק זי''ע]

דער אוה"ח איז אויסדריקלעך מיין און דיין אישו, פארשטייט זיך נאר אויב איר פראקטיצירט דעם פרומען אידישען רעליגיע ומסורה, ווי מיר, אויב נישט, דאן סליחה שפגשני, און סטאקע לגמרי נישט דיין אישו,

איך פראקטיציר דעם זעלבן רעליגיע ווי דון יצחק אברבנאל, וז"ל על מאמרם "כל האומר דוד חטא אינו אלא טועה": "והדברים האלה לחכמינו ז״ל הם דרכי הדרש ואין לי להשיב עליהם. ודי במה שאמרו 'רבי (רבי יהודה הנשיא) דאתי מדוד, מהפך ודריש בזכותיה דדוד' (=רבי יהודה הנשיא, שמוצאו המשפחתי מדוד, הופך ודורש בזכותו של דוד) כי היה אצלם זה דרך דרש, והיה רבי מהפך הדבר מחמתו לקירבתו והיותו מזרע בית דוד ולא כפי האמת. ואיך נאמר שביקש לעשות ולא עשה? והכתוב מעיד על המעשה הרע כולו בפירוש, ואם דוד לא חטא איך אמר חטאתי להשם? ולמה עשה תשובה מעולה, ואמר 'כִּי פְשָׁעַי אֲנִי אֵדָע וְחַטָּאתִי נֶגְדִּי תָמִיד'? וגם הפסוק שהביאם לזה, 'וַיְהִי דָוִד לְכָל דְּרָכָיו מַשְׂכִּיל וַה' עִמּוֹ', הוא קודם הסיפור ולא ישלול אותו מחטאו אחר כך, כי אם שהיה אז משכיל ונבון ומצליח במעשיו ושהשם היה עמו בכל אשר יעשה. כל שכן שעם היות שחטא באמת לפי שקבל עונשו ועשה תשובה היה השם עמו. ולכן לא יסבול דעתי להקל בחטאת דוד, ולא אכחיש האמת הפשוט, ואיך אתפייס עם הגט שאמרו שהיו נותנים אל נשותיהם? והנה הפסוק שהביאו לראיה רחוק מזה, ודוד אמר לאוריה שילך הלילה ההוא לביתו ושילך בבוקר, ויורה שלא היה שם גט והיה הייחוד כשר ונאות, ואין זה כי אם כדמות אמרם שם בגמרא שהיה אוריה מורד במלכות וחייב מיתה, לפי שאמר ואדוני יואב שקרא אל יואב אדוני בפני המלך. סוף דבר אם הכתוב קראו חוטא והוא הודה חטאו, איך היה טועה אדם בהאמינו? טוב לי שאומר שחטא מאד והודה מאוד, ושב בתשובה גמורה וקבל עונשו ובזה נתכפרו עונותיו." עכ"ל הזהב.

לעניננו, דער אוה"ח הקדוש קען זאגן וואס אימער ער וויל, אבל לא אכחיש האמת הפשוט וואס די גמרא זאגט בפירוש צענדליגער מאל אז חז"ל האבן יא צוגעלייגט אייגענע זאכן.

און אט האט איר א טיילווייזע איבערזעצונג פונעם אברבנאל אין ענגליש וואס כ'האב אמאל צאמגעשטעלט:

[הקטן]

דארט וואו ס'איז נישט קיין נפקא מינה להלכה קען יעדער זאגן ווייל ס'איז אויף דעם נישט דא קיין הסכמת כל הדור

אויבערפלעכלעך עז יאשעל

[אישתישבי]

סדא א שטוינענדע אור החיים הק' איבער דעם נושא, וואס לפענ"ד פארענטפערט עס אסאך קשיות, (הגם סמאכט קשיות אויך)

ער טענה'ט אז חז"ל ארבעט פונקט פארקערט ווי מיר מיינען,
מיר מיינען אז נאך קבלת התורה מסיני איז אלעס געווען סתום
און חז"ל בחכמתו האבן דיסייפערט די קאודס פון די תורה דורך די שלש עשרה מדות שהתורה נדרשת וכדומה,
זאגט ער לא הי' דברים מעולם,
כלל ישראל האט שוין אלעס געוויסט בעפאר, זיי האבן מקבל געווען מסיני כל פרטי התורה,
ממש אלעס, זיי האבן שוין געהאט די ענד רעזאלט פון אלע הלכות,
און אזוי איז עס געגאנגען די קבלה מדור לדור ווי די ערשטע משנה אין אבות,
חז"ל'ס דשאב איז געווען צו מאכן די קאנעקשן, און טרעפן ווי אין דער תורה ליגט יעדער הלכה וואס זיי האבן שוין לאנג געוויסט,
און אלע הלכות וואס מהאט נישט געקענט אויספיגרן וויזוי עס איז משמע פון תורה שבכתב, איז געבליבן על חזקתו אלס סתם הלכה למשה מסיני,

ווען איך האב געזעהן דעם אור החיים הק' בין אין אראפגעפאלן על הרצפה, אויפן פאדלאגע, אויפן פלאר,

לפי"ז איז דער גאנצער קשיא פון דעם אשכול אפס ואין

ווי זאגט ער דאס?

דער משך חכמה זאגט עס אלץ אייגענס, קופערמאן מאכט א גאנצע מאמר אויף דעם.

בעיקר לגבי תורה שבעל פה, נישט ווי די לייגסט עס אראפ לגבי אלעס.


לעיקר האשכול דארף מען מחלק זיין צווישן וואס די גמרא זאגט אז די חכמים האבן געזאגט, און וואס די גמרא זאגט אליין אז מען מוז טוהן.

דוגמא לדבר, רוב משניות און גמרא איז אלטע זאכן וואס ווערט געברענגט, אבער צומאל איז דא וואס די גמרא זאגט אז עס איז א סכנה, אדער אז עפעס איז אסור צוליב א לאו וכדומה, און דעמאלס איז די שאלה, מאן יימר אז איך מוז אננעמען אלעס.

און היינט אויך, ווען א רב גיבט א שיעור און זאגט צענליגער הלכות, און ווארפט אויך אריין אז מען טאר נישט נעמען בורט קאנטראל, מוז מען פאלגן אלץ לא תסור?

[רביה''ק זי''ע]

אז א רב מאכט א נייע איסור פארוואס זאל מען פונקט איהם פאלגן? מ'קען פונקט אזוי מקיים זיין דעם לא תסור מיט'ן פאלגן די אנדערע רב וואס איז נישט מסכים צו דעם איסור. אדער נאך בעסער, גיי נאך רוב רבנים, היינט איז נישט דא אזא מציאות אז רוב רבנים זאלן זיין פאראייניגט אויף א נייע איסור. פאר א נויט קען מען אויך מקיים זיין דעם לא תסור מיט אבי ווייס, משה פירוז, אדער איינער פון אברהם גייגער'ס תלמידים, און אז דו וועסט טענה'ן אז זיי זענען נישט קיין לעגיטימע רבנים וועלן זיי צוריק'טענה'ן אז דו ביזט נישט קיין לעגיטימע רב.

[עוקר הרים]

סדא א שטוינענדע אור החיים הק' איבער דעם נושא, וואס לפענ"ד פארענטפערט עס אסאך קשיות, (הגם סמאכט קשיות אויך)

ער טענה'ט אז חז"ל ארבעט פונקט פארקערט ווי מיר מיינען,
מיר מיינען אז נאך קבלת התורה מסיני איז אלעס געווען סתום
און חז"ל בחכמתו האבן דיסייפערט די קאודס פון די תורה דורך די שלש עשרה מדות שהתורה נדרשת וכדומה,
זאגט ער לא הי' דברים מעולם,
כלל ישראל האט שוין אלעס געוויסט בעפאר, זיי האבן מקבל געווען מסיני כל פרטי התורה,
ממש אלעס, זיי האבן שוין געהאט די ענד רעזאלט פון אלע הלכות,
און אזוי איז עס געגאנגען די קבלה מדור לדור ווי די ערשטע משנה אין אבות,
חז"ל'ס דשאב איז געווען צו מאכן די קאנעקשן, און טרעפן ווי אין דער תורה ליגט יעדער הלכה וואס זיי האבן שוין לאנג געוויסט,
און אלע הלכות וואס מהאט נישט געקענט אויספיגרן וויזוי עס איז משמע פון תורה שבכתב, איז געבליבן על חזקתו אלס סתם הלכה למשה מסיני,

ווען איך האב געזעהן דעם אור החיים הק' בין אין אראפגעפאלן על הרצפה, אויפן פאדלאגע, אויפן פלאר,

לפי"ז איז דער גאנצער קשיא פון דעם אשכול אפס ואין

דאס איז נישט נאר א אור החיים נאר דאס איז פשוט פשט און אלע ראשונים שרייבען אזוי... חז"ל האבען נישט געקענט לערנען פשט אין מצוות אנדערש ווי דאס וואס מהאט געטוהן ביז זייער צייטען זיי האבען נישט געקענט פארדרייען זאכען אנדערש ווי די מסורה איז געוועהן...(והפשט בזה שיש הרבה פעמים מחלקות ביניהם זה נושא אחר...)
דאס איז אבער אלס מיט מצוות וואס די תורה רעדט שוין פון די קשיא איז נאר אויף די נייע תקנות וסייגים....

[רביה''ק זי''ע]

חז"ל האבען נישט געקענט לערנען פשט אין מצוות אנדערש ווי דאס וואס מהאט געטוהן ביז זייער צייטען זיי האבען נישט געקענט פארדרייען זאכען אנדערש ווי די מסורה איז געוועהן.

איי מ'זעהט דאך אז זיי האבן יא אזוי געטון? קשיא.

[עוקר הרים]

דער אוה"ח איז אויסדריקלעך מיין און דיין אישו, פארשטייט זיך נאר אויב איר פראקטיצירט דעם פרומען אידישען רעליגיע ומסורה, ווי מיר, אויב נישט, דאן סליחה שפגשני, און סטאקע לגמרי נישט דיין אישו,

איך פראקטיציר דעם זעלבן רעליגיע ווי דון יצחק אברבנאל, וז"ל על מאמרם "כל האומר דוד חטא אינו אלא טועה": "והדברים האלה לחכמינו ז״ל הם דרכי הדרש ואין לי להשיב עליהם. ודי במה שאמרו 'רבי (רבי יהודה הנשיא) דאתי מדוד, מהפך ודריש בזכותיה דדוד' (=רבי יהודה הנשיא, שמוצאו המשפחתי מדוד, הופך ודורש בזכותו של דוד) כי היה אצלם זה דרך דרש, והיה רבי מהפך הדבר מחמתו לקירבתו והיותו מזרע בית דוד ולא כפי האמת. ואיך נאמר שביקש לעשות ולא עשה? והכתוב מעיד על המעשה הרע כולו בפירוש, ואם דוד לא חטא איך אמר חטאתי להשם? ולמה עשה תשובה מעולה, ואמר 'כִּי פְשָׁעַי אֲנִי אֵדָע וְחַטָּאתִי נֶגְדִּי תָמִיד'? וגם הפסוק שהביאם לזה, 'וַיְהִי דָוִד לְכָל דְּרָכָיו מַשְׂכִּיל וַה' עִמּוֹ', הוא קודם הסיפור ולא ישלול אותו מחטאו אחר כך, כי אם שהיה אז משכיל ונבון ומצליח במעשיו ושהשם היה עמו בכל אשר יעשה. כל שכן שעם היות שחטא באמת לפי שקבל עונשו ועשה תשובה היה השם עמו. ולכן לא יסבול דעתי להקל בחטאת דוד, ולא אכחיש האמת הפשוט, ואיך אתפייס עם הגט שאמרו שהיו נותנים אל נשותיהם? והנה הפסוק שהביאו לראיה רחוק מזה, ודוד אמר לאוריה שילך הלילה ההוא לביתו ושילך בבוקר, ויורה שלא היה שם גט והיה הייחוד כשר ונאות, ואין זה כי אם כדמות אמרם שם בגמרא שהיה אוריה מורד במלכות וחייב מיתה, לפי שאמר ואדוני יואב שקרא אל יואב אדוני בפני המלך. סוף דבר אם הכתוב קראו חוטא והוא הודה חטאו, איך היה טועה אדם בהאמינו? טוב לי שאומר שחטא מאד והודה מאוד, ושב בתשובה גמורה וקבל עונשו ובזה נתכפרו עונותיו." עכ"ל הזהב.

און אט האט איר א טיילווייזע איבערזעצונג אין ענגליש וואס כ'האב אמאל צאמגעשטעלט:

דאס איז נאר לגבי דרשות און מעשות פון חז"ל נישט אבער ווען זיי זאגען הלכות און דינים...
ועיין הקדמה לפירוש המשניות להרמב"ם ובהקדמת הרמב"ם ליד ס'איז בכלל נישט עפעס וואס די אור החיים הקדוש איז מחדש....

[עוקר הרים]

חז"ל האבען נישט געקענט לערנען פשט אין מצוות אנדערש ווי דאס וואס מהאט געטוהן ביז זייער צייטען זיי האבען נישט געקענט פארדרייען זאכען אנדערש ווי די מסורה איז געוועהן.

איי מ'זעהט דאך אז זיי האבן יא אזוי געטון? קשיא.

ווי למשל??

[רביה''ק זי''ע]

נישט בלאזן שופר אום ראש השנה וואס געפאלט אום שבת.

[עוקר הרים]

דאס שוין ווייטער וועגען א סייג וואס זיי האבען געהאלטען איז וויכטיג געוועהן צו מאכען... אבער זיי וואלטען למשל קיינמאל נישט געקענט זאגען אז א שופר מיינט עפעס אנדערש ווי וואס דאס וואס מהאט גענומען ביז היינט און אפילו אויב זיי ברענגען א פסוק אויף דעם.... (שכוח פארען ברענגען דער משל עס ברענגט זייער גוט ארויס מיין פוינט...)

[רביה''ק זי''ע]

ביזט גערעכט, זיי האבן נישט געקענט פארטייטשן אז א שופר מיינט א טראמפייטער אבער זיי האבן געקענט זאגן אז מ'זאל נעמען א טראמפייטער אנשטאט א שופר, זאל זיין אזוי, למאי נפקא מינה?

[עוקר הרים]

ביזט גערעכט, זיי האבן נישט געקענט פארטייטשן אז א שופר מיינט א טראמפייטער אבער זיי האבן געקענט זאגן אז מ'זאל נעמען א טראמפייטער אנשטאט א שופר, זאל זיין אזוי, למאי נפקא מינה?

נאר ווען עס איז געוועהן א נייע חשש וואס איז אינטער געקומען און מהאט געדארפט מאכען א תקנה אבער נישט טוישען פשט אין די תורה און זאגען אז ענקער טאטעס ביז היינט האבען געמאכט א טעות ... די זעהסט נישט די נפקא מינה?

[רביה''ק זי''ע]

איך זעה א חילוק אבער נישט קיין מחלק, די מדובר דא איז צו חז"ל האבן געטוישט זאכן צו נישט, נישט מיט וואסערע מעטאדן זיי האבן זיך באנוצט דערפאר.

די אלע חקירות איבער חז"ל'ס מעטאדן וויאזוי זיי האבן געטוישט זאכן איז פונקט גוט פאר שטופן די צייט מיט אוננות אינטלקטואלית, דא איז מען אבער דן איבער א למעשה'דיגע שאלה אויב חז"ל האבן געטוישט זאכן פארוואס זאל מען זיי פאלגן, די אלע חקירות כאפן נישט קיין שום נפקא מינה דא.

[עוקר הרים]

כהאב פשוט געוואלט ארויס ברענגען אז חז"ל האבען נישט געקענט אויפמאכען און טוישען זאכען סתם דורכען טרעפען א דרש צו א לימוד אין א פסוק און זאגען אז ממילא איז פשט אנדערש ווי די מסורה זיי זענען נאר געקומען מאכען סייגים ווען זיי האבען געהאלטען אז סאיז אינטער געקומען א נייע חשש וואס איז נישט געוועהן ביז היינט און ממילא האבען זיי געהאלטען אז אפילו די מסורה איז איין וועג דארף מען יעצט טוישען....אבער בעצם איז אלע מצוות הלכה למשה מסיני....

[רביה''ק זי''ע]

ס'איז טאקע נייע זאכן אבער ס'איז דאך הלכה למשה מסיני?

[עוקר הרים]

דו זעהסט מיר אויס אביסעלע צומישט, ס'איז טאקע נייע זאכן אבער ס'איז דאך הלכה למשה מסיני, דער עיקר איז אז דו פארשטייסט וואס דו רעדסט.

אלע מצוות זענען מסיני נישט די נייע סייגים...

[רביה''ק זי''ע]

איינער דא האט געזאגט אז נישט?

[עוקר הרים]

איינער דא האט געזאגט אז נישט?

די האסט געזאגט די פארשטייסט נישט די אור החיים הקדוש...
און איינער האט דא געזאגט אז די אור החיים הקדוש איז א גרויסע חידוש....

[רביה''ק זי''ע]

קוקענדיג נאכאמאל אינעם ערשטן תגובה פונעם אוה"ח הק' זעה איך טאקע אז מ'האט סתם אזוי אהערגעטראללט א שטיקל וואס האט קיין שייכות אהער, אויב אזוי האב איך גארנישט געזאגט. הגם דאס איז אויך היבש איבערגעטריבן, אבער דאס איז שוין א שמועס פאר זיך וואס גייט שוין אריין אין ריכטיגע אפיקורסת.

[חתן בחור]

איך האלט אז תושבע״פ גייט ארויף נאר אויף די משנה. די גמרא איז נישט מער ווי א שקלא וטריא אויפ׳ן משנה און ברייתות, צו טרעפן אסמכתאות. אלע נייע הלכות וגדרים וואס זענען צוגעקומען אין די גמרא זענען נישט נכלל אין תושבע״פ.

[פאליטיקאנט]

איך האלט אז תושבע״פ גייט ארויף נאר אויף די משנה. די גמרא איז נישט מער ווי א שקלא וטריא אויפ׳ן משנה און ברייתות, צו טרעפן אסמכתאות. אלע נייע הלכות וגדרים וואס זענען צוגעקומען אין די גמרא זענען נישט נכלל אין תושבע״פ.

דו האלטסט אזוי מסברא (גיין אייגענע)?
אדער דו נעמסט עס פון ערגעץ?

[חתן בחור]

איך האלט אז תושבע״פ גייט ארויף נאר אויף די משנה. די גמרא איז נישט מער ווי א שקלא וטריא אויפ׳ן משנה און ברייתות, צו טרעפן אסמכתאות. אלע נייע הלכות וגדרים וואס זענען צוגעקומען אין די גמרא זענען נישט נכלל אין תושבע״פ.

דו האלטסט אזוי מסברא (גיין אייגענע)?
אדער דו נעמסט עס פון ערגעץ?

איך האלט אזוי פערזענליך. יעדע זאך וואס א מענטש טוט, טוט ער נאר ווייל ער האלט אזוי מסברא. אפילו ווען א מענטש נעמט עפעס פון ספר, אדער נעמט עפעס אן וואס ער הערט פון זיין רבי אדער טאטע, האלט ער אויך מסברא אז ער דארף זיי צוהערן. קענסט זיך נישט ארויסדרייען פון דעם.